Wady PKB, HDI
Wobec powyżej przedstawionych mankamentów podjęto próbę skonstruowania nowego
miernika dobrobytu:
- Nordhaus i Tobin w 1965 r. skonstruowali wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto (Net Economic Welfare). Oszacowano dane dla USA i ten wskaźnik był dwukrotnie wyższy od wskaźnika PKB. W związku z tym, że szacowanie poszczególnych elementów wskaźnika jest kosztowne i pracochłonne i stąd PKB jest nadal powszechnie stosowanym miernikiem poziomu rozwoju gospodarczego i dobrobytu.
- PKB jako wskaźnik dobrobytu nie obejmuje szereg zmiennych mających wpływ na jakość życia. Te wady sprawiły, że już przed 40 laty powstał ONZ-towski HDI (Human Developement Index) - indeks rozwoju społecznego, który określa jakość życia nie tylko na podstawie rozmiarów PKB, ale także takich mierników jak: długość życia, skala analfabetyzmu, odsetek kształcącej się młodzieży, itp.
W 2009 r. wg UNDP – program narodów zjednoczonych do spraw rozwoju;:
1. Norwegia; 2. Australia; 3. Islandia; 4. Kanada; 5. Irlandia; 6. Holandia; 7. Szwecja; 8. Francja; 9. Szwajcaria; 10. Japonia; 41. Polska; 180. Sierra Leone; 181. Afganistan; 182 – Niger
PKB per capita (2008 rok)
1
Katar
85,868
2
Luksemburg
82,306
3
Norwegia
53,451
4
Singapur
51,142
5
Brunei
50,117
6
Stany Zjednoczone
46,859
—
Hongkong
43,811
7
Szwajcaria
42,783
8
Irlandia
42,539
9
Holandia
40,431
10
Islandia
40,025
50
Polska
17,482
176
Sierra Leone
725
177
Gwinea Bissau
485
178
Burundi
389
179
Liberia
373
180
Demokratyczna Republika Konga
328
Przyczyny cykliczności rozwoju
Wyróżnia się tutaj dwie koncepcje:
A – Egzogeniczne – wynik zjawisk zewnętrznych
- Rytmiczne, co 11 lat pojawianie się plam na słońcu, co powoduje periodyczne (okresowe) czasookresy nieurodzaju
- Te zmiany w produkcji rolnej powodują zmiany w produkcji przemysłowej
a) zatem w skutek działania praw przyrody następują zmiany w aktywności
gospodarczej.
b) koncepcja cyklu politycznego – zmiany priorytetów ekonomicznych władzy w
okresach poprzedzających wybory w celu pozyskania głosów wyborców.
B – Endogeniczne – wynik zjawisk wewnętrznych
- np. wahania stopy zysku.
Cykl koniunkturalny
Okresowe (periodyczne) zmiany poziomu aktywności gospodarczej, nazywamy cyklem
koniukturalnym.
Rozróżniamy 4 fazy klasycznego cyklu koniunkturalnego:
- kryzys – spadek poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej
- depresja – względna stabilizacja na niskim poziomie
- ożywienie – wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej
- rozkwit – dalszy wzrost, ale w zwolnionym tempie.
Kryzys:
- załamanie gospodarcze związane z nadprodukcją, spadek DN (dochodu narodowego), spadek zatrudnienia, wzrost bezrobocia.
- spadek kursów papierów wartościowych.
- zmniejszenie się inwestycji.
- banki w obawie przed rosnącym ryzykiem upadłości wielu firm ograniczają kredyt inwestycyjny i żądają spłaty dotychczasowych zobowiązań.
- Dalsze zmniejszanie się wydatków inwestycyjnych
- Eosnące trudności sprzedaży powodują, że zyski spadają
- Wiele małych i słabszych firm bankrutuje i rośnie bezrobocie
- Banki komercyjne (prywatne) maksymalnie ograniczają kredyt
Załamanie produkcji dóbr inwestycyjnych jest głębsze niż konsumpcyjnych, ponieważ ludzie nadal konsumują choć na obniżonym poziomie. Inwestycje nigdy nie spadają do zera choć są bardzo obniżone – są realizowane inwestycje z budżetu państwa i budżetu władz lokalnych, a także inwestycje unijne.
Gospodarka funkcjonuje na zwolnionych obrotach, a inwestycje i konsumpcja nie wykazują już tendencji malejącej. Jest to tak zwane dno kryzysu.
Ożywienie:
- wzrost wydatków inwestycyjnych, wzrost DN (dochodu narodowego), wzrost zatrudnienia
- przedsiębiorcy, którzy przetrwali kryzys wycofują przestarzałe maszyny i urządzenia i zgłaszają popyt na maszyny nowocześniejsze umożliwiające: wzrost wydajności, obniżkę kosztów wytwarzania, poprawę jakości.
- Ten popyt ożywia produkcję w sektorze dóbr inwestycyjnych.
- Zgromadzone w bankach środki pieniężne, poprzez obniżenie stopy procentowej znajdują swoje ujście jako tanie kredyty inwestycyjne.
- Tańsze kredyty zwiększają wydatki inwestycyjne, a nowe inwestycje to nowe miejsca pracy.
- Ten optymizm rozwoju gospodarczego przenosi się na rynek papierów wartościowych.
Rosną kursy akcji i obligacji.
Rozkwit:
- Inwestycje osiągają swój najwyższy poziom i przestają już rosnąć
- Wysoki poziom wydatków inwestycyjnych doprowadza do wzrostu zdolności
produkcyjnych całej gospodarki narodowej.
- Rosną koszty produkcji:
- wykorzystuje się wszystkie, nawet te gorsze urządzenia wytwórcze;
- zwiększa się pracę w godzinach nadliczbowych (wyżej płatnych);
- pracodawcy wykazują większość skłonność do ustępstw na rzecz związków
zawodowych domagających się wyższych płac;
- wzrostowi dochodów towarzyszy wzrost skłonności do oszczędzania. Maleje tym
samym skłonność do konsumpcji i inwestycji;
- banki komercyjne wykazują coraz większą skłonność (ostrożność) w udzielaniu
kredytów inwestycyjnych;
Wszystko to powoduje stopniowe wygaszanie optymistycznych nastrojów wśród
przedsiębiorców.
Przyczyny osłabienia ostrości wahań cyklicznych po II Wojnie Światowej
Współczesny cykl koniunkturalny charakteryzuje się dwoma fazami (ekspansja, recesja) oraz charakteryzuje się spłaszczeniem i skróceniem poszczególnych faz cyklu.
1. Szybki rozwój postępu technicznego po II Wojnie Światowej (elektronika, automatyka, itp.) oraz interwencjonizm państwowy był przyczyną stosunkowo wysokiego wzrostu
gospodarczego oraz zmniejszonej amplitudy wahań cyklicznych i jej spłaszczenia.
2. Stale rosnące wydatki konsumpcyjne trwałego użytkowania indywidualnych
konsumentów
a. Budownictwo mieszkaniowe
b. Kupno samochodów
c. Kupno sprzętu RTV i komputerów
d. Itp.
Zakupy tych dóbr niewiele się zmniejszają w warunkach recesji gospodarczej, bo
konsumenci pragną podtrzymać swój stan posiadania tych dóbr i dokonują wymiany
egzemplarzy zużytych technicznie lub przestarzałych na nowocześniejsze. Te zachowania konsumentów (ich inwestycje) zmniejszają amplitudę wahań cyklu i stabilizują
gospodarkę.
3. Po II Wojnie Światowej miejsce 8 - 10- letnich (tzw. średnich) cykli gospodarczych zajęły 3-4 letnie cykle (tzw. krótkie).
4. Czynniki zewnętrzne – skala inwestycji dokonywana przez międzynarodowe korporacje.
Nie zdołano całkowicie wyeliminować zjawiska cykliczności, ponieważ niestabilność wzrostu jest nieodłączną cechą gospodarki rynkowej.
Koniec…