S-OP-Z5

12. listopad

2006

S-OP-Z5-SPOSTRZEGANIE OSÓB

3.1. Atrybucje: wnioskowanie na podstawie zachowania

Pytania

1. Co próbują opisać i wyjaśnić teorie atrybucji?

2. Jakie są klasyczne modele atrybucji?

3. Kto jest ojcem-założycielem teorii atrybucji?

4. Kiedy można mówić o odpowiedzialności osobistej za działanie w teorii Heidera?

5. Jak wygląda teoria Heidera?

6. Na czym polega teoria wniosków korespondentnych?

7. Na czym polega podstawowy błąd atrybucji?

8. Kiedy rośnie w nas skłonność do upatrywania przyczyn zachowania w predyspozycjach aktora?

9. Na czym polega asymetria aktora i obserwatora?

Do zapamiętania

●

Teorie atrybucji zorientowane są na interpretacje przyczyn zachowań innych osób (i własnych).

●

F.Heider uważał, że ludzie wyjaśniają sobie przyczyny ludzkich zachowań poprzez wzór=> Działanie=f(możność x usiłowanie)

●

Najważniejsze jest podstawowe rozróżnienie na przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne

●

Rodzaj dokonanej atrybucji wpływa na oczekiwania co do przyszłości, ale jest to również uzależnione od stałości atrybucji.

●

Wyjaśnianie ludzkiego zachowania jest rozumiane jako poszukiwanie korespondencji (odpowiedniości) między zaobserwowanym działaniem, intencją działającego człowieka (aktora) i jego predyspozycjami, czyli cechami osobowosci.

●

Obserwatorzy uznają działanie za intencjonalne jeżeli uważają, że: aktor wiedział o skutkach, do jakich doprowadzi jego działanie oraz miał swobodę działania i mógł swoim działaniem doprowadzić do tych skutków.

●

Do wnioskowania na temat przyczynowości zachowań obserwatorzy użwają również kryterium zgodności-niezgodności zachowania z oczekiwaniami (najczęstszym oczekiwaniem jest przypuszczenie, że ludzie starają się pozyskać aprobatę innych i dlatego zachowują się w społecznie aprobowany sposób).

●

Silną podstawą do wnioskowania o cechach osobowości jest zachowanie sprzeczne z oczekiwaniami.

●

Ludzie nie doceniają sytuacyjnych ograniczeń działań aktora i formułują wnioski korespondentne z większym stopniem pewności, niż jest to uzasadnione.

●

Ad.8.kiedy wyrządza on nam duże szkody lub gdy przynosi duże zyski lub, gdy uważamy, że jego działania są skierowane właśnie na nas.

●

Podczas gdy cudze zachowania wyjaśniamy raczej czynnikami wewnętrznymi, zachowania własne wyjaśniamy raczej czynnikami zewnętrznymi; jest to uwarunkowane wieloma czynnikami, takimi jak:

○

ukierunkowanie uwagi (obserwatora na aktora – skąd atrybucje wewnętrzne)

○

odmienność wiedzy (aktor jest znacznie bardziej świadomy sytuacyjnej zmienności swoich zachowań)

Strona 1 z 4

S-OP-Z5

12. listopad

2006

○

zróżnicowany język (zachowania cudze opisujemy nie za pomocą konkretnych czasowników, ale za pomocą bardziej abstrakcyjnych czasowników).

●

Asymetria aktor-obserwator łatwo zanika w służbie motywu autowaloryzacji: jeżeli własne zachowanie jest wyraźnie pozytywne, ludzie silniej je przypisują czynnikom wewnętrznym, niż sytuacyjnym.

●

Egotyzm atrybucyjny – tendencja do wyjaśniania własnych zachowań w pochlebny dla siebie sposób; lub przecenianie własnego wkładu w jakiś wynik osiagany wspólnie z innymi osobami.

●

Efekt fałszywej powszechności – przecenianie stopnia rozpowszecnienia własnych postaw, poglądów i cech.

●

Jednym z procesualnych modeli atrybucji jest dwuetapowy model atrybucji (Trope'a), który zakłada, że proces ten przebiega na dwóch etapach: 1)identyfikacja, czyli odpowiedź na pytanie, co aktor robi i 2) wnioskowanie, czyli odpowiedź na pytanie dlaczego aktor to robi.

●

Trójetapowy model atrybucji (Gilbera):a)identyfikacja, b)automatyczny wniosek o cesze, c) kontrolowana poprawka na sytuację.

3.2. Asocjacje: Wnioskowanie na podstawie wiedzy

Pytania

Do zapamiętania

●

Poszczególne cechy są w naszym umyśle zorganizowane na zasadzie związków asocjacyjnych (skojarzeniowych).

●

Sieć powiązań między poszczególnymi cechami nazywa się ukrytą teorią osobowości (UTO, gdzie słowo „ukryta” oznacza tyle, co bezwiedna czy nieświadomie używana).

/Badania Ascha/

●

Pewne cechy (takie jak „ciepły-zimny”) mają centralne znaczenie dla wyciągania wniosków o innym człowieku, w przeciwieństwie do innych cech, które stanowią słabą podstawę wnioskowania.

●

Poszukiwanie ukrytej struktury podobieństw cech (UTO) doprowadziło do powstania dwóch wymiarów („dobroci” funkcjonowania społecznego i sprawności).

●

Centralność cechy nie jest jej stałą właściwością, lecz wynika z relacji znaczeniowych między daną cechą, cechami kontekstowymi (tymi, które z nią współwystępują) i cechami wnioskowanymi na jej podstawie.

●

Metaanaliza wykazała, że wpływ informacji zindywidualizowanej na spostrzeżenia wynosi średnio r=0,71 i jest większy od wpływu informacji kategorialnej (stereotypowej).

●

Model równoległego przetwarzania danych o kategoriach, cechach i zachowaniach (Kunda i Thagard) zakłada, ze wszystkie te rodzaje informacji wpływają łącznie na spostrzeżenie, precyzując przy tym nawzajem swoje znaczenia. /Model koneksjonistyczny/

●

Prawidłowości:

○

stereotypy wpływają na interpretację znaczenie zobserwowanych zachowań

○

stereotypy wpływają na interpretację znaczenia cech

○

zindywidualizowana informacja o osobie spostrzeganej wpływa na rodzaj podschematu

używanego w trakcie spostrzegania

○

stereotypy wpływają na spostrzeżenia konkretnych osób pod nieobecność informacji Strona 2 z 4

S-OP-Z5

12. listopad

2006

zindywidualizowanej, zaś słabo lub wcale nie wpływają na spostrzeżenia w obecności takich jednoznacznych informacji.

○

Stereotypy wpływają na spostrzeganie konkretnych osób, jeżeli zindywidualizowana informacja na ich temat jest wieloznaczna.

3.3. Ocenianie

Pytania

Do zapamiętania

●

Ocenianie ludzi jest więc nieodłączne od ich spostrzegania

●

Oddolna integracja danych

○

Ilościowe modele integracji danych (sumowanie, uśrednianie, ważone uśrednianie)

○

asymetrie ewaluatywne i treść informacji

●

Informacje uzyskane jako pierwsze z kolei wywierają silniejszy wpływ na ocenę globalną niż informacje uzyskane w dalszej kolejności. Efekt pierwszeństwa można wyjaśnić na trzy sposoby:

○

hipoteza spadku uwagi: w miarę otrzymywania informacji o tym samym człowieku nasz

uwaga słabnie, w związku z czym kolejne dane wywierają coraz słabszy wpływ na

ocenę.

○

Hipoteza dyskredytowania informacji sprzecznych z już posiadaną – ludzie aktywnie

unikają sprzeczności w obrębie wyznawanych przekonań na temat tego samego obiektu i odrzucają nowe informacje sprzeczne z tymi, w które już uwierzyli.

○

Hipoteza ukierunkowanego rozwijania naszego sądu o innym człowieku

●

Efekt świeżości, czyli silniejsze oddziaływanie informacji odebranych jako ostatnie z kolei

●

Asymetria rozkłada się na dwa efekty: a) inklinację pozytywną (nie koniecznie w polsce), czyli skłonność do formułowania raczej pozytywnych niż negatywnych ocen innych ludzi, siebie samego, obiektów społecznych i świata w ogólności oraz b) efekt negatywności polegający na silniejszym uzależnieniu ocen globalnych od negatywnej niż pozytywnej informacji, na postawie których jest ona formułowana.

●

W dziedzinie moralności informacje o zachowania pozytywnych są mniej diagnostyczne dla odpowiadających im cech osobowosći niż zachowania negatywne

●

W dziedzinie sprawności, gdzie zachowania negatywne są mało diagnostyczne dla cech

●

Oceny są często formułowane niemalże natychmiastowo przy użyciu struktur wiedzy

●

Schematy zawierają informacje nie tylko deskryptywne, ale też afektywne

●

Reakcja afektywna na spostrzeganą osobę może być skutkiem przeniesienia oceny lub emocji z odpowiedniego prototypu na tę osobę

●

Rola schematów w ocenianiu rośnie wtedy, gdy: schemat był niedawno używany, schemat jest mało skomplikowany, sąd wydawany jest w pośpiechu, losy oceniającego nie zależą od ocenianego

●

Trzecią teorią jest tzw. Proces tendencyjnego sprawdzania hipotez. Hipotezy: a) organizują proces poszukiwania danych, b)decydują o interpretacji znaczenia danych, c) decydują o wiarygodności danych, d) zmieniają zachowanie autora hipotez.

●

Strategia diagnostyczności: coś w rodzaju efektu aureoli, czyli na podstawie jednej cechy wnioskujemy o pozostałych cechach danej osoby.

●

Strategia konfirmacji: mając jakąś hipotezę szukamy informacji, które ją potwierdzą, a nie Strona 3 z 4

S-OP-Z5

12. listopad

2006

zaprzeczą.

●

Samospełniająca się przepowiednia

●

Reguła pomniejszania głosi, że obserwator pomniejsza rolę danej przyczyny zachowania, jeśli w tej samej sytuacji działają jeszcze inne możliwe przyczyny tego samego zachowaniach

●

Reguła powiększania polega na tym, że obserwator powiększa rolę danej przyczyny zachowania jeśli w tej samej sytuacji działają czynniki hamujące zaobserwowane zachowanie.

Strona 4 z 4