BUDOWA, FUNKCJE I RODZAJE POŁAWIACZY PYŁKU

Odkąd ludzie zorientowali się czym może być dla nich pyłek, zaczęli najpierw próby z

własnoręcznym jego zbiorem. Okazało się to jednak zbyt żmudne, łatwiej było zmusić do tej

pracy pszczoły. Jakieś ponad 20 lat temu po raz pierwszy zmuszono pszczoły do zbierania

pyłku nie tylko dla siebie, (dokonali tego pszczelarze niemieccy i amerykańscy). Stworzyli

oni specjalne urządzenie nazwane poławiaczem pyłków, które zmuszało pszczoły do

oddawania go tuż przed wejściem do ula. Później takie poławiacze w rozmaitych wariantach

zaczęto zastawiać w wielu innych krajach.

Zasada tego urządzenia polega na tym, że zbieraczka przeciska się do wnętrza ula po

mostku przez odpowiednio dopasowaną płytkę (jakby przez ciasne drzwiczki) i przy okazji

gubi obnóżki a zarazem strąca z siebie pyłek do podstawionego pojemniczka. Przy tym

poławiacz nie kradnie pszczole wszystkiego. Część pyłku dostaje się także magazynierką.

Pszczoły mimo wszystko zdają sobie sprawę z takiej sytuacji, że coś nie jest w porządku, bo

gdy się je zmusza do nadmiernego zbioru pyłku, stają się bardziej agresywne niż normalnie.

Każdy poławiacz składa się z trzech zasadniczych elementów: części roboczej – urządzenia

do strącania obnóży (wkładki poławiające), siatki oddzielającej i zabezpieczającej surowiec

pyłkowy przed dostępem pszczół oraz komory zbiorczej (skrzynki, korytka, szuflady), do

której składają strącone obnóża.

Typy poławiaczy

Rozróżnia się dwa typy poławiaczy: zewnętrzne i wewnętrzne. Zewnętrzne stosuje się z

reguły w ulach jednolitych dadanowskich i warszawskich, gdy dennice nie są odejmowane.

Są one zbudowane jako przystawki do wylotów ula w przystawce umieszcza się ruchomą

płytkę poławiacza. Pszczoła przechodząc przez jego otwór, gubi odnóże, które przez siatkę o

oczkach 2,5 – 3,00 mm spada do zbiorniczka umieszczonego pod spotem poławiacza.

Poławiacze wewnętrzne nadają się tylko do uli składanych, mogą być umieszczone pod

gniazdem, nad dennicą lub też nad gniazdem, pod daszkiem ula. Sporządza się je w ten

sposób, że w płycie spilśnionej lub w sklejce o wymiarach wewnętrznych ula, wycina się w

środku otwór 30x30cm i w nim umieszcza płytkę poławiacza. Następnie wstawia się pod

dolny korpus tak by wylotem wypadał poniżej założonej płyty. Na dno ula pod gniazdo,

wsuwa się koszyczek (zbiorniczek) zajmujący całą powierzchnię dennicy. Jest on łatwo

wyjmowany albo przed wylot albo z tyłu ula jako szufladka, która może również służyć jako

podkarmiaczka.

Poławiacze zewnętrzne należy zakładać kilka dni wcześniej aby pszczoły przyzwyczaiły się

wchodzić do ula przez przystawkę. Można je stosować w tych ulach, które mają tylko wylotki

dolne przy otwartych równocześnie wylotkach górnych zakładanie poławiaczy jest

bezskuteczne. Płytki należy zakładać równocześnie w całej pasiece, gdyż zbieraczki pyłu

odlatują wtedy do uli, niezastawionych poławiaczami. Stosować je zaleca się tylko w ciągu

kilku godzin dziennie między godziną 8 a 17. Poławiacze wewnętrzne mogą być zakładane

na kilka dni. Stwierdzono, że rozsądne użycie poławiacza pobudza pszczoły do zmożonej

pracy przy zbiorze pyłku . Jak podaje L. Bornus założenie poławiaczy na 40 dni obniża zbiór

miodów w tym czasie przeciętnie o 24 % i nie ma wpływu na czerwienie matki. Przez ten

okres pszczoły jednej rodziny mogą przynieść 2 do 3 kg obnóża, którego wartość

wielokrotnie przekracza wysokość poniesionych strat w zbiorze miodu.

Poławiacz odbiera tylko część ładunków przynoszonych przez pszczoły do ula (20 do 30 %),

tak że rodziny nie ponoszą strat grupowych. Odnosi się to jednak tylko do obfitych pożytków

pyłkowych. Przy średnich pożytkach odbieranie pyłku przez 40 dni odbija się na rozwoju i

zdrowotności rodzin. Przy stosowaniu poławiacza jak podaje R.Goodman z Australii

zwiększa się jednak skłonność do rójki, a J. Kalinowski zauważył przy tym zwiększoną

złośliwość pszczół. Obnóża z poławiaczy zewnętrznych należy zbierać codziennie,

pozostawione na noc lub okres niepogody chłonie wilgoć, lasuje się i pleśnieje. Może ono nie

być zbierane dłużej tylko przy stosowaniu poławiaczy wewnętrznych, bowiem warunki

wewnętrzne ula powodują nawet do pewnego stopnia przesuszanie obnóża. Nie powinno

jednak zostawać w nim dłużej niż przez 4, 5 dni. Świeży pyłek zawiera około 25 % wody, aby

więc obniżyć wilgotność do 2 % trzeba go suszyć. W tym celu rozsypuje się cienką warstwą

na tacach i ustawia w ciemnym z przewiewnym miejscu.

Rozróżnienie na poławiacze wylotowe, dennicowe i powałkowe.

Poławiacz dennicowy. Dennicę wysoką ula można wykorzystać do poławiania obnóży po

usunięciu z niej wkładki dennicowej i ocieplacza oraz po umieszczeniu w niej ramy z

płytkami poławiającymi oraz szufladki na obnóże. Obudowę płytki poławiającej stanowi rama

wykonana z listew grubości 9 mm, mająca identyczne wymiary jak wkładka dennicowa. Do

ramy od dołu przymocowana jest płytka winidurowa o grubości 1-3 mm z okrągłymi

otworami o średnicy 4,8-5,2 mm, strącająca obnóża. W celu ułatwienia pszczołom

przechodzenia przez płytkę między otworami znajdują się listewki drewniane o wymiarach

3x5mm. Szufladka na obnóża jest wykonana z listewek drewnianych i twardej płyty

pilśniowej o grubości 3 mm lub sklejki wodoodpornej o grubości 2mm. Szufladka powinna

mieć uchwyt ułatwiający wyciąganie jej z dennicy i być nieco krótsza niż komora; aby nie

zaciekała do niej woda.

Poławiacz górny powałowy. Został zbudowany i wypróbowany w AR-T Olsztyn na

podstawie modelu Fresneya. W doświadczeniach olsztyńskich stwierdzono, że ma on średnio

2,5 raza większą wydajność niż poławiacze dennicowe. Górny poławiacz można stosować w

ulach dadanta, wielokorpusowych oraz wielkopolskich. Konstrukcja jego umożliwia

wyjmowanie pyłku z szuflady 1-2 razy w tygodniu. Pyłek jest bo wiem częściowo

podsuszany dzięki ciepłu wytwarzanemu przez rodzinę pszczelą znajdującą się pod

poławiaczem. Poza tym uzyskiwane w nim obnóża są mniej zanieczyszczone niż z

poławiacza dennicowego.

Poławiacz wylotowy. Można go stosować w każdym typie ula. Kształtem przypomina

powiększony mostek wylotowy z szufladką i daszkiem, przy czym wylot jest ogrodzony

płytką poławiającą. Pod nią znajduje się siatka, przez którą obnóża spadają do szufladki i

która nie pozwala wejść tam pszczołom. Dno szufladki jest wykonane przeważnie z gęstej

siatki lub płótna, dzięki czemu możliwe jest lekkie podsuszanie obnóży. W poławiaczu z

reguły jest dodatkowy zamykany otwór lub otwarta rurka, przez którą trutnie wydostają się na

zewnątrz, lecz nie mogą wrócić. Wadą poławiaczy wylotowych jest to, że trzeba z nich co 1-2

dni wybierać obnóża, a podczas deszczów istnieje duże ryzyko zawilgocenia pyłku.

Poławiacze pyłku w Polsce

W Polsce rozpowszechniły się poławiacze typu Boettchera. Dostęp do wylotu zagradza się

płytką bakelitową, celuloidową lub plastikową, zaopatrzoną w kilka rzędów otworów o

charakterystycznym kształcie. Pszczoła zmuszona jest przeciągać nogi przez szczelinowe

wycięcia w dolnej części otworków, co powoduje strącenie części ładunku pyłkowego. W

celu ułatwienia zbieraczkom przejścia przez taką zaporę pierwotne poławiacze zostały nieco

zmodyfikowane przez umocowanie płytki z wycięciami w cienkiej deseczce z otworami

okrągłymi, nieco większymi od wyciętych w płytce bakelitowej, tak że nogi pszczoły

znajdują lepsze oparcie (poławiacze typu „Bryko”). Obudowa poławiacza może mieć różną

konstrukcje; zwykle jest to ramka przymocowana do okolicy wylotu, w którą wsuwa się

płytkę z otworkami. Pod szczeliną, przez którą spada strącone obnóże, znajduje się

wyjmowane korytko lub szufladka.

Poławiacz zatrzymuje tylko część ładunków pyłkowych przenoszonych do ula (około 15-

20%), tak że rodzina pszczela nie ponosi strat. Stwierdzono przy tym, że użycie poławiacza

pobudza pszczoły do wzmożonego zbierania pyłku. Od jednej rodziny można odebrać około

100 g obnóży dziennie.

Poławiacze pyłku muszą być używane z umiarem, aby nadmiernie eksploatowanie robotnic

nie odbiło się ujemnie na stanie rodzin i na zbiorze miodu. W czasie trwania obfitego pożytku

pyłkowego poławiacze można zakładać codziennie, ale tylko na parę godzin rannych. Nie

można też zagradzać wylotu ula w porze lotów trutni, a także w czasie trwania obfitego

pożytku nektarowego, gdyż przeszkadza to zbieraczkom w pracy.

Funkcje zebranego pyłku

Odebrany pszczołom pyłek może być od razu użyty do podkarmiania innych rodzin.

Najczęściej jednak chodzi o to, aby pyłek przechowywać i podać pszczołom w okresie

późniejszym (w końcu lata lub wczesną wiosną następnego sezonu), gdy w pasiece odczuwa

się głód pyłkowy.

Podkarmianie pyłkiem może mieć duży wpływ na produktywność rodzin, ale tylko wtedy,

gdy pszczelarz rozporządza większą jego ilością i gdy w gnieździe znajduje się pierzga.

Pyłek kwiatowy może być też środkiem odżywczy dla ludzi. Zawiera on dużo

mikroelementów (potas, magnez, wapń, żelazo itp.). Odznacza się on również

właściwościami leczniczymi; może działać skutecznie w chorobie nadciśnieniowej.

Źródła:

Terminarz pszczelarski

Hodowla pszczół

Ludzie i pszczoły

Pasieka wędrowna

http://www.uwm.edu.pl/pszczoly/biul18_1.pdf