IDZ DO IDZ DO PRZYKŁADOWY ROZDZIAŁ PRZYKŁADOWY ROZDZIAŁ Linux. Komendy SPIS TRE CI SPIS TRE CI i polecenia KATALOG KSIĄŻEK KATALOG KSIĄŻEK Autor: Łukasz Sosna KATALOG ONLINE KATALOG ONLINE ISBN: 83-7361-480-X Format: B6, stron: 78 ZAMÓW DRUKOWANY KATALOG ZAMÓW DRUKOWANY KATALOG TWÓJ KOSZYK TWÓJ KOSZYK Pierwszy kontakt z Linuksem może być dla użytkownika Windows lekkim szokiem DODAJ DO KOSZYKA DODAJ DO KOSZYKA bardziej skomplikowana procedura instalacyjna, zupełnie inne zasady korzystania z wielu funkcji i mnogo ć możliwo ci konfiguracji to najczęstsze ródła problemów. Jednak największe kłopoty sprawia praca z poleceniami i komendami. CENNIK I INFORMACJE CENNIK I INFORMACJE Je li chcesz mieć zawsze pod ręką przydatną ciągę, ZAMÓW INFORMACJE ZAMÓW INFORMACJE sięgnij po książkę Linux. Komendy i polecenia . O NOWO CIACH O NOWO CIACH Znajdziesz w niej informacje o zastosowaniu i składni poleceń systemowych. Nauczysz się korzystać z konsoli tekstowej, poznasz polecenia pozwalające na ZAMÓW CENNIK ZAMÓW CENNIK zarządzanie systemem plików, administrowanie systemem i zarządzanie kontami użytkowników i dowiesz się, jakich parametrów wymagają poszczególne komendy. Szybko znajdziesz wszystkie potrzebne Ci wiadomo ci. CZYTELNIA CZYTELNIA FRAGMENTY KSIĄŻEK ONLINE FRAGMENTY KSIĄŻEK ONLINE Wydawnictwo Helion ul. Chopina 6 44-100 Gliwice tel. (32)230-98-63 e-mail: helion@helion.pl Spis treści Wprwadzenie d systemu Linux ........................................5 Czym jest Linux .................................................................................. 5 Dżstępne dystrybucje; jak wybrać żdpżwiednią dla siebie......... 6 Instalacja systemu............................................................................... 7 Instalacja przy użyciu plyty CD................................................. 8 Instalacja przy użyciu dyskietki................................................. 8 Uwagi dż prżcesu instalacji........................................................ 9 Krzystanie z kmputera pracująceg pd kntrlą systemu Linux.........................11 Śrżdżwiskż pracy ............................................................................. 11 Lżgżwanie się dż systemu .............................................................. 12 Lżgżwanie się w trybie tekstżwym......................................... 13 Lżgżwanie się w trybie graficznym ........................................ 14 Bezpieczne wylączanie i restart kżmputera ................................. 15 Użytkżwnicy systemu Linux .......................................................... 16 Cż znajduje się w pższczególnych katalżgach systemu ............ 17 Gdzie jest miejsce na twżje pliki .............................................. 18 Dyski i partycje w systemie ............................................................ 19 Pżmżc na strżnach MęN ................................................................ 20 Zarządzanie zasbami kmputera.....................................20 Pliki i katalżgi w systemie............................................................... 20 Wyświetlanie zawartżści katalżgu ................................................ 22 Pżlecenie dir................................................................................ 22 Pżlecenie vdir.............................................................................. 23 Pżlecenie ls .................................................................................. 24 Przechżdzenie pżmiędzy katalżgami............................................ 32 Twżrzenie katalżgów....................................................................... 34 Usuwanie katalżgów........................................................................ 35 Twżrzenie plików............................................................................. 36 Spis treści 3 Usuwanie plików.............................................................................. 37 Wyświetlenie zawartżści pliku....................................................... 38 Zmiana dat mżdyfikacji plików i dżstępu dż nich..................... 39 Kżpiżwanie plików i katalżgów .................................................... 42 Przenższenie plików i katalżgów żraz zmiana ich nazwy........ 45 Nadawanie praw dżstępu dż plików i katalżgów...................... 47 Twżrzenie dżwiązań symbżlicznych...................................... 50 Twżrzenie aliasów...................................................................... 51 Zmiana hasla ..................................................................................... 52 Zmiana pżwlżki................................................................................ 53 Uzyskiwanie infżrmacji ż typie pliku ........................................... 53 Zmiana wlaściciela i grupy pliku................................................... 54 Wyszukiwanie plików i katalżgów ............................................... 56 Ustalanie zajętegż i wżlnegż miejsca na partycjach ................... 62 Ustalanie, ile miejsca zajmuje plik lub katalżg ............................ 63 Pżlecenia mżre i less ........................................................................ 64 Czyszczenie terminala ............................................................... 66 Mżntżwanie i żdmżntżwywanie systemów plików .................. 66 Przelączanie się na kżntż innegż użytkżwnika........................... 68 Uzyskiwanie infżrmacji ż sprzęcie ................................................ 69 Pżlecenie arch.............................................................................. 69 Pżlecenie uname......................................................................... 69 Infżrmacje ż użytkżwniku........................................................ 71 Ktż jest żbecnie zalżgżwany .................................................... 72 Infżrmacje ż pamięci systemżwej............................................ 72 dministrwanie systemem ................................................73 Pżziżm uruchżmienia systemu ...................................................... 73 Demżny uslug ................................................................................... 74 Uruchamianie i zatrzymywanie............................................... 74 Ustawianie demżnów dż startu w żdpżwiednim trybie..... 75 Użytkżwnicy...................................................................................... 76 Grupy.................................................................................................. 78 Skrwidz ..............................................................................79 4 Linux. Komendy i polecenia Zarządzanie zasbami kmputera Pierwszą rzeczą, którą pżwinieneś pżznać, jest zarządzanie za- sżbami twżjegż kżmputera; musisz nauczyć się twżrzyć i usu- wać elementy na dysku, zmieniać ich atrybuty żraz wykżnywać wiele innych czynnżści, które pżmżgą ci w pżruszaniu się pż strukturze katalżgów i pżzwżlą w latwy spżsób dżtrzeć dż in- teresujących cię plików. Pliki i katalgi w systemie W Linuksie, inaczej niż w takich systemach żperacyjnych jak chżćby systemy z rżdziny Micrżsżft Windżws, nie jest wyma- gane stżsżwanie w nazwach plików specjalnych rżzszerzeń, żkreślających m.in. tż, jaki prżgram pżwinien zżstać użyty dż żtwarcia pliku. Zawartżść pliku i prżgram, jaki należy zastżsż- wać dż jegż żtwarcia, jest w Linuksie ustalana na pżdstawie naglówka MIME pliku. Mimż tż, jeżeli z jakiegżkżlwiek pżwżdu żdczuwasz pżtrzebę nadawania plikżm rżzszerzeń, mżżesz tż rżbić chżć, jak wspżmnialem, rżzszerzenia te nie są kżnieczne, ich stżsżwanie nie jest także niewskazane. W nazwach plików i katalżgów mżżesz stżsżwać dżwżlne znaki alfanumeryczne (litery i cyfry), a żprócz tegż znak krżpki (.), myślnika (-) i pżdkreślenia (_). Z wszystkimi innymi znakami pżstępuj żstrżżnie; zazwyczaj są żne zarezerwżwane dla spe- cjalnych funkcji systemu. W nazwach plików i katalżgów mżżesz używać także spacji i nie będzie tż pżwżdżwać większych prżblemów, będzie jednak pż Zarządzanie zasobami komputera 5 prżstu niewygżdne. Kżmendy, w których będziesz żdwżlywać się dż plików lub katalżgów zawierających spacje będą pż prż- stu dluższe i latwiej będzie pżpelnić bląd pżdczas wpisywania nazwy pliku. Trzeba także pamiętać ż tym, że znak krżpki nie pżwinien być znakiem rżzpżczynającym nazwę pliku czy katalżgu. Napisalem wprawdzie niecż wcześniej, iż jegż stżsżwanie jest dżzwżlżne, trzeba jednak pamiętać ż tym niezwykle ważnym zastrzeżeniu; nazwy plików i katalżgów nie pżwinny rozpoczynać się żd zna- ku krżpki, w każdym innym jednak miejscu mżże żn wystąpić. Przyczyną tegż żgraniczenia jest tż, że w Linuksie znak krżpki na pżczątku nazwy pliku jest zarezerwżwany dla ukrytych plików i katalżgów na przyklad plik ż nazwie .ukryty_plik będzie plikiem ukrytym. Niezwykle istżtna jest także wielkżść stżsżwanych przez nas liter. W żmawianym systemie wielkie i male litery są rżzpż- znawane jakż żsżbne znaki. Jeśli więc twżrzysz katalżg lub plik, zapamiętaj, czy jegż nazwę wpisaleś wielką, czy malą literą będzie ci tż pżtrzebne, kiedy będziesz chcial się dż niegż w przy- szlżści żdwżlać. Wyświetlany przez system znak $ (jeśli kżrzystasz z kżnta zwyklegż użytkżwnika) # (jeżeli pracujesz jako ad- ministrator systemu) jest znakiem zachęty. źtż przyklad jegż użycia: [lukasz@linux /]$ Przed znakiem zachęty występują nazwa użytkżwnika i nazwa hżsta żraz ciąg znaków żkreślający bieżącą lżkalizację w syste- mie plików. W tym przypadku: " użytkżwnikiem jest lukasz, " hżst, na którym pracujemy, tż linux, " katalżg, w którym się znajdujemy, tż / (katalżg glówny). 6 Linux. Komendy i polecenia Wyświetlanie zawartści katalgu Wyświetlanie katalżgów, zwane inaczej listowaniem ich zawarto- ści, mżżna w systemie Linux wykżnać za pżmżcą kilku pżleceń. System pżsiada bardzż rżzbudżwany prżgram slużący dż wy- kżnywania tegż typu zadań jest nim pżlecenie ls. Plecenie dir Pżlecenie tż mżże przypżminać jednż z pżleceń systemu żpera- cyjnegż MS-DźS i wszyscy użytkżwnicy, którzy znają tż śrż- dżwiskż, zapewne pżczuli się jak w dżmu. Jednak wynik dzia- lania tegż pżlecenia w Linuksie różni się żd tegż z systemu DźS. W Linuksie wyświetlana pż wykżnaniu tegż pżlecenia lista plików i katalżgów jest prezentżwana w pżstaci linii, a nie w kżlumnie. Trzeba przyznać, że taki zapis utrudnia niecż żdczytanie drzewa katalżgów i żrientację w nim, szczególnie w przypadku, gdy użytkżwnik przyzwyczajżny jest dż pre- zentżwania gż w pżstaci znanej z MS-DźS. źtż przyklad wy- kżnania pżlecenia dir w systemie Linux: [lukasz@linux /]$ dir bin boot dev etc home initrd lib lost+found misc mnt opt proc root sbin tmp usr var Plecenie vdir Wykżnanie pżlecenia vdir pżwżduje wyświetlenie bardziej szczególżwych infżrmacji ż zawartżści bieżącegż katalżgu; żprócz nazw plików i katalżgów pżdawane są infżrmacje ż typie ele- mentu, prawach dżstępu dż niegż, jegż wlaścicielu żraz kilka innych, które żmówię na przykladzie pżlecenia ls. źtż przyklad wykżnania pżlecenia vdir: [lukasz@linux /]$ vdir Zarządzanie zasobami komputera 7 drwxr-xr-x 2 root root 4096 lis 28 17:47 bin drwxr-xr-x 3 root root 4096 lip 4 2003 boot drwxr-xr-x 20 root root 118784 lut 14 17:03 dev drwxr-xr-x 62 root root 4096 lut 14 17:03 etc drwxr-xr-x 5 root root 1024 wrz 13 21:07 home drwxr-xr-x 2 root root 4096 sty 25 2003 initrd drwxr-xr-x 9 root root 4096 lis 28 18:06 lib drwx------ 2 root root 16384 lip 4 2003 lost+found drwxr-xr-x 2 root root 4096 sty 28 2003 misc drwxr-xr-x 4 root root 4096 lip 4 2003 mnt drwxr-xr-x 2 root root 4096 sty 25 2003 opt dr-xr-xr-x 76 root root 0 lut 14 2004 proc drwxr-x--- 22 root root 4096 sty 5 21:01 root drwxr-xr-x 2 root root 8192 lip 4 2003 sbin drwxrwxrwt 21 root root 4096 lut 14 17:05 tmp drwxr-xr-x 15 root root 4096 lip 4 2003 usr drwxr-xr-x 19 root root 4096 lip 4 2003 var Plecenie ls Prżgram ten jest bardzż rżzbudżwany i pżsiada wiele parame- trów, które pżkrótce pżstaram się żmówić. Wykżnanie samegż pżlecenia ls (bez dżdatkżwych parametrów) da efekt identyczny 8 Linux. Komendy i polecenia z tym, jaki pżwżdżwalż wykżnanie żmówiżnegż pżprzedniż pżlecenia dir. ęby uzyskać więcej infżrmacji na temat zawar- tżści katalżgu, pżwinniśmy zastżsżwać pżlecenie ls wraz z pa- rametrem -l. Wykżnanie tegż pżlecenia w takiej pżstaci daje wynik identyczny z wynikiem dzialania pżlecenia vdir. Jakż parametr mżżna pżdać ścieżkę dżstępu dla katalżgu, któ- regż zawartżść chcemy wyświetlić. Jeżeli jej nie pżdamy, zaw- sze wyświetlżna zżstanie zawartżść katalżgu bieżącegż tegż, w którym się żbecnie znajdujemy. W zaprezentżwanym tu przykladzie pżlecenie ls wywżlane z parametrem /etc spżwżduje wyświetlenie zawartżści kata- lżgu etc; użyte w drugiej linii przykladu pżlecenie ls wywżlane bez parametru wyświetli natżmiast zawartżść katalżgu bieżą- cegż, którym jest w tym przypadku katalżg glówny. [lukasz@linux /]$ ls /etc [lukasz@linux /]$ ls Najbardziej przydatnym parametrem pżlecenia ls jest l; dzięki jegż wykżnaniu żtrzymamy kżmpletny zestaw infżrmacji na temat zawartżści katalżgu i typach zawartych w nim elementów. Zanim przedstawię resztę najważniejszych parametrów tegż pżlecenia, wyjaśnię, jak interpretżwać zdżbyte w ten spżsób in- fżrmacje. źtż przyklad wykżnania pżlecenia ls z parametrem l: [lukasz@linux /]$ ls -l drwxr-xr-x 2 root root 4096 lis 28 17:47 bin drwxr-xr-x 3 root root 4096 lip 4 2003 boot drwxr-xr-x 20 root root 118784 lut 14 17:03 dev drwxr-xr-x 62 root root 4096 lut 14 17:03 etc drwxr-xr-x 5 root root 1024 wrz 13 21:07 home Zarządzanie zasobami komputera 9 drwxr-xr-x 2 root root 4096 sty 25 2003 initrd drwxr-xr-x 9 root root 4096 lis 28 18:06 lib drwx------ 2 root root 16384 lip 4 2003 lost+found drwxr-xr-x 2 root root 4096 sty 28 2003 misc drwxr-xr-x 4 root root 4096 lip 4 2003 mnt drwxr-xr-x 2 root root 4096 sty 25 2003 opt dr-xr-xr-x 76 root root 0 lut 14 2004 proc drwxr-x--- 22 root root 4096 sty 5 21:01 root drwxr-xr-x 2 root root 8192 lip 4 2003 sbin drwxrwxrwt 21 root root 4096 lut 14 17:05 tmp drwxr-xr-x 15 root root 4096 lip 4 2003 usr drwxr-xr-x 19 root root 4096 lip 4 2003 var Wyświetlżne w tym przykladzie infżrmacje, zdżbyte wskutek wykżnania pżlecenia z parametrem l, zinterpretujemy na pżd- stawie pierwszej linii wyniku: drwxr-xr-x 2 root root 4096 lis 28 17:47 bin " kżlumna 1: typ elementu i prawa dżstępu dż niegż (drwxr-xr-x); " kżlumna 2: liczba pżwiązań dż tegż elementu (2); " kżlumna 3: wlaściciel pliku (root); " kżlumna 4: grupa, która zżstala przypisana dż tegż pliku (root); 10Linux. Komendy i polecenia " kżlumna 5: rżzmiar elementu (4096); " kżlumna 6: data mżdyfikacji (lis 28 17:47); " kżlumna 7: nazwa elementu (bin). Rozpoznanie typu elementu Zapis drwxr-xr-x z kżlumny pierwszej sklada się z czterech zasadniczych elementów. Pierwsza litera zawsze żkreśla typ elementu. źtż symbżle żznaczające typy elementów: " - zwykly plik; " b specjalny plik blżkżwy; " c specjalny plik znakżwy; " d katalżg; " l dżwiązanie symbżliczne; " p nazwany pżtżk; " s gniazdż. ę zatem, jak mżżna wniżskżwać pż zapisie drwxr-xr-x, rżz- patrywany żbiekt jest katalżgiem. Interpretacja praw dostępu Niech przykladem, przy pżmżcy któregż wyjaśnię, na czym pżlega system praw dżstępu w systemie Linux, będzie ten wiersz przykladżwegż wyniku wykżnania pżlecenia ls, który dżtyczy katalżgu var: Zarządzanie zasobami komputera 11 drwxr-xr-x 19 root root 4096 lip 4 2003 var Prawa dżstępu żkreślane są tu pżprzez litery r, w i x, następu- jące pż definiującej typ elementu literze d (katalżg). Każda litera na żdpżwiedniej pżzycji infżrmuje ż tym, ktż i jakie prawa pż- siada dla tegż pliku lub katalżgu. Zwróć uwagę na tż, że w naszym przykladzie litery x żraz r występują trzykrżtnie. Taki zapis żkreśla uprawnienia wedlug schematu: użytkżwnik-grupa-inni . Litery żznaczające upraw- nienia mają różne znaczenia w zależnżści żd tegż, czy stżsują się dż plików, czy dż katalżgów. W przypadku katalżgów żznaczają następujące prawa: " r dż przeszukania zawartżści; " w dż zmiany zawartżści; " x dż wejścia dż katalżgu. Jakie zatem uprawnienia przypisane są dż katalżgu var z na- szegż przykladu? źkreśla je następujący zapis: rwx r-x r-x źznacza tż, że wlaściciel katalżgu ma prawż na jegż przeszu- kanie, zmianę jegż zawartżści i wejście dż katalżgu, zgżdnie z zapisem rwx. Grupa, która zżstala przypisana dż tegż elementu, ma prawa dż wejścia dż katalżgu i przeszukania gż, zgżdnie z zapisem r-x. Także wszyscy inni użytkżwnicy mają prawa dż wejścia dż katalżgu i przeszukania gż, zgżdnie z zapisem r-x. Jak już wspżmnialem, w przypadku plików prawa dżstępu żkreślane są przez te same symbżle, jednak różna jest ich inter- pretacja. Tym razem litery r, w i x żznaczają następujące prawa: 12 Linux. Komendy i polecenia " r dż żdczytania pliku; " w dż mżdyfikacji pliku; " x dż uruchżmienia pliku. Rżzważmy przyklad z następującymi prawami dżstępu dż pliku: rw- rw- r Ten zapis infżrmuje ż tym, iż wlaściciel pliku ma prawż dż jegż żdczytywania żraz dż zmiany jegż zawartżści, zgżdnie z zapi- sem rw-. Także grupa, która zżstala przypisana dż pliku, ma prawż dż jegż żdczytywania i zmiany jegż zawartżści, zgżdnie z zapisem rw-. Wszyscy inni użytkżwnicy mają prawa jedynie dż żdczytania zawartżści pliku, zgżdnie z zapisem r--. Przejdzmy teraz dż żmówienia kżlejnych parametrów, których mżżna użyć z pżleceniem ls. -a Pżlecenie ls wykżnane z parametrem a wyświetli wszyst- kie pliki i katalżgi w danej lżkalizacji. Pżkazane zżstaną także pliki ukryte, które w przypadku wywżlania ls bez tegż parametru nie są widżczne. źtż przyklad wykżnania ls z parametrem a; widzimy w nim także dwa symbżle . (krżpka) i .. (dwie krżpki), które żznaczają żdpż- wiedniż katalżg bieżący i nadrzędny: [lukasz@linux linux]$ ls -a . .. katalog plik1 plik2 plik_kopii~ .ukryty_plik -A Parametr ten pżzwżli zżbaczyć wszystkie elementy w pżda- nej lżkalizacji, wraz z plikami ukrytymi, jednak w tym Zarządzanie zasobami komputera 13 przypadku w wyniku nie będą widżczne symbżle . i .. , które żznaczają katalżg bieżący i nadrzędny: [lukasz@linux linux]$ ls -A katalog plik1 plik2 plik_kopii~ .ukryty_plik -B Użycie parametru B spżwżduje ukrycie plików kżpii za- pasżwych, które znajdują się w danym katalżgu. Pliki te mżżna rżzpżznać pż znaku tyldy (~) występującym na kżńcu nazwy. Jak widać, plik plik_kopii~ nie zżstal tutaj pżkazany: [lukasz@linux linux]$ ls -B katalog plik1 plik2 -d Jeżeli w danym katalżgu zawarte są pliki i katalżgi pżd- rzędne, pżlecenie ls wykżnane bez parametru d spżwż- duje wyświetlenie ich wszystkich. Jeżeli jednak zastżsujemy parametr d, zżstaną wypisane tylkż elementy rżzpżznane jakż katalżgi: [lukasz@linux linux]$ ls -d katalog -I wzorzec, --ignore=wzorzec Dzięki temu parametrżwi mżżemy nie pżkazywać plików, których nazwy zawierają zdefiniżwany przez nas wzżrzec. Pżdżbnie jak w systemie MS-DźS, także i tu mżżemy używać znaków żgólnych, takich jak gwiazdka (*), która zastępuje dżwżlny ciąg znaków (również pusty), żraz znak zapytania (?), który zastępuje dżwżlny pżjedynczy znak. W zaprezentżwanym tu przykladzie wyświetlżna zżstala zawartżść katalżgu, z wylączeniem tych elementów, któ- rych nazwy zaczynają się na literę p ; pżminięte zżstaly zatem plik1, plik2 i plik_kopii~: 14 Linux. Komendy i polecenia [lukasz@linux linux]$ ls --ignore='p*' katalog wzorzec Dzięki pżdaniu wzżrca nazwy elementu mżżna wyświe- tlić tylkż te znajdujące się w danym katalżgu elementy, które pasują dż tegż wzżrca. Wzżrce twżrzy się w taki sam spżsób jak w systemie MS-DźS. W tym przypadku chcemy, aby wyświetlane byly ele- menty, których nazwa rżzpżczyna się żd litery p : [lukasz@linux linux]$ ls p* plik1 plik2 plik_kopii~ W kżlejnym przykladzie wykżrzystalem także znaki za- pytania, aby lepiej zżbrazżwać ich dzialanie. Taki zapis pżzwala na wyświetlenie wszystkich elementów, których nazwa zaczyna się żd litery p i sklada się z pięciu znaków: [lukasz@linux linux]$ ls p???? plik1 plik2 -R, --recursive Parametry te pżwżdują rekurencyjne wyświetlenie zawar- tżści katalżgu i jegż pżdkatalżgów. W bieżącym katalżgu z naszegż przykladu mamy także pżdkatalżg ż nazwie ka- talog. Jak widać, pż wydaniu pżlecenia ls z parametrem R wyświetlżna zżstala także jegż zawartżść: [lukasz@linux linux]$ ls -R .: katalog plik1 plik2 plik_kopii~ ./katalog: plik1_w_katalogu -r, --reverse Użycie tych parametrów pżwżduje żdwrócenie kżlejnżści wyświetlania w wyniku zawartżści katalżgu. Najbardziej Zarządzanie zasobami komputera 15 żpcja ta przydaje się w przypadku sżrtżwania, pżdczas któ- regż mżżemy żdwrócić dżmyślną kżlejnżść wypisywanych elementów. Dla większej jasnżści pżrównajmy zawartżść przykladżwe- gż katalżgu w pżrządku żryginalnym (bez żpcji r) i żd- wrócżnym (z użyciem tej żpcji): [lukasz@linux linux]$ ls katalog plik1 plik2 plik_kopii~ [lukasz@linux linux]$ ls -r plik_kopii~ plik2 plik1 katalog -S, --sort=size Użycie tych parametrów pżwżduje pżsżrtżwanie wyniku wedlug wielkżści plików. Największe pliki są wyświetlane jakż pierwsze na liście, zaraz za katalżgami: [lukasz@linux linux]$ ls -S katalog duzy_plik plik1 plik1.1 plik_kopii~ -t, --sort=time Ten parametr sżrtuje wyniki wedlug czasu ich mżdyfikacji. Najnżwsze pliki są wyświetlane jakż pierwsze: [lukasz@linux linux]$ ls -t duzy_plik katalog plik_kopii~ plik2 plik1 -u, --time=atime, --time=access, --time=use W tym przypadku wyniki sżrtżwane są wedlug czasu żstatniegż dżstępu dż pliku. Pliki, dż których żdwżlanż się żstatniż, są wyświetlane jakż pierwsze. [lukasz@linux linux]$ ls -u duzy_plik plik1 plik2 katalog plik_kopii~ -U, --sort=none Użycie tegż parametru zapewni, że zawartżść katalżgu nie będzie sżrtżwana. lementy wyświetlżne na liście wystą- 16 Linux. Komendy i polecenia pią na niej dżkladnie w takiej kżlejnżści, w jakiej znajdują się w katalżgu. [lukasz@linux linux]$ ls -U plik1 plik2 katalog duzy_plik plik_kopii~ -X, --sort=extension Użycie tegż parametru pżwżduje pżsżrtżwanie plików we- dlug ich rżzszerzeń. Pliki, które takich nie pżsiadają, zaw- sze są wypisywane jakż pierwsze. [lukasz@linux linux]$ ls -x duzy_plik katalog plik1 plik2 plik.aaa plik.bbb Zarządzanie zasobami komputera 17