Fizjologia snu
Michał Skalski
Fizjologia snu
Michał Skalski
Wprowadzenie
Badania snu stanową stosunkowo młodą dyscyplinę naukową. Przełomem w tej dziedzinie było
wprowadzenie rejestracji czynności bioelektrycznej mózgu (z powierzchni głowy), nazwanej
póz
niej elektroencefalografią (EEG). W 1929 r. dokonał tego niemiecki psychiatra, Hans Berger.
Niespełna dziesięć lat póz
niej, w 1937 r., amerykańscy fizjolodzy - Loomis, Davis i Hobart - jako
pierwsi zastosowali EEG do badań snu.
Twórcą współczesnych badań naukowych nad snem był Nathaniel Kleitman. W 1953 r. Nathaniel
Kleitman, Eugeniusz Aserinski i William Demente odkryli, a następnie opisali stadium snu REM
(rapid eye movements - szybkie ruchy gałek ocznych). W następnych latach opisali stałą
cykliczność (sny non-REM/REM) oraz dokonali podziału snu non-REM na 4 stadia. Wyniki ich prac
stały się dla Allana Rechtschaffena i Anthony'ego Kalesa podstawą do opracowania w 1968 r.
standardowych zasad rejestracji i klasyfikacji snu, które obowiązują po dzień dzisiejszy.
Stadia i cykle snu
Obecnie standardowym badaniem snu jest badanie polisomnograficzne, czyli całonocna
rejestracja aktywności bioelektrycznej mózgu (EEG), napięcia mięśniowego (EMG) i ruchów gałek
ocznych (EOG).
Wprowadzenie na szeroką skalę różnych metod automatycznej analizy polismonogramów oraz
nowych technik komputerowych umożliwiało dokładniejsze wejrzenie w mózg śpiącego człowieka.
Na rysunku przedstawiono wykres automatycznej analizy prawidłowego snu zdrowego 40-letniego
mężczyzny.
Przykład automatycznej analizy polisomnogramu
Na górnym wykresie widoczny jest typowy hipnogram (podział snu na stadia - od czuwania [W],
przez stadia 1., 2., 3., 4., do stadium REM - i ruchy we śnie [MT - movement time]) wg kryteriów
Rechtschaffena i Kalesa. Poniżej rejestracja fal wolnych (delta 0-2 Hz i theta 2-7 Hz) w EEG.
Czwarty wykres to zapis wrzecion snu; jest to rytm EEG o częstotliwości 13-15 Hz, występujący
wyłącznie w trakcie snu, głównie w 2. stadium. Piąta krzywa przedstawia ruchy gałek ocznych w
czasie snu (stadium REM). W stadium REM maleje aktywność fal wolnych i wrzecion snu oraz
napięcie mięśniowe (dochodzi do zwiotczenia mięśni). Dwa ostatnie wykresy pokazują zmiany
napięcia mięśniowego (rejestrowane z mięśni podbródkowych) i ruchy ciała (np. przekręcanie się
z boku na bok) następujące w czasie snu.
Dla oceny jakości snu największe znaczenie mają fale wolne - im więcej fal wolnych we śnie, tym
sen głębszy i bardziej regenerujący. Można powiedzieć, że liczba fal wolnych we śnie jest
bezpośrednią miarą jego jakości - im jest ich więcej (norma to ok. 20-25% całego snu), tym
lepiej się wysypiamy, a im mniej, tym sen jest płytszy, mniej regenerujący. Jak wynika z rysunku
1., fale wolne występują w 3. i 4. stadium snu (wg Rechtschaffena i Kalesa).
Na przedstawionym rysunku widoczny jest również przebieg snu (czyli tzw. architektura snu).
Widać, że nie jest on przypadkowy - układa się w wyraz
ne cykle (na rysunku widoczne są 4
cykle); każdy kończy się wystąpieniem snu REM. W miarę upływu snu zmniejsza się ilość snu
wolnofalowego, zwiększa natomiast ilość snu REM.
Normy snu
Przedstawione tu parametry snu (długość cykli, proporcje czasu trwania stadiów) są względnie
stałe. Większość ludzi śpi co najmniej 6-10 godzin (ok. 80% średnio 7-9 godzin). Latencja snu
(czas, jaki upływa od położenia się do łóżka do zaśnięcia) wynosi od kilku do kilkunastu minut.
Jeden cykl snu trwa około 90 minut (waha się w granicach 70-120 minut). Poszczególne stadia
snu zajmują odpowiednio: 50% stadium 2., 25% REM, 20% stadium 3. + 4. i 5% stadium 1.
* Materiał zamieszczony bez pozwolenia autora (brak możliwości skontaktowania się). Jeżeli artykuł narusza czyjeś
prawa proszę o informację.
AstralDynamics.pl � 2002
http://www.astraldynamics.pl/