Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych dr Ewa Gońda Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych Wykład 1 Audyt wewnętrzny a kontrola wewnętrzna w jednostkach sektora finansów publicznych Audyt wewnętrzny to& niezale\na czynność sprawdzająca i oceniająca struktury i działania wewnątrz przedsiębiorstwa; dostarcza dokładnych analiz, ocen, zaleceń i informacji na temat sprawdzanych struktur i działań; sprawdzanie i ocena skuteczności oraz efektywności systemu kontroli wewnętrznej, a tak\e kontrola i ocena jakości wykonywania poszczególnych zadań gospodarczych; usługi doradcze dla pracowników przedsiębiorstwa. Geneza audytu wewnętrznego w jednostkach sfery finansów publicznych w Polsce? 2 opracowanie: dr Ewa Gońda 1 Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych Definicje audytu wewnętrznego Definicja z ustawy o finansach Definicja IIA publicznych z 2009 r. Audyt wewnętrzny jest działalnością Audyt wewnętrzny jest działalnością niezależną i obiektywną, której niezależną i obiektywną, której celem jest przysporzenie celem jest wspieranie ministra wartości i usprawnienie kierującego działem lub kierownika działalności operacyjnej jednostki w realizacji celów i zadań organizacji. Polega na przez systematyczną ocenę kontroli systematycznej i dokonywanej w zarządczej oraz czynności uporządkowany sposób ocenie doradcze. procesów: zarządzania Ocena ta dotyczy w szczególności ryzykiem, kontroli i ładu adekwatności, skuteczności i organizacyjnego, i przyczynia się efektywności kontroli zarządczej w do poprawy ich działania. Pomaga dziale administracji rządowej lub organizacji jednostce. osiągnąć cele dostarczając zapewnienia o skuteczności tych procesów, jak również poprzez doradztwo. 3 Pojęcie wartości dodanej Wartość dodana usług zapewniających i doradczych polega na zwiększeniu szans organizacji na osiągniecie celów, wskazaniu mo\liwości usprawnienia działalności operacyjnej i/lub zmniejszeniu ryzyka. Skorygowane tłumaczenie IIA (marzec 2010 r.) Audyt wewnętrzny przysparza wartości organizacji (i jej interesariuszom), kiedy dostarcza obiektywnego zapewnienia w istotnych kwestiach oraz przyczynia się do skuteczności i wydajności procesów: ładu organizacyjnego, zarządzania ryzykiem. Skorygowane tłumaczenie IIA (styczeń 2011 r.) 4 opracowanie: dr Ewa Gońda 2 Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych Elementy audytu wewnętrznego system zarządzanie kontroli ryzykiem zarządczej audyt ład korporacyjny 5 Cechy audytu wewnętrznego niezale\ny obiektywny systematyczny audyt wewnętrzny 6 opracowanie: dr Ewa Gońda 3 Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych Kryteria oceny funkcjonowania jednostki w ramach audytu wewnętrznego legalność gospodarność celowość rzetelność przejrzystość jawność 7 Struktura obszaru audytu zadanie obiekt obszar obszar audytowe audytu audytu ryzyka yródło: opracowanie własne. 8 opracowanie: dr Ewa Gońda 4 Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych Przedmiotowy zakres audytu wewnętrznego Działalność Starostwa Powiatowego w X Ochrona środowiska Mienie powiatu Inwestycje i zamówienia Zarządzanie zasobami publiczne ludzkimi Finanse i księgowość System obsługi w zakresie komunikacji Pomoc społeczna Fundusze UE Promocja i informacja Systemy informatyczne i promocyjne, rozwój bezpieczeństwo powiatu informacji 9 Przedmiotowy zakres audytu wewnętrznego Obszar Mienie powiatu audytu Zarządzanie Gospodarka Obszar i gospodarowanie środkami trwałymi ryzyka nieruchomościami 1. Wykorzystanie 1. Prawidłowość i administracja prowadzenia ewidencji, budynkami oraz umarzania środków Zadania lokalami mieszkalnymi trwałych, 2. Nabywanie i zbywanie audytowe gospodarowania nieruchomości środkami trwałymi 3. Gospodarowanie 2. Gospodarka środkami nieruchomościami transportu stanowiącymi własność Skarbu Państwa 4. Zarządzanie drogami 10 powiatowymi opracowanie: dr Ewa Gońda 5 Obszary audytu Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych Podmiotowy zakres audytu wewnętrznego (1) Audyt wewnętrzny prowadzi się w: 1) Kancelarii Prezesa Rady Ministrów; 2) ministerstwach; 3) urzędach wojewódzkich; 4) izbach celnych; 5) izbach skarbowych; 6) Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, w tym w zarządzanych przez niego funduszach; 7) Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w tym w funduszach zarządzanych przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego; 8) Narodowym Funduszu Zdrowia. 11 Podmiotowy zakres audytu wewnętrznego (2) planowane państwowe jednostki dochody budżetowe lub wydatki " uczelnie publiczne " samodzielne publiczne planowane zakłady opieki zdrowotnej, przychody które nie zostały utworzone przez > lub jednostki samorządu koszty 40 terytorialnego " agencje wykonawcze mln zł " państwowe fundusze celowe planowane dochody i przychody jednostki samorządu lub terytorialnego wydatki i rozchody 12 opracowanie: dr Ewa Gońda 6 Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych Podmiotowy zakres audytu wewnętrznego (3) Dodatkowo audytem wewnętrznym są objęte jednostki sektora finansów publicznych: jeśli kierownik jednostki podejmie decyzję o prowadzeniu audytu wewnętrznego; jeśli minister kierujący określonym działem zobowiąże daną jednostkę do przeprowadzenia audytu. 13 Rodzaje audytu wewnętrznego audyt finansowy poprawność, kompletność sprawozdań finansowych oraz ich zgodność z obowiązującymi przepisami prawa, prawidłowość przeprowadzonych transakcji, oszczędność, wydajność i skuteczność wszystkich realizowanych działań. audyt operacyjny wydajność i skuteczność systemów w ramach jednostki, wydajność i skuteczność funkcjonowania jednostek organizacyjnych, efektywność zarządzania. audyt informatyczny zabezpieczenie baz danych oraz sprzętu wiarygodność, poufność, integralność, bezpieczeństwo i dostępność informacji 14 opracowanie: dr Ewa Gońda 7 Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych Rodzaje audytu wewnętrznego (1) Rodzaj audytu Charakterystyka Zastosowanie Finansowy Dotyczy oceny sprawozdań -badanie dowodów księgowych finansowych zgodnie ze -sprawdzanie zapisów w księgach standardami rewizji finansowej rachunkowych -ocena organizacji rachunkowości -analiza i ocena sprawozdań finansowych -sprawdzenie efektywności wykorzystania majątku jednostki -badanie płynności finansowej -ocena sposobu finansowania działalności Działalności Obejmuje ocenę efektywności, -ocena realizacji celów operacyjnych i skuteczności i oddziaływania długookresowych zdarzeń na funkcjonowanie -badanie efektywności działalności jednostki -badanie gospodarności ośrodków odpowiedzialności Systemów Polega na monitorowaniu -ocena systemu zaopatrzenia, produkcji i zbytu funkcjonujących w jednostce -ocena zarządzania należnościami i systemów zobowiązaniami -ocena systemu gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych 15 Rodzaje audytu wewnętrznego (2) Rodzaj audytu Charakterystyka Zastosowanie Zgodności Analiza oceniająca i -ocena zgodności umów z przepisami prawa sprawdzająca, czy działania -ocena przestrzegania przepisów regulujących jednostki są zgodne z działalność jednostki procedurami, wytycznymi i -ocena przestrzegania zasad rachunkowości aktami prawnymi -ocena przestrzegania terminów sprawozdawczych -ocena jakości produktów z wymogami krajowymi i międzynarodowymi Operacyjny Opiniuje obszary badania pod -ocena funkcjonowania jednostek względem ich zgodności z organizacyjnych firmy celami organizacji -ocena technologii i produktów -ocena kontaktów z otoczeniem zewnętrznym ocena procesów rozwoju kadr i kultury organizacyjnej -ocena bezpieczeństwa systemów informatycznych yródło: opracowanie własne na podstawie: K. Winiarska, Audyt wewnętrzny 2008, Difin, Warszawa 2008, s. 31. 16 opracowanie: dr Ewa Gońda 8 Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych Ró\nice między audytem wewn. i audytem zewnętrznym Audyt wewnętrzny Audyt zewnętrzny audytor wewnętrzny audytor zewnętrzny słu\y zatrudniony w jednostce (od podmiotom zewnętrznym 01.01.2010 r. mo\e być usługodawca) słu\y interesom organizacji słu\y instytucjom zewnętrznym skupia się na wydarzeniach koncentruje się na badaniu przyszłych zdarzeń zaistniałych ocenia wszystkie obszary skupia się przede wszystkim na działalności instytucji badaniu aspektów finansowych zarówno finansowe, jak i nie działalności instytucji finansowe przeprowadza swoje czynności przeprowadza swoje czynności w sposób nieprzerwany najczęściej raz w roku dobrze zna swoją instytucję zapoznawanie się z instytucją w trakcie realizacji zadania audytowego bezpośrednio zaanga\owany w wpływ nieprawidłowości na zapobieganie i wykrywanie rzetelność sprawozdań nieprawidłowości finansowych. 17 Kontrola wewnętrzna wg INTOSAI środki funkcjonalne, za pośrednictwem których kierownictwo jednostki zdobywa pewność ze zródeł wewnętrznych, \e procesy, za które ono odpowiada, przebiegają w sposób minimalizujący prawdopodobieństwo wystąpienia oszustwa, błędu czy nieekonomicznych lub nieskutecznych praktyk. 18 opracowanie: dr Ewa Gońda 9 Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych Kontrola wewnętrzna obejmuje całość zasad i procedur przewidzianych i przyjętych przez kierownictwo jednostki, aby uzyskać zapewnienie, \e: jednostka osiąga swoje cele w sposób oszczędny, wydajny i efektywny, jednostka działa zgodnie z przepisami prawa oraz aktami wewnętrznymi i wytycznymi kierownictwa, zasoby rzeczowe i informacyjne jednostki są chronione, zapobiega się i wykrywa błędy oraz nieprawidłowości, informacje finansowe i zarządcze są rzetelne i tworzone terminowo. 19 Kontrola wewnętrzna wg Raportu COSO proces wykonywany przez zarząd, kierownictwo, a tak\e inny personel, którego celem jest dostarczenie racjonalnego zapewnienia dotyczącego osiągania celów w trzech kategoriach: operacyjnej, finansowej i zgodności." 20 opracowanie: dr Ewa Gońda 10 Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych Skorygowane tłumaczenie IIA Kontrola Ka\de działanie podejmowane przez kierownictwo, radę i inne osoby w celu zarządzenia ryzykiem i zwiększenia prawdopodobieństwa osiągnięcia ustalonych celów. Kierownictwo planuje i organizuje działania wystarczające do uzyskania racjonalnego zapewnienia, \e ogólne i szczegółowe cele organizacji zostaną zrealizowane. Kierownictwo kieruje te\ wykonaniem tych działań. 21 21 Zadania kontroli wewnętrznej Promowanie prawidłowych, oszczędnych, wydajnych i skutecznych działań oraz produktów i usług wysokiej jakości, zgodnie z zało\eniami przyjętymi przez organizację, Zabezpieczenie zasobów przed ich utratą w wyniku marnotrawstwa, nadu\yć, złego zarządzania, błędów, oszustw lub innych nieprawidłowości. Przestrzeganie prawa, zarządzeń i wytycznych kierownictwa, Gromadzenie i utrzymywanie zbioru wiarygodnych danych finansowych i administracyjnych oraz ich rzetelne przedstawianie w terminowo składanych raportach. 22 opracowanie: dr Ewa Gońda 11 Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych Etapy procesu kontroli wewnętrznej 23 KONTROLA ZARZDCZA wg ustawy o fp z 2009 r. (art. 68) ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy. Cel kontroli zarządczej - zapewnienie w szczególności: 1) zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi; 2) skuteczności i efektywności działania; 3) wiarygodności sprawozdań; 4) ochrony zasobów; 5) przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania; 6) efektywności i skuteczności przepływu informacji; 7) zarządzania ryzykiem. 24 opracowanie: dr Ewa Gońda 12 Audyt w jednostkach sektora finansów publicznych Ró\nice między kontrolą wewnętrzną i audytem wewnętrznym Kryterium Kontrola wewnętrzna Audyt wewnętrzny Zakres Prowadzona we wszystkich jsfp Prowadzona w jsfp określonych w podmiotowy ustawie o finansach publicznych z 2009 r. Zakres Dotyczy procesów gromadzenia Dotyczy systemów zarządzania i przedmiotowy i dysponowania środkami kontroli w jednostce; obejmuje publicznymi oraz czynności doradcze gospodarowania mieniem Cel Wykrycie błędów i Zapewnienie o prawidłowym nieprawidłowości oraz działaniu i efektywności sprawców. Ochrona majątku systemów kontroli wewnętrznej i jednostki i wzmocnienie zarządzania. Usprawnienie zarządzania działalności jednostki wniesienie wartości dodanej. Obszar działania W szczególności - finanse Wszystkie dziedziny działalności Osoby realizujące Kierownik jednostki, główny Audytor wewnętrzny księgowy, upowa\nieni pracownicy Charakter oceny Indywidualna obejmuje Systemowa dotyczy działania zarządcze kierownika mechanizmów działania oraz działania poszczególnych 25 pracowników yródło: Opracowanie własne na podstawie: Kiziukiewicz 2009, s. 35. Audyt wewnętrzny a kontrola wewnętrzna (zarządcza) Kontrola Audyt System kontroli w jsfp wewnętrzna wewnętrzny Prewencja Prewencja Detekcja Detekcja Korekcja Korekcja 26 opracowanie: dr Ewa Gońda 13