Farmakologia układu współczulnego
Podział
•
ukł
ad przywspółczulny
objawy pobudzenia- zwiększenie wydzielania gruczołów (przewodu pokarmowego, oskrzeli, łzowych), nasilenie mięśniówki trzewnej, rozkurcz mięśniówki naczyń, zwolnienie czynności serca, ujemne działanie na tropizmy serca, wpływ na oko (zwężenie źrenicy i spadek ciśnienia śródczaszkowego)
•
ukł
ad współczulny
objawy pobudzenia – pobudzenie układu współczulnego może przebiegać różnie w zależności czy jest powodowane tylko przez wzmożone wydzielanie noradrenaliny czy adrenaliny
Efekt pobudzenia układu autonomicznego
•
W
spółczulny
– serce β1- efekt: czynności serca, wzrost siły skurczu i przewodnictwa, wzrost zużycia tlenu
– naczynia skórne i trzewne α1- efekt: skurcz= wzrost ciśnienia
– naczynia mięśni szkieletowych β2- efekt: rozkurcz= spadek ciśnienia
– mięśnie oskrzeli β2- efekt: rozkurcz
– oko α i β- efekt: rozszerzenie źrenicy
– macica β2- efekt: rozkurcz
• Prz
ywspółczulny (receptor muskarynowy)
– serce: zwolnienie czynności serca
– naczynia skórne i trzewne: rozkurcz= spadek ciśnienia
– mięśnie oskrzeli: skurczu
– oko: zwężenie źrenicy
EPINEFRYNA I
Działanie:
wykazuje działanie sympatykomimetyczne zależne od pobudzenia receptorów α1, α2, β1, β2 lub dopaminergicznych.
α1- skóra, trzewia: wzrost ciśnienia tętniczego
α2- przeciwne działanie do α2− rozkurcz naczyń, działanie podobne do β2
β1- serce: pobudza wszystkie tropizmy
β2- oskrzela: rozszerzenie naczyń= obniżenie ciśnienia (bez znaczenia), macica: rozszerza
Wskazania:
– stany zagrożenia życia: reanimacja krążeniowo- oddechowa w przypadku zatrzymania krążenia spowodowaną asystolią
– wstrząs anafilaktyczny
– napad astmy oskrzelowej i inne nasilone reakcje alergiczne
– w sytuacjach, gdy stosowanie innych leków inotropowo dodatnich nie przynosi oczekiwanego efektu np. bezpośrednio po operacjach kardiochirurgicznych
– jako dodatek do środków znieczulających miejscowo w celu opóźnienia
wchłaniania leku w miejscu podania
Przeciwwskazania:
– guz chromochłonny
– przełom nadciśnieniowy
– wstrząs hipowolemiczny
– jaskra z zamykającym się kątem przesączania (rozszerzenie źrenicy może wywołać ostry atak jaskry)
– choroba Parkinsona
– łagodny rozrost gruczołu krokowego (zatrzymanie moczu)
– poród
Działanie niepożądane:
*Objawy pobudzenia układu współczulnego:
tachykardia, zaburzenia rytmu serca, kołatania, dławica piersiowa, nadciśnienie tętnicze, niepokój, drażliwość, bezsenność, bóle i zawroty głowy, bladość powłok, drżenia, osłabienie.
Adrenalini 0,001 in amp. No 10
NORADRENALINA
Działanie:
aktywuje głównie receptory α1, co powoduje skurcz naczyń tętniczych i żylnych (powstaje w warunkach fizjologicznych w pozazwojowych neuronach adrenergicznych i komórkach chromochłonnych rdzenia nadnerczy, otrzymywana syntetycznie nosi nazwę norepinefryna).
Wskazania:
– ostra obwodowa niewydolność krążenia
– wstrząs anafilaktyczny, septyczny, pourazowy (po wyrównaniu hipowolemii)
– reakcje anafilaktyczne, polekowe i poprzetoczeniowe
– dodawana jest do środków znieczulenia miejscowego w celu opóźnienia wchłaniania leku w miejscu podania
Przeciwwskazania:
– wstrząs hipowolemiczny
– choroba zakrzepowa
– stosowanie anestetyków wziewnych np. halotan (zaburzenia rytmu serca)
– ciężkie niedotlenie lub hiperkapnia (może wywołać ciężkie zaburzenia rytmu serca). Nie stosować w czasie porodu.
Działanie niepożądane:
*Objawy pobudzenia układu współczulnego:
niepokój, drażliwość, bezsenność, drżenia, osłabienie, bóle i zawroty głowy, bladość powłok, nadciśnienie tętnicze, potliwość, tachykardia, zaburzenia rytmu serca, bóle zamostkowe.
Levonor 0,001 (in amp. No 10)
Levonor 0,004 (in amp. No 5)
DOPAMINA
Działanie:
– pobudza receptory dopaminergiczne
– receptory adrenergiczne α1 i β1
– działanie uzależnione jest od dawki
• w małych dawkach 0,5- 3 µg/kg mc/min dopamina rozszerza naczynia nerkowe i trzewne. Zwiększa przepływ nerkowy (możemy wymusić diurezę)
• w zakresie dawek średnich 5- 10 µg/kg mc/ min dopamina stymuluje zarówno receptory α- adrenergiczne jak i β1 w sercu: wzrost kurczliwości mięśnia sercowego, wzrost objętości wyrzutowej i pojemności minutowej serca, przyśpieszona czynności serca, powoduje wzrost ciśnienia tętniczego
• w dawkach większych niż 10 µg/kg mc/min zaczyna przeważać działanie obkurczające naczynia krwionośne (przeważa efekt podnoszenia ciśnienia krwi) Przeciwwskazania:
– guz chromochłonny
– zwężenie drogi odpływu z lewej komory
– zaburzenia rytmu z szybką czynnością serca i napadowym częstoskurczem, liczne skurcze dodatkowe, migotanie komór
– łagodny rozrost gruczołu krokowego
– choroba naczyń obwodowych (choroba Raynauda, angiopatia cukrzycowa)
– nadwrażliwość na składniki preparatu, a zwłaszcza na wodosiarczan sodu Działanie niepożądane:
– objawy pobudzenia układu współczulnego: kołatania serca, zaburzenia rytmu serca (przedwczesne pobudzenia komorowe, skurcze dodatkowe), niepokój, drżenia
– zawroty i bóle głowy, nudności, wymioty, bladość powłok, nadciśnienie tętnicze, potliwość
– niedokrwienie obwodowe może być przyczyną np. zgorzeli stopy. Po przedostaniu się leku poza żyłę dochodzi do martwicy skóry
– duże dawki mogą powodować wzrost ciśnienia w krążeniu małym na skutek wzrostu oporu obwodowego
Dopaminum Hydrochloricum 0,005 i 0,002
DOBUTAMINA (również działa na receptory β)
Wskazania:
– stosuje sie w sytuacjach, gdy korzystne jest zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego i pojemności minutowej serca, bez podnoszenia ciśnienia tętniczego, gdy skurczowe ciśnienie tętnicze wynosi 80-90 mmHg lub więcej. Ostra niewydolność serca (zawał, zapalenie mięśnia sercowego, prawo- i lewo komorowa niewydolność serca, zaburzenia kardiochirurgiczne).
Przeciwwskazania:
– zwężenie drogi odpływu z lewej komory
– kardiomiopatia przerostowa z podzastawkowym zwężeniem aorty
– ostrożnie w migotaniu przedsionków
– ostra faza zawału oraz wstrząs septyczny i kardiogenny z istotnie niskim ciśnieniem tętniczym (<80 mmHg) i upośledzeniem czynności serca
– nadwrażliwość na dobutan
– objawy pobudzenia układu współczulnego (słabiej wyrażone niż w przypadku stosowania innych leków sympatykomimetycznych)
– obniża ciśnienie tętnicze
– tachykardia oraz zaburzenia rytmu
Dobutamine 0,25
EFEDRYNA
Działanie:
– działa rozszerzająco na oskrzela, zmniejsza wydzielanie śluzu w drogach oddechowych i stymuluje oddychanie
– wpływa na serce ino- i chronotropowo dodatnio
– zwęża naczynia krwionośne, powoduje wzrost ciśnienia tętniczego krwi
– pobudza OUN
Wskazania:
– idiopatyczne ortostayczne spadki ciśnienia krwi oraz stany hipotensyjne np.
powstające przy znieczuleniach rdzeniowych
– zakażenie dróg oddechowych- jako składnik w mieszankach wykrztuśnych
– miastenia rzekomoporażenna
– miejscowo w celu obkurczenia naczyń w stanach zapalenia błony śluzowej Przeciwwskazania:
– nadwrażliwość na efedrynę
– choroba niedokrwienna serca
– zaburzenia rytmu (zwłaszcza częstoskurcze, napadowa niemiarowość ekstrasystoliczna)
– nadciśnienie tętnicze
– nadczynność tarczycy
– guz chromochłonny
Działanie niepożądane:
– wzrost ciśnienia tętniczego
– zaburzenia rytmu serca
– wzrost pobudliwości psychomotorycznej, lęk, niepokój, drżenia, bóle i zawroty głowy, trudności z zaśnięciem, uczucie suchości w gardle, nosie, wzmożone pragnienie, poty
– trudności w oddawaniu moczu
– rzadko skórne odczyny alergiczne
– przedawkowanie może objawiać się epizodami psychotycznymi i drgawkami
– po dłuższym stosowaniu może rozwinąć się uzależnienie- pojawia się wzrost agresywności i zaburzenia psychiczne.
Efedrini 0,025