1. Prawo rodzinne - pojęcie, źródła i zasady polskiego prawa rodzinnego

PRAWO RODZINNE – reguluje powstanie, zmianę i ustanie stosunków rodzinnoprawnych oraz wyznacza ich elementy (podmioty, przedmiot i treść). Zajmuje się szeroko rozumianą rodziną i stosunkami prawnymi jakie zachodzą w rodzinie zarówno majątkowymi jak i niemajątkowymi, jakie wynikają z małżeństwa, pokrewieństwa oraz opieki i kurateli

Źródła prawa rodzinnego:

1. Konstytucja; 2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe, 3. Kodeks rodzinny i opiekuńczy z 25.02.1965 r. – obowiązuje od

01.01.2965 r., z nowelizacjami:- 1971 roku (anonimowa adopcja, odpowiedzialność za długi, dodano przepisy o władzy rodzicielskiej, kwestia nazwiska), - 1986 rok (prawo o aktach stanu cywilnego), - 1995 rok (przysposobienie zagraniczne – miejsce zamieszkania dziecka zmienia na inne w innym państwie), - 1998 rok (konkordat, zawieszenie małżeństwa), - 1999 rok (instytucja separacji). 4. Kodeks Cywilny, 5. Kodeks postępowania cywilnego, 6. Prawo prywatne Międzynarodowe, 7. Prawo o aktach stanu cywilnego, 8. Ustawa o funduszu alimentacyjnym, 9. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Zasady prawa rodzinnego:

1). Zasada dobra dziecka – fundamentalna zasada polskiego prawa rodzinnego, która wpływa w sposób istotny na rozwiązania prawne zawarte w KRO. Podstawowym źródłem tej zasady jest Konstytucja RP – art. 72. Przepis ten statuuje obowiązek państwa

zapewnienia ochrony praw dziecka, prawo do opieki i pomocy władz publicznych dziecka pozbawionego opieki rodzicielskiej,

obowiązek państwa ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją, a nadto obowiązek władz

publicznych oraz osób odpowiedzialnych za dziecko do wysłuchania i w miarę możliwości do uwzględnienia zdania dziecka w

toku ustalania praw dziecka. Przepis powołuje urząd Rzecznika Praw Dziecka. 2). Zasada równouprawnienia dzieci pozamałżeńskich z dziećmi urodzonymi w czasie trwania małżeństwa ich rodziców znajduje się wyraz zarówno w ustawodawstwie rodzinnym, jak i cywilnym, które przyznaje dziecku np. prawo do dziedziczenia i zachowku po obojgu rodzicach i innych krewnych, chociażby urodziło się poza małżeństwem. Dzieci urodzone poza małżeństwem mają te same uprawnienia co

dzieci ur. w czasie trwania małżeństwa. 3). Zasada dobra rodziny – dobro rodziny jest zbieżne z interesem społecznym.

Małżonkowie są zobowiązani do współdziałania i zaspokajania potrzeb rodziny dla jej dobra. 4). Zasada szczególnej ochrony rodziny i dziecka przez państwo – wyrażona w art. 18 Konstytucji RP, który stanowi, że małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką RP. W KRO dobrem rodziny ustawodawca

kieruje się w:

- art. 10 § 1 – uprawniający sąd opiekuńczy do udzielenia zezwolenia ma zawarcie małżeństwa kobiecie, mającej lat 16, a nie mającej jeszcze lat 18, jeżeli zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem rodziny. 5). Zasada monogamii – wyrażona została w art. 18 Konstytucji RP i znalazła swoje rozwiniecie w art. 1 w związku z art. 13 § 1 KRO, który zakazuje zawierania małżeństwa temu, kto już pozostaje w związku małżeńskim. Małżeństwo zawarte wbrew temu zakazowi może zostać rozwiązane przez sąd na

żądanie każdego, który ma w tym interes prawny. Przestrzeganiu zasady monogamii służy art. 206 KK, który stanowi, że kto

zawiera małżeństwo, pomimo że pozostaje w związku małżeńskim, podlega odpowiedniej karze. 6). Zasada równego traktowania świeckiej i wyznaniowej formy zawierania małżeństw – obowiązuje od 15.11.1998 r., to jest od wejścia w życie ustawy z dnia 24.07.1998 r. o zmianie ustaw – KRO, KPC, prawo o aktach stanu cywilnego, ustawy o stosunku Państwa do

Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw. Zmiana nastąpiła na skutek postanowienia art.

10 ust. 1 Konkordatu między Stolicą Apostolską a RP. Według tego postanowienia małżeństwo kanoniczne, o ile spełnione są

określone w tym przepisie warunki, od chwili jego zawarcia wywiera takie skutki, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa

zgodnie z prawem polskim. W art. 1 KRO przewiduje dwie równorzędne formy zawierania małżeństw, a mianowicie: - przed

kierownikiem urzędu stanu cywilnego, - przed duchownym kościoła albo innego związku wyznaniowego. Konieczną przesłanką

jest złożenie przez małżonków oświadczenia woli w obecności duchownego, jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającemu

prawu polskiemu i sporządzenie następnie przez kierownika urzędu stanu cywilnego aktu małżeństwa. 7). Zasada trwałości związku małżeńskiego – daje się ona wyprowadzić z art. 18 i 71 ust. 1 Konstytucji, gwarantujących rodzinie ochronę i opiekę państwa oraz nakazujących państwu uwzględniać dobro rodziny w swojej polityce społecznej i gospodarczej, a nadto zapewniających prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, a zwłaszcza rodzinom wielodzietnym i niepełnym. KRO daje wyraz tej zasadzie w: - art. 4 – który ma zapobiegać zawieraniu związków małżeńskich w sposób lekkomyślny, - art. 10 § 1 – zakazujący zawierania małżeństw osobom

zbyt młodym do podejmowania tak poważnych decyzji. 8). Zasada równości (egalitaryzmu) małżonków – wynika z treści art. 32

ust. 1 Konstytucji RP, stwierdzającego, że wszyscy są równi wobec prawa. Art. 23 KRO stanowi, że małżonkowie mają równe

prawa i obowiązki w małżeństwie oraz art. 24 KRO, w myśl którego małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach

rodziny, a w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu.

2. Stosunki rodzinnoprawne i prawa rodzinne.

STOSUNKI RODZINNOPRAWNE są to naturalne stosunki pokrewieństwa (w szczeg. Macierzyństwo, ojcostwo) w takim zakresie, w jakim mają prawne znaczenie, oraz ustanowione przez prawo takie stosunki, jak: małżeństwo i oparte na nim stosunki majątkowe między małżonkami (np. wspólność ustawowa), powinowactwo, władza rodzicielska, przysposobienie, alimentacja,

opieka nad małoletnim oraz kuratela ustanowiona dla dziecka poczętego, lecz nie urodzonego.

FAKTYCZNE STOSUNKI RODZINNE – mają postać naturalnych więzi społecznych zewnętrznie podobnych do stosunków

prawnorodzinnych. Faktycznym stosunkiem rodzinnym jest np. konkubinat lub faktyczna opieka nad małoletnim, zwanym potocznie „wychowańcem”. Między osobami, które pozostają w takich związkach, mogą powstawać stosunki cywilnoprawne,

normowane przez prawo cywilne, jak np. stosunek spółki lub współwłasności ułamkowej między konkubentami.

3. Ochrona praw rodzinnych. – do opracowania

4. Rodzina: pojęcie; powiązania rodzinne i quasi-rodzinne.

RODZINĘ tworzą osoby pozostające ze sobą w stosunkach rodzinnoprawnych.

MAŁA RODZINA – rodzina, którą małżonkowie przez swój związek założyli – mogą to być sami bezdzietni małżonkowie, albo

małżonkowie i ich wspólne dzieci pochodzące od obojga małżonków lub przez nich wspólnie przysposobione. Nie wchodzą w

1

skład małej rodziny dzieci jednego małżonka – naturalne albo indywidualnie przez niego przysposobione. Podstawą istnienia rodziny (małej) w ujęciu k.r. jest związek małżeński uznany przez obwiązujące prawo.

Ustawa z dn.12 marca 2004 r. o pomocy społecznej – rodzinę tworzą osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w

faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.

RODZINA ZASTĘPCZA – rodzina, w której umieszcza się dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy zastępczej, gdy jest

pozbawione całkowicie lub częściowo pieczy rodzicielskiej. Może być ustanowiona również dla dziecka niedostosowanego społecznie.

5. Pokrewieństwo i powinowactwo - pojęcie, powstanie; znaczenie prawne; ustanie powinowactwa.

POKREWIEŃSTWO – wynikające z więzów krwi biologiczne powiązanie osób pochodzących jedna od drugiej lub tylko mających wspólnego przodka. Pokrewieństwo ma charakter stosunku cywilnoprawnego, gdy jest prawnie ustalone, co wynika z

aktu stanu cywilnego lub z orzeczeń sądowych, które zapadły w postępowaniu o prawa stanu cywilnego. Pokrewieństwo ma

znaczenie prawne, gdy stanowi przesłankę powstania wzajemnych praw i obowiązków spokrewnionych (np. obowiązku alimentacyjnego, obow. Powstrzymania się od zawarcia małżeństwa z osobą spokrewnioną w określonej linii i stopniu).

Pokrewieństwo w linii prostej – więź między osobami pochodzącymi jedna od drugiej (rodzice - dzieci, dziadkowie – wnuki) –

podstawą określenia stopnia pokrewieństwa jest liczba urodzeń dzielących dane osoby.

Pokrewieństwo w linii bocznej – więź łącząca osoby mające wspólnego przodka, lecz nie pochodzące jedna od drugiej, np.

rodzeństwo. Pokrewieństwo w obu liniach ustala się w stopniach. W linii bocznej tyle jest stopni ile jest osób w obu szeregach, pomijając wspólnego przodka.

POWINOWACTWO – jest to stosunek rodzinnoprawny łączący jednego małżonka z krewnymi drugiego małżonka. Jest wyłącznie

więzią prawną, może zachodzić w linii prostej i w bocznej. Stopnie powinowactwa oblicza się wg zasad obliczania stopni pokrewieństwa. Mąż jest spowinowacony z krewnymi żony a takim stopniu w jakim żona jest z nimi spokrewniona (np. teść jest

powinowatym pierwszego stopnia w linii prostej, szwagier jest powinowatym drugiego stopnia w linii bocznej. Powinowactwo

trwa mimo ustania związku małżeństwa, chyba że małżeństwo ustało w skutek jego unieważnienia. Unieważnienie znosi małżeństwo z mocą wsteczną od chwili zawarcia, czyli powstaje stan taki, jak gdyby nigdy nie zostało zawarte.

6. Zasady dochodzenia praw stanu cywilnego; akta stanu cywilnego.

STAN CYWILNY w wąskim znaczeniu (jako stan rodzinny) jest sytuacją prawną człowieka w rodzinie. Sytuację tę wyznacza

pokrewieństwo I stopnia w linii prostej (więź rodzice – dzieci) oraz małżeństwo. Stan cywilny jest przedmiotem praw, które można określić mianem praw stanu cywilnego. Są to prawa do tego, aby być formalnie uznanym za dziecko określonych osób lub za

rodzica określonego dziecka albo za małżonka określonej osoby.

Człowiek może mieć w zasadzie tylko jeden stan cywilny, jednakowy dla wszystkich stosunków (zas. Niepodzielności stanu

cywilnego). Małoletni np. nie może być traktowany w jednych stosunkach jako dziecko jednego, a w innym stosunkach – innego

mężczyzny. Wyjątek – w razie przysposobienia pełnego i niepełnego. Przysposobiony nabywa nowy stan cywilny, nie tracąc

posiadanego dotychczas. Traci swój dotychczasowy stan cywilny osoba przysposobiona całkowicie.

DOCHODZENIE USTALENIA PRAW STANU CYWILNEGO – dopuszczalne jest tylko w specjalnym postępowaniu sądowym,

toczącym się wyłącznie w tym celu. Do spraw o prawa stanu cywilnego należą sprawy: o ustalenia istnienia małżeństwa, o ustalenie nieistnienia małżeństwa, o unieważnienie małż., o rozwód, o zaprzeczenie ojcostwa, o rozwiązanie przysposobienia.

Powodami i pozwanym w procesie o ustalenie lub ukształtowanie stanu cywilnego mogą być wyłącznie takie osoby, których

interes prawny w rozstrzygnięciu sprawy jest osobisty i bezpośredni.

Prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich mogą żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie cywilnej i wziąć udział w

każdym toczącym się postępowaniu. Prokurator nie ma tylko kompetencji do wytoczenia powództwa o rozwód i o separację,

przysługuje mu tutaj tylko uprawnienie wniesienia apelacji od wyroku rozwodowego.

Roszczenia o ustalenie lub ukształtowanie stanu cywilnego nie podlegają przedawnieniu, gdyż nie są roszczeniami majątkowymi.

Dochodzenie praw stanu cywilnego ograniczone jest, ale tylko gdy ustawa tak stanowi – terminami zawitymi (prekluzyjnymi), nie będącymi terminami przedawnienia.

AKTA STANU CYWILNEGO – w księgach stanu cywilnego prowadzonych w urzędach stanu cywilnego dokonuje się rejestracji

urodzeń, małżeństw, zgonów ora uwidacznia się zmiany stanu cywilnego (wynikające np. z zaprzeczenia ojcostwa lub rozwodu).

W prawie o aktach stanu cywilnego obowiązują 2 podstawowe zasady. 1) stan cywilny osoby stwierdza się na podstawie aktów

sporządzonych w księgach stanu cywilnego, które stanowią dowód zdarzeń w nich stwierdzonych. 2) niezgodność aktów stanu

cywilnego z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym.

7. Sąd opiekuńczy i sąd rodzinny - pojęcie i zakres kompetencji.

SĄD OPIEKUŃCZY – nie jest sądem szczególnym, jest sądem rejonowym w takim zakresie, w jakim rozpoznaje sprawy opiekuńcze. Przed sądem opiekuńczym toczy się także postępowanie w sprawach określonych w ustawie z dn. 19 sierpnia 1994r.

SĄD RODZINNY – jest to wydział sądu rejonowego, zestawiony z sądem nieletnich dla 3 kategorii spraw: z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, dot. Demoralizacji i czynów karalnych nieletnich oraz leczenia osób uzależnionych od alkoholu i

środków odurzających i psychotropowych.

KOMPETENCJE SĄDYU RODZINNEGO: a) sprawy z zakresu prawa rodzinnego, praw stanu cywilnego, o ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa lub macierzyństwa, o przysposobienie, a także sprawy o alimenty, o zniesienie wspólności majątkowej, o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym, o ustalenie dopuszczalności zaspokojenia wierzyciela z majątku wspólnego

małżonków, itd. b) sprawy nieletnich - zagadnienie 8.

8. Pojęcia "małoletni" i "nieletni" w obowiązujących przepisach.

Ustawa i postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r., nawiązuje do prawa karnego, gdzie osob nie ponoszące odpowiedzialności karnej ze względu na wiek nazywa osobami nieletnimi. W prawie cywilnym dla określenia osoby,

która nie osiągnęła pełnoletniości przyjęty – małoletni. NIELETNI – to osoba, która nie ukończyła 18 lat i wykazuje przejawy demoralizacji lub między 13 a 17 rokiem życia popełniła czyn karalny, a także osoba, która ukończyła 18 lat, ale poddana jest wykonywaniu wobec niej środków wychowawczych lub poprawczych, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nią 21 lat.

2

W stosunku do nieletnich zagrożonych demoralizacją mogą być stosowane środki wychowawcze, mające zapobiegać demoralizacji i ją zwalczać. Jeśli nieletni po ukończ. 13, a przed ukończ.17 lat popełniła czyn karalny, mogą być stosowane środki wychowawcze, leczniczo-wychowawcze lub poprawcze.

9. Przesłanki zawarcia małżeństwa w formie cywilnej.

Przesłanki konieczne zawarcia małżeństwa w formie cywilnej są cztery i aby małżeństwo zostało zawarte oraz zaczęło istnieć w świetle prawa, muszą być spełnione łącznie.

a) odmienności płci nupturientów

b) jednoczesna obecność nupturientów (modyfikację tego wymogu przewiduje art. 6 § 1 k.r.o., który zezwala – z ważnych powodów i za zezwoleniem sądu – na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika)

c) zgodność oświadczeń nupturientów o wstąpienie w związek małżeński

d) odebranie oświadczeń nupturientów przez kompetentną osobę reprezentującą właściwy urząd państwowy.

10. Przesłanki zawarcia małżeństwa w formie konkordatowej.

Stosunek małżeństwa podlegający prawu polskiemu może powstać w skutek zajścia złożonego stanu faktycznego, który obejmuje

trzy elementy:

a) zawarcie przez kobietę i mężczyznę związku małżeńskiego podlegającego prawu wewn. kościoła albo innego związku wyznaniowego,

b) oświadczenie przez nupturientów w obecności duchowego woli jednoczesnego zawarci małżeństwa podlegającego prawu polskiemu,

c) sporządzenie aktu małżeństwa przez kierownika USC pod warunkiem przekazania do USC w zawitym terminie pięciu dni

zaświadczenia stwierdzającego złożenie w obecności duchowego oświadczeń wyrażających wolę zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu.

Brak któregoś z elementów powyższego stanu faktycznego powoduje, iż małżeństwo – w rozumieniu prawa polskiego – nie zostaje zawarte.

Sporządzenie aktu małżeństwa konkordatowego ma charakter konstytutywny. Małżeństwo takie uważa się za zawarte w chwili

złożenia w obecności duchowego stosownych oświadczeń. Sporządzenie aktu małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej,

dopełniające konstytutywny skutek oświadczeń nupturientów, ma moc wsteczną od chwili oświadczenia w obecności duchowego

woli zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu. Akt małżeństwa w formie cywilnej ma charakter wyłącznie deklaratoryjny. Małżeństwo może być zawarte w formie konkordatowej także przez pełnomocnika.

11. Wady oświadczeń woli nupturientów; małżeństwa pozorowane.

Od dnia 24 lipca 1998 roku małżeństwo podlega unieważnieniu z powodu wad oświadczenia woli nupturientów. Istnieją 3 wady

oświadczenia woli:

1) jakikolwiek stan wyłączający świadome wyrażanie woli (zawarcia małżeństwa0

2) błąd (nupturienta) co do tożsamości drugiej strony

3) bezprawna i poważna groźba, rodząca obawę iż nupturientowi lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste.

Unieważnienia małżeństwa z powodu wady oświadczenia o wstąpieniu w zw. Małżeński może żądać małżonek, który złożył

oświadczenie dotknięte wadą.

MAŁŻEŃSTWO POZOROWANE – z udziałem cudzoziemców (ust. 13 czerwca 2003r). – chodzi o to aby małżeństwo z obywatelem polskim nie było zawierane wyłącznie po to aby uzyskać zezwolenie na zamieszkanie w RP.

12. Przeszkody małżeńskie.

PRZESZKODY MAŁŻEŃSKIE (okoliczności wyłączające zawarcia małżeństwa) przewidziane w prawie polskim można podzielić na bezwzględne (nieusuwalne) i względne (usuwalne na podstawie odpowiedniego orzeczenia sądu, zezwalającego na

zawarcie małżeństwa).

A. BEZWZGLĘDNE PRZESZKODY MAŁŻEŃSKIE:

a) p. ubezwłasnowolnienie całkowite (art. 11 k.r.o.);

b) p. bigamii – nie może zawrzeć małżeństwa, kto już pozostaje w związku małżeńskim (art. 13 k.r.o.); pozostawanie w związku małżeńskim wyłącznie wyznaniowym ( nie podlega prawu polskiemu) w obecnie obowiązującym stanie prawnym nie stwarza

przeszkody do zawarcia małżeństwa w formie cywilnej;

c) p. pokrewieństwa (między krewnymi w linii prostej bez ograniczeń między krewnymi drugiego stopnia w linii bocznej, tzn.

między rodzeństwem (art. 14 k.r.o.);

d) p. przysposobienia między przysposabiającym a przysposobionym (art. 15 k.r.o.), jest to przeszkoda nieusuwalna w tym sensie, że kodeks rodzinny i opiekuńczy nie przewiduje jej usunięcia przez orzeczenie sądowe zezwalające na małżeństwo. Przeszkoda

przysposobienia upada wyłącznie w razie jego rozwiązania, które nie jest jednak dopuszczalne w odniesieniu do tzw.

Przysposobienia całkowitego (anonimowego).

B. Względne przeszkody małżeńskie:

- p. wieku – nie może zawrzeć małżeństwa osoba, która nie ukończyła lat 18, za zezwoleniem sądu opiekuńczego małżeństwo

może zawrzeć kobieta, która ukończyła 16 lat, jeżeli z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem

założonej rodziny

- p. choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego – sąd może udzielić zezwolenia na zawarcie , jeśli stan zdrowia lub

umysłu nupturienta nie zagraża małżeństwu ani zdrowie przyszłego potomstwa, i jeżeli osoba nie została ubezwłasnowolniona

całkowicie

- p. powinowactwa w linii prostej – z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa.

13. Sposoby ustalania nieistnienia małżeństwa.

USTALENIE NIEISTNIENIA MAŁŻEŃSTWA - 1)akt małżeństwa nie został sporządzony – na nieistnienie małżeństwa bez

potrzeby uzyskiwania wyroku stwierdzającego ten fakt można powoływać się, dowodząc nieistnienia małżeństwa w inny dowolny

sposób, tylko wtedy gdy małżeństwo nie zostało zawarte. I zarazem nie został sporządzony akt małżeństwa. 2) akt małżeństwa

3

został sporządzony – możliwe są dwa sposoby wykazania nieistnienia małżeństwa, nie pozostawione jednak swobodnemu uznaniu zainteresowanych. Doga procesu o ustalenie nieistnienia małżeństwa jest właściwa jedynie wówczas, gdy doszło do próby zawarcia małżeństw, ale w sposób wadliwy (np. nupturienci złożyli ośw. Woli przed niewłaściwym urzędnikiem). Powództwo

może w tym wypadku wytoczyć każdy , kto ma w tym interes prawny. Droga postępowania nieprocesowego o unieważnienie aktu

małżeństwa – sytuacja gdy akt małżeństwa stwierdza zawarcie małżeństwa całkowicie niezgodnie z prawdą. Akt stanu cywilnego

stwierdzający zdarzenie niezgodne z prawdą podlega unieważnieniu w trybie nieprocesowym na wniosek osoby zainteresowanej,

prokuratora lub kierownika USC.

14. Konkubinat - pojęcie; stosunki majątkowe; status dziecka konkubentów.

KONKUBINAT – nieformalny związek mężczyzny i kobiety, którzy nie zawarli ze sobą małżeństwa w formie określonej przez

prawo rodzinne, lecz pozostają we wspólnym stałym pożyciu, takim jak pożycie małżonków, utrzymując więzi: psychiczne, gospodarcze (wspólne gosp. domowe) i fizyczne. Konkubinat stanowi więc stały związek faktyczny - „osoby pozostające faktycznie we wspólnym pożyciu”. Związki osób nie będące małżeństwami nie pozostają pod opieką i ochroną państwa przewidzianą dla małżeństwa. Przepisy prawne uznają konkubentów za osoby sobie bliskie i wiążą z tym faktem określone skutki, także cywilno-prawne. Konkubent wspólnie mieszkający ze swoim partnerem będący najemcą lokalu mieszkalnego wstępuje po

jego śmierci, poza porządkiem dziedziczenia, w stosunek najmu lokalu mieszkalnego. Obojgu konkubentom może przysługiwać

władza rodzicielska nad ich wspólnymi małoletnimi dziećmi. Do konkubinatu nie można stosować, nawet w drodze analogii,

przepisów o małżeństwie i stosunkach majątkowych między małżonkami.

15. Prawa i obowiązki małżonków tworzące treść stosunku małżeństwa.

Na treść małżeństwa składają się następujące prawa i obowiązki: 1)obow.wspólnego pożycia – utrzymanie więzi fiz., duch. i

gospod., wzajemnej pomocy, wierności i obowiązek współdziałania dla dobra rodziny. 2) uprawnienie do wspólnego rozstrzygania o istotnych sprawach rodziny bez nadrzędności jednego tylko małżonka. 3)upr. do korzystania z mieszkania i przedmiotów urządzenia domowego należących do jednego małżonka, w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. 4) upr. do reprezentacji w zakresie zarządu zwykłego sprawami współmałżonka – ustawowe umocowanie każdego z małżonków do działania za drugiego, gdy z

powodu przemijającej przeszkody współmałżonek nie może działać samodzielnie. 5) obow. Poniesienia solidarnej odpow. Za

zobowiązania zaciągnięte osobiście przez współmałżonka w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny – potrzeba żywności,

odzieży, obuwia, opału itd. 6) obow. Zaspokajania potrzeb rodziny – oboje małżonkowie odpowiednio do swych sił są zobow. Do zasp. Potrzeb rodziny – czyli potrzeb własnych i dzieci. Obowiązuje zasada równej stopy życiowej wszystkich członków rodziny małej.

16. Zaciąganie przez małżonków zobowiązań w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny.

Jeżeli dłużnikami w ramach jednego zobow. Są oboje małżonkowie, to wg zasad ogólnych Pr. Cyw. – wierzyciel może zaspokoić

się z majątków obojga małżonków. Egzekucja może być skierowana do majątku wspólnego jak i do majątków osobistych małżonków. Gdy dłużnikiem jest tylko jeden małżonek to wierzyciel tego jednego małżonka może żądać zaspokojenia z całego

majątku wspólnego małżonków, tylko wtedy, gdy małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka.

17. Wzajemna ustawowa reprezentacja małżonków. – do opracowania

18. Zaspokajanie przez małżonków potrzeb rodziny.

Wg art.27 kro, oboje małżonkowie, odpowiednio do swych sił i możliwości zarobkowych są wzajemnie zobowiązani do zaspokajania potrzeb rodziny, tzn. potrzeb własnych oraz potrzeb ich wspólnych dzieci, które nie są w stanie utrzymać się samodzielnie. Obowiązuje zasada równej stopy życiowej wszystkich członków rodziny małej. Wyk.tego obow. Może obejmować –

dostarczanie środków pieniężnych, rzeczowych, praca we wspólnym gospodarstwie domowym, wychowanie dzieci bez korzystania

z usług placówek opiekuńczych. W razie niewyk. Obow. Przez jednego z małżonków, drugi może: - wystąpić we własnym imieniu

o zasądzenie alimentów na rzecz całej rodziny, - wystąpić we własnym imieniu o zasądzenie od drugiego małżonka na swoją rzecz środków utrzymania i oddzielnie o alimenty dla dzieci, - gdy małżonkowie pozostają we wspólnym pożyciu – wystąpić z wnioskiem w trybie nieprocesowy o nakazanie wypłacenie wynagrodzenia za pracę przypadającemu drugiemu małżonkowi.

19. Korzystanie z mieszkania i przedmiotów urządzenia domowego. – do opracowania

20. Nazwisko małżonków.

Konstytucja RP art. 33 zapewnia kobiecie i mężczyźnie, pełną swobodę w wyborze nazwiska noszonego po zawarciu małżeństwa,

niezależnie od decyzji drugiej strony w tej sprawie. Zasada pozytywnego wyrażania woli zmiany nazwiska par. 3 art.25 – w razie niezłożeni ośw. W spr. Nazwiska każdy z małżonków zachowuje dotychczasowe nazwisko. O nazwisku, które każde z małżonków

będzie nosił decyduje ośw. Złożone przed kierownikiem USC bezpośrednio po zaw. Małżeństwa.

21. Separacja faktyczna małżonków.

SEPARACJA FAKTYCZNA - nie usankcjonowana orzeczeniem sądowym – polega na ustaniu wspólnego pożycia małżonków i

zaprzestania przez nich udzielania sobie wzajemnej pomocy. Ten faktyczny stan rozkładu wspólnoty małżeńskiej wywołuje jednak różne skutki prawne. Wyłączna wzajemną reprezentację małżonków (art. 29 k.r.o.) może uzasadniać zniesienie majątkowej wspólności małżeńskiej (art. 52 k.r.o.). Separacja faktyczna nie powoduje wygaśnięcia obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny (art. 27 k.r.o), który nadal istnieje ze względu na dalsze istnienie małżeństwa. Separacja faktyczna małżonków sama przez się nie uzasadnia żądania rozwodu, ale pogłębiając i utrwalając rozkład pożycia małżonków może doprowadzić do zaistnienia pozytywnej przesłanki orzeczenia rozwodu.

22. Przesłanki orzeczenia separacji.

Separacja sądowa polega na usankcjonowaniu orzeczeniem sądowym stanu separacji faktycznej ze skutkiem typowym dla orzeczenia rozwodu, zawsze jednak z wyjątkiem zniesienia więzi małżeńskiej. Małżonkowie pozostający w separacji nie mogą

zawrzeć kolejnych związków małżeńskich, a ich stan cywilny nie ulega zmianie.

Przesłanki separacji sądowej:

- pozytywną przesłanką orzeczenia separacji jest zupełny rozkład pożycia małżeńskiego

- negatywne przesłanki – separacja nie może być orzeczona mimo zupełnego rozkłady pożycia w dwu wypadkach:

1) jeżeli w skutek orzeczenia separacji miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków

4

2)jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Orzeczenia separacji może domagać się każdy z małżonków . sprawy o separację wszczynane na żądanie jednego z małżonków

rozpoznaje sąd okręgowy w rybie procesowego postępowania odrębnego w sprawach małżeńskich. Istnieje możliwość orzeczenia

separacji na zgodne żądanie małżonków, pod warunkiem że małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci.

23. Skutki separacji sądowej.

- Orzeczenie separacji ma takie skutki jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód , chyba że ustawa stanowi inaczej.

- Małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć kolejnego małżeństwa, separacja nie znosi węzła małżeńskiego.

- mimo ustania praw i obowiązków , małżonkowie pozostający w separacji są zobowiązani do wzajemnej pomocy, jeżeli wymagają

tego względy słuszności

- Wyłączona została możliwość powrotu do nazwiska sprzed zawarcia małżeństwa

- obowiązek alimentacyjny małżonka nie uznanego za winnego rozkładu pożycia nie wygasa ipso iure upływem 5 lat od orzeczenia separacji – inaczej niż po rozwodzie

- w miejscu dotychczasowego majątkowego ustroju powstaje (przymusowy) ustrój rozdzielności majątkowej

- Małżonkowie po orzeczeniu separacji nie dziedziczą po sobie z ustawy

- domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki, nie znajdzie zastosowania, jeżeli dziecko urodzi się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji.

24. Zniesienie separacji sądowej.

Zniesienie separacji może nastąpić wyłącznie na zgodę żądanie małżonków w trybie postępowania nieprocesowego przed sądem

okręgowym po przeprowadzeniu rozprawy. Z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki, a także powstaje między małżonkami

ustawowy ustrój majątkowy, chyba ze na zgodny wniosek małżonków sąd orzeknie o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej.

25. Rodzaje i typy małżeńskich ustrojów majątkowych.

MAŁŻEŃSKI USTRÓJ MAJĄTKOWY – 1)ujmowany jako instytucja prawna, którą tworzą normy wyznaczając zakres majątków, zasady korzystania z nich i zarządzania nimi. Normy określający sytuację prawną małżonków względem przedmiotów

majątkowych nabytych przez nich przed powstaniem ustroju oraz nabytych w czasie trwania. 2)system stosunków majątkowych

miedzy małżonkami, powstających ze względu na przynależność do nich przedmiotów majątkowych nabytych przed powstaniem

ustroju i w czasie jego trwania. Istnieją 3 rodzaje małżeńskich ustrojów majątkowych: - ustrój ustawowy, przymusowy i umowny.

Od 17 czerwca 2004 r. – typy małżeńskich ustrojów majątkowych: - wspólność majątkową ustawową, umowną (rozszerzoną lub

ograniczoną), rozdzielnic majątkową (umowną i przymusową), rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.

26. Ustawowy ustrój majątkowy.

Wspólność ustawowa (art. 31) – obowiązuje w wypadku gdy małżonkowie ani przed zawarciem małżeństwa, ani później nie zawarli umowy majątkowej tzw. intercyzy. W systemie ustawowej wspólności mogą istnieć 3 majątki (masy majątkowe): majątek

wspólny, odrębny męża i odrębny żony. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy (ex lege)

wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią

majątek odrębny każdego z małżonków. Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności

ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.

Różnica między współwłasnością łączną , o której mowa w art. 196 KC, a współwłasnością ustawową (art. 31 KRO) polega na

tym, że jej przedmiotem mogą być nie tylko rzeczy, a więc przedmioty materialne (art. 45 KC), ale również prawa majątkowe (art.

31 i 32 KRO), takie jak najem, dzierżawa, wierzytelność.

W czasie trwania wspólności ustawowej:

- udział małżonków w majątku są nieoznaczone, wynika to z przepisu art. 35 KRO, według którego udziały w majątku wspólnym

powstają dopiero po ustaniu wspólności ustawowej, a nadto a contrario z art. 42 i 43 KRO,

- niedopuszczalny jest podział majątku wspólnego, nawet na podstawie zgodnej umowy małżonków,

- żadne z małżonków nie może rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzenia udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie jemu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku (art. 35 KRO).

Ustanie wspólności ustawowej z mocy umowy małżonków – małżonkowie mogą przez umowę wyłączyć wspólność ustawową.

Umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 47 § 1 KRO).

Skutki ustania wspólności ustawowej:

- każdy z małżonków d chwili ustania wspólności może żądać podziału majątku wspólnego (art. 42 KRO),

- od chwili ustania wspólności oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku, który był nią objęty,

- od momentu ustania wspólności ustawowej każdy z małżonków może rozporządzać swoim udziałem bez zgody drugiego małżonka (art. 42 KRO w związku z art. 198 KC). Wspólność umowna ograniczona – zakres wspólności umownej ograniczonej zależy od woli małżonków. Mogą oni wyłączyć z niej dowolną ilość rzeczy i praw majątkowych, byleby tylko chociaż jedna rzecz lub prawo majątkowe pozostało w tej wspólności.

Wspólność majątkowa wyłączona (rozdzielność majątkowa) – w myśl art. 51 KRO w razie umownego wyłączenia wspólności

każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przez zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później; zarządza i rozporządza całym swoim majątkiem samodzielnie.

Ustrój małżeński przymusowy (rozdzielność majątkowa) powstaje:

- z mocy orzeczenia sądu (art. 152 KRO),

- z mocy samego prawa (art. 53 KRO).

Przymusowy charakter tego sposobu ustania wspólności majątkowej małżeńskiej polega na tym, że z mocy samego prawa miedzy

małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa (art. 54 KRO).

Z mocy samego prawa wspólność majątkowa zarówno ustawowa jak i umowna ustaje w razie ubezwłasnowolnienia jednego z

małżonków (art. 53 KRO) i również z mocy prawa przekształca się ona w ustrój rozdzielności majątkowej (art. 54 KRO).

27. Umowna wspólność majątkowa.

5

Ustrój umowny (art. 47 KRO) - małżonkowie mogą przez umowę wspólność ustawową rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć.

Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Można ją zawrzeć także przed zawarciem małżeństwa. Małżonkowie

mogą powoływać się względem osób trzecich na rozszerzenie, ograniczenie lub wyłączenie wspólności tylko wtedy, gdy zawarcie przez nich umowy majątkowej oraz jej rodzaj były tym osobom wiadome. Do wspólności umownej stosuje się odpowiednio

przepisy o wspólności ustawowej z zachowaniem przepisów poniższych.

Umowę majątkową małżeńską można zawrzeć:

- przed zawarciem małżeństwa,

- w chwili zawierania małżeństwa,

- po zawarciu małżeństwa (art. 47 § 1 zdanie trzecie KRO)

Wspólność umowna rozszerzona obejmuje rzeczy i prawa majątkowe, które według przepisów o wspólności majątkowej małżeńskiej należą do majątku odrębnego każdego z małżonków.

28. Majątek wspólny - skład, wspólność łączna, udziały. – do opracowania

29. Zarząd majątkiem wspólnym małżonków. – do opracowania

30. Obligatoryjna zgoda na dokonanie czynności zarządu majątkiem wspólnym.

Obligatoryjna zgoda jednego małżonka jest potrzebna do dokonania prze drugiego małżonka czynności zarządu majątkiem wspólnym, prowadzących do zbycia albo obciążenia nieruchomości, użytkowania wieczystego, prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal, gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa. Zgody wymagają czynności zarządu majątkiem

wspólnym prowadzące do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków albo wydzierżawienia gospodarstwa

rolnego lub przedsiębiorstwa.

31. Sprzeciw wobec czynności zarządu majątkiem wspólnym. – do opracowania

32. Ingerencja sądu w zarząd majątkiem wspólnym małżonków. – do opracowania

33. Majątki osobiste małżonków - skład; surogacja.

Odrębny majątek każdego z małżonków stanowią (art. 33 KRO):

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3) przedmioty majątkowe nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wymienione w dwóch punktach poprzedzających;

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

5) przedmioty majątkowe służące do wykonywania zawodu, jeżeli zostały nabyte ze środków należących do odrębnego majątku

małżonka wykonującego ten zawód; nie dotyczy to jednak przedmiotów służących do prowadzenia gospodarstwa rolnego lub

przedsiębiorstwa;

6) prawa niezbywalne;

7) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej

lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków

powodzenia na przyszłość;

8) wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków;

9) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

10) prawa autorskie twórcy, prawa twórcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskiego.

34. Podział majątku wspólnego; rozliczenie wydatków i nakładów na majątek wspólny i majątki osobiste. – do opracowania

35. Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania. – do opracowania

36. Majątkowe umowy małżeńskie: pojęcie; zawarcie; forma; treść. – do opracowania

37. Skuteczność umów małżeńskich wobec osób trzecich. – do opracowania

38. Majątkowy ustrój przymusowy.

Powstaje w wypadkach, gdy wymaga tego interes małżonków i ich rodziny lub wierzycieli. Występuje w postaci rozdzielności

majątkowej. Powstaje niezależnie od woli małżonków lub wbrew ich woli, jego istnienie nie może zostać przerwane przez zainteresowanych małżonków w trybie umowy majątkowej małżeńskiej. Rozdzielność majątkową może ustanowić sąd na żądanie

jednego z małżonków, gdy istnieją ku temu ważne powody. Sąd wyznacza w wyroku dzień przymusowej rozdzielności. Wyjątek –

może ustanowić rodziel. Majątkową z mocą wsteczną – z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa. Przyczyną

ustanowienia rozdzielności maj. – separacja faktyczna, zaniedbywanie obow.względem rodziny, brak starań o powiększenie stany majątku wspólnego, itd. Rozdzielność powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu (częściowym lub całkowitym) jednego z małżonków. Rozdzielność powstaje z mocy prawa w razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.

39. Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. – do opracowania

40. Charakter, przesłanki i skutki orzeczenia o unieważnieniu małżeństwa. – do opracowania

41. Konwalidacja małżeństwa podlegającego unieważnieniu. – do opracowania

42. Ustanie małżeństwa - przyczyny.

Przyczyny unieważnienia małżeństwa dzielimy na 3 grupy:

1)wypadki zawarcia małżeństwa mimo istnienia okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa (tzw. przeszkody małżeńskie)

2)wady oświadczeń nupturientów o wstąpieniu w zw. Małżeński

3)wadliwe zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika.

43. Rozwód: przesłanki; elementy obligatoryjne i fakultatywne wyroku rozwodowego; skutki rozwodu.

ROZWÓD – polega na rozwiązaniu małżeństwa istniejącego, wskutek czego stosunek małż. Zostaje zniesiony ze skutkiem wyłącznie na przyszłość. O rozwiązaniu m. przez rozwód są orzeka w procesie, którego stronami mogą być wyłącznie małżonkowie. Sprawy rozwodowe są spr.o prawa stanu cywilnego, których nie może wszcząć prokurator. Przesłanki rozwodu

6

określa art. 56 kro – są 4 – 1 pozytywna i 3 negatywne. Pozytywną jest zupełny i trwały rozpad pożycia małżeńskiego- jest ona bezwzględna, ustawa nie przewiduje żadnych odstępstw od niej. Negatywne: 1)brak zagrożenia przez rozwód dobra wspólnych

małoletnich dzieci rozwodzących się małżonków – jest bezwzględna; 2)brak wyłącznego zawinienia rozkładu pożycia przez małżonka domagającego się rozwodu – nie jest bezwzględna. Jest bez znaczenia, gdy: a)małżonek niewinny wyraża zgodę na

rozwód, b)odmowa z jego strony takiej zgody jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Zostaje spełniona i rozwód staje się dopuszczalny, gdy: a) winę za rozkład pożycia małż. Ponoszą oboje małż., b) rozkład pożycia małż. Nastąpił zarówno na skutek zawinionego postępowania małżonka żądającego rozwodu, jak i z przyczyn obiektywnych, leżących po stronie drugiego

małżonka; 3)brak sprzeczności rozwodu z zasadami współżycia społecznego.

44. Prawne sposoby ustalenia ojcostwa i macierzyństwa.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie normuje w sposób szczególny ustalenia macierzyństwa. Poród, z reguły, jest łatwo dostrzegalnym faktem, dającym się w prosty sposób udokumentować. W trybie zwykłym macierzyństwo zostaje prawnie ustalone

z chwilą sporządzenia aktu urodzenia dziecka z wpisem określonej kobiety, która dziecko urodziła, jako jego matki. Sądowe

ustalenie macierzyństwa wchodzi w rachubę w dwóch wypadkach, a mianowicie gdy: a) dziecko ma status dziecka nieznanych

rodziców; b) macierzyństwo określonej kobiety zostało zaprzeczone przez sąd.

Podstawą prawną powództwa o ustalenie i zaprzeczenie macierzyństwa jest – w braku szczególnego unormowanie – przepis art.

189 k.p.c. („powód może żądać ustalenia prze sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny”).

Ustalenie macierzyństwa jest konieczną przesłanką ustalenia ojcostwa. Zaprzeczenie macierzyństwa znosi prawne ustalenie ojcostwa, które było związane z zaprzeczonym macierzyństwem.

45. Sądowe ustalenie ojcostwa - legitymacja czynna w procesie; przesłanki, skutki; dowody i zarzuty.

SĄDOWE USTALENIE OJCOSTWA – jest dopuszczalne, gdy ojcostwo nie wynika ani z domniemania o pochodzeniu dziecka od

męża matki, ani z faktu uznania dziecka. Postępowanie o ustalenie ojcostwa toczy się trybie procesu na zasadach rządzących

sprawami o prawa stanu cywilnego. Nie jest dopuszczalne zaprzeczenie ojcostwa przez sąd. Prawomocny wyrok ustalający ojcostwo może być wzruszony wyłącznie trybie kasacji lub wznowienia postępowania. Osoby legitymowane do wytoczenia powództwa – sądowego ustalenia ojcostwa może żądać dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec dziecka, na zasadach ogólnych również prokurator. Dziecko albo matka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy

ten nie żyje – przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Po śmierć dziecka albo po uzyskaniu przez niego

pełnoletniości ani matka, ani ojciec nie mogą wszcząć procesu o ust.ojcostwa. domniemywa się , że jest ojcem dziecka, ten kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż 300 a nie później niż 181 dniu przed urodzeniem dziecka – okr. Koncepcyjny. Procesie o ustalenie ojcostwa pozwany mężczyzna może wykazywać, że w ogóle brak jest domniemania jego ojcostwa, gdyż nie istnieje

podstawa domniemania – np. nie obcował fizycznie z matką dziecka w okr.koncepcyjnym –okr najdłuższej ciąży. Pozwany może

posłużyć się zarzutem z art.85 kro zwanym exceptio plurium concubentium (zarzut współżycia matki dziecka w okr.koncepc. z

wieloma mężczyznami).

46. Uznanie dziecka - pojęcie, przesłanki, legitymacja; skutki

Jeżeli nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone, ustalenie ojcostwa może nastąpić albo przez uznanie dziecka przez ojca, albo na mocy orzeczenia sądu. Przedstawiciel ustawowy ojca nie mającego pełnej zdolności do czynności prawnych nie może w jego imieniu dziecka uznać. Do uznania dziecka przez ojca mającego ograniczoną zdolność do czynności prawnych potrzebna jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego. Można uznać

dziecko nawet nie urodzone, jeżeli zostało już poczęte. Uznanie dziecka nie może nastąpić po jego śmierci, chyba że dziecko pozostawiło zstępnych.

Uznanie dziecka może nastąpić przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo przed sądem opiekuńczym, a za granicą - przed

polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, jeżeli uznanie dotyczy dziecka, którego rodzice są

obywatelami polskimi. W razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu ojca lub dziecka, uznanie dziecka może nastąpić także przed notariuszem. Mężczyzna, który dziecko uznał, może w ciągu roku od daty uznania żądać jego unieważnienia z powodu wady swego oświadczenia woli. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do oświadczenia osoby, której zgoda jest potrzebna do ważności uznania. Dziecko, które zostało uznane przed osiągnięciem pełnoletności, może żądać unieważnienia uznania, jeżeli

mężczyzna, który je uznał, nie jest jego ojcem. Z żądaniem tym dziecko może wystąpić po dojściu do pełnoletności, nie później jednak jak w ciągu trzech lat od jej osiągnięcia.

47. Unieważnienie uznania dziecka. – do opracowania

48. Domniemanie ojcostwa męża matki dziecka.

Domniemywa się, że dziecko pochodzi od męża matki, o ile ur. Się w czasie trwania małżeństwa – bezpośr. Po zawarciu albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia, chyba że nastąpiło to już po zawarciu przez matkę kolejnego małżeństwa.

Separacja sądowa nie znosi węzła małż., ale przesłanką jej orzeczenia jest zupełny rozkład pożycia między małżonkami – w tym wypadku ojcostwo może być ustalone w trybie uznania dziecka albo w procesie o ustalenie ojcostwa.

51. Pojęcie, treść i zasady wykonywania władzy rodzicielskiej.

WŁADZA RODZICIELSKA – ogół uprawnień i obowiązków rodziców względem osoby i majątku dziecka, których celem jest

zapewnienie dziecku należytej pieczy i ochrony jego interesów. Powstaje z chwilą ur. Się dziecka i przysługuje rodzicom, których rodzicielstwo jest już prawnie ustalone. Ustaje po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości. Wcześniejsze ustanie władzy rodz.

Powoduje: - śmierć dziecka lub rodziców, - wzruszenie macierzyństwa lub ojcostwa, - postanowienie sądu pozbawiające wł. Rodz.,

- ubezwłasnowolnienie całkowite lub częściowe rodziców, - przysposobienie i rozwiązanie przysposobienia.

52. Pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Pozbawieni wł.rodz. przez sąd opiekuńczy może być orzeczone w dwóch sytuacjach; 1)gdy zachodzi niemożność jej wykonywania

z powodu trwałej przeszkody (np. wyjazd rodziców na stałe za granice), 2) gdy władza rodz. Jest niewłaściwie wykonywana

(rodzice nadużywają tej władzy lub sposób rażący zaniedbują swoje obowiązki względem dziecka. Sąd karny uznając za celowe

orzeczenie pozbawienia lub ograniczenia praw rodzicielskich lub opiekuńczych w razie popełnienia przestępstwa na szkodę 7

małoletniego lub we współdziałania z nim, zawiadamia o tym właściwy sąd rodzinny.

53. Zawieszenie władzy rodzicielskiej.

W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu wł.rodz. – np. krótkoterminowa kara pozb.wolności – sąd opiekuńczy może ją

zawiesić, a następnie po ustaniu przeszkody, zawieszenie uchylić – art.110 kro.

54. Ograniczenie władzy rodzicielskiej, może nastąpić:

1. na skutek orzeczenia sądu (art. 107, 58 § 1 i 61 3 KRO) KRO przewiduje 4 sytuacje w których może nastąpić ograniczenie władzy rodzicielskiej:

- kiedy rodzice nie pozostają ze sobą w związku małżeńskim (art. 107 § 1 KRO),

- kiedy rodzice – małżonkowie żyją w rozłączeniu (faktycznej separacji) – art. 107 § 2 KRO,

- kiedy małżeństwo rodziców zostaje rozwiązane przez rozwód lub unieważnienie (art. 58 § 1 i art. 21 KRO),

- kiedy sąd orzeka separację rodziców (art. 616 § 3 w związku z art. 58 § KRO).

2. na skutek ingerencji sądu w wykonywanie władzy rodzicielskiej (art. 109 KRO i 104 KRO)

Sąd opiekuńczy może w szczególności:

- zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonywania wydanych zarządzeń,

- określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun,

- poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi społecznego organu pomocniczego sądu,

- skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dzieckiem

- zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej (art. 109 § 2 KRO).

3. ex lege – jeżeli władzy rodzicielskiej podlega dziecko ubezwłasnowolnione całkowicie (art. 108 KRO).

55. Piecza zastępcza nad dzieckiem. – do opracowania

56. Osobista styczność rodziców z dzieckiem. – do opracowania

57. Przysposobienie - pojęcie, funkcje, przesłanki przysposobienia i tryb jego nawiązania.

Przysposobienie – art. 121 § 1 KRO, według którego przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi.

Instytucja ta determinowana jest naczelną zasadą prawa rodzinnego – zasadą dobra dziecka, bowiem art. 114 § 1 KRO stanowi, że przysposobić można osobę małoletnią tylko dla jej dobra.

Przysposobienie jest instytucją niemajątkową o charakterze prawno rodzinnym, które realizuje się w wyniku woli zainteresowanych, ale podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego, które jest skuteczne erga omnes.

Przesłanki przysposobienia

Do przesłanek związanych z osoba przysposobioną należą:

1. małoletniość przysposabianego (art. 114 § 1 KRO),

2. wymóg życia przysposabianego (art. 117 § 2 KRO), stanowi przesłankę sine qua non przysposobienia, orzeczenie nie może być wydane po śmierci przysposabiającego lub osoby która ma być przysposabiana,

3. zgoda przysposabianego (art. 118 § 1 KRO), wymóg ten wchodzi w rachubę, gdy małoletni skończył 13 lat. W myśl art. 118 § 3

KRO sąd może wyjątkowo orzec przysposobienie bez żądania zgody przysposabianego lub bez jego wysłuchania, jeżeli nie jest on zdolny do wyrażenia zgody. Niezdolność ta jest najczęściej wynikiem jego stanu zdrowia psychicznego, np. choroby psychicznej lub niedorozwoju psychicznego.

Sąd powinien wysłuchać małoletniego, który nie ukończył 13 lat, jeżeli może on pojąć znaczenie przysposobienia (art. 118 § 2

KRO).

Do przesłanek związanych z osobą przysposabiającego zaliczyć należy:

1. żądanie przysposobienia (art. 117 § 1 KRO),

2. odpowiednia różnica wieku (art. 1141 § 2 KRO),

3. pełna zdolność do czynności prawnych (art. 1141 § 1 KRO),

4. kwalifikacje osobiste (art. 114 1 § 1 KRO),

5. pozostawanie przy życiu przysposabiającego (art. 117 § 2 KRO).

58. Rodzaje i skutki przysposobienia.

Rodzaje przysposobienia:

1.

p

rzysposobienie niepełne (adoptio minus plena) – art. 124 § 1 KRO, może być orzeczone gdy kumulatywnie wystąpią przesłanki:

- żądanie przysposabiającego,

- zgoda osób, która jest potrzebna do przysposobienia.

Skutki tego przysposobienia:

- ustaje władza rodzicielska rodziców, a władzę tę uzyskuje przysposabiający,

- powstaje stosunek pokrewieństwa między przysposabiającym a przysposabianym,

- stosunek pokrewieństwa nie rozciąga się na rodzinę przysposabiającego,

- nie zostają zniweczone powiązania rodzinne przysposobionego z jego rodziną naturalną, nie ulega wygaśnięciu obowiązek alimentacji,

- w zakresie dziedziczenia: przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a zstępni przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach, co dalsi zstępni spadkodawcy; przysposobiony i jego zstępni nie

dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych;

rodzice przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiający;

poza tym, przysposobienie nie narusza powołania do dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa (art. 937 KC),

8

- jeżeli przysposobienia dokonuje tylko jeden małżonek, pomiędzy przysposobionym a drugim małżonkiem powstaje stosunek powinowactwa,

- w akcie urodzenia przysposobionego dokonuje się wzmianki o przysposobieniu,

- przysposobiony traci dotychczasowy stan cywilny i nabywa nowy stan cywilny, nabywa również nazwisko przysposabiającego.

Przysposobienie niepełne nie jest dopuszczalne w razie przysposobienia anonimowego.

2.

p

rzysposobienie pełne (adoptio plena) – art. 121 § 1 KRO , w myśl art. 121 § 1 KRO przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi.

Cel przysposobienia jakim jest zapewnienie dziecku rodziny zastępczej nie mógłby być realizowany w sposób prawidłowy bez

zapewnienia przysposabiającemu prerogatyw wynikających z władzy rodzicielskiej. Niedopuszczalne jest przywrócenie władzy

rodzicielskiej naturalnym rodzicom nad ich dzieckiem, które zostało przysposobione.

Przysposobiony nabywa nowy stan cywilny, ale nie traci on dotychczasowego stanu cywilnego. Orzeczenie pełnego przysposobienia nie stoi na przeszkodzie ustalenia ojcostwa.

Ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem niego. W rezultacie tej regulacji wyłączone są niektóre skutki ustalenia ojcostwa. W szczególności sąd nie może nadać dziecku nazwiska ojca, ani przyznać ojcu władzy rodzicielskiej.

Skutkiem przysposobienia pełnego jest to, że przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego, a jeżeli został

przysposobiony przez małżonków wspólnie albo jeżeli jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka – nazwisko,

które noszą albo nosiłby dzieci zrodzone z tego małżeństwa.

W myśl art. 121 § 2 KRO przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych

przysposabiającego.

Skutkiem tego przysposobienia jest ustanie praw i obowiązków wynikających z pokrewieństwa przysposobionego względem jego

krewnych, jak również praw i obowiązków tych krewnych względem niego.

Przez przysposobienie ustaje dotychczasowa władza rodzicielska lub opieka nad przysposobionym (art. 123 § 1 KRO).

Na mocy orzeczenia sądu opiekuńczego w razie przysposobienia pełnego może być sporządzony nowy akt urodzenia przysposobionego, w którym jako rodziców wpisuje się przysposabiających, a dotychczasowy akt urodzenia nie podlega w zasadzie ujawnieniu i nie wydaje się z niego odpisów. Po uzyskaniu pełnoletności przysposobiony może jednak żądać udostępnienia księgi stanu cywilnego w części dotyczącej dotychczasowego aktu urodzenia.

3.

p

rzysposobienie całkowite (adoptio plenissima) – art. 124 § 2 KRO , jest to przysposobienie nierozwiązywalne, stanowi najdalej rozwiniętą formę przysposobienia. Konieczną przesłanką do orzeczenia przysposobienia całkowitego (anonimowego) jest wyrażenie przez rodziców przed sądem opiekuńczym zgody na przysposobienie swego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby

przysposabiającego.

Przez przysposobienie całkowite przysposobiony traktowany jest jak dziecko naturalne przysposabiających, zerwane zostają wszelkie więzi rodzinne z rodzicami biologicznymi.

W konsekwencji przysposobienia całkowitego:

a) przysposobiony traci całkowicie swój dotychczasowy stan cywilny, a zyskuje nowy związany wyłącznie z nową rodziną. Nie

jest zatem dopuszczalne uznanie przysposobionego, unieważnienie uznania, sądowe ustalenie lub zaprzeczenie jego pochodzenia (art. 124 1 KRO). Sporządzony zostaje nowy akt urodzenia przysposobionego, w którym rodziców wpisuje się przysposabiających.

Dotychczasowy akt urodzenia nie podlega ujawnieniu i nie wydaje się z niego odpisów, chyba że zażąda tego są w związku ze

sprawą, w której uzna to za konieczne;

b) rozwiązanie przysposobienia całkowitego nie jest dopuszczalne (art. 1251 § 1 KRO).

c) przysposobienie całkowite nie stoi na przeszkodzie ponownemu przysposobieniu za życia przysposabiającego.(art. 1251 § 2

KRO),

d) w zakresie dziedziczenia znajduje zastosowanie przepis art. 836 KC,

e) przysposobiony całkowicie nabywa nazwisko przysposabiających,

f) przysposobionym całkowicie nie można zostać pasierb, bowiem nawet jeśli ojciec jest nieznany, matka dziecka, a żona przysposabiającego wyraża zgodę na przysposobienie, co narusza wymóg anonimowości (art. 1191 KRO).

4. przysposobienie zagraniczne – art. 1142 § 1 KRO, wprowadzone nowelą do KRO z dnia 26.05.1995 r., co było konsekwencją ratyfikacji przez RP Konwencji o Prawach Dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20.11.1989 r. Według art. 1142 § 1 KRO przysposobienie, które spowoduje zmianę dotychczasowego miejsca zamieszkania przysposabianego w RP na miejsce zamieszkania w innym państwie, może nastąpić wówczas, gdy tylko w ten sposób można

zapewnić przysposabianemu odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne.

W ten sposób art. 21 Konwencji nakazuje, aby Państwa – Strony uznające lub dopuszczające system adopcji zapewniły aby dobro dziecka było celem najwyższym oraz m.in. aby traktować adopcję związaną z przeniesieniem dziecka do innego kraju jako zastępczy środek opieki nad dzieckiem, jeżeli nie może być ono umieszczone w rodzinie zastępczej lub adopcyjnej albo nie można mu zapewnić w żaden sposób opieki w kraju jego pochodzenia.

Przesłanki – art. 1142 § 1 KRO:

- brak możliwości przysposobienia w kraju (negatywna),

- przysposabiający muszą stanowić odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne (przesłanka pozytywna).

59. Ustanie stosunku przysposobienia.

Stosunek przysposobienia jest z natury rzeczy i z założenia ustawodawczego podobny do stosunku rodzice – dzieci, a ten ostatni jest nierozwiązywalny.

Stosunek przysposobienia powstaje na skutek orzeczenia sądu, przeto niedopuszczalne jest jego rozwiązanie w drodze umowy

stron tego stosunku. Rozwiązalne jest wyłącznie przysposobienie niepełne i przysposobienie pełne (art. 125 § 1 KRO). Natomiast nie jest dopuszczalne rozwiązanie przysposobienia całkowitego (art. 1251 1 KRO).

9

Przysposobienie niepełne oraz pełne wygasa ex lege w wypadku ustalenia ojcostwa lub macierzyństwa przysposabiającego, po orzeczeniu przysposobienia.

Przesłanki rozwiązania przysposobienia:

- ważne powody,

- dobro małoletniego dziecka.

Skutki rozwiązania przysposobienia:

Zamiany w zakresie stanu cywilnego – ustaje dotychczasowy stan cywilny przysposobionego, który powraca do stanu cywilnego,

jaki posiadał przed przysposobieniem, z jednym warunkiem, że przysposobiony zachowuje nazwisko nabyte przez przysposobienie oraz otrzymane przez przysposobienie imię lub imiona.

Zmiany w zakresie władzy rodzicielskiej – z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu przysposobienia ustaje władza rodzicielska przysposabiających nad przysposobionym – ex lege odżywa władza rodzicielska naturalnych rodziców.

Zmiany w zakresie prawa spadkowego – przysposobiony dziedziczy po swoich naturalnych krewnych i odwrotnie.

Zmiany w zakresie obowiązku alimentacyjnego – sąd może w razie rozwiązania stosunku przysposobienia:

- nie utrzymać w mocy obowiązków alimentacyjnych przysposabiających względem przysposobionego, gdy ustali, że rodzice

dziecka, którego przysposobienie rozwiązano, mają zarobkowe i majątkowe możliwości pełnego zaspokojenia usprawiedliwionych

potrzeb dziecka,

- określić wysokość alimentów należnych dziecku od przysposabiających, gdy ustali, że rodzice dziecka nie mają w ogóle możliwości zaspokojenia jego usprawiedliwionych potrzeb,

- orzec ogólnie, iż utrzymuje w mocy obowiązki alimentacyjne przysposabiających, gdy ustali, że rodzice dziecka mogą jedynie częściowo zaspokoić usprawiedliwione potrzeby dziecka, a przysposabiający mają takie możliwości.

60. Pojęcie, funkcja, przesłanki, zakres i postaci obowiązku alimentacyjnego. – do opracowania

61. Rodzaje i kolejność zobowiązań alimentacyjnych.

Kodeks rodziny i opiek.przewiduje zobow.alimentacyje między: a) krewnymi w linii prostej, b) rodzeństwem, c) małżonkami i

byłymi małżonkami, d) jednym z małżonków i pozostałymi członkami tzw. małej rodziny – obow. małż. przyczyniania się do

zaspokojenia potrzeb rodziny, e) stronami stosunku przysposobienia oraz, w razie przysposobienia pełnego lub całkowitego, przysposobionym i krewnymi przysposabiającego na ogólnych zasadach, f) wyjątkowo i w ograniczonym zakresie między powinowatymi, tzn. miedzy jednym z małżonków i dzieckiem drugiego małżonka – pasierb – ojczym, g) w pewnym zakresie

obow. Alimentacyjny ojca nie będącego mężem matki dziecka w stosunku do tej matki.

KOLEJNOŚĆ

62. Obowiązek alimentacyjny rodziców

OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY MIĘDZY RODZICAMI A DZIEĆMI Przez obowiązek alimentacyjny należy rozumieć

obowiązek zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej potrzebującej alimentacji, obowiązek ten może polegać

również na dostarczeniu osobie znajdującej się w niedostatku mieszkania, opieki lekarskiej i domowej.

W wykonaniu obowiązku alimentacyjnego uczestniczą z reguły te osoby, które są stronami tego stosunku zobowiązaniowego:

uprawniony do otrzymania alimentów (wierzyciel) oraz osoba zobowiązana do płacenia alimentów (dłużnik).

Treścią obowiązku alimentacyjnego zgodnie z art. 128 KRO jest dostarczanie przez zobowiązanego osobie uprawnionej środków

utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania.

Zakres obowiązku alimentacyjnego zgodnie z art. 135 § 1 KRO zależy od:

- usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego,

- zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Przesłanki obowiązku alimentacyjnego rodziców względem niesamodzielnego dziecka:

- została wyrażona expressis verbis w art. 133 § KRO – jako niemożność samodzielnego utrzymania się przez dziecko.

Obowiązek ten nie jest ograniczony przez żaden sztywny termin, a w szczególności termin dojścia przez alimentowanego do

pełnoletności.

W odniesieniu do dzieci, które osiągnęły pełnoletność, brać należy pod uwagę to, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy

osobiste zdolności i cechy charakteru pozawalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki. Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka nie istnieje jedynie wtedy, gdy dziecko posiada swój majątek, a dochody z tego majątku wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania (art. 133 § 1 in fine KRO).

63. Stosunki alimentacyjne między małżonkami po rozwodzie i orzeczeniu separacji.

Obowiązek alimentacyjny między małżonkami

Według art. 27 zdanie 1 KRO oboje małżonkowie obowiązani są każdy według swoich sił oraz możliwości zarobkowych i

majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą poprzez swój związek założyli.

Małżonek może dochodzić zaspokajania potrzeb na podstawie art. 27 KRO zarówno wtedy, gdy rodzinę tworzą małżonkowie i

dzieci będące na ich utrzymaniu, jak i wtedy, gdy w rodzinie takich dzieci nie ma. Podmiotami prawa i obowiązku wynikającego z art. 27 są oboje małżonkowie.

Przepis ten stanowi podstawę o dostarczenie środków utrzymania od jednego z małżonków na rzecz drugiego zarówno w sytuacji

małżeństwa bezdzietnego, jak i mającego dorosłe, usamodzielnione już dzieci, a także w wypadku separacji faktycznej małżonków.

W sytuacji separacji faktycznej istotne znaczenie może mieć kwestia winy zerwania pożycia małżeńskiego (niewierny małżonek

ma w stosunku do drugiego małżonka roszczenie z art. 27 KRO zaspokajania potrzeb rodziny według zasady równej stopy

życiowej).

Obowiązek wynikający z art. 27 KRO wygasa w wypadku ustania małżeństwa lub orzeczenia separacji.

Obowiązek alimentacyjny po rozwodzie, unieważnienie małżeństwa lub separacji.

10

Według art. 60 §1 KRO małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym

usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Obowiązek świadczeń alimentacyjnych między małżonkami po rozwodzie stanowi kontynuację obowiązku wzajemnej pomocy

powstałego przez zawarcie związku małżeńskiego.

Źródłem roszczeń alimentacyjnych małżonka rozwiedzionego jest małżeństwo, a nie rozwód – prawo to istnieje nie z powodu

rozwodu, lecz mimo rozwodu.

W myśl art. 60 §2 KRO jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, Sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek

wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka

niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Orzekając o żądaniu małżonka niewinnego zasądzenia alimentów na

podstawie art. 60 §2 KRO, Sąd powinien porównać sytuację, w jakiej niewinny małżonek znajdzie się po rozwodzie z sytuacją, w jakiej by się znajdował, gdy pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo.

Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego

małżeństwa. Gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności Sąd na żądanie uprawnionego przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Art. 21 i art. 644 §4 KRO mają odpowiednie zastosowanie do małżonków po unieważnieniu małżeństwa oraz w wypadku orzeczenia separacji.

64. Opieka nad małoletnim - pojęcie, funkcja, przesłąnki ustanowienia. – do opracowania

65. Treść i zasady sprawowania opieki nad małoletnim.

Zasada powszechności opieki znajduje swój wyraz w art. 72 ust. 2 Konstytucji RP, według którego dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.

Zasada dobra małoletniego jest naczelną zasadą prawa rodzinnego i opiekuńczego.

W spawach opiekuńczych ustawodawca akcentuje tę zasadę w art. 154 KRO, który przy opiece za najważniejsze uznaje dobro

pozostającego pod opieką i interes społeczny.

Do organów opieki należą:

- sąd opiekuńczy,

- organy pomocnicze (kuratorzy sądowi),

- organ sprawujący opiekę.

Przyczyny ustanowienia opieki:

1. nie pozostawanie małoletniego pod władzą rodzicielską,

Małoletni nie pozostaje pod władzą rodzicielską w następujących wypadkach:

- gdy żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska, co zachodzi, gdy oboje rodzice nie żyją, oboje rodzice nie maja pełnej zdolności do czynności prawnych, oboje rodzice są pozbawieni władzy rodzicielskiej, władza rodzicielska każdego z rodziców zostaje zawieszona,

- gdy oboje rodzice są nieznani.

2. całkowite ubezwłasnowolnienie osoby, która nie pozostaje pod władzą rodzicielską.

Powołanie opiekuna – w drodze wydania postanowienia przez sąd opiekuńczy.

Postanowienie to powinno zawierać oprócz faktu ustanowienia opieki, dane personalne opiekuna i podopiecznego, a także w miarę potrzeby zarządzenie podjęcia przez opiekuna konkretnych czynności, jak też określenie terminu złożenia pierwszego sprawozdania z wykonywania opieki (postanowienie ma charakter konstytutywny).

Postanowienia o ustanowieniu opieki są skuteczne i wykonalne z chwilą ich ogłoszenia, a gdy ogłoszenia nie było – z chwilą ich wydania.

66. Kuratela; ustanowienie kurateli i zasady jej wykonywania; rodzaje kurateli; kuratela o charakterze rodzinnoprawnym.

KRO przewiduje 5 wypadków ustanowienia kuratora:

- dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo – art. 181 §1 KRO,

- dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego (curator ventris) – art. 182 KRO,

- dla osoby ułomnej (curator debilis) – art. 183 KRO,

- dla osoby nieobecnej (curator absentis) – art. 184 § 1 KRO,

- dla osoby nieobecnej, gdy pełnomocnik nieobecnego nie może wykonywać swoich obowiązków, albo je wykonuje nie należycie.

Kuratelę prawa materialnego ustanawia sąd opiekuńczy (do wyjątków należy: kurator spadku, ustanowiony przez sąd spadku).

Kuratelę procesową w zasadzie ustanawia sąd opiekuńczy, aczkolwiek przy tej kurateli występuje więcej wyjątków ustanawiania jej przez sąd procesowy.

Kuratorów prawa materialnego ustanawia się z urzędu, z wyjątkiem kuratora dla osoby ułomnej. Kuratelę procesową ustanawia się w zasadzie na wniosek.

Ustanie kurateli:

- uchylenie kurateli – art. 180 §1 KRO,

- z chwilą ukończenia sprawy – art. 180 §2 KRO,

- z chwilą zwolnienia kuratora – art. 169 KRO w związku z art. 178 &2 KRO.

11