Leki homeopatyczne
w leczeniu chorób układu pokarmowego
Poradnik lekarza rodzinnego
dr n. med. Henryk Sułkowski
lekarz internista, specjalista medycyny ogólnej, homeopata
 2
Wprowadzenie
Celem powstania niniejszego poradnika jest przede wszystkim zachęcenie, lub wręcz
sprowokowanie wszystkich lekarzy do podjęcia próby leczenia homeopatycznego.
Wielu z czytelników zada sobie jednak pytanie: dlaczego leczyć  inaczej skoro wszystkie
dolegliwości tu omówione mogą być leczone, i są leczone, w sposób wypróbowany,
konwencjonalny?
Warto chyba wiedzieć lekarzowi, a jeszcze lepiej, warto mu przekonać się osobiście, że
poza systemem leczniczym oficjalnym, klinicznym, istnieje system komplementarny, pod
niemal każdym względem różny, lecz bardzo skuteczny  jest to homeopatia.
Nie ma sensu rozpatrywanie obydwu systemów w kategoriach  lepszy-gorszy . Ich zakresy
skuteczności są różne, ale na dużych obszarach pokrywają się. Lecz nawet tam, gdzie się
pokrywają (np. niektóre choroby układu pokarmowego!) często warto zastosować
homeopatyczną, a nie konwencjonalną metodę leczenia.
Leki homeopatyczne są chemicznie  neutralne . Przypuszcza się, że działają na zasadzie
bodz
ców, które uruchamiają naturalne mechanizmy obronne organizmu i w ten sposób
doprowadzają jakby do  samowyleczenia . Leki te nie są toksyczne, nie da się ich
przedawkować, nie powodują objawów ubocznych, uczuleń ani przyzwyczajeń. Mogą je
przyjmować bez obaw nawet najmłodsze dzieci, kobiety w ciąży, matki karmiące, kierowcy
samochodowi.
Doustne leki homeopatyczne powinny być przetrzymywane w ustach do całkowitego
rozpuszczenia (nie połykane!), gdyż stąd wchłaniają się bezpośrednio do krwiobiegu. Dlatego
dobrze służą osobom, którym ze względu na określone choroby przełyku i żołądka trudno
przyjmować doustnie leki konwencjonalne,  chemiczne . Podobnie, gdy chodzi o osoby, u
których istnieją przeciwwskazania (np. uczulenia ) do stosowaniu takich leków jak niektóre
antybiotyki, leki przeciwzapalne i przeciwbólowe itp.
Leki homeopatyczne są dostępne  w większości bez recepty  pod postacią granulek,
tabletek, kropli, roztworów ampułkowanych (do iniekcji), czopków, maści. Występują w
postaci  czystej i w mieszankach leków, tzw. kompleksach .
Zgodnie z jedną z głównych zasad homeopatii, zasadą minimalnych dawek leków,
produkty wyjściowe pod postacią tzw. pranalewek, są odpowiednio rozcieńczane, zawsze
bądz
w relacji 1:10 (skala D, dziesiętna, decymalna), bądz
w relacji 1:100 (skala C, setna,
centymalna). Są również na każdym z licznych etapów rozcieńczenia dynamizowane
(potencjonowane), tzn. odpowiednio energicznie wstrząsane. Wzrastające w tej samej skali
liczby nominalne oznaczają co raz większe rozcieńczenie leku. Często stosowana, popularna
potencja leku to potencja D6 uważana za  niską . Odpowiada ona w przybliżeniu 6
mikrogramom wagowym.
Obydwie skale potencji leków łatwo porównać posługując się wzorem  1C = 2D .
Homeopatia korzysta z leków o bardzo szerokiej skali potencji, uwzględniając różne ku
temu wskazania. W grę wchodzą tu m. in. bardzo wysokie potencje, takie jak C1000, a nawet
potencje szeregu LM (50 000-tysięczne). Potencje takie powinny być stosowane tylko przez
bardzo doświadczonych homeopatów. Niskie potencje (np. D4 i niższe) upodabniają stężenia
homeopatyczne do zwykłych, alopatycznych i mogą działać toksycznie.
Lekarz ogólny, bez doświadczenia homeopatycznego, może podjąć próbę leczenia
homeopatycznego posługując się lekami niskiej lub średniej potencji (D6, D12), które są w
pełni  bezpieczne . Może jedynie spodziewać się, chociaż rzadko, wystąpienia tzw. reakcji
pierwotnej, polegającej na przejściowym, krótkotrwałym zaostrzeniu objawów chorobowych,
które mija samo. Jest ono oceniane jako zjawisko korzystne.
 3
Kryterium skuteczności leczenia pozostaje w homeopatii takie samo jak w leczeniu
klinicznym. Pełne ustąpienie dolegliwości jest sygnałem do odstawienia leków
homeopatycznych.
Inną sprawą może się okazać nieskuteczność leczenia, co przy pierwszych próbach
leczenia homeopatycznego nie może być zaskoczeniem. Nie powinno to jednak zniechęcać
lekarza do prowadzenia leczenia homeopatycznego. Należy wówczas przede wszystkim
zrewidować przesłanki, którymi kierowano się przy pierwszym doborze leku. Jeżeli sytuacja
chorobowa pacjenta na to pozwala, można podjąć drugą próbę. Lekarz  niehomeopata nie
powinien wychodzić poza tą drugą próbę, a być może, w niektórych przypadkach, nawet poza
pierwszą.
Może też powstać pokusa, by leki homeopatyczne  wzmocnić lekami alopatycznymi.
Ogólnie jest to możliwe i dopuszczalne, jeżeli tylko zachowana zostaje przerwa co najmniej
pół godziny między przyjmowaniem różnych leków. Ale  po co mieszać leki? Warto
cierpliwie odczekać przewidziany czas i postępować wg zasad ustalonych dla poszczególnych
wariantów (A, B lub C), by wyrobić sobie miarodajnie zdanie o skuteczności leczenia
homeopatycznego.
Oczywiście, sprawą zasadniczą będzie zawsze właściwy dobór chorego do próby leczenia.
W żadnym wypadku chory nie powinien być poszkodowany przez narażanie go ponad miarę
na ból czy inne niedogodności.
Stany chorobowe układu pokarmowego, w których lekarz ogólny może śmiało podjąć
próbę leczenia homeopatycznego, są tematem niniejszej broszury.
* * *
Choroby układu pokarmowego to bardzo duży i zróżnicowany zbiór chorób i dolegliwości,
dotyczących narządów trawiennych, rozmieszczonych w większości w jamie brzusznej, ale
też i poza nią (przełyk).
Ograniczone rozmiary tego poradnika i jego przeznaczenie zmusiły do dokonania wyboru
niektórych elementów tego zbioru. Za główne kryterium wyboru służyła częstość
występowania choroby w populacji.
Przy klasyfikacji i opisie poszczególnych tematów zrezygnowano z klinicznego
nazewnictwa nozologicznego na rzecz stosowanego w homeopatii opisu objawów.
Przyjmując, że opracowanie przeznaczone jest przede wszystkim dla lekarzy, autor czuł się
zwolniony z obowiązku definiowania terminów dobrze znanych w języku medycznym, takich
jak zgaga, odbijanie, wzdęcie itp.
Treścią tego poradnika są przede wszystkim zasady stosowania leków homeopatycznych
w zachorowaniach o ostrym przebiegu. Im poświęcono najwięcej miejsca (rozdz.1).
Autor uznał też za celowe omówienie niektórych chorób przewlekłych (rozdz. 2), lecz
jedynie pobieżnie, ponieważ szczegółowe zasady leczenia tych chorób wykraczają poza ramy
tego typu poradnika.
We wszystkich omawianych tu chorobach duże znaczenie lecznicze ma również właściwa
dieta, a nieraz okresowa głodówka. Nie należy tego nigdy lekceważyć! Szczegółowe zasady
leczenia dietetycznego są opisane w odpowiednich podręcznikach.
* * *
* Leczenie homeopatyczne różni się bardzo od leczenia praktykowanego w
medycynie klinicznej. Już sam dobór leków jest bardziej złożony i wymaga na
przykład uwzględnienia tzw. typu wrażliwego, skazy homeopatycznej, czy typu
konstytucyjnego pacjenta.
W niniejszym poradniku sposób doboru leków homeopatycznych z konieczności
 4
został bardzo uproszczony, a zasady tzw. leczenia konstytucyjnego, odnoszące się
szczególnie do chorób przewlekłych, pominięto całkowicie. Może to w przypadkach
chorobowych bardziej złożonych pomniejszać skuteczność leczenia.
" Opis leku zawiera zwykle bardzo szczegółowe charakterystyki osoby chorej, jej
doznań, zachowań, upodobań, wrażliwości na bodz
ce zewnętrzne (np. temperaturę)
itp. Przy poszczególnych stanach chorobowych wymienia się kilka leków.
Zadaniem lekarza jest dobrać ten lek, którego opis najpełniej pokrywa ustaloną
w wywiadzie homeopatycznym charakterystykę chorego.
" Leki homeopatyczne różnią się swoim składem i sposobem działania od leków
 zwykłych . Nie podlegają regule  dawka-efekt , więc zwiększanie ilości lub
częstości podawania leku nie potęguje jego działania. Również lek o potencji D12 nie
jest  silniejszy niż lek o potencji D6 (!), lecz działa po prostu inaczej.
" W leczeniu należy w miarę możliwości stosować tylko jeden lek.
Jest jednak dopuszczalne równoległe stosowanie dwóch leków, których działanie się
uzupełnia, jeżeli rozeznanie sytuacji chorobowej przez lekarza to uzasadnia. Np. w
przypadku ostrej biegunki, której towarzyszą bardzo silne bóle brzucha, może być
uzasadnione podawanie PODOPHYLLUM i dodatkowo COLOCYNTHIS. Leków
homeopatycznych nie podaje się jednak równocześnie, a w odstępach co najmniej
10 minut.
" Leków homeopatycznych doustnych - niezależnie od ich postaci - nie połyka się!
Granulki należy przetrzymywać w ustach do ich rozpuszczenia się. Około pół godziny
przed, a również pół godziny po ich przyjęciu, chory powinien wstrzymać się od picia,
jedzenia, również palenia! Proponowany sposób dawkowania leków został bardzo
uproszczony i ujęty w trzy warianty, A, B i C, które zostały szczegółowo opisane
poniżej. Należy dokładnie przestrzegać tych zaleceń!
" Wszystkie omówione leki są produkowane przez firmę DHU jako granulki i są do
nabycia w aptekach. Tam też w razie potrzeby można je zamówić. W poradniku
zachowano oryginalne, katalogowe nazwy leków i oznaczenia potencji, ograniczając
się do dwóch potencji  D6 i D12, najczęściej stosowanych.
Sposób stosowania leków, zalecany w poradniku (częściowo za W. Stumpf em)
W a r i a n t A
Co godzinę 5 granulek, przez 5 godzin. Jeżeli nastąpi poprawa, zmniejszyć dawkowanie leku
potencji D6 do 3 razy dziennie po 5 granulek, a leku potencji D12 do 1 raz dziennie po 5
granulek. Leki odstawić po ustąpieniu dolegliwości.
Jeżeli jednak po 5 godzinach nie nastąpi poprawa, należy dobrać inny lek homeopatyczny.
W razie gdy nie pomoże ani pierwszy, ani drugi lek należy poradzić się doświadczonego
homeopaty lub odstąpić od leczenia homeopatycznego.
W a r i a n t B
 5
Co pół godziny 5 granulek, przez okres 2 godzin. Jeżeli dolegliwości są bardzo gwałtowne i
duże, można tę dawkę stosować co 15 minut, a nawet co kilka minut. Jeżeli nastąpi poprawa,
należy dawkowanie leku potencji D6 zmniejszyć do 3 razy dziennie, a leku potencji D12 do
1 raz dziennie, zawsze po 5 granulek. Odstawić lek po ustąpieniu dolegliwości.
Jeżeli po 2 godzinach nie nastąpiła poprawa, można spróbować dobrać inny lek
homeopatyczny. W razie gdy nie pomoże ani pierwszy, ani drugi lek, należy odstąpić od
leczenia homeopatycznego.
W a r i a n t C
Lek o potencji D6 przyjmować 3 razy dziennie, lek o potencji D12  1 raz dziennie, zawsze
po 5 granulek. Jeżeli w ciągu około 3 tygodni nie nastąpi poprawa, należy odstawić lek.
Zaprzestać podawania leku wtedy, gdy dolegliwości ustąpią, najpóz
niej po 6 tygodniach.
Jeżeli podczas leczenia wystąpią nowe dolegliwości i same nie ustąpią po 3 dniach, należy
odstawić lek i poradzić się doświadczonego homeopaty
1. Zaburzenia żołądkowo-jelitowe
Objawy, które najczęściej występują w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych to:
bóle brzucha, częste, rozwolnione stolce, wymioty lub mdłości. Inne objawy to zgaga,
odbijanie, wzdęcie, również podwyższona temperatura ciała. Objawy ogólne, które mogą
towarzyszyć tym dolegliwościom to - wzmożona potliwość, niepokój, uczucie osłabienia,
do omdlenia włącznie.
Zwykle objawy te występują w zespołach, rzadko pojedynczo.
Nasilenie, czas trwania objawów i ich dynamika, a przede wszystkim różne postępowanie
lecznicze, uzasadniają podział tych zaburzeń na ostre i przewlekłe. Za ostre uznamy te,
których początek jest nagły, nieraz gwałtowny, a sam przebieg niezbyt długi. Kryteria takiego
podziału są oczywiście umowne, jednak w odczuciu lekarzy praktyków na ogół zbieżne.
W pierwszej części poradnika omawia się zaburzenia, które zwykle oceniane są jako
 ostre .
a/ Bóle brzucha  kolki
Zwykle nagły początek lub szybkie narastanie bólu. Bóle o różnej lokalizacji, często w
rzucie żołądka. Mogą być poprzedzane uczuciem wzmożonej perystaltyki, przelewaniem w
brzuchu. Ból może  falować , nasilać się i słabnąć. Może być zależny od pozycji ciała.
Zwykle samoistny, ale może też nasilać się przy dotyku i ucisku (rzadko - słabnąć!)
Bardzo silne bóle o charakterze kurczowym nazywamy kolkami.
Ból występuje rzadko jako objaw pojedynczy, częściej w zespole objawów, np. obok mdłości,
wymiotów lub biegunki.
Przy różnicowaniu nie należy zapominać o zespole objawów  ostrego brzucha !
Bóle brzucha nie wskazują jednoznacznie na choroby układu pokarmowego! W jamie
brzusznej znajdują się również układ moczowy, narządy płciowe kobiece, śledziona, naczynia
krwionośne, krezka! Bóle brzucha mogą być objawem ogólnym choroby, która nie dotyczy
bezpośrednio jamy brzusznej (np. opłucna przeponowa, osierdzie; cukrzyca, porfiria).
U w a g a ! Jako sposób stosowania leków przyjęto dla wszystkich tu wyszczególnionych
leków w a r i a n t B. Jest to wariant  ostry , jednak w przypadkach indywidualnych nie
zawsze najbardziej wskazany. Alternatywą dla niego jest w a r i a n t A, co należy rozważyć
przy podejmowaniu ostatecznej decyzji.
 6
BELLADONNA D6
Silne, kolkowe bóle, nasilające się przy ruchach; pojawiają się i ustępują szybko. A
agodnieją
po wyprostowaniu tułowia. Przekrwienie twarzy, szyi. Wzdęcie.
Stosowanie leku: wariant B
BRYONIA D6
Piekące bóle brzucha, nasilające się przy ruchach; uciskanie okolicy bolącej łagodzi ból.
Wzmożone pragnienie (zimne napoje!). Chory pragnie spokoju.
Stosowanie leku: wariant B
CHAMOMILLA D12
Silne, kurczowe bóle brzucha; wzdęcie. Nadmierna wrażliwość na różne bodz
ce zewnętrzne;
niepokój, duża drażliwość. Wzmożona potliwość. Miejscowo ciepło łagodzi dolegliwości.
Stosowanie leku: wariant B
COLOCYNTHIS D6
Ostre, silne bóle brzucha, często w okolicy pępka; łagodniejsze przy zgięciu tułowia, kucaniu
lub ucisku w okolicy bólu. A
agodnieją po wypróżnieniu, po wiatrach. Niepokój, nerwowość.
Stosowanie leku: wariant B
CUPRUM METALLICUM D12
Gwałtowna biegunka i bardzo silne, kurczowe bóle brzucha; nagły początek i nagły koniec.
Mdłości. Przejściowa poprawa po wypiciu zimnej wody.
Stosowanie leku: wariant B
MAGNESIUM PHOSPHORICUM D12
Zastosowanie  jak COLOCYNTHIS
Stosowanie leku: wariant B
NUX VOMICA D12
Kurczowe bóle okolicy żołądka, zwykle rano; utrata apetytu, a nawet mdłości. Często po
przejedzeniu, błędzie dietetycznym, nadużyciu używek, alkoholu. Osobnicy aktywni,
pracowici, przedsiębiorczy. Ciepło łagodzi objawy.
Stosowanie leku: wariant B
STAPHISAGRIA D12
Kurczowe bóle brzucha, wzdęcie, biegunka  jako następstwa tłumienia doznanych
przykrości, krzywd, gniewu. Osoba wrażliwa, mogąca reagować również gwałtownie na
jakieś zdarzenie. Zwykle kryje je w sobie.
Stosowanie leku: wariant B
b/ Biegunki
Częste oddawanie stolca, połączone (lub nie) z gwałtownym parciem, zawsze
poprzedzone wzmożoną perystaltyką,  przelewaniem w brzuchu. Stolce nie uformowane,
papkowate, wodniste, śluzowate, spienione, cuchnące; mogą zawierać domieszki krwi, ropy;
mogą być w charakterystyczny sposób zabarwione (na zielono, jasno-żółto, szaro itp.) Mogą
silnie drażnić okolicę odbytu.
 7
Inne cechy charakterystyczne biegunki: pora oddawania stolca, np. zawsze rano, po
przebudzeniu lub po każdym posiłku.
Biegunka występuje zwykle wraz z bólami brzucha.
Te szczegółowe cechy charakterystyczne mają duże znaczenie dla właściwego doboru leków
homeopatycznych.
Najczęstszą przyczyną biegunki są błędy dietetyczne lub czynniki neurogenne /patrz p.1 g /
Przy biegunkach z podwyższoną temperaturą ciała, należy podejrzewać przyczynę infekcyjną
/patrz też p.1 f /.
U w a g a ! Jako sposób stosowania leków przyjęto dla wszystkich tu wyszczególnionych
leków w a r i a n t A. Jest to wariant, który w przypadkach indywidualnych nie zawsze jest
najbardziej wskazany. Alternatywą dla niego jest w a r i a n t B, co należy rozważyć przy
podejmowaniu ostatecznej decyzji.
ALOE D6
Stolce wodniste, śluzowate, galaretowate, cuchnące, możliwa domieszka krwi; silne parcie na
stolec, gwałtowne wypróżnienia; niekontrolowane oddawanie stolca. Wzdęcie brzucha,
przelewania. Zimno łagodzi dolegliwości. Osobnicy powolni, flegmatyczni.
Stosowanie leku: wariant A
ARSENICUM ALBUM D12
Stolce, nie zawsze obfite, cuchnące, bardzo drażniące okolice odbytu. Pieczenie w
nadbrzuszu; mdłości, wymioty. Wzmożone pragnienie. Pobudzenie ruchowe przechodzące w
ospałość; duże osłabienie. Niepokój. Może występować gorączka. W wywiadzie często
 zatrucie pokarmowe .
Stosowanie leku: wariant A
BRYONIA D6
Biegunka, piekące bóle brzucha, nasilające się przy ruchach; przyczyną może być gwałtowne
ochłodzenie ciała, żołądka np.w lecie. Uciskanie okolicy bolącej łagodzi ból. Wzmożone
pragnienie. Pragnie spokoju.
Stosowanie leku: wariant A
CHINA D6
Obfite stolce, duże wzdęcia, przelewania w brzuchu; niewielki ból. Uczucie dużego
osłabienia, utrata sił. Ciepło poprawia, zimno pogarsza stan.
Stosowanie leku: wariant A
MERCURIUS SOLUBILIS D12
Stolce, poprzedzone silnym parciem, mogą być zielonkawe, krwawe  utrudnione
wypróżnienie. Bolesne fale kurczowe brzucha; wzdęcie; przykry zapach z ust; język obłożony
nalotem. Wzmożone ślinienie, wzmożone pragnienie. Gorączka, nawet wysoka.
Stosowanie leku: wariant A
MERCURIUS SUBLIMATUS CORROSIVUS D12
Zastosowanie  jak MERCURIUS SOLUBILIS, przy nieco bardziej nasilonych objawach.
Stosowanie leku: wariant A
 8
PODOPHYLLUM D12
Kurczowe bóle brzucha, biegunka, zwykle rano. Wypróżnienia gwałtowne, obfite, wodniste
lub śluzowate, mogą je poprzedzać mdłości, ewent. wymioty żółciowe. Duże osłabienie. Ulga
po ciepłych okładach i leżeniu na brzuchu.
Stosowanie leku: wariant A
VERATRUM ALBUM D12
Bardzo obfite stolce, wymioty, kurczowe bóle brzucha. Obfite, zimne poty. Wzmożone
pragnienie. Bladość. Duże wyczerpanie; zagrożenie omdleniem.
Stosowanie leku: wariant A
c/ Mdłości i wymioty
Występują wraz z innymi objawami (j.w.). Jeżeli objawów współistniejących nie ma 
należy rozważyć, czy przyczyna mdłości/wymiotów jest  brzuszna , a nie inna, np.
emocjonalna, neurologiczna, lub czy nie chodzi np.u kobiet o  ciążę.
U w a g a ! Jako sposób stosowania leków przyjęto dla wszystkich wyszczególnionych tu
leków w a r i a n t A. Jest to wariant, który w przypadkach indywidualnych nie zawsze jest
najbardziej wskazany. Alternatywą dla niego jest w a r i a n t B, co należy rozważyć przy
podejmowaniu ostatecznej decyzji.
ANTIMONIUM CRUDUM D12
Odbijanie, mdłości, wymioty nie przynoszące ulgi. Ucisk w nadbrzuszu. Język obłożony
białym nalotem. Stolce częste, wodniste. Zwykle osoby  lubiące jeść  objawy z
przejedzenia.
Stosowanie leku: wariant A
COCCULUS D6
Mdłości, często poranne, zawroty głowy, wymioty. Jadłowstręt. Wrażliwość na wszelkie
zapachy kuchenne, jak również na dym papierosowy. Ból głowy. Wszelki ruch nasila
dolegliwości. Bardzo duże osłabienie.
Stosowanie leku: wariant A
COLCHICUM D6
Duże nasilenie mdłości, zwłaszcza po bodz
cach zapachowych. Bolesne wzdęcie. Biegunka.
Ruch nasila objawy. Poprawa w spokoju, w cieple. Osłabienie; zagrożenie omdleniem.
Stosowanie leku: wariant A
IPECACUANHA D6
Mdłości, wymioty nie przynoszą ulgi; nadmiar śliny w ustach; jezyk czysty; odbijanie.
Wzmożone parcie na kiszkę stolcową. Stolce luz
ne, spienione. Nie odczuwa pragnienia.
Drażni dym papierosowy.
Stosowanie leku: wariant A
 9
NUX VOMICA D12
Mdłości, kurczowe bóle okolicy żołądka, zwykle rano; utrata apetytu. Często po przejedzeniu,
błędzie dietetycznym, nadużyciu używek, zwłaszcza alkoholu. Osobnicy aktywni, pracowici,
przedsiębiorczy. Ciepło łagodzi objawy.
Stosowanie leku: wariant A
PETROLEUM RECTIFICATUM D12
Mdłości i zawroty głowy, bez jadłowstrętu  jedzenie może nawet poprawiać samopoczucie.
Może występować ból brzucha i biegunka. Ruch nasila objawy. Pogorszenie w zimnie,
poprawa w cieple.
Stosowanie leku: wariant A
TABACUM D6
Mdłości, wymioty. Fale bólów brzucha, biegunka. Bladość, obfite zimne poty, chory nie
pragnie ciepła (!), odkrywa się. Wszelki ruch nasila dolegliwości. Poprawa na świeżym
powietrzu
Stosowanie leku: wariant A
d/ Zgaga  odbijanie
Zgaga jest zwykle związana z odpływem żołądkowo-przełykowym. Powstaje w wyniku
zaburzenia motoryki, zwłaszcza w okolicy wpustu. Często towarzyszy takim chorobom jak
zapalenie przełyku, przepuklina rozworu przełykowego, niewydolność wpustu.
Odbijanie to zwykle zaburzenie motoryczne neurogenne, lub towarzyszące różnym stanom
chorobowym okolicy pod- i nadprzeponowej.
U w a g a ! Jako sposób stosowania leków przyjęto dla wszystkich tu wyszczególnionych
leków w a r i a n t A zakładając, że dolegliwości mają charakter  ostry i krótkotrwały.
Jeżeli w indywidualnym przypadku ujawni się charakter nawrotowy, przewlekły dolegliwości,
wskazane może być zastosowanie w a r i a n t u C leczenia, co należy rozważyć przy
podejmowaniu ostatecznej decyzji.
ACIDUM SULFURICUM D12
Silna zgaga i kwaśne odbijanie. Piekący ból w okolicy żołądka, nasilający się po zimnych
napojach, zmniejszający po ciepłych. Uczucie osłabienia; mdłości, dreszcze. Niechęć do
kawy, pragnienie świeżych owoców i napojów alkoholowych. Osoba aktywna, ruchliwa.
Stosowanie leku: wariant A
CAPSICUM D6
Uczucie pieczenia w żołądku, lecz równocześnie lodowatego zimna. Zgaga i odbijanie,
zwykle po każdym jedzeniu. Twarz zaczerwieniona. Często po nadużywaniu używek.
Ciepło łagodzi dolegliwości.
Stosowanie leku: wariant A
IRIS VERSICOLOR D6
Zgaga, mdłości, wymioty, nadmiar śliny. Pieczenie  od żołądka po usta , picie zimnych
napojów nie przynosi ulgi. Bóle głowy, szczególnie w dni wolne od pracy. Obniżony nastrój.
 10
Stosowanie leku: wariant A
NUX VOMICA D6
Mdłości, kurczowe bóle okolicy żołądka, zwykle rano; utrata apetytu. Często po przejedzeniu,
błędzie dietetycznym, nadużyciu używek, zwłaszcza alkoholu. Osobnicy aktywni, pracowici,
przedsiębiorczy. Ciepło łagodzi objawy.
Stosowanie leku: wariant A
e/ Wzdęcie  nadmiar gazów
Bardzo częsta dolegliwość brzuszna. Uczucie  pełnego brzucha , wzmożonego napięcia
powłok. Z nim współwystępują nieraz bóle, kurcze. Często występują również tzw. wiatry.
Przyczyną tych stanów jest intensywne łykanie powietrza lub utrwalone nieprawidłowości w
odżywianiu, zaburzenia procesów fermentacyjnych w jelitach.
U w a g a ! Jako sposób stosowania leków przyjęto dla niektórych tu wyszczególnionych
leków w a r i a n t A zakładając, że dolegliwości mają charakter  ostry i krótkotrwały.
Jeżeli w indywidualnym przypadku ujawni się charakter nawrotowy, przewlekły dolegliwości,
wskazane może być zastosowanie w a r i a n t u C leczenia, co należy rozważyć przy
podejmowaniu ostatecznej decyzji.
ALOE D6
Wzdęcie brzucha, przelewania. Stolce wodniste, śluzowate, galaretowate, cuchnące, możliwa
domieszka krwi; silne parcie na stolec, gwałtowne wypróżnienia; niekontrolowane oddawanie
stolca. Zimno łagodzi dolegliwości. Osobnicy powolni, flegmatyczni.
Stosowanie leku: wariant A
ASA FOETIDA D6
Duże wzdęcie; częste głośne odbijanie. Częste, cuchnące stolce.  Kula w gardle
Stosowanie leku: wariant A
BELLADONNA D6
Wzdęcie. Silne, kolkowe bóle, nasilające się przy ruchach; pojawiają się i ustępują szybko.
A
agodnieją po wyprostowaniu tułowia. Przekrwienie twarzy, szyi.
Stosowanie leku: wariant A
CARBO VEGETABILIS D12
Silne, bolesne wzdęcia; kurczowe bóle brzucha; odbijanie przynosi ulgę. Osłabienie,
spowolnienie, oziębienie powłok, zimne poty. Stała niechęć do mleka, tłustych potraw.
Stosowanie leku: wariant C
CHINA D6
Silne wzdęcia, przelewania w brzuchu; niewielki ból; obfite stolce. Uczucie znacznego
osłabienia, utrata sił. Ciepło poprawia, zimno pogarsza stan.
Stosowanie leku: wariant C
 11
LYCOPODIUM D12
Zaburzenia łaknienia, zaparcie, biegunka, wzdęcia, nadmiar gazów. Odbijanie przynosi ulgę.
A
atwo nasyca się. Nie znosi cebuli, kapusty, fasoli, większości jarzyn. Bywają okresy
wilczego głodu. Lubi słodycze, ciepłe napoje. Zwykle osobnicy aktywni intelektualnie,
odpowiedzialni. W wywiadzie podają często dolegliwości wątrobowe.
Stosowanie leku: wariant C
PULSATILLA D6
Apetyt zmienny. Odbijanie i złe samopoczucie po potrawach tłustych. Kurczowe bóle brzucha
i biegunka, krótko po zjedzeniu nieodpowiednich potraw (np. owoców, lodów) Dobre
samopoczucie na świeżym powietrzu, w ruchu. Duża zmienność dolegliwości. Lek głównie
kobiecy.
Stosowanie leku: wariant C
ROBINIA PSEUDACACIA D6
Piekące bóle brzucha; zgaga i kwaśne odbijania , wymioty. Pogorszenie po jedzeniu.
Wzdęcie.
Stosowanie leku: wariant A
SULFUR D6
Częste wzdęcia, przelewania, odbijania, również fale kolkowych bólów; rano biegunka,
zrywająca z łóżka. Nadkwasota, zgaga.
Stosowanie leku: wariant C
f/ Stan podgorączkowy  gorączka
Do zespołu objawów opisanych w punktach a/ i b/ dochodzi stan podgorączkowy lub
gorączka.
Wskazuje to zwykle na czynnik infekcyjny jako przyczynę choroby i powinno skłaniać do
dużej rozwagi przy podejmowaniu i prowadzeniu leczenia homeopatycznego.
ACONITUM D6
Nagły początek dolegliwości, często po gwałtownym oziębieniu ciała. Dreszcze, gorączka.
Stolce wodniste, koloru zielonego. Kurczowe bóle ze zmienną lokalizacją. Wzmożone
pragnienie. Niepokój, lęk.
Stosowanie leku: wariant B
ARSENICUM ALBUM D12
Stolce, nie zawsze obfite, cuchnące, bardzo drażniące okolicę odbytu. Pieczenie w
nadbrzuszu; mdłości, wymioty. Wzmożone pragnienie. Pobudzenie ruchowe przechodzące w
ospałość; duże osłabienie. Niepokój. Może występować gorączka. W wywiadzie często
 zatrucie pokarmowe .
Stosowanie leku: wariant A
MERCURIUS SOLUBILIS D12
Stolce, poprzedzone silnym parciem, mogą być zielonkawe, z domieszką krwi  utrudnione
wypróżnienie. Bolesne fale kurczowe brzucha; wzdęcie; przykry zapach z ust; język obłożony
nalotem. Wzmożone ślinienie, wzmożone pragnienie. Gorączka, nawet wysoka.
 12
Stosowanie leku: wariant A
MERCURIUS SUBLIMATUS CORROSIVUS D12
Zastosowanie  jak MERCURIUS SOLUBILIS, przy nieco bardziej nasilonych objawach.
Stosowanie leku: wariant A
VERATRUM ALBUM D6
Bardzo obfite stolce, wymioty, kurczowe bóle brzucha. Obfite, zimne poty. Wzmożone
pragnienie. Gorączka. Bladość. Duże wyczerpanie; zagrożenie omdleniem. W wywiadzie
 zatrucie pokarmowe ?
Stosowanie leku: wariant B
g/ Udział czynnika emocjonalnego /nerwowego/
Problem osób  nerwowych . U osobników szczególnie pobudliwych różne silniejsze
bodz
ce emocjonalne, np. występ publiczny, egzamin, wizyta u lekarza mogą powodować
nagłe wzmożenie ruchów jelit, odczuwane jako fale kurczów (bólów), związane z potrzebą
częstszego oddawania stolca.
Towarzyszyć temu mogą również inne objawy wegetatywne, np. częstomocz, wzmożona
potliwość itp.
U w a g a ! Jako sposób stosowania leków przyjęto w a r i a n t C,  przewlekły ze względu
na trwałe podłoże dolegliwości. W indywidualnym przypadku, gdy dolegliwość jest
przelotna, wskazane może być zastosowanie w a r i a n t u A leczenia.
ARGENTUM NITRICUM D12
Wzdęcie, odbijanie, przelewanie; stolce zielonkawe  objawy wyraz
nie związane ze
zdenerwowaniem: egzaminem, wystąpieniem publicznym itp. Pogorszenie po jedzeniu,
zwłaszcza słodyczy, też w cieple. Osobnik nerwowy, impulsywny, bojaz
liwy. Ulega tremie.
Stosowanie leku: wariant C
ARSENICUM ALBUM D12
Pobudzenie ruchowe przechodzące w ospałość; duże osłabienie. Niepokój. Stolce - nie
zawsze obfite, cuchnące, bardzo drażniące okolicę odbytu. Pieczenie w nadbrzuszu; mdłości,
wymioty. Wzmożone pragnienie. Może występować gorączka. W wywiadzie często  zatrucie
pokarmowe .
Stosowanie leku: wariant C
CHAMOMILLA D12
Duża drażliwość, kłótliwość, upór. Wzdęcie, przelotne kolki brzuszne. Nadmierna
wrażliwość na bodz
ce zewnętrzne; niepokój,
Stosowanie leku: wariant C
COLOCYNTHIS D6
Ostre, silne bóle brzucha, często w okolicy pępka u osobników pobudliwych, przeżywających
ostatnio kłopoty, zmartwienia. Bóle stają się łagodniejsze przy zgięciu tułowia, kucaniu lub
ucisku w miejscu bólu. A
agodnieją po wypróżnieniu, po wiatrach. Niepokój, nerwowość.
Stosowanie leku: wariant C
 13
IGNATIA D12
Dolegliwości brzuszne różnorakie, zwykle trudne do interpretacji bo paradoksalne. Uczucie
 kuli w gardle , bóle brzucha ustępujące po jedzeniu. Osoba spokojna, introwertyczna,
kapryśna, o szybkich, skrajnych zmianach nastroju.
Stosowanie leku: wariant C
LYCOPODIUM D12
Zwykle osobnicy aktywni intelektualnie, przesadnie ambitni. Zaburzenia łaknienia, zaparcie,
biegunka, wzdęcia, nadmiar gazów. Odbijanie przynosi ulgę. A
atwo nasyca się. Nie znosi
cebuli, kapusty, fasoli, większości jarzyn. Miewa okresy wilczego głodu. Lubi słodycze,
ciepłe napoje.
Stosowanie leku: wariant C
NATRIUM CHLORATUM D12
Biegunki  zaparcie. Wilczy głód, przy spadku wagi ciała. Wzmożone pragnienie. Lubi rybę i
potrawy bardzo słone  lub całkowicie je odrzuca! Mogą występować odbijanie, zgaga,
wymioty. Jeżeli zaparcie  rzadkie stolce, suche, grudkowate. Usposobienie kapryśne,
nastroje zmienne. Charakterystyka leku bardzo zbliżona do IGNATIA (j.w.)
Stosowanie leku: wariant C
NUX VOMICA D12
Osobnicy aktywni, pracowici, przedsiębiorczy. Dolegliwości występują często po
przejedzeniu, błędzie dietetycznym, nadużyciu używek, zwłaszcza alkoholu. Utrata apetytu;
mdłości, kurczowe bóle okolicy żołądka, zwykle rano;. Ciepło łagodzi objawy
Stosowanie leku: wariant C
PULSATILLA D12
Apetyt zmienny. Odbijanie i złe samopoczucie po potrawach tłustych. Kurczowe bóle brzucha
i biegunka, szybko po zjedzeniu nieodpowiednich potraw (np. owoców, lodów) Dobre
samopoczucie na świeżym powietrzu, w ruchu. Duża zmienność dolegliwości. Lek głównie
kobiecy.
Stosowanie leku: wariant C
STAPHISAGRIA D12
Osoba wrażliwa, zamknięta w sobie; może reagować również gwałtownie na jakieś
zdarzenie. Zwykle kryje je w sobie. Kurczowe bóle brzucha, wzdęcie, biegunka  jako
następstwa tłumienia doznanych przykrości, krzywd.
Stosowanie leku: wariant C
2. Inne dolegliwości brzuszne
Wyodrębniono tu różne dolegliwości spośród dość często występujących, odczuwanych
przez chorego w obrębie brzucha. Zwykle są one mało charakterystyczne, często przewlekłe
lub mają charakter nawracający, bywają poprzedzone /powodowane/ rozpoznaną już i leczoną
chorobą narządów jamy brzusznej.
Objawy chorobowe dominujące w tej grupie na ogół są mniej wyraz
ne, często zmienne:
ucisk lub tępy ból, zlokalizowany lub rozlany, promieniujący, bywa, że zależny od posiłków;
 14
 ciężar w brzuchu, wzdęcia/odbijania; mdłości/wymioty; zmniejszone łaknienie; częste
luz
ne stolce lub zaparcie itp. Wymienione objawy mogą towarzyszyć takim chorobom
przewlekłym układu pokarmowego, jak choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, stany
po zapaleniu wątroby, kamica pęcherzyka żółciowego, przewlekłe choroby trzustki, jak
również stanom po różnych zabiegach operacyjnych wykonanych w jamie brzusznej itp.
Homeopatia zna sposoby leczenia choroby wrzodowej żołądka czy dwunastnicy,
zapalenia wątroby, kamicy żółciowej itp. Są one szczegółowo opisane w odpowiednich
podręcznikach homeopatii, jednak ich stosowanie wymaga elementarnej znajomości
homeopatii i przynajmniej minimalnego doświadczenia w leczeniu homeopatycznym.
Nie nadają się one do skrótowego omówienia w niniejszym poradniku.
Dlatego też ważne dla lekarza praktyka zagadnienia diagnostyczne i terapeutyczne tej
grupy chorób i dolegliwości zostaną przedstawione nie od strony nozologii klinicznej, a
symptomatologii homeopatycznej.
a/ Dolegliwości w przebiegu choroby wrzodowej
Chodzi tu o zaostrzenie lub wznowę dolegliwości charakterystycznych dla choroby
wrzodowej żołądka lub dwunastnicy. Wywiad ujawnia, że choroba ta została już wcześniej
rozpoznana i była leczona.
ANACARDIUM D6
Palenie, pieczenie okolicy żołądka. Dolegliwości brzuszne ustępują podczas lub zaraz po
jedzeniu i mogą pojawiać się znowu po kilku godzinach. Osoba lękliwa, rozdrażniona,
niecierpliwa
Stosowanie leku: wariant C
ARGENTUM NITRICUM D12
Wzdęcie, odbijanie, przelewanie; stolce zielonkawe  objawy wyraz
nie związane ze
zdenerwowaniem: egzaminem, wystąpieniem publicznym itp. Pogorszenie po jedzeniu,
zwłaszcza słodyczy, też w cieple. Osobnik nerwowy, impulsywny, bojaz
liwy.
Stosowanie leku: wariant C
ARSENICUM ALBUM D12
Pieczenie w nadbrzuszu; mdłości, wymioty. Wzmożone pragnienie. Stolce, nie zawsze obfite,
cuchnące, bardzo drażniące okolicę odbytu. Pobudzenie ruchowe przechodzące w ospałość;
duże osłabienie. Niepokój.
Stosowanie leku: wariant C
BELLADONNA D6
Silne, kolkowe bóle, nasilające się przy ruchach; pojawiają się i szybko ustępują. A
agodnieją
po wyprostowaniu tułowia. Przekrwienie twarzy, szyi. Wzdęcie.
Stosowanie leku: wariant A
IRIS VERSICOLOR D6
Zgaga, mdłości, wymioty, nadmiar śliny. Pieczenie  od żołądka po usta , picie zimnych
napojów nie przynosi ulgi. Bóle głowy, szczególnie w dni wolne od pracy. Obniżony nastrój.
Stosowanie leku: wariant A
 15
LYCOPODIUM D12
Zaburzenia łaknienia, zaparcie, biegunka, wzdęcia, nadmiar gazów. Odbijanie przynosi ulgę.
A
atwo nasyca się. Nie znosi cebuli, kapusty, fasoli, większości jarzyn. Bywają okresy
wilczego głodu. Lubi słodycze, ciepłe napoje. Zwykle osobnicy aktywni intelektualnie,
odpowiedzialni. W wywiadzie podają często dolegliwości wątrobowe.
Stosowanie leku: wariant C
NUX VOMICA D12
Dolegliwości występują często po przejedzeniu, błędzie dietetycznym, nadużyciu używek,
zwłaszcza alkoholu. Utrata apetytu; mdłości, kurczowe bóle okolicy żołądka, zwykle rano.
Osobnicy aktywni, pracowici, przedsiębiorczy. Ciepło łagodzi objawy.
Stosowanie leku: wariant C
PHOSPHORUS D12
Różnego rodzaju objawy  żołądkowe lub w okolicy wątroby  pobolewania, ucisk;
mdłości/wymioty. Drżenie i niepokój przy pustym żołądku; wilczy głód. Pragnienie zimnych
napojów, które jednak zostają zwymiotowane. Wymiociny mogą zawierać ślady krwi.
Stosowanie leku: wariant C
b/ Dolegliwości w przebiegu chorób wątroby i pęcherzyka żółciowego
Przebyte choroby wątroby i pęcherzyka  zapalenie wątroby lub pęcherzyka, kamica,
stany po operacji tych narządów  mogą powodować szereg dolegliwości o różnym nasileniu
i różnym czasie trwania: uczucie gniecenia, bóle, kolki, wzdęcia, biegunki (lub zaparcia),
nietolerancja niektórych potraw (tłustych, wzdymających, zbyt obfitych). Przyczyną takich
dolegliwości mogą być również przewlekłe choroby trzustki i stan po różnego rodzaju
zabiegach operacyjnych tamtej okolicy. Starannie zebrany wywiad również tu naprowadza na
właściwe rozpoznanie.
CARDUUS MARIANUS D12
Stany zapalne wątroby, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. Wszystkie dolegliwości
mające związek z wątrobą. Kolkowe bóle brzucha; mdłości, wymioty. Kamica. Zaparcia.
Stosowanie leku: wariant C
CHELIDONIUM D12
Wskazania do zastosowania  podobne do CARDUUS MARIANUS. Wszystkie dolegliwości
mające związek z wątrobą. Bóle brzucha, zwłaszcza prawostronne. Jedzenie i ciepłe płyny
łagodzą dolegliwości.
Stosowanie leku: wariant C
CHINA D6
Duże wzdęcia, przelewania w brzuchu; niewielki ból; obfite stolce. Uczucie dużego
osłabienia, utrata sił. Ciepło poprawia, zimno pogarsza stan.
Stosowanie leku: wariant C
 16
NUX VOMICA D12
Dolegliwości występują często po przejedzeniu, błędzie dietetycznym, nadużyciu używek,
zwłaszcza alkoholu. Utrata apetytu; mdłości, kurczowe bóle okolicy żołądka, zwykle rano.
Osobnicy aktywni, pracowici, przedsiębiorczy. Ciepło łagodzi objawy
Stosowanie leku: wariant C
PHOSPHORUS D12
Różnego rodzaju objawy  żołądkowe lub w okolicy wątroby  pobolewania, ucisk;
mdłości/wymioty. Drżenie i niepokój przy pustym żołądku; wilczy głód. Pragnienie zimnych
napojów, które jednak zostają zwymiotowane. Wymiociny mogą zawierać ślady krwi.
Stosowanie leku: wariant C
c/ Zaparcie
Zaburzenie polegające na zbyt rzadkim oddawaniu stolca w wyniku spowolniałej
czynności wydalniczej jelit, jest dolegliwością bardzo częstą i w większości objętą
 samoleczeniem (środki przeczyszczające). Nazwa tej dolegliwości nie jest rozumiana
jednoznacznie. Chorzy jako zaparcie traktują nieraz nie tylko rzadkie oddawanie stolca, lecz
również wypróżnienie codzienne, ale związane z wysiłkiem, lub niecałkowite wypróżnienie.
Zaparcie jest objawem i wymaga zawsze starannego poszukiwania prawdziwej jego
przyczyny. Przyczyną zaparcia mogą być choroby przewodu pokarmowego (np. guzy jelit,
uchyłki, zwężenia, zbliznowacenia itp.), choroby metaboliczne lub zaburzenia hormonalne,
działania uboczne leków, czynniki neurogenne lub trwający dłuższy czas niewłaściwy sposób
odżywiania..
ALUMINA D12
Zaparcia atoniczne. Ogólne spowolnienie, ospałość. Suchość powłok i błon śluzowych.
Stosowanie leku: wariant C
BRYONIA D12
Zaparcie; suche stolce. Piekące bóle brzucha, nasilające się przy ruchach. Uciskanie bolącego
miejsca łagodzi ból. Wzmożone pragnienie. Potrzeba spokoju.
Stosowanie leku: wariant C
GRAPHITES D12
Kolkowe bóle żołądka; zaparcia; spowolniała perystaltyka. Sucha, popękana skóra.
Stosowanie leku: wariant C
LYCOPODIUM D12
Zaburzenia łaknienia, zaparcie, biegunka, wzdęcia, nadmiar gazów. Odbijanie przynosi ulgę.
A
atwo nasyca się. Nie znosi cebuli, kapusty, fasoli, większości jarzyn. Bywają okresy
wilczego głodu. Lubi słodycze, ciepłe napoje. Zwykle osobnicy aktywni intelektualnie,
odpowiedzialni. W wywiadzie podają często dolegliwości wątrobowe.
Stosowanie leku: wariant C
NATRIUM CHLORATUM D12
Biegunki  zaparcia. Wilczy głód, przy spadku wagi ciała. Wzmożone pragnienie. Lubi rybę
i potrawy bardzo słone  lub całkowicie je odrzuca! Może występować odbijanie, zgaga
 17
i wymioty. Jeżeli zaparcia  stolce rzadko, są suche, grudkowate. Usposobienie kapryśne,
nastroje zmienne. Charakterystyka leku bardzo zbliżona do IGNATIA (j.w.)
Stosowanie leku: wariant C
NUX VOMICA D6
Długotrwałe zaparcie, leczone też środkami farmakologicznymi.Często nieregularne posiłki,
błędy dietetyczne, nadużywanie używek, zwłaszcza alkoholu. Kurczowe bóle brzucha,
zwykle rano; utrata apetytu, a nawet mdłości. Osobnicy aktywni, pracowici. Ciepło łagodzi
objawy. Stosowanie leku: wariant C
d/ Częste, luz
ne stolce
Częste stolce, do kilka razy dziennie, konsystencji rzadkiej, nawet wodnistej. Zawierają
domieszkę śluzu, ropy lub krwi. Oddawanie stolca jest często poprzedzane nagłym,
gwałtownym parciem; nie zawsze jest w pełni kontrolowane. Dolegliwość ta wymaga zawsze
starannego zbadania w poszukiwaniu przyczyny, która może być bardzo poważna i groz
na
(nowotwory jelita grubego, wrzodziejące zapalenie jelita grubego i in.)
ACIDUM PHOSPHORICUM D6
Biegunka, niebolesna; wzdęcie. Ogólne osłabienie, wyczerpanie, apatia. Poprawa w cieple.
Stosowanie leku: wariant C
ALOE D6
Stolce wodniste, śluzowate, galaretowate, cuchnące, możliwa domieszka krwi; silne parcie na
stolec, gwałtowne wypróżnienia; niekontrolowane oddawanie stolca. Wzdęcie brzucha,
przelewania. Zimno łagodzi dolegliwości. Osobnicy powolni, flegmatyczni.
Stosowanie leku: wariant C
ARGENTUM NITRICUM D12
Wzdęcie, odbijanie, przelewanie; stolce zielonkawe  objawy wyraz
nie związane ze
zdenerwowaniem: egzaminem, wystąpieniem publicznym itp. Pogorszenie po jedzeniu,
zwłaszcza słodyczy, też w cieple. Osobnik nerwowy, impulsywny, bojaz
liwy.
Stosowanie leku: wariant C
MERCURIUS SOLUBILIS D12
Stolce, poprzedzone silnym parciem, mogą być zielonkawe, krwawe  utrudnione
wypróżnienie. Bolesne fale kurczowe brzucha; wzdęcie; przykry zapach z ust; język obłożony
nalotem. Wzmożone ślinienie, wzmożone pragnienie. Gorączka, nawet wysoka.
Stosowanie leku: wariant C
PODOPHYLLUM D12
Kurczowe bóle brzucha, biegunka, zwykle rano. Wypróżnienia gwałtowne, obfite, wodniste
lub śluzowate, mogą je poprzedzać mdłości, ewent. wymioty żółciowe. Duże osłabienie. Ulga
po ciepłych okładach i leżeniu na brzuchu.
Stosowanie leku: wariant C
 18
e/ Żylaki odbytu
Przypadłość bardzo częsta, choć nie zawsze docierająca do świadomości chorych,
zwłaszcza przy głębszym umiejscowieniu żylaków. Sprawiają dolegliwości przede wszystkim
wtedy, gdy ulegają powiększeniu, objęte zostają stanem zapalnym lub krwawią. Zwykle
wskazane jest również leczenie miejscowe, np. czopkami (homeopatycznymi!)
AESCULUS HIPPOCASTANUM D6
Żylaki i przewlekłe zaparcia. Piekące, kłujące bóle okolicy odbytu. Rzadko krwawienie.
Stosowanie leku: wariant C
ALOE D6
Silne parcie na stolec, gwałtowne wypróżnienia; niekontrolowane oddawanie stolca. Stolce
wodniste, śluzowate, galaretowate, cuchnące, możliwa domieszka krwi; Wzdęcie brzucha,
przelewania. Zimno łagodzi dolegliwości. Osobnicy powolni, flegmatyczni.
Stosowanie leku: wariant C
HAMAMELIS D6
Silne bóle, obolała okolica odbytu. Żylaki zwykle zewnętrzne, wyczuwalne. Krwawienie,
nieraz znaczne, zwłaszcza po wypróżnieniu.
Stosowanie leku: wariant C
NUX VOMICA D6
Długotrwałe zaparcia, leczone też środkami farmakologicznymi. Często nieregularne posiłki,
błędy dietetyczne, nadmierne stosowanie używek, alkoholu. Kurczowe bóle brzucha, zwykle
rano; utrata apetytu, a nawet mdłości. Osobnicy aktywni, pracowici. Ciepło łagodzi objawy.
Stosowanie leku: wariant C
SULFUR D6
Zaczerwienienie i bolesne pieczenie w okolicy odbytu. Częste wzdęcia, przelewania,
odbijania, również fale kolkowych bólów; rano biegunka, zrywająca z łóżka. Nadkwasota,
zgaga.
Stosowanie leku: wariant C
 19
Spis omówionych leków
(wyszczególniono pochodzenie leku: R  roślinne, M  mineralne)
Acidum phosphoricum D6 M Cuprum metallicum D12 M
Acidum sulfuricum D12 M Graphites D12 M
Aconitum D6 R Hamamelis D6 R
Aesculus hippocastanum D6 R Ignatia D12 R
Aloe D6 R Ipecacuanha D6 R
Alumina D12 M Iris versicolor D6 R
Anacardium D6 R Lycopodium D12 R
Antimonium crudum D12 M Magnesium phosphoricum D12 M
Argentum nitricum D12 M Mercurius solubilis D12 M
Arsenicum album D12 M Mercurius sublimatus corrosivus D12 M
Asa foetida D6 R Natrium chloratum /=muriaticum/ D12 M
Belladonna D6 R Nux vomica D6, D12 R
Bryonia D6, D12 R Petroleum rectificatum D12 M
Capsicum D6 R Phosphorus D12 M
Carduus marianus D12 R Podophyllum peltatum D12 R
Carbo vegetabilis D12 M Pulsatilla D6, D12 R
Chamomilla D12 R Robinia pseudacacia D6 R
Chelidonium D12 R Staphisagria D12 R
China D6 R Sulfur D6 M
Cocculus D6 R Tabacum D6 R
Colchicum D6 R Veratrum album D6, D12 R
Colocynthis D6 R
* * *