SYSTEMOWE PODEJŚCIE
DO PROBLEMATYKI ŚRODOWISKOWEJ
1. NAUKA O OCHRONIE
ŚRODOWISKA
2. ŚRODOWISKO JAKO
SYSTEM
3. PODEJŚCIE
SYSTEMOWE
4. MODELE RELACJI
CZA
OWIEK -
ŚRODOWISKO
1. NAUKA O OCHRONIE
ŚRODOWISKA (?)
Nauka o ochronie środowiska (?)
Sposoby analizy problemów ochrony środowiska:
" monodyscyplinarne,
" multidyscyplinarne,
" interdyscyplinarne.
NAUKOWE PODSTAWY OCHRONY ŚRODOWISKA -
badania i zasób wiedzy o strukturze i funkcjonowaniu
środowiska, jego relacjach z systemami społeczno-
gospodarczymi, jego zachowaniu wobec działań człowieka,
konsekwencji dla człowieka oraz kształtowaniu stosunku
człowieka do niego.
2. ŚRODOWISKO JAKO
SYSTEM
Środowisko = system
" ŚRODOWISKO - wszystko, co znajduje się w
otoczeniu jakiegoś obiektu żywego lub
nieożywionego i co z tym obiektem jest we
wzajemnych oddziaływaniach = kategoria
relacyjna.
" SYSTEM - zbiór wzajemnie powiązanych
elementów, wyodrębnionych z otoczenia ze
względu na te powiązania.
Cechy charakterystyczne systemu
" podsystemy (elementy)
" relacje
" zasoby
" cel
" mechanizmy regulacyjne
" granice
" hierarchia
" emergentne właściwości
System złożony
" złożoność wynikająca z dużej ilości
różnorodnych części
" złożoność wynikająca ze skomplikowania i
nieliniowości relacji między składowymi
systemu
Cechy systemów złożonych
" chaos deterministyczny
" efekt motyla
" skutki odległe w czasie i przestrzenni
" synergia (synergizm)
" stabilność dynamiczna
Chaos deterministyczny
" ciemna strona chaosu  rzeczywistość
skomplikowana, trudna do zrozumienia (i
sterowania), nieprzewidywalna
" jasna strona chaosu  skomplikowanie
wynikające z prostych praw, wyłaniający się
porządek ( załamanie chaosu)
Efekt motyla
K. Lorenz, Does the
flap of butterfly's wings
in Brazil set off a
tornado in Texas?,
przemówienie na 139
zjez
dzie AAAS, 1972
Reakcja systemu prostego i złożonego
Reakcja
systemu
Czas
Przestrzeń
system prosty
system złożony
Zjawisko synergizmu
Względne ryzyko śmierci na raka
Grupa
płuc
Niepalący, nieeksponowani na
1
azbest
Niepalący, eksponowani na
5,17
azbest
Palący, nieeksponowani na
10,85
azbest
Palący, eksponowani na azbest
53,24
3.PODEJŚCIE
SYSTEMOWE
Podejście systemowe
Dążenie do opisywania rzeczywistości w kategoriach
systemów, ich części składowych oraz powiązań, zarówno
pomiędzy częściami składowymi systemu, jak i między
różnymi systemami. Rzeczywistość jest zbyt złożona, by
można było ją w pełni poznać. Postuluje zastąpienie
badanego, złożonego obiektu jego modelem, w którym
odwzorowuje się jedynie najważniejsze, zagregowane
części i zależności, w taki sposób, by zachowanie modelu
odpowiadało w przybliżeniu zachowaniu rzeczywistego
systemu.
Podstawowe cechy podejścia
systemowego
" od redukcjonizmu do holizmu
" od myślenia reistycznego do fenomenologicznego
" od mechanicyzmu (odwracalność) do
nieodwracalności
" od nauki obiektywnej do epistemicznej
" od wiedzy pewnej do przybliżonej
" od prawdy absolutnej do stwierdzeń kontekstowych
Od redukcjonizmu do holizmu
" W nauce nie ma wąsko ograniczonych dziedzin, są tylko
wąsko ograniczeni naukowcy, w przyrodzie zaś wszystkie
dziedziny wiążą się ściśle z sąsiednimi i zachodzą na
siebie. (H. Seyle)
" Współczesna nauka tak dobrze radzi sobie z
rozkładaniem problemów na części, że często póz
niej
zapomina złożyć je w całość. (A. Toffler)
Wnioski z analizy systemowej
" współczesne i przyszłe problemy często są efektem poprzednich
rozwiązań
" krótkookresowe usprawnienia często prowadzą do problemów w
długiej perspektywie czasowej
" rozwiązanie może być gorsze niż sam problem
" łatwe rozwiązanie może w ogóle nie być rozwiązaniem
" szybkie rozwiązanie  na poziomie symptomów danego problemu 
często wiedzie do nowych problemów
" działania, które przynoszą najlepsze efekty, wcale nie są oczywiste w
pierwszej chwili
" niski koszt i wysoka efektywność rozwiązań problemów rzadko idą w
parze
Wnioski z analizy systemowej
Podejście systemowe usuwa dualistyczne
spojrzenie na przyrodę i ludzkość.
Ludzkość jest częścią przyrody. Niezbędne
jest wzajemne dostosowywanie przyrody i
ludzkości jako koewoluującej całości.
4. MODELE RELACJI
CZA
OWIEK -
ŚRODOWISKO
Proces poznania naukowego
Eksperyment,
PRAWO NAUKOWE
dobrze przetestowane
obserwacja
i akceptowane wzorce danych)
Nowe
przewidywania
TEORIA NAUKOWA
Tworzenie lub
(dobrze przetestowana
i zaakceptowana hipoteza)
rewizja hipotez
MODEL GOSPODARKI I SPOA
ECZEC
STWA
W RAMACH SYSTEMU ŚRODOWISKO
ŚRODOWISKO
Społeczeństwo
Społeczeństwo Gospodarka
SYSTEM ŚRODOWISKO 
SPOA
ECZEC
STWO - GOSPODARKA
Środowisko
otoczenie
Gospodarka Społeczeństwo
Storczyk z rodz. Phalaneopsis