GENETYKA (prelekcja 6)

CECHY POLIGENOWE ILOŚCIOWE:

→ uwarunkowane czynnikami genetycznymi i środowiskowymi;

→ dają się zmierzyć;

→ natężenie można wyrazić liczbowo;

→ rozkład ich natężenia w populacji jest ciągły (krzywa Gaussa);

→ w każdej populacji:

•

są osobniki o minimalnym i maksymalnym natężeniu cechy;

•

większość osobników wykazuje pośrednie (przeciętne) natężenie cechy (osobnik ma połowę wszystkich możliwych allel warunkujących daną cechę);

→ badanie rozkładu kulek w aparacie Galtona – model badania rozkładu w populacji natężenia cech ilościowych o zmienności ciągłej;

POMIARY ANTROPOMETRYCZNE GŁOWY:

→ należy pamiętać o takim jej ustawieniu, aby linia frankfurcka ( prosta przebiegająca poziomo, stycznie do dolnej krawędzi oczodołu i do górnej krawędzi otworu słuchowego zewnętrznego) była równoległa do podstawy;

→ DŁUGOŚĆ GŁOWY (G-OP):

 G – GLABELLA – punkt leżący w miejscu najbardziej wysuniętym ku przodowi kości czołowej, między łukami brwiowymi, nad nasadą nosa, w linii środkowej;

 OP – OPISTHOKRANION – punkt położony w miejscu najdalej wysuniętym ku tyłowi czaszki na kości potylicznej w linii środkowej;

→ SZEROKOŚĆ GŁOWY (EU-EU):

 EU – EURYON – punkt położony na czaszce najbardziej bocznie od linii środkowej (najczęściej na kości ciemieniowej lub skroniowej);

→ WYSOKOŚĆ GŁOWY (T-V):

 T – TRAGION – punkt położony na górnej krawędzi guzka ucha;

 V – VERTEX – najwyżej położony punkt na głowie ustawionej w płaszczyźnie frankfurckiej, będący górną granicą wzrostu osobnika;

→ WYSOKOŚĆ CZASZKI (BA-BR):

→ BA – BASION – punkt leżący na przednim brzegu kości potylicznej w linii środkowej;

→ BR – BREGMA – połączenie szwu wieńcowego ze strzałkowym w linii środkowej; WSKAŹNIK SZEROKOŚCIOWO-DŁUGOŚCIOWY GŁOWY:

= S

W

⋅ 100

D

→ ocena ukształtowania czaszki w różnych populacjach;

→ ocena ewolucyjnych zmian w kształtowaniu się głów; METODY POMIARU POJEMNOŚCI CZASZKI:

→ metoda bezpośrednia – Brocá:

→ do zamkniętej czaszki wsypujemy kaszę i mierzymy jej objętość;

→ metoda pośrednia – Lee Pearsona:

 3 wartości wymiarów:

•

największa szerokość;

•

największa długość;

•

największa wysokość;

 czaszki (basion-bregma);

 głowy (tragion-vertex);

PRZYBLIŻONA POJEMNOŚĆ CZASZKI/GŁOWY WG LEE PEARSONA: PM = 000337

,

0

⋅ ( D − )(

11 S −

)(

11 W −

)

11 +

01

,

406

PK = 0004

,

0

⋅ ( D − )(

11 S −

)(

11 W −

)

11 +

6

,

206

D – długość czaszki/głowy (w mm!);

S – szerokość czaszki/głowy (w mm!); W – wysokość czaszki/głowy (w mm!); POD WZGLĘDEM UZĘBIENIA SSAKI DZIELI SIĘ NA:

→ krótkozębne – korzenie kształtują się wcześnie; mały otwór wierzchołkowy; korony - ograniczony wzrost;

→ długozębne – korzenie kształtują się późno; otwarty szeroko kanał i otwór wierzchołkowy; korony długie, rosną przez całe życie;

W TOKU EWOLUCJI ZĘBÓW U HOMINIDAE: 1. tendencje do zmniejszania liczby zębów, przy zachowaniu wszystkich rodzajów (heterodoncja –

siekacze, kły przedtrzonowce, trzonowce); 2. utrata przerwy (diastema);

3. formowanie się łuku parabolicznego; 4. przewaga wielkości drugiego trzonowca i zmniejszenie drugiego przedtrzonowca; 5. zmniejszenie się wymiarów zębów; PRZEJAWY ATAWIZMU:

→ występowanie czwartego zęba trzonowego;

→ występowanie diastemy;

RODZAJE ZGRYZU:

→ obcęgowaty – labidoncja (wyeliminowany w wyniku ewolucji);

→ nożycowaty – psalidoncja (dla rasy białej);

→ dachówkowaty – stegodoncja (u ok. 33% osób rasy żółtej);

→ zgryz nieprawidłowy;

PAMIĘTAJMY, ŻE:

→ tzw. dziedziczne bezzębie mężczyzn (cecha recesywna, sprzężona gonosomalnie);

→ brak szkliwa (cecha dominująca sprzężona gonosomalnie); WSKAŹNIK POWIERZCHNI CIAŁA:

→ informacja o wydolności organizmu i jego możliwościach termoregulacyjnych;

→ stosowany do określenia podstaw przemiany materii;

→ wykorzystywany jako jeden z mierników, stanowiących punkt odniesienia dla oceny wyników sportowych;

WSKAŹNIKI NP. ROHRERA CHARAKTERYZUJĄ PROPORCJE WAGOWO-WZROSTOWE:

→ ocena ogólnej budowy ciała;

→ ocena zmiany proporcji ciała z wiekiem;

→ ocena stopnia odżywienia;

→ ocena wpływu czynników środowiska na rozwój osobniczy człowieka; WSKAŹNIK SZEROKOŚCIOWO-DŁUGOŚCIOWY GŁOWY: (klasyfikacja wg Martina i Sallera)

♂

♀

dolichocephalus (długogłowy)

X – 75,9

X – 76,4

mesocephalus (średniogłowy)

76,0 – 80,9

77,0 – 81,9

brachycephalus (krótkogłowy)

81,0 – 85,4

82,0 – 86,4

hyperbrachycephalus (nadkrótkoglowy) 85,5 - X

86,5 - X

HOMO SAPIENS – DIAGRAM ZĘBOWY: 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8

8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8

-- - brak zęba

K – korona protetyczna

U – ząb do usunięcia

W – wypełnienie

WSKAŹNIK REHRERA:

masa : ( B − V )3 ⋅100

masa ciała (g) B − V wysokość (cm)

♀

♂

smukły

X – 1,24

X – 1,37

średni

1,25 – 1,36

1,38 – 1,58

tęgi

1,37 - X

1,59 - X

PRZYBLIŻONA POJEMNOŚĆ CZASZKI/GŁOWY WG LEE PEARSONA: PM = 000337

,

0

⋅ ( D − )(

11 S −

)(

11 W −

)

11 +

01

,

406

PK = 0004

,

0

⋅ ( D − )(

11 S −

)(

11 W −

)

11 +

6

,

206

mikrocefalia

< 1149 cm3

małogłowie

1150 – 1449 cm3

średnia pojemność

1450 – 1649 cm3

duża pojemność

1650 – 1949 cm3

makrocefalia

> 1950 cm3

WYSOKOŚĆ GŁOWY:

W = ( B − V ) − ( b − t) B – basis – podstawa

WSKAŹNIK POWIERZCHNI CIAŁA WG ISAKSSONA: ( P +

)

PC =

dH + 1

100

P – masa ciała (kg)

dH – różnica wysokości ciała w stosunku do 160cm

♂

♀

bardzo mała

< 1,67

< 1,50

mała

1,68 – 1,72

1,51 – 1,54

średnia

1,73 – 1,83

1,55 – 1,61

duża

1,84 – 1,89

1,62 – 1,65

bardzo duża

> 1,90

> 1,66

w

zki

e

e

zębó

czas

3

eroka

brwiow

0cm

<M

sz

U

T



brak

35

małe

poza linię

wydatny

1

kresy karkow

łuki

ortognatyzm

–

–

ok.

krótka,

Homo sapiens

brak

brak

środek podstawy

niewysunięte

w

zki

zębó

czas

lny

3

znaczone

znaczone

U

n Ples

>MT



poza linię

5cm

za

za

małe

51

Pa

prognatyzm

niewydatny

minima

pośrednia

słabo

słabo

środek podstawy

niewysunięte

ów

IE CZASZEK

czaszki

zęb

3

50 cm

>MT



jest

, wąska

V

duże

wydatny

wydatne

poza linię

5 – 6

PORÓWNAN

Gorilla sp.

prognatyzm

niewydatny

długa

zęść podstawy

32

c

tylna

wysunięte

(T) do

zki

ki

o

zy

ewioczas

czasz

we

zki

twar

trz

potylicznego

zodołowe

zęki

ha

czas

ośćca

ru

potyliczny

szc

ębodołoweg z

cec

oporcjapr

nadoczodoło

wysklepienia

kościec nosa

ebień

kształt

łuku

wielkość kłów

położenie kłów

grz

pojemność

(M)

wały

ki

położenie k

wcięcie pozaoc

stopień

kształt

położenie otwo

zgoczasz

mó