Pojęcie partii politycznych.
Partia to część większej całości, tzn. systemu politycznego, najważniejsza cześć.
Edmund Burker: Partia to zespół ludzi krzewiących wspólnym staraniem sprawą narodową.
Partia to dobrowolne zorganizowana grupa posiadająca określony program, dążąca do
uzyskania poparcia społecznego dla zdobycia i utrzymania władzy państwowej.
Funkcje partii:
ż Określenie celów przez tworzenie programu
ż Artykułowanie i agregowanie interesów społecznych
ż Mobilizowanie i socjalizowanie społeczeństwa w ramach istniejącego systemu
politycznego
ż Reputacja elity politycznej tworzenie rządu
Max Weber partia to pośrednik między państwem a systemem politycznym w
społeczeństwie obywatelskim.
Elementy partii politycznych:
" Organizacja
" Program partii
" Funkcje
W 1900 powstała Labour Party (Wielka Brytania) z połączenia związków zawodowych z
TUC. W 1918r oku wprowadzono dodatkowo członkostwo pośrednie, na początku lat 90
liczebność to 6 mln, z czego członkostwo bezpośrednie miało bezpośrednie miało 6 tyś.
Inną partią jest szwedzka SAP licząca około 9mln ludzi.
Austriacka Partia Ludowa rządzi w Austrii od 1999 roku. Składa się z różnego rodzaju
stowarzyszeń.
Labour Party odchodzi od członkostwa bezpośredniego ze względu na chęć ograniczenia
wpływów związków zawodowych na państwo.
W Austrii i Islandii ponad 30% wyborców należy do jakiejś partii politycznej.
W Portugalii i Hiszpanii (które kiedyś były autorytarne) około 2-5% wyborców należy do
partii przy czym ten system zakładał, że partie są zbędne, najwyższą wartością jest państwo.
Zmiana w latach 90: coraz mniej osób należy do partii, np. Francja ok. 12 mln osób odeszło,
za to w nowych demokracjach (Europa postkomunistyczna, Grecja) nasępił wzrost liczby
członków partii.
Polska w roku 2000 1% elektoratu (ok.300 tyś) należało do partii politycznych, odsetek
rekordowo niski podług innych państw, a do tego wystąpił spadek zainteresowania wyborami.
Najliczniejszą partią na świecie jest Komunistyczna Partia Chin ok.6 mln osób.
Partycypacja polityczna uczestnictwo w wyborach, przynależność do partii.
Polska w pięciopunktowej skali ma 1 punkt ze względu na niską frekwencję wyborczą.
Struktura wewnętrzna większość partii to organizacje sformalizowane i zhierarchizowane,
więzi o charakterze pionowym (wertykalne) i poziomym (horyzontalne)bardziej
rozbudowane.
Partie komitetowe luzne wewnętrznie (USA), partie europejskie są raczej sformalizowane.
Zaczynają dominować więzi o charakterze horyzontalnym.
Analiza struktur wewnętrznych:
- założenia statutu (jakie wyróżnia powiązania, itd.)
Empiryczna partia a układy nieformalne
Np. SLD
o Szczebel centralny, wojewódzki, gminny
o Władze:
<" Uchwałodawcze Kongres Krajowy (konwencja, zjazd) dokonuje zmiany
statutu
<" Wykonawcze Zjazd Krajowy, Przewodniczący, Sekretarz Generalny, skarbnik
1
<" Inne władze Rada polityczno krajowa, Krajowy sąd partyjny, Komisja Etyki,
Komisje Rewizyjne, Koło Partyjne
Np. PO
Pierwszy statut partii został odrzucony przez sąd okręgowy w Warszawie, bo był niezgodny z
ustawą z 1997 roku. Najważniejszą władzą jest Konwencja Krajowa.
Szczeble: gremia partyjne, lider. Organy: statutowy, wykonawczy, kontrolny. Partia jako
zhierarchizowana instytucja.
Program partyjny:
1) Ideologia zbiór wartości filozoficznych i światopoglądowych, zasad postępowania.
W wieku XIX dominowała ideologia, obecnie następuje pragmatyzacja programu.
Partie zideologizowane są zazwyczaj z nurtu prawicowego.
2) Program sensu stricte stanowiska partii kwestiach ustrojowych, socjalnych polityki
zagranicznej, integracji europejskiej, spraw obyczajowych. W programie zawarta jest
diagnoza rzeczywistości (negatywna lub pozytywna), przedstawiane są np.
alternatywne rozwiązania
3) Platforma wyborcza program przedstawiany na użytek kampanii wyborczych,
podporządkowany socjotechnikom wyborczym, krótkotrwałe cele.
Funkcje partii politycznych (III rozdział):
ż Wobec społeczeństwa realizowane przez partie
Artykulacja i agregacja potrzeb i interesów społecznych
Socjalizacja społeczeństwa, przedstawienie programów i kierunków
ideologicznych. Powinna dostarczać wiedzy na temat gospodarki i polityki, w
praktyce partie starają się odwoływać do emocji (zwłaszcza negatywnych),
kształtowanie opinii publicznej. Istotna rola środków masowego przekazu,
mediatyzacja polityki.
ż Wobec władzy państwowej
Wyborcza: selekcja kandydatów, formowanie programu program może
być autorski, formułowany przez kandydata lub kandydaci mają za
zadanie rozpowszechniać ogólny program partii (drugi model częściej się
zdarza)
Modele selekcji kandydatów:
o Władze centralne patii politycznych kontrolują wybór kandydatów
o Władze lokalne partii proponują zestaw kandydatów, ostateczną decyzję
podejmują władze centralne
o Władze centralne partii politycznych proponują listę kandydatów, ostateczną
decyzję podejmują organy władzy lokalnej
o Władze lokalne decydują za zgodą organów centralnych włączając w to prawo
dodawania i usuwania nazwisk
o Władze lokalne kontrolują proces selekcji i podejmują ostateczne decyzje
o Proces selekcji kandydatów dokonywany jest przez członków partii
politycznych w drodze głosowania (prawyborów), proces obejmuje większą
liczbę członków i jest najbardziej demokratyczny, ale dotyczy to raczej
mniejszych partii
Rządzenia dążenie do zdobycia i utrzymania władzy, zależy od reżimu
panującego, np. system parlamentarno gabinetowy to system partyjny,
nieco mniejsza rola jest w systemach prezydenckich i pół prezydenckich.
Gabinety:
2
o Jednopartyjne mniejszościowe: partia najsilniejsza, ale nie ma większości, gdy
brak jest zintegrowanej opozycji i większościowe: uznanie za optymalne bez
potrzeby kompromisów i dzielenia się stanowiskami.
o Koalicyjne: większościowe i mniejszościowe.
W teorii partii jest odwołanie do różnego rodzaju indeksów.
Indeksy relewacji rządowej
Stosunek ilości gabinetów do sumy gabinetów w badanym czasie indeks partycypacji.
gn
IP =
G
FDP, czyli Wolna Partia Demokratyczna (Niemcy) posiada jeden z najwyższych indeksów w
europie po wojnie 0,85
Indeks odpowiedzialności politycznej dla stanowiska premiera stosunek liczby miesięcy w
których dana partia posiadała stanowisko szefa rządu do liczby miesięcy w badanym okresie.
p
Iop =
p
Niemcy Unia chrześcijańsko demokratyczna CDU najwyższy wskaznik
odpowiedzialności
Indeks odpowiedzialności politycznej dla stanowisk ministerialnych stosunek liczby
stanowisk ministerialnych w dyspozycji danej partii do ogólnej liczby ministerstw.
m
I =
M
M
Opozycja może:
<" Zgłaszać wniosek o wotum nieufności dla rządu lub pojedynczych ministrów, daje to
początek debatom parlamentarnych
<" Praca w komisjach parlamentarnych zwłaszcza gdy obóz rządzący ma problemy z
obsadą
<" Zgłaszać interpelacje i zapytania poselskie
Opozycja również wykorzystuje środki masowego przekazu , pozaparlamentarna sięga po
niekonwencjonalne środki, np. blokady dróg i budynków, nielegalne demonstracje
ż Wobec partii teorie instytucjonalizacji.
Proces uzyskiwania przez partie polityczne statusu pełnoprawnego uczestnika gier
politycznych. Ralph Suasaud i Robert Harmel.
Trzy fazy instytucjonalizacji:
Faza identyfikacji - partia poszukuje miejsca na scenie politycznej, szukanie niszy
wyborczej, elektoratu. Działania: próba legitymizacji danego ugrupowania, potrzebna
jest znajomość potrzeb wyborców i tynku wyborczego
Faza organizacji stworzenie struktur organizacyjnych w skali ogólnokrajowej jak
również lokalnej oraz struktur członkowskich (nabór działaczy, ważne jest posiadanie
dobrej kadry, fachowców z różnych dziedzin), szukanie sponsorów, poparcie grup
interesów i środków na działalność.
Na początku lat 90 powstawały partie centro prawicowe, które nie miały problemów
z fazą pierwszą, za to partie postkomunistyczne lepiej wypadły w fazie drugiej.
Faza stabilizacji
Próg reprezentacji uzyskanie reprezentacji w parlamencie, przekroczenie
progu wyborczego, np. Turcja 10%, Izrael 1,5%
Próg relewancji dążenie do osiągnięcia dobrego potencjału politycznego,
prestiżu
Potencjał polityczny:
" Ilość mandatów w parlamencie
3
" Potencjał koalicyjny atrakcyjny program na ogół centrowy, tradycja wchodzenia w
skład koalicji
" Potencjał szantażu politycznego podejmowanie destrukcyjnych działań wobec układu
rządzącego, są to duże ugrupowania, obecnie PO.
Elementy analizy politycznej (IV rozdział)
Analiza SWOT dotycząca każdej organizacji: mocne i słabe strony. Mogą mieć charakter
zewnętrzny: szanse oraz zagrożenia i wewnętrzny. Np. AWS brak silnych liderów.
Stany osobowości nie odnoszą się tylko do liderów, odwoływanie się do autorytetów
moralnych. Czym więcej członków tym większy plus.
Efekt nowego ugrupowania gdy działacze porzucają swoje często skompromitowane partie,
to po to, aby osiągnąć efekt nowości; przy utworzeniu nowej partii może być pozytywny lub
negatywny.
Historia partii politycznych modele rozwojowe.
Sześć etapów w rozwoju Max Weber.
1. Partia jako ugrupowanie rodowe
2. Koterie arystokratyczne
3. Partie klubowe kluby polityczne
4. Partie masowe
5. Partie profesjonalno wyborcze (catch all)
6. Partie kartelowe kartele polityczne (cartell party)
Ad.1.
Funkcjonowały w starożytności, np. w senacie wszystkie skupiane wokół notabli, czyli
osobistości; w średniowieczu np. w Polsce szlacheckiej skupiane wokół rodziny magnackiej.
Ad.2.
Od XVI wieku, przykład: wigowie i torysi w Anglii działające od lat 70 XVII wieku miały
różne programy. Wigowie, bogate mieszczaństwo, torysi ziemiaństwo. Polska Familia
ugrupowanie oscylujące wokół Czartoryskich (czasy saskie), chęć wzmocnienia władzy
wykonawczej, przeciwnikami byli republikanie byli za wolnością szlachecką (Potoccy,
Braniccy, Sapiehowie) i współpracą z Francją.
Ad.3.
Poziom zorganizowania i programowania był wyższy. Powstawały podczas rewolucji
francuskiej (Jakobini) i niepodległości w USA (klub federalistów Hamilton chęć
wzmocnienia poszczególnych stanów), przeciwnicy to demokratyczni federaliści z Thomasem
Jeffersonem na czele. Zwyciężyła koncepcja federalna, ale od 1928 rządziła Partia
Republikańska.
Wigowie XIX w Wielka Brytania Reform Club
Torysi XIX w Carlton Club Pojawienie się więzi wertykalnych i horyzontalnych.
Polska Sejm Wielki Stowarzyszenie Przyjaciół Ustawy Rządowej 3 maja pierwsza
nowoczesna partia.
Ad.4.
Przyczyny pojawienia się partii masowych:
ż Instytucjonalizacji kładą nacisk na czynniki, gremia wyborcze upowszechnienie.
Wielka Brytania (1830) tylko 3% osób miało prawa wyborcze. Rozwój
parlamentaryzmu powstanie frakcji, nowych partii
ż Kryzysów np. kryzys legitymizacji władzy, gdy elity tracą społeczną akceptację i
powstają partie anty systemowe, np. Francja (rewolucja) komuna paryska.
ż Modernizacji podział socjopolityczny. Występują różne podziały w społeczeństwie,
np. XIX wiek monarchiści i republikanie; lub podział na świat pracy i kapitalistów
pracobiorców i pracodawców; lub podział na miasto i wieś (kraje skandynawskie,
Niemcy) partie mieszczańskie i agrarne; lub podział centrum peryferie (partie
4
regionalne i etniczne, np. Włochy). Okres postmodernizmu: feminizm, ekologia, partie
lewicowo socjalistyczne.
Ad.5.
Partie odwołujące się od różnych środowisk, chcą pozyskiwać całe społeczeństwa, mała rola
ideologii, bardziej interesujący jest elektorat. Duża rola sondaży.
Finansowanie partii grupy interesu i dotacje budżetu państwa. Zmniejsza się rola biurokracji
partyjnej, ale zwiększa się rola ekspertów różnych dziedzin.
Ad.6.
Monopolizacja życia społecznego, pewna klasa polityczna chce podporządkować sobie
społeczeństwo. Przy wyborach nie musi się zmieniać kierunek polityki. Eliminacja
ugrupowań antysystemowych, rosnąca rola przywódców partyjnych, mała rola demokracji
wewnątrzpartyjnej, mediatyzacja polityki.
Klasyfikacja partii politycznych.
Podział ze względu na kryterium organizacyjno funkcjonalne.
1) Organizacyjna geneza partii.
a) Parlamentarno wyborcze powstałe na forum parlamentarnym lub w
wyborach, grupa posłów; np. liberalne i konserwatywne
b) Pozaparlamentarne z inicjatywy organizacji, np. komunistyczne, ekologiczne
z czasem dopiero wchodzą w skład rządu.
2) Typy struktury organizacyjnej.
a) Komitetowe brak członków, tylko wyspecjalizowany krąg aktywistów, luzna
struktura wewnętrzna; słaba instytucjonalizacja, np. Partia republikańska i
demokratyczna USA
b) Rozwinięte występują więzi wertykalne i horyzontalne; silna
instytucjonalizacja, głównie partie europejskie, np. socjalistyczne, chadeckie
3) Stopień upartyjnienia wyborców.
a) Kadrowe zrzeszają mały procent wyborców, nieliczne
b) Masowe wielu członków, np. socjaldemokratyczne
4) Reprezentacja interesów (struktura członkowska i wyborców, struktura socjalna).
a) Klasowe reprezentują interesy jednej grupy społecznej, struktura o
charakterze jednolitym. Jest to mniejszość partii politycznych we
współczesnym świecie
b) Ludowe reprezentują interesy ogólnospołeczne, charakter heterogeniczny.
Jest to większość współczesnych partii, np. centrolewicowe partie ludowe,
chadeckie. Deklarują reprezentację przynajmniej dużego segmentu
społeczeństwa
5) Typy członkostwa.
a) Z członkostwem bezpośrednim przystąpienie do jednej z lokalnych komórek
organizacyjnych (tylko osoby fizyczne)
b) Z członkostwem pośrednim członkostwo zdobywa się pośrednio i zbiorowo,
np. związki zawodowe, fundacje i stowarzyszenia pracy, Partia Pracy w GB
6) Podział kompetencji w strukturze partii.
a) Scentralizowane władza w instytucjach centralnych, np. Partia
Konserwatywna w GB
b) Zdecentralizowane szeroka autonomia niższych instancji, np. Francuska
Partia Socjalistyczna, Partia Zielonych
7) Rodzaj komórki podstawowej.
a) Zakładowe komórka podstawowa w przedsiębiorstwie lub zakładzie, np. w
państwach komunistycznych lub realnego socjalizmu
5
b) Terytorialne w państwach demokratycznych, Polska 1990 pierwsza ustawa o
partiach politycznych zakłada tworzenie partii w sferze ekonomicznej, np.
chadeckie, ekologiczne
8) Sposób powoływania władz partyjnych.
a) Demokratyczne władze kontrolowane przez ogół członków
b) Niedemokratyczne władze pochodzą z mianowania, zasada wodzostwa, np.
faszystowskie, nazistowskie
9) Typy kierownictwa partii.
a) Jednoosobowe rozbudowana władza przywódcy, np. faszystowskie
b) Kolegialne najwyższą władza jest kongres (zjazd), rada polityczna lub
krajowa
c) Parlamentarne przewaga frakcji parlamentarnej w kierowaniu partią, np.
Partia Konserwatywna w GB
d) Pozaparlamentarne partią kieruje organ znajdujący się poza parlamentem, nie
ma tego typu wśród partii znajdujących się w parlamencie
10) Realizowane funkcje.
a) Wyborcze związane z wyborcami, np. Partia republikańska w USA
b) Społeczności zróżnicowane cele i zadania, realizacja wielu funkcji, np.
socjaldemokratyczne w I połowie XX wieku
c) Totalitarne wszechobejmująca integracja poprzez całkowite włączenie
członków w funkcjonowanie mechanizmu partyjnego oraz poprzez totalne
opanowanie społeczeństwa, np. faszystowskie lub komunistyczne
11) Stosunek do reguł konstytucyjnych oraz do klasy politycznej.
a) Systemowe partia uznaje reguły i wartości państwa, np. większość partii
b) Antysystemowe partia nie uznaje zasad instytucji i wartości systemu, np.
Konfederacja Polski Niepodległej (1978-89)
c) Anty establishmentowe - walka z oficjalnymi elitami, np. Front Narodowy we
Francji, Partia Postępu w Norwegii, Samoobrona RP. Kategoria pośrednia
deklarująca chęć obalenia elit, ale treść [polityki może pozostać taka sama
12) Ilość członków (rozmiar poparcia społecznego).
a) Duże politologia zachodnia, powyżej 40% poparcia; w 2001 roku 40%
poparcia przekroczył SLD
b) Małe powyżej 15% poparcia, trzeba odwoływać się do szerszego elektoratu,
zwłaszcza w krajach postkomunistycznych.
c) Relewatywne ważne w danym systemie politycznym (potencjał polityczny
koalicyjny)
d) Marginalne małe, niekoniecznie muszą być marginalne (partie oderwane na
dalekiej prawicy lub lewicy izolowane)
Partie obrotowe partie małe, a jednocześnie będące języczkiem uwagi.
LEWICA PRAWICA
Wymiar socjotechniczny
Protekcjonizm gospodarczy, gospodarka Gospodarka wolnorynkowa, ograniczona
rynkowa, państwowa kontrola rynku, kontrola państwa, niskie podatki.
rozbudowany sektor publiczny,
interwencjonizm państwowy.
Rozbudowane programy socjalne, Negatywny stosunek do programów
redystrybucja dochodu narodowego, dążenie socjalnych
do wyrównania dochodów obywateli
Miejska orientacja, industrializacja. Agrarna orientacja, dążenie do ochrony
6
rolnictwa, oparcie na rodzimych grupach
biznesu.
Wymiar polityczny
Demokracja parlamentarna, system Ograniczenie roli premiera, decentralizacja,
parlamentarno gabinetowy. silna władza wykonawcza.
Wymiar aksjologiczny
Postmaterialistyczne wartości, Tradycyjne wartości, wspólnoty,
indywidualizm, modernizm, idea praw kolektywizm.
człowieka, wolności i swobody
obywatelskie.
Idea państwa laickiego, rozdział Kościoła, Idea ładu i porządku publicznego,
sprawiedliwość. solidaryzm, poparcie dla Kościoła i etyki,
wartości chrześcijańskie
Uniwersalizm, czyli interwencjonizm, Niechęć do wchodzenia w międzynarodowe
międzynarodowe struktury polityczne struktury gospodarcze i polityczne, poparcie
dla państwa narodowego.
Do I połowy XIX wieku decydowały różnice aksjologiczne. Lewica: liberałowie; Prawica:
konserwatyści.
II połowa XIX wieku dominująca różnica w wymiarze politycznym. Lewica:
socjaldemokraci; Prawica: konserwatyści.
Współcześnie: wymiar aksjologiczny w związku z doświadczeniami komunizmu, zbieżność
lewicy i prawicy w wymiarze socjoekonomicznym. Lewica: nowa lewica; Prawica:
konserwatyści.
Prawica Lewica
Prawa naturalne, religia, potępienie aborcji Prawa człowieka, relatywizm, aborcja na
życzenie, ateizm
Tradycja, normy obyczajowe Odrzucenie tradycji na rzecz idei postępu,
feminizm
Wartości narodowe, afirmacja ojczyzny, Interwencjonizm, Europa regionów,
Europa narodów alterglobalizm, wysokie podatki, rozbudowa
administracji
Personalizm, wolny rynek niesie podatki, Kolektywizm, indywidualizm, etatyzm,
hierarchia społeczeństwa, decentralizacja egalitaryzm, wysokie podatki, rozbudowa
administracji
Pluralizm informacyjny Kontrola informacji przez elity
Dobro rodziny, odpowiedzialność z dzieci, Rodzina jako wspólnota wolnych ludzi,
autorytet nauczycieli, nauka religii w wolność dzieci, laickie szkoły, prawo
szkołach, wartości moralne jednostki
Kara śmierci, równość wobec prawa, silna Brak kary śmierci, pacyfizm, troska o
armia, policja, bezpieczeństwo przestępców.
Nurty lewicy ze względu na treści ideowe.
" Przedmarksistowska - XVIII wiek, rewolucja francuska jakobińska, skrajna lewica
(Pierwsza komuna), socjalizm utopijny (rzadko tworzyli partie)
" Marksistowska - socjaldemokracji (powoduje zmiany kapitalizmu), leninizm
(bolszewicy w Rosji po 1919), nowa lewica (od 1968, trockizm, maoizm)
7
" Niemarksistowska - anarchizm (brak partii politycznych, indywidualizm) komuna
paryska, Ukraina po 1918, Hiszpania pa 1916, rządy totalitarne
Podziały dychotomiczne.
Lewica ewolucyjna czyli umiarkowana (socjaldemokraci, liberalna lewica) vs. lewica
rewolucyjna czyli radykalna (komuniści i anarchiści)
Lewica demokratyczna vs. totalitarna podział po pojawieniu się państw
komunistycznych
Lewica internacjonalistyczna (po II wojnie zagranicznicy ) vs. narodowa
(nacjonalistyczna, patriotyczna, np. PPS)
Lewica tradycyjna vs. nowa lewica
Lewica etablishmentowa (przez kilka kadencji rządzi np. SLD) vs. populistyczna
(deklaruje politykę prosocjalną, popiera masy, np. Samoobrona)
Prawica
XVIII wiek:
<" Monarchia, tradycjonizm, arystokracja, naturalne elity
<" Nacjonalizm, ruchy narodowe traktowane automatycznie jako prawicowe
XX wiek:
<" Aączenie prawicy z grupami w okresie międzywojennym, ruchy faszystowskie i
nazistowskie
<" Utożsamianie prawicy z ideologią wolnego rynku, przekonanie, że w latach 90
rządziła w Polsce prawica (błąd)
<" Prawica = antykomunizm, np. piłsudczycy, Konfederacja Polski Niepodległej
Podziały:
o Prawica umiarkowana (przywiązanie do stałych wartości konserwatyści w różnych
systemach politycznych, elastyczni w działaniu) vs. skrajna czyli radykalna
(odwołanie się do ducha czasów, radykalne sposoby)
o Prawica demokratyczna (np. w demokracjach zachodnich) vs. autorytarna (np.
generał Franco, Pinochet)
o Prawica tradycyjna vs. nowoczesna
o Prawica religijna vs. laicka ( inspiracja wartościami poza religijnymi, np. Ruch Stu w
Polsce)
Podejście triadyczne wprowadza centrum oraz centrolewicę i centroprawicę.
Podejście (metody) w różnicowaniu partii:
Badanie na podstawie opinii ekspertów ankiety z prośbą umiejscowienia partii plus
wprowadzenie średniej: 0 skrajna lewica 5 centrum 10 skrajna prawica
Badanie programów partii, wypowiedzi liderów, sposób głosowania w parlamencie,
statuty uchwalone na zjazdach badania prowadzone przez teoretyków polityki
Badanie przeciętnego wyborcy w różnego rodzaju ankietach, badanie poglądów,
przekonanie że partia jest taka jak myślą o niej wyborcy
Obliczanie parametrów.
Indeks polaryzacji
f (x
Ip =
1
" 1-x)2 f poparcie dla partii x miejsce dla systemu partyjnego x przeciętne miejsce partii
Ideologie orientacje programowe.
Bierze się pod uwagę dwie wizje rzeczywistości: indywidualizm (egoizm jednostkowy) i
kolektywizm oraz dwa wymiary: socjoekonomiczny i aksjologiczny.
ż Komunistyczna kolektywizm w obu wymiarach
8
ż Socjaldemokracja kolektywizm socjoekonomiczny, indywidualizm aksjologiczny
ż Liberalizm indywidualizm socjoekonomiczny, indywidualizm aksjologiczny
ż Konserwatyzm indywidualizm socjotechniczny, kolektywizm aksjologiczny
Wokół nich koncentrują się różne międzynarodówki partyjne lub organizacje
międzynarodowe, np. frakcje w parlamencie UE.
Dodatkowo istnieją nurty partyjne:
a) Partie konserwatywne: gospodarka rynkowa, silne państwo, antysocjalizm, elitaryzm,
np. Nowa demokracja w Grecji, Fidesz Węgry
b) Partie chrześcijańsko demokratyczne: chrześcijańska myśl społeczna,
antykomunizm, gospodarka rynkowa, np. Unia chrześcijańsko demokratyczna
RFN, Apel Chrześcijańsko Demokratyczny w Holandii
c) Partie liberalne (antyklerykalizm; wolność, równość): egalitaryzm, racjonalizm,
kapitalizm, gospodarka rynkowa, np. Wolna Partia Demokratyczna RFN, PO. Jedne z
najstarszych, od początku XIX wieku; lewicowy (Liberalni Demokraci w GB) i
prawicowy (Niemcy FPD)
d) Partie socjaldemokratyczne (socjalistyczne): różne warianty w ramach tzw.
Socjalizmu demokratycznego, dewaluacja gospodarczo socjalna (państwo
opiekuńcze), polityczna kultura, prawa człowieka, np. Partia Pracy w GB,
Socjaldemokratyczna Partia Niemiec. Są na pierwszym miejscu w poparciu
wyborczym i długości rządów. Obecnie są prosystemowe, parlamentarne, ludowe,
duże (czasem 50% poparcia)
e) Partie komunistyczne wypływające z marksizmu lub leninizmu, maoizm,
eurokomunizm, Nowa Lewica, np. Francuska Partia Komunistyczna, Komunistyczna
Partia Czech i Moraw
f) Partie regionalne i etniczne wyraz konfliktu centrum peryferie i konfliktów
narodowościowych, np. Liga Północna (Włochy), Szwedzka Partia Ludowa w
Finlandii
g) Partie nacjonalistyczne tożsamość narodowa, skrajna prawica,
antyestablishmentowe, , autorytaryzm, wrogość wobec cudzoziemców, np. Front
Narodowy (Francja), Blok Flamandzki (Belgia),
h) Partie ekologiczne od lat 70 XX wieku, początkowo pozaparlamentarne,
decentralizacja procesów rozstrzygania, feminizm, rozbrojenie, ochrona środowiska,
pacyfizm, ogólna nazwa Partia Zielonych
i) Partie agrarne klasowe, pierwsze partie masowe, duże znaczenie w dwudziestoleciu
międzywojennym. Po wojnie: zmarginalizowane, ale dość udane w Skandynawii -
Partia Centrum w 2003 roku wygrała wybory w Finlandii
Systemy partyjne układ partii politycznych funkcjonujących w danym państwie.
Formy i warunki koegzystencji wielkich partii istniejących w danym państwie, mechanizm
współrządzenia lub rywalizacji w walce o władzę lub w jej sprawowaniu.
Rodzaje podsystemów:
Podsystem instytucjonalny partie polityczne legalnie istniejące
Podsystem normatywny regulacje prawne dotyczące partii politycznych:
konstytucyjne (art. 11 i 13), ustawy o partiach (27.06.1997), przepisy o finansowaniu
(21.04.2001), przepisy dotyczące likwidacji partii politycznych (20.04.1989),
regulaminy parlamentarne, ordynacja wyborcza, statuty partii o regulaminy działania
Podsystem komunikacyjny relacje pomiędzy rządzącymi a opozycja, między
partiami w koalicji.
Typy systemów partyjnych (kryterium ilościowe, jakościowe i mieszane):
1. Z uwagi na liczbę partii przejawiającą działalność w życiu publicznym.
9
a) Jednopartyjne państwa totalitarne i autorytarne, faszystowskie i pokolonialne,
np. Koreańska Republika Demokratyczna
b) Dwupartyjne duże partie spośród wszystkich, mają realne szanse na zdobycie
władzy, system wyborczy większościowy, np. GB, jednomandatowe okręgi
wyborcze
c) Wielopartyjny np. Włochy, Belgia mają wpływ czynniki instytucjonalne,
wielkość podziałów socjopolitycznych, konfliktowość elit politycznych, system
finansowania partii z budżetu państwa.
2. Z uwagi na szansę zdobycia władzy i uczestniczenia w jej sprawowaniu.
a) Dominującej partii gdy jedna zajmuje dominującą pozycję, np. Instytucjonalno
Rewolucyjna Partia Meksyku (od lat 30 do 1999)
b) Kooperacja partii wszystkie partie liczące się podejmują współpracę, np.
Szwajcaria tworzenie permanentnej koalicji (od 1959 Partia radykalno
demokratyczna, chadecja)
c) Dwublokowy wiele partii skupia się wokół dwóch rywalizujących ze sobą
bloków, np. Francja V Republiki: dominacja partii socjalistycznej vs. partia
gauillowska
d) Rozbicia brak jest większości mającej przewagi nad innymi, np. Holandia
3. Z uwagi na konkurencyjność partii.
a) Oparty na uzgodnieniach konsensusy, koalicje, np. Szwajcaria, Austria
koalicja prawicowo lewicowe)
b) Konkurencyjny np. Polska
4. Z uwagi na charakter programów partii i zasady walki międzypartyjnej.
a) Zideologizowany dominacja ideologii, walka o różnice w strategii o taktyce,
np. republika Weimarska 1919-33
b) Pragmatyczny dystans ideologiczny nie jest duży, np. obecnie RFN, partie
catch an
5. Z uwagi na częstotliwość zmiany partii rządzącej.
a) Hegemoniczny jedna partia sama lub w koalicji pozostaje przy władzy długi
czas, np.. Japonia i Włochy po II wojnie do lat 90; realizacja długofalowej
strategii
b) Zmienny - częste i regularne zmiany partii u steru władzy, np. Polska w latach
1921-26
6. Z uwagi na sposób tworzenia partii.
a) Systemy zróżnicowane wyrazna polaryzacja, układ dwupartyjny lub
dwublokowy, bez dłuższej dominacji, np. RFN
b) Rozproszony długotrwałe negocjacje koalicyjne, trudno utworzyć rząd
7. Z uwagi na liczbę partii relewantnych oraz ideologiczny i światopoglądowy, dystans
między partiami lub intensywność konfliktów.
a) Dwupartyjny ze zmieniającymi się rządami dwie bipolarne zwrócone do siebie
partie, walka o wyborców centrowych, formują samodzielne rządy, konkurencja
dośrodkowa, np. 2004 wybory w USA gdy zlekceważono wyborców centrowych
(wyjątek od reguły)
b) Umiarkowany pluralizm niewielki dystans ideologiczny między liczącymi się
partiami, dominująca dośrodkowa koalicji, walka o centrum
c) Ekstremalny pluralizm liczba partii relewantnych; ideologizacja systemu
politycznego, tendencja do odśrodkowej konkurencji, słabe centrum, np.
Republika Weimarska
Wskazniki charakteryzujące partie.
10
Indeks efektywnej liczby partii na poziomie parlamentarnym (mandaty), na poziomie
wyborczym ELP jest zawsze większa. Można za pomocą jednej liczby uchwycić
całościowo liczbę partii.
1 1
2
ELP =
2 2 2
"P = P + P + P
1 2 3
Indeks frakcjonalizacji obliczany na poziomie wyborczym lub parlamentarnym.
F = 1 - "P " - poparcie wyborcze lub mandaty
F = 0 1 0-idealny system jednopartyjny 1- absurdalny system wielopartyjny każdy wyborca głosował na inna partie.
Indeks agregacji. Proporcja procentowa mandatów największej partii do liczby partii
w parlamencie.
A = SN N rzeczywista liczba partii
Mierzy poziom koncentracji systemu partyjnego, gdy jest bliski 1 to poziom jest niski, trudno
stworzyć rząd większościowy.
Indeks przesunięcia poparcia wyborczego (chwiejności wyborczej)
Pi(t1) - Pi(t1)
V =
"
2
Pi ogólne poparcie wyborcze udzielone partii i w okresie pierwszym (t ) i drugim (t )
1 2
wyborów.
Indeks dotyczy stabilności systemu w aspekcie lojalności wyborców wobec danej partii,
badanie zachowań wyborców.
Oblicza się na poziomie globalnym lub międzyblokowym w państwach ustabilizowanych
V=10-75 w Europie Wschodniej V=30-50; odpowiada to procentowi wyborców
zmieniających swoje preferencje.
Ilość partii, które przekroczyły 3% głosów ważne ze względu na finansowanie,
niekoniecznie te, które się dostały do parlamentu
Procent mandatów dwóch największych partii w parlamencie. Różnica między
procentami uzyskanych głosów i mandatów. Przez to największą partię lub przez dwie
największe.
Proporcja uzyskania mandatów przez pierwsza partię do ilości tej drugiej (w%) tzn.
zdystansowanie następnych ugrupowań
Indeksy pozwalają określić typy systemu.
Typologia systemów:
o Dwupartyjny
o Dwu i pół partyjny
o Umiarkowanie dwupartyjny z 1 dominującą
o Umiarkowanie dwupartyjny z 2 głównymi partiami
o Umiarkowanie wielopartyjny w którym zachodzi względna równowaga mają
zbliżony potencjał
o Ekstremalnie wielopartyjny (z jedną, dwiema dominującymi lub równowagą)
Koalicje partyjne.
Koalicja związek dwóch lub więcej podmiotów dążących do realizacji określonego celu. Po
raz pierwszy użyte w Anglii mimo, iż w GB koalicje uważane są za patologiczne sytuacje.
1. Decyzyjne.
2. Wyborcze.
11
3. Parlamentarne.
4. Gabinetowe.
Ad.1. Decyzyjne.
ż Brak trwałości w czasie, powoływane ad hoc do jednej decyzji, sformalizowane
pragnieniem lub umową, np. koalicja konstytucyjna 2.04.1997 SLD, PSL, UW, UP,
przeciwko były ugrupowania prawicowe
ż Koalicje te są powszechne, praktycznie podczas każdej kadencji
Ad.2. Wyborcze.
ż Tworzone przed wyborami lub w trakcie dla uzyskania lepszego rezultatu
ż Podział:
Kryterium ilościowe
Kryterium prawne:
<" Rejestracja jako koalicja wyborcza (w związku z klauzulą wyborczą, w
Polsce 8%, Czechach 10%dwu a trójpartyjna 15%)
<" Rejestracja jako pojedynczy komitet lub komitet wyborców nie musi
przekraczać klauzuli
<" Rejestracja jako komitet partyjny pojedynczej partii na liście, której
znajdują się przedstawiciele innych ugrupowań
<" Tworzenie list zablokowanych w niektórych ordynacjach (w Polsce w
1991 w wyborach do sejmu I kadencji i w 2006 w wyborach
samorządowych, polega to na normalnej rywalizacji, ale gdy kilka
partii podpisuje takie porozumienie to mandaty dzielone są po równo
szansa dla głosów oddanych na nieznaczące partie
Kryterium rezultatu wyborczego
<" Addytywne uzyskują rezultat, który jest sumą poparcia dla partii
tworzących koalicję. Koalicja może uzyskać większe poparcie ze
względu na ordynacje wyborczą mechanizmy socjopolityczne
(wyborcy chętniej oddają głosy na faworytów), chęć osiągnięcia
konsensusu w danym bloku (eliminacja problemu z wyborem)
<" Subaddytywne koalicja, która uzyskuje gorszy rezultat niż suma (bo
jest wysoki poziom fragmentaryzacji systemu i w jednym bloku
powstaje więcej niż jedna koalicja, powoduje to dylematy wyborców
sytuacja patologiczna, chaos, zbyt duże kompromisy)
Ad.3. Parlamentarne.
ż Cel współpraca w parlamencie
ż Mogą być sformalizowane lub nie
ż Są na ogół długotrwałe, np. sejm IV kadencji
Ad.4. Gabinetowe.
ż Cel utworzenie rządu
ż Gabinety mogą być jednopartyjne lub koalicyjne, większościowe i mniejszościowe.
Połączenie tych kryteriów daje cztery warianty gabinetów. Najwięcej jest jednopartyjnych
większościowych.
Teorie politologiczne:
Teoria koalicji minimalnie zwycięskich, najlepsze są większościowe, ale tylko
nadwyżkowe; porównanie do tortu gdy jest za dużo uczestników prowadzi to do
dezintegracji w koalicji.
Np. 100 mandatów w parlamencie, partie od A do E, od lewicy do prawicy.
Warianty koalicji minimalnie zwycięskich:
o Minimalizacja rozmiaru zawiera najmniejszą z możliwych ilości mandatów (50%+1)
posiadanych przez koalicję. Jest ryzykowna, szybko może dojść do rozpadu.
12
o Oparta na przetargu w składzie powinno znajdować się jak najmniej partii (bo
łatwiej negocjować i zawierać kompromisy)
o Minimalnego zasięgu względy ideowe: zawiera jak najmniej rozbieżności ideowo
programowych
o Zbieżna, minimalnie zwycięska jak najwięcej zbieżności pod względem ideowo
programowym, pokrywa się z poprzednią, bierze się tez pod uwagę względy
arytmetyczne
Teorie gier
Teorie empiryczne biorące pod uwagę różne uwarunkowania w parlamencie, np. wotum
nieufności.
W demokracjach parlamentarnych koalicje regulowane są za pomocą umów, noszą często
określone nazwy, np. Niemcy koalicja żółto czarna lub czerwono czarna.
Interakcje pomiędzy systemami wyborczymi a partyjnymi.
Wyborca partyjny głosuje na określoną partię od zawsze bez względu na zmiany w niej
Wyborca programowy głosuje na podstawie analizy programów, jest racjonalny.
Wyborcy negatywni kierują się emocjami (głównie negatywnymi), chęć zaszkodzenia
nielubianej partii.
Wyborcy fundamentalistyczni (aksjologiczni) nie analizuje programu, ale system wartości
(często abstrakcyjnych)
Wyborcy wyalienowani nie chodzą na wybory, uważają że nie są w stanie nic zmienić.
Prawo wyborcze reguły dotyczące organizacji i przeprowadzania wyborów zawarte w
ordynacjach wyborczych, istotną rolę mają przymiotniki:
Powszechność wyborów wpływ na ewolucję wyborów, np. w GB 2,8% posiadało
zdolność do wyborów przed Wiosną Ludów, partie były na poziomie klubów
parlamentarnych. 1831 Szwajcaria prawa wyborcze dla mężczyzn (Francja 1848)
tzn. zniesienie cenzusu majątkowego. Ruchy sufrażystek postulat zniesienia cenzusu
płci. 1893 Nowa Zelandia, 1906 Finlandia, 1971 Szwajcaria powoduje to zmiany w
programach wyborczych, np. wprowadzenie elementów feministycznych.
Zasada równości:
Równość formalna 1 człowiek 1 głos. Od XIX wieku w Europie (ruchy
liberalne) wcześniej wybory pluralne, gdy więcej głosów miał np. bogaty
człowiek
Równość materialna siła każdego głosu powinna być równa.
Zasada bezpośredniości wcześniej były kolegia elektorów
Zasada tajności
System wyborczy uprawniania wyborców oraz mechanizm transformacji głosów na
mandaty.
Rozmiar i kształt okręgów wyborczych.
" Jednomandatowe okręgi wyborcze np. GB w Izbie Gmin bliższy kontakt z
wyborcami, większa możliwość rozliczenia tych posłów
" Wielomandatowe okręgi wyborcze skąpo mandatowe, średnie, np. woj.
Lubelskie 10 posłów, duże, np. warszawa 19 posłów szanse małych partii
wzrastają
" Cały kraj jako jeden okręg np. 150 posłów w Holandii z całego kraju
sprzyja wyłanianiu parlamentu wielopartyjnego, utworzony dla średnich i
małych partii.; liczy się tradycja wybierania posłów w danym regionie
Kształt zależy od różnych wariantów. Ordynacja wyborcza z 2001 roku, problem
przyporządkowania gmin lub powiatów do okręgów, wpływa to na wybór.
Patologiczny element kształtowania gerrymandering od nazwiska gubernatora
13
USA, który wyznaczał granicę okręgów wyborczych, gdy znał preferencje
wyborców.
Technika pękania gdy chce się rozproszyć elektorat przeciwnika.
Technika pakowania preferowanie określonej partii, wykreowanie odpowiedniej
partii na zwycięzcę, niekoniecznie racjonalny geograficznie.
Uprawnienia wyborców w akcie głosowania, podział na:
o Systemy kategoryczne wyborca zaznacza preferencje przy nazwisku albo
wybiera listę. Lista partyjna zamknięta bez wskazywania nazwisk decydują
władze na różnych szczeblach, sprzyja upartyjnienia, np. Hiszpania, Ameryka
Południowa. Zwiększa się rola władz partyjnych
o System preferencyjny, warianty:
Lista otwarta w Polsce w wyborach do sejmu wybór listy plus
kandydata na tej liście, rośnie rola wyborców, zmniejsza się wpływ
władz partyjnych
Lista rankingowa np. alternative vote Australia jedna kartka do
głosowania, wyborca wskazuje stopień poparcia dla każdego kandydata
System STV system pojedynczego głosu przeniesionego jest to lista
rankingowa, dodatkowo wybiera się listę, np. Irlandia, Malta
System panachage układanie pióropusza (Szwajcaria, Luksemburg),
głosowanie na listę oraz konkretnego kandydata, ale może on być z innej
listy; wybory są odpartyjnione
Finlandia na listach otwartych wolne miejsca dla dowolnego
kandydata, podmiotowość iluzoryczna wyborców
W zależności od tych systemów (list otwartych i zamkniętych) zmienia się wybór
kandydatów, np. w zamkniętych procent miejsc jest zarezerwowany dla kobiet.
Formuła wyborcza sposób przekształcania głosów na mandaty, podział na:
ż Większościowe od średniowiecza
a) System pluralistyczny zasada większości względnej i jednomandatowych
okręgów wyborczych; wygrywa ten z największą ilością głosów, nie musi
mieć 50%. Dysproporcjonalność wyborów, duża liczba głosów może być
zmarnowana. Zaleta: stabilizacja polityczna, w ramach systemu
dwupartyjnego nie ma problemu z większościowym gabinetem. Jest w
18% krajów demokratycznych.
Zasada większości względnej
<" Głosowanie blokowe wyborca ma tyle głosów co
mandatów, np. w Polsce wybory do senatu, wzmacnia partię
najsilniejszą
<" System pojedynczego głosu nie nieprzenie jeden głos, ale
kilka mandatów do zdobycia w danym okręgu, np. Japonia
zależy od doboru kandydatów
<" Zasada limited vote wyborca dysponuje większą ilością
głosów niż jeden i jest duża ilość mandatów
<" Głosowanie kumulacyjne wyborca może prowadzić
kombinacje ze swoimi głosami, może dać kilka lub tylko
jeden na daną osobę. System trudny do przewidzenia w
skutkach.
b) Systemy większości bezwzględnej kandydat musi dostać więcej niż
połowę ważnych głosów (system dwóch tur głosowania). Skutki: ważne
jest na kogo wyborcy przekażą swoje głosy w drugiej turze, sprzyja
wielopartyjności i dwublokowości, blok zwycięski tworzy koalicję
14
gabinetową. System eliminuje partie izolowane, ugrupowania
ekstreministyczne (np. Front Narodowy we Francji), eliminacja partii
antyestablishmentowych
c) Alternative vote stopień poparcia dla danego kandydata, na początku
liczone są głosy jednakowe, odpada najsłabszy. Sprzyja umiarkowaniu pod
względem programowym.
ż Proporcjonalne od końca XIX wieku
1) Metoda przeliczania głosów na mandaty
" Kwotowe - metoda Hare a - najprostsza, Ameryka Aacińska, Włochy;
iloraz wyborczy ilość wszystkich głosów podzielona na ilość
mandatów do zdobycia. Liczbę głosów oddaną na listę dzieli się przez
iloraz wyborczy, mandaty wyznaczone są przez liczbę przed
przecinkiem, która powstała po dzieleniu; wolne mandaty obsadzone
są metodą największych reszt (które partie mają największe reszty tzn.
po przecinku). Inne metody to Bischoffa, Droopa. Inaczej oblicza się
w nich iloraz wyborczy, sprzyjają partiom najsilniejszym, ale metoda
Hare a sprzyja średnim. Generalnie są korzystne dla partii słabszych.
" Największych liczb korzystne dla silnych, np. metoda d Hondta,
Saint-Lague. Liczba głosów oddanych na każdą z list dzieli się przez
całkowite liczby naturalne. Otrzymane ilorazy porządkuje się o
przyznaniu mandatów decydują największe liczby.
Obie metody są do siebie podobne analogicznie, tylko w Saint-Lague
dzieli się przez kolejne liczby nieparzyste. Jest korzystniejsza dla
słabszych. Często stosowana w wariancie zmodyfikowanym.
2) Liczba poziomów repartycji mandatów według ordynacji z 2001 roku
jest tylko jeden poziom. Do 1997 były dwa były 52 okręgi 391 posłów
i69 posłów wybranych z okręgu cały kraj. Lista ogólnokrajowa tylko dla
największych partii.
Do parlamentu dostawali się ci, którzy przegrywali w okręgach. Rozwiązanie
zlikwidowane. W innych krajach mogą istnieć nawet trzy poziomy by
zwiększyć liczbę partii małych (proporcjonalności wyborów), te dodatkowe
to mandaty kompensacyjne.
3) Progi wyborcze wprowadzone po to, by zmniejszyć poziom
fragmentaryzacji parlamentu. Progi są to ilości głosów, które partia musi
uzyskać aby brać udział w podziale mandatów. Progi są zróżnicowane w
zależności od tego czy to jest koalicja.
4) Rozmiar okręgów wyborczych
ż Mieszane pojawiły się niedawno, łączą proporcjonalność i większościowość.
Dwa główne typy:
Systemy równoległe segmenty występują obok siebie, równolegle,
wyborca ma dwa głosy: jeden na nazwisko i jeden na listę
Systemy kombinowane mają wiele wariantów, np. personalizowany
system proporcjonalny (system mandatów dodatkowych)
Funkcje systemów wyborczych:
" Wyłonienie reprezentacyjnego parlamentu
" Zapewnienie legitymizacji władzy
" Utworzenie stabilnego rządu
Instytucjonalizacja prawa partii politycznych.
Status prawny regulowany w konstytucjach lub ustawach o partiach.
15
Modele tworzenia partii:
1. Koncesyjny gdy organ państwowy wydaje zgodę na partię według kryteriów
politycznych lub ideologicznych
2. Administracyjny tworzenie partii i funkcjonowanie jest kontrolowane przez
administrację rządową
3. Rejestracyjny rejestracja partii według powszechnie akceptowanych reguł, od
odmowy przysługuje odwołanie, organ kontroli sąd
4. Modyfikacyjny zgłaszany fakt istnienia partii do sądu automatyczny wpis do
ewidencji.
Historia regulacji prawnych:
" Przed I wojną partie pod zaborami funkcjonowały jak stowarzyszenia społeczne, jako
partie po 1867 roku w zaborze austriackim mogły legalnie działać.
" Po 1906 w Królestwie Polskim tylko te partie, które nie były autorytarnie nowe (Rosja
od 1906 była monarchią konstytucyjną)
" Po 1918 dekret Piłsudskiego o nakazie rejestracji państw, na równi traktowano partie i
stowarzyszenia.
" Po 1932 - tendencje autorytarne, I. Mościcki- ,,prawo do stowarzyszenia regulacja
prawna partii politycznych wyróżniano środowisko o wyższej użyteczności publicznej z
większymi przywilejami, partie główne jako stowarzyszenia zarejestrowane pod
kontrolą administracji rządowej (model administracyjny).
" Po 1944 powstał rząd kompromisowy uchwałą Rady Narodowej, mogły działać: PPR,
PPS (część), PSL (największa grupa legalnej opozycji), SL, SD (prokomunistyczne), SP
(przez krótki czas), wymienione z nazwy by inne partie nie mogły powstać, zamknięcie
systemu partyjnego. 01.1946 dziennik Administracji Publicznej o tym, że prawo z 32r
nie dotyczą partii politycznych (utrzymano je do 89r). nie było a propos partii aktów
wyższego rzędu.
" Po 1976 nowelizacja ludowa Konstytucji PRL, art. 3 przewodnia rola PZPR w
społeczeństwie.
" 1983- kolejna nowelizacja, wpisanie Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego,
początek pojednania ogólnonarodowego (teoretyczna deklaracja) sejm IX kadencji
koncepcja ustawy o partiach politycznych, trzy projekty złożone przez PZPR
" po 1989- pluralizm polityczny (Okrągły Stół, wybory do sejmu); 28.12.89- wykreślono
art. 3 z konstytucji (oraz wszystkie określenia ideologiczne)- swoboda funkcjonowania
partii politycznych.
" 28.07.90 pierwsza ustawa o partiach (sejm X kadencji) wzorowana na innych krajach
np. Węgry. Przewidywała tryb notyfikacyjny, najbardziej liberalny, wspierała
kształtowanie systemu 8 artykułów, zakaz tworzenia partii w zakładach pracy i siłach
zbrojnych, 15 podpisów, nie trzeba było przedstawiać statutu, regulowała kwestie
finansowania partii, początkowo nie od państwa.
" 1991 ordynacja wyborcza do sejmu i senatu, partie i KW mogły dostać zwrot kosztów
kampanii. Partie mogły działać bez wpisu do ewidencji (brak osobowości prawnej),
wpisanie do 1997r 270 partii. Kwiecień 1996r - Orzeczenie TK o tym, że partie
polityczne muszą przedstawiać statut (tak jak stowarzyszenia i fundacje)
" Projekty nowej ustawy od 1997r zapotrzebowanie na nowe regulacje prawne: projekt
poselski UP i PSL
" 27.06.1997Druga ustawa o partiach politycznych, potrzeba 1000 podpisów do
rejestracji.
16
Definicja partii art. 1 dobrowolna organizacja pod określoną nazwą, cel: udział w życiu
publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na politykę państwa
lub sprawowanie władzy publicznej.
Jest ogólnikowa, zakaz przymusu przynależności do partii oraz pozostawania w nich (zakaz
weksli In blanco- niezgodne z art. 57 konstytucji o prawie dobrowolnego zrzeszania się, to też
jest niezgodne z zasadami mandatu wolnego). Chronione są nazwy partii (ustawa z 1985 o
znakach towarowych). Art. 11 i 13 konstytucji pluralizm polityczny, jawne finansowanie.
Brak obowiązku brania udziału w wyborach i uzyskiwania w nich sukcesów.
Członkostwo art. 2 obywatele RP, którzy ukończyli 18 lat, wyłącznie osoby fizyczne,
członkostwo bezpośrednie. Zakaz członkostwa:
o wymóg apartyjności - żołnierze zawodowi, sędziowie spraw powszechnych,
prokuratorzy, policja z ABW, strażacy, służba więzienna, sędziowie NSA i TK, prezesi
NBP, NIK, IPN, rzecznik interesu publicznego, pracownicy Krajowego Biura
Wyborczego, urzędnicy służby cywilnej i inspekcji celnej.
o wymóg zawieszenia na okres pełnienia pewnych funkcji dotyczy żołnierzy w czasie
wykonywania cywilnej służby wojskowej, członków KRRiTV.
o wymóg zawieszenia działalności dotyczy członków Rady Polityki Pieniężnej.
Zasady demokratyczne - jawność struktur partii; wybory organów; podejmowanie uchwał
większością głosów.
Statut partii art. 9:
<" nazwa, siedziba
<" sposób nabywania członkostwa, prawa i obowiązku członków
<" organy, wybory, kadencja, ilość
<" sposób finansowania, zaciągania zobowiązań majątkowych
<" zasady dokonywania zmian statusu
<" sposób rozwiązywania, tryb połączenia z inną partią
Elementy w zgłoszeniu o wpisie partii do ewidencji:
<" nazwa, skrót, siedziba, adres
<" imiona i nazwiska członków, PESELE i podpisy
<" ewentualnie symbol graficzny
<" statut partii
1000 osób to tylko popierający partię, nie muszą być jej członkami.
Bułgaria minimalna liczba osób popierających -50, obligatoryjność, statut, zakaz
działalności partii w środowiskach międzywyznaniowych.
Słowacja min liczba osób popierających -10 tyś
Finlandia 5000 os popierających, statut, spis zwolenników, odmowa rejestracji dla
mających lokalny charakter wspierający.
Litwa zakaz istnienia partii, które propagują nierówności rasowe, i narodowe metody
totalitarne i autorytarne, nie uwzględniają prawa członkowskiego.
Zgłoszenie 1000 os do Sądu Okręgowego w Warszawie na AL. Solidarności, potem albo
wpis, albo wezwanie do uzupełnienia braków (w ciągu 3 miesięcy), nie usunięcie wad -
odmowa - możliwość złożenia skargi w ciągu 14 dni. W przypadku wątpliwości co do
zgodności z konstytucją przeważnie do TK, w przypadku oznaczenia o sprzeczności z
konstytucją odmowa wpisu nie ma odwołania. Pozwala wraz ze wpisem otrzymać osobowość
prawną, model rejestracyjny najbardziej demokratyczny. W przypadku zmian trzeba
powiadomić w ciągu 14 dni Sąd Okręgowy. Półroczny termin prekluzyjny dla uzupełnienia
dokumentacji dla partii działających zgodnie z poprzednią ustawą.
12.2005 88 legalnych partii w Polsce
17
Finansowanie partii:
Austria - składki członkowskie, darowizny
Niemcy - rekompensata kosztów kampanii, gdy partia dostała się do Parlamentu Federalnego
(powyżej 1% poparcia), składki członkowskie, tzw. wyrównanie szans roczne kwoty
przyznawane partiom.
Węgry - składki członkowskie, dotacje z budżetu, bezpłatne reklamy w radiu i TV,
monitorowanie partii przez Państwowe Agencje Kontroli.
Partie nie powinny prowadzić działalności gospodarczej żeby osiągnąć zyski.
Historia finansowania partii w Polsce:
1) lata 90
a) formy warunkowania
<" prywatne składki, darowizny, działalność gospodarcza - udział w ogółach,
dochód z majątku, zbiórki publiczne na cele wyborcze.
<" kredyty bankowe
<" publiczne, bezpośrednie dotacje podmiotowe
Majątek PZPR przypadł SLD.
Ordynacja wyborcza z 1990r wprowadzała możliwość finansowania z budżetu państwa.
Zakaz finansowania partii z środków zagranicznych, zagranicznych 1990r sejm
uchwalił ustawę o fundacjach, które gromadziły środki z zagranicy i dotowały partie
np. Fundacja Stefana Batorego.
2) od 1997r
a) formy i zródła
<" prywatne darowizny, spadki, zbiórki publiczne, składki członkowskie,
działalność gospodarcza, udziały w spółkach i spółdzielniach, wynajem lokali
<" kredyty bankowe
<" publiczne: pośrednie: finansowanie członków parlamentarnych, zwolnienia
podatkowe, bezpłatny dostęp do mediów w wyborach i bezpośrednie: dotacje
celowe (gdy w wyborach do sejmu uzyskały 3% poparcia), podmiotowe (gdy
zdobyły choć 1 mandat poselski)
3) 2001r
a) zródła finansowania
<" prywatne darowizny, spadki, dochody z majątku, z procentowania środków
zagranicznych na rachunkach, z obligacji Skarbu Państwa i bonów działalności
własnej np. ze sprzedaży tekstów i przedmiotów, wykorzystanie posiadanego
sprzętu biurowego.
<" kredyty bankowe
<" publiczne, bezpośrednie subwencje , dotacje podmiotowe. Pośrednie:
bezpłatny dostęp do mediów w czasie kampanii wyborczej.
Roczna darowizna od osoby fizycznej ma 15 razy niższe wynagrodzenie (ok. 11 tyś), gdy są
wybory dwukrotnie 25 razy. W nowelizacji zakazano sprzedaży cegiełek, zakaz prowadzenia
działalności gospodarczej. Obowiązek zdobycia majątku, ale np. PSL przekazało majątek na
rzecz fundacji założonej przez siebie (Fundacja Rozwoju), skutkiem czego utraciła subwencje
z budżetu państwa na 5 lat.
Darowizny:
PSL 1,65% 5%
PiS składki 4,2% całkowitego dochodu , 1%
PO 1,4% dochodów ze składek, 49%
UP 15% dochodów ze składek, 1%
Samoobrona 6% ze składek, 0,04%
18
SLD 16% ze składek, 6%
LPR 0,16% dochodu ze składek, 12%
Składki generalnie są na 2 miejscu.
Subwencje: wysokość rocznej ustala się proporcjonalnie do liczby głosów ważnych oddanych
na okręgowe liczby kandydatów na posłów.
S=W M +W M & M - wysokość kwoty w zł
1 1 2 2
Od 3% do 5% - 10 zł za głos
Powyżej 30% - 1,5 zł za głos
Wysokość subwencji po wyborach w 2001r , prawo dla partii gdy mają pow. 5% poparcia, dla
koalicji gdy mają pow. 6%
Np. UW poparcie do 5%
Liczba głosów x 10 = subwencja
SLD łącznie ponad 56mln zł, uzyskało w wyborach łącznie 41%, liczy się we wszystkich
przedziałach procentowych.
Np. PiS =613 tyś 10 zł+613tyś10zł+ 1mln 226tyś 7zł+& 4zł= 24mln dotacji po wyborach
w 2005r.
LPR=9,5mln rocznie
PO=20mln
PSL=8mln
Dotacje podmiotowe dla partii i komitetów niepartyjnych
Dp= W/560M
W- suma wydatków na kampanie wyborczą komitetów wyborczych, które uzyskały co
najmniej jeden mandat
M- liczba mandatów posłów i senatorów uzyskiwanych przez dany budżet
W 2001r 112 tyś zł za mandat
Najbardziej kosztowna kampania 250 tyś zł za jeden mandat w 2005r dostała częściowy
zwrot
W 2005 r. ok. 242 tyś zł za mandat
Parlament Europejski.
Prawo do subwencji dla partii z budżetu UE z zastrzeżeniem, że nie mogą być wykorzystane
na cele wewnętrzne.
Partie z subwencji tworzą:
1. Fundusz Wyborczy pieniądze z tego funduszu tylko na wybory
2. Fundusz Europejski
Likwidacja partii (przyczyny wykreślenia z ewidencji):
" gdy partia dokona zmian w dokumentach i nie powiadomi sądu w ciągu 14 dni i ich
nie uzupełni.
" gdy partia nie złoży do 31.03 informacji o zródłach finansowania za poprzedni rok i
pomimo wezwania nie złoży go w ciągu 3 miesięcy.
" jeżeli TK w postępowaniu wyda orzeczenie o sprzeczności z konstytucją celów lub
działalności prawnych.
Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie o wykreśleniu z ewidencji nie podlega
zaskarżeniu. Do tej pory brak orzeczenia o delegalizacji. Samo rozwiązanie np. 1999
Socjaldemokracja RP. Likwidacja prawna- używana, prawo o stowarzyszeniach z
07.04.1989r. Samorozwiązanie, nie spełnianie wymogów, nie realizowanie funkcji partii, brak
udziału w wyborach (Niemcy, Finlandia), delegalizacja (oprócz Finlandii), najczęściej w
Turcji, połączenie z inną partią.
System partyjny w Polsce.
Typologie ugrupowań:
19
1) Kryterium genezy
a) Postpeerelowskie np. SLD, SD, PSL + postkomunistyczne
b) postsolidarnościowe tendencje do dezintegracji np. Forum Prawicy
Demokratycznej
c) wywodzące się z postsolidarnościowej opozycji antykomunistycznej np. UPR,
KPN
d) historycznie nawiązujące nazwą lub programem do partii sprzed realnego
socjalizmu np. PSL, PPS, SP, SN.
e) nowe będące efektem procesu biurokracji systemowej, które powstały w
oparciu o nowe podziały socjopolityczne i zmiany w elitach np. Samoobrona,
LPR
1987 J.J. Lipski reaktywacja PPS, powołanie do frakcji, ale nastąpiły konflikty
wewnętrzne i rozłamy doprowadziły do wejścia do sojuszu w 1993r z SLD.
1979 KPN jako ugrupowanie antyradzieckie, przywiązanie do ruchu
piłsudczykowskiego.
2) Kryterium zasadniczych nurtów ideologicznych:
a) lewica np. SLD, UP, SUPL.
b) centrum PSL, UW
c) prawica LPR, UPR
Podział jest mało precyzyjny
3) Kryterium zasadniczych nurtów ideologicznych:
a) komunistyczne np. KPP (od 2002r) Polska Socjalistyczna Partia Robotnicza
(2003)
b) lewicowo-liberalna , lewicowo-socjalistyczna np. PPS, ekologiczna np. Zieloni,
feministyczna,
c) socjaldemokratyczne SLD, UP, Krajowa Partia Emerytów i Rencistów
d) liberalne: Kongres Liberalno Demokratyczny np. UW, PO
e) agrarne, ludowe: PSL, Stronnictwo Ludowo Chrześcijańskie, duża ilość partii
odwołujących się do PSL
f) chrześcijańsko-demokratyczne np. Chrześcijańska Demokracja RP
g) niepodległościowe Konfederacja Polski Niepodległej, Ruch Odbudowy Polski,
Ruch III RP.
h) konserwatywne (liberalne) UPR, PiS, Stronnictwo Konserwatywno Ludowe
i) narodowe SN, LPR, Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne.
Partie Liberalne w Polsce:
Ruch Obywatelski Akcja Demokratyczna + Sojusz dla Demokracji + Forum Prawicy
Demokratycznej + Kongres Liberałów
Unia Demokratyczna
Kongres Liberalno Demokratyczny Forum Prawicy Demokratycznej
Unia Wolności
Demokraci.Pl Platforma Obywatelska
Lewica i Demokraci
PZPR na ostatnim zjezdzie mogła przekazać swój majątek Socjaldemokracji RP.
Powstała też Polska Unia Socjalistyczna Fiszbacha, która odcięła się zupełnie od
przeszłości.
20
07.1991 SdPR stało się głównym składnikiem w koalicji SLD. Od 1999r powstała
jednolita partia SLD. Unia Pracy stała się ugrupowaniem satelickim.
Obecna koalicja Lewica i Demokraci może stać się partią (wywodzącą się w
większości z PZPR)
ZSLPSL Odrodzenie + maj 1993PSL
Partia Ludowo Demokratyczna K. Jagieliński wystąpił z PSL, utworzył w 1998
PL-D, współpracowała z SLD w sejmie w 2001r, miała klub Stronnictwo
Gospodarcze
4) Kryterium funkcji społecznej w systemie politycznym
a) partie rewaltywne: duże (ponad 15% poparcia) np. SLD po 1993r niezależnie od
tego czy są rządzące czy opozycyjne i małe w warunkach jednolitego poziomu
politycznego
PSL Piast centroprawicowa, chadecka od 2006r
z. Podkański, Kuzmiech- eurodeputowani
Zieloni 2004 urosła proporcjonalnie , feministycznie, ochrona mniejszości
Partia Kobiet Manuela Gretkowska też należy do nurtu lewicowo liberalnego.
27.01.1990 XI zjazd PZPR utworzono SdRP, a w tym ruchu reformatorskim (Ruch 8 lipca)
i Polska Unia Socjaldemokratyczna Fiszbach z poparciem Solidarności. Odcięła się
zupełnie od przeszłości i szybko zniknęła ze sceny politycznej.
Potem powstał SLD, który skupiał 33 podmioty np. OPZ, ZNP
1998- jednolita partia w związku ze zmianą restrykcji.
06.1990 powstała Unia Pracy z połączenia kilku partii np. Solidarności Pracy i Ruchu
Demokratyczno Społecznego, działacze PZPR, program sytuował partie na lewicy, była
prosocjalna, sprzeciw wobec konkordatu.
Ruch Ludzi Pracy partia założona przez Miodowicza weszła w skład SLD
SDPL. 2004 interpretacja w oparciu o wartości liberalne
Stronnictwo Demokratyczne 10tyś członków, duża liczba związków z dużym majątkiem
D. Tusk lider Kongresu Liberalno Demokratycznego stworzenie PO z M. Płażyńskim,
J.M. Rokitą
Rozłam w UW stworzenie demokraci.pl potem Lewica i Demokraci. Dominuje program
lewicowy, manifest trzeciej drogi.
1945 PLS jako partia opozycyjna, antykomunistyczna
1989 PSL odrodzenie
1990 połączenie PSL R. Bartoszcze, W. Pawlak, J. Kalinowski, Wojciechowski.
2005 Partia Ludowo Demokratyczna zmieniła nazwę na Stronnictwo Gospodarcze.
Jeden z silniejszych nurtów w Europie zachodniej to Chrześcijańska Demokracja.
W Polsce, 1937 Narodowa Partia Robotnicza + Chrześcijańska Demokracja = Stronnictwo
Pracy.
Opozycja wobec sytuacji po II wojnie światowej jeszcze działała, zostało przesunięte przez
grupę wojewodów .
1989r- własna siła, Nowicki reaktywował 3 partie, chrześcijańsko demokratyczna SP
weszła w skład AWS.
Inne partie demokratyczne:
Partia Chrześcijańska wprowadzili wolny rynek.
Porozumienie Centrum utworzono z solidarności w 1990r przez Jarosława Kaczyńskiego.
Początkowo była to kontedekcja (czyli z członkostwem bezpośrednim lub pośrednim
poprzez nurt stowarzyszenie miało być polską wersją CDU. W lokalnej przemianie dla Polski
weszło do Austu, część działaczy odeszła, a część zjednoczyła się całymi grupami.
21
Porozumienie Polskich Chrześcijan Ruch Demokratów było jednym z największych partii w
AWS.
Ta część zaczęła tworzyć komitety w wyniku czego powstało PiS.
ZChN
w 1989r założona, miała integrować podejście władz konserwatyści. Miało kandydować na
początku lat 90 i tak nie przekroczyło progu ustawowego .
Chrześcijańska Demokracja III RP.
Partia Lecha Wałęsy założona w 1997, była alternatywą dla AWS.
XIXw prawica wygrała wybory do sejmu krajowego.
Część ewoluowała w kierunku Narodowej Demokracji, w dwudziestoleciu miała szanse wejść
w koalicję z ludowcami.
Stronnictwo Konserwatywno Ludowe
Liberalizm ludzi mocna odmowa neokonserwatywnych . Wszystkie partie konserwatywne
weszły w skład AWS (oprócz UPR)
Analiza SWOT
geneza środowisko solidarnościowe, antykomunistyczne.
Spoiny tworzyła Polska Socjalistyczna, program jest subiektywny. Bierze się pod uwagę
mentalność, atrakcyjność, dla społeczeństwa, poziom stabilności, ważne argumenty
ekonomiczne.
PiS w skali 6 punktowej na 3,43. obecnie posiada 15 tyś członków.
PO 27 tyś członków
PSL 140 tyś członków
SLD 74 tyś członków
LPR 13,5 tyś członków
duże zarobki finansowe - po 2001r roczna subwencja 7,5mln, po 2005r roczny
limit
wskaznikiem jednolitości jest poziom lojalności posłów i senatorów, małe
zmiany w klubach parlamentarnych.
słabe
liczba udziałów mała
struktury organizacyjne np. dobrze rozwinięte w partiach
zaplecze kadrowe
szanse
poparcie grup społecznych
Gr. wiekowe 40 60 lat 30%
Wykształcenie różne poziomy
Miejsce zamieszkania ok. 30%
Chwiejność wyborcza netto różnice poparcia między partiami
PiS zyskał 17,5%
PO 11,6%
sprzyjająca ordynacja wyborcza
zagrożenia
niski poziom realnej regionalizacji, 35% mandatów to mało jak na największą
partię biorąc po uwagę redukcję (40,59%), realna legitymizacja była jeszcze
większa.
niekorzystny obraz partii w miastach
silna opozycja brak podziałów i rozłamów, opozycja ma większość
zmienność preferencji wyborczych , elektorat jest podatniejszy na manipulację
mediów. Średnia chwiejność wyborcza ok. 31%, w Europie Zachodniej ok. 11%.
22
Systemy partyjne państw Europy Zachodniej.
Austria
Biorąc pod uwagę wskaznik system w Austrii był albo umiarkowanie wielopartyjny albo dwu
i pół partyjny (ostatnie 30 lat). Najdłużej utrzymują się wielkie koalicje, system
proporcjonalny, duże okręgi wyborcze, metoda H'doudta.
183 mandaty w Radzie Narodowej - parlament
01.10.2006
Socjaldemokratyczna Partia Austrii 35%
SP 68 mandatów. Ma dobre wskazniki, ale w ostatnim czasie przeżywa kryzys, w związku
z tym elektorat się starzeje.
Austriacka Partia Ludowa UP 34%, 66 mandatów
Długie kadencje XIX, silna pozycja w latach 20, po wojnie często w koalicjach .
Przewodniczący Wolfgang Schussen. 1986 z ramienia tej partii prezydentem został Kurt
Waldneim (były senator generalny ONZ w latach 1971-1981)
Partia Zielonych
Funkcjonuje już od lat 70, po raz pierwszy tak dużo mandatów 21 11%
Wolnościowa Partia Austrii FPO
Początkowo neofaszystowska, dla byłych członków NSDAP, potem była liberalna.
Jork Heider przyjął program prawicowo populistyczny co podniosło znaczenie partii na
scenie politycznej.
Austria dzieli się na 9 landów kraj związkowy. Eurosceptyczna, wolnorynkowa, anty
imigrancka.
Belgia
Jest krajem federacyjnym, zróżnicowanym narodowościowo i kulturowo, co ma przełożenie
na system partyjny. Obecnie jest system partii małych, ekstremalnie wielopartyjny z
równowagą pomiędzy patriotami w parlamencie jest kilka partii.
Wybory: 2003 i 2007
Dużą rolę odgrywają liberałowie, często występują podwójne partie w tym samym kierunku.
Flamandzcy Liberałowie i Demokraci DLV
Partia Socjalistyczna Flamandzka SPA
Chrześcijańscy Demokraci Partia Flamandzka
Blok Flamandzki VB- zaliczany do ugrupowań ultraprawicowych, działa na terenie
Flandrii, chce oderwać ją od Belgii. Przywódca Deuiuter, dwa lata temu został
zdelegalizowany.
Partie Ekologiczne np. Federacja Ekologiczna (EKOLO), Żyjmy w Inny Sposób.
Dania
Skandynawski model systemu partyjnego, życie polityczne zdominowane przez
socjaldemokratów. Tak było do lat 90. W 2001r wygrała Duńska Partia Liberalno
Lewicowa. Początek od XIX wieku. Partia o genezie agrarnej. Potem zmieniła program
nazwa jest tylko historyczna o charakterze umiarkowanym, konserwatywnym.
W 2005r 29% - 52 mandaty w parlamencie, który ma 157 miejsc. Przywódca- Andres Foog
Rassmusen, premierem od 2001 r.
" Socjaldemokraci w Danii, przywódcą Paul Rassmusen
" Duńska Partia Ludowa DF - ultraprawicowa, program konserwatywny, niechęć wobec
imigrantów, euroscepcytyzm. W koalicji parlamentarnej 13,5% poparcia.
Najmniejsze rozpiętości miedzy dochodem osób spośród Europy. Dania jest krajem lewicowej
gospodarki, państwem opiekuńczym, duży interwencjonalizm.
" Konserwatywna Partia Ludowa KF - Mniej konserwatywna niż DF, jest w koalicji
rządowej.
23
" Radykalna Lewica - zdecydowanie pro socjalna lewica liberalna, promowanie
mniejszości.
" Socjalistyczna Partia Ludowa , pro socjalna
" Partia Jedności Czerwono Zieloni, koalicja o charakterze ekologicznym.
Finlandia
Wybory 18.03.2007, poprzednie w 2003r, odejście od modelu skandynawskiego.
ż Partia Centrum KESK - zwycięstwo partii centrowej, partia rozszerzyła swoje fronty
wspólnie z socjaldemokratami, tworząc wielką koalicje. Przed 1995r była
eurosceptyczna.
ż Narodowa Partia Koalicyjna - nurt konserwatywny, alternatywa dla niezadowolonych
wyborców. Prezydent Malomen z SPP od 2001r, obecnie druga kadencja (od 2006)
sześcioletnia.
ż Partia Zielonych - pod koniec lat 80 weszła do rządu jako jedna z pierwszych partii
ekologicznych w Europie.
ż Szwedzka Partia Ludowa
ż Fińska Partia Chrześcijańsko Demokratyczna, ze specyfiką protestancką.
Norwegia
Utrzymał się model skandynawski od lat 30.
o Norweska Partia Pracy DNA - partia socjaldemokratyczna, nie zawsze rządziła,
czasem pozostałe partie tworzyły większość koalicyjną, 1997 -2005 koalicja partii
centroprawicowych. 33% poparcia obecnie J. Stoltenberg premier.
o Partia Postępowa 22% - antyfiskalizm, sprzeciw wobec państwa opiekuńczego, wobec
liberalnej polityki. Uzyskuje coraz lepsze rezultaty.
o Socjalistyczna Partia Lewicy nurt lewicowo socjalistyczny
o Chrześcijańska Partia Ludowa KF. Norwegia jest krajem wyznaniowym, rządzi
luteranizm zapis w konstytucji
o Partia Luteranin - dawna partia chłopska, reprezentuje interesy farmerów,
protekcjonistyczna wobec nich. Stoi na czele ruchu eurosceptycznego.
Norwegia najbardziej chroni środowisko naturalne, ma jednoizbowy parlament, polityka jest
wybitnie sfeminizowana.
Francja
Nalery Giscand el'Estaign Partia na Rzecz Demokracji Francji. Mitterand prezydentem 14
lat. System większościowy (bezwzględny), okręgi jedno mandatowe, wybory rozłożone na
dwie tury, szukają wielopartyjności. Dużo podziałów socjopolitycznych.
" Unia Na Rzecz Ruchu Ludowego Państwa - od 2004r przywódcą jest Nicolas Sarkozy
(kandydat na prezydenta). Partia budująca zaplecze polityczne po reelekcji. Ideologia
bonapartyzmu i gaullizmu, główna partia w republice. Dominowała wyraznie do
1981r, potem po roku 2002. w latach 90 były małe kryzysy i utworzyły się frakcje.
" Unia Na Rzecz Demokracji Francuskiej - centrowa i liberalna orientacja. Są cztery
skonfederowane partie, poprzez przynależność do nich jest się członkiem UDF, każda
ma odrębną strukturę i kultywuje własne tradycje, skupiają aktywistów i mają silne
władze lokalne. Przywódca- Francas Bayrou
" Ruch Dla Francji MPF - Partia narodowo konserwatywna (na dalekiej prawicy).
Powstała w 1994 r. przywódca Phillippe de Villers. Ich hasła to: rodzina, wiara, naród,
tradycja, euroscepcytyzm.
" Front Narodowy - Na dalekiej prawicy. Powstał w 1972 r. skupienie różnych frakcji
środowiska, niechęć do imigrantów głównie arabów. Ochrona tożsamości narodowej,
eurosceptycyzm. Partia typu wodzarskiego, Le Pau był drugi w wyborach
prezydenckich prezydenckich 2002r.
24
" Partia Socjalistyczna PS - Powstała w 1905r. W obecnej formie od 1978r. Największe
sukcesy po 71r aż do 2002 większość w parlamencie oraz premier.
" Francuska Partia Komunistyczna PCF - wchodziła po wojnie w skład koalicji
rządowej. Eurokomunizm, finansowana przez specjalny program, krytyka kapitalizmu
państwowego. Lider Marie George Bufet. W wyborach w 2002 roku 4,8%
poparcia.
" Zieloni - proekologiczny profil, po 1997 w koalicji, brak spójności programowej.
" Partia Lewicy Radykalnej PRG - centrolewicowa, powstała w 1973 roku (wcześniej
była partia radykałów)
Hiszpania
Do 1975 roku była państwem autorytarnym, potem nastąpiła transformacja. Początkowo
rządziła partia, po 1982 okres dominacji partii socjalistycznych (w 2004 roku wygrali
socjaliści). Występuje zaledwie kilka partii ogólnopaństwowych, pozostałe są regionalne (jest
17 regionów odrębnych kulturowo).
Cartezy dwuizbowy parlament, kongres i senat. Klauzula wyborcza na poziomie
regionalnym. System zbliżony do dwupartyjnego, śródziemnomorski model. Do 1970 roku
jedyna partią była Falanga.
o PSOE Partia Socjalistyczna - Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza. Założona
w 1979. W latach 90 kryzys ekonomiczny, terroryzm przeciwko ETA (grupa
bałkańska). Wygrane wybory w 2004r (164 mandaty). Kongres Deputowanych - 260
mandatów. W 2003 wygrała wybory samorządowe. Najbardziej lewicowa partia.
Wpływ zamachów z 11.03.2004 w Madrycie. Zerwali z tradycją, odejście od
katolicyzmu, zgoda na małżeństwa homoseksualne, sprzeciw wobec walkom w Iraku,
zgoda na aborcję. Obecnie ma coraz mniejsze poparcie ( kolejne w 2008).
o Partia Ludowa - Nurt konserwatywno liberalny. Stała się samodzielna w 1989 roku.
Jose Maria Azja premier w latach 1996-2004. Liderem partii jest Mariano Rajoy.
148 mandatów.
o Zjednoczona Lewica IU - Komuniści, nawiązanie do lat 30, utworzona żeby
sprzeciwić się wejściu Hiszpanii do NATO. Nielegalna w okresie autorytaryzmu gen
Franco. Największe poparcie w Andaluzji i Madrycie. Liderem jest Gaper
Zlamazaren
o Zieloni los Verder - Partie regionalne
o Konwencja i Unia Katalonii - Największa, powstała w 1978r. Konserwatywno
nacjonalistyczna, centroprawicowa. Liderem jest Artur Mas. Katalonia ma stolicę w
Brukseli, powstała dla zwiększenia autonomii ze względu na odrębność językową.
o Republikańska Lewica Katalonii - Skrajnie lewicowa, separatystyczna, utworzona w
1931r.
o Inicjatywa dla Katalonii Zieloni
o Koalicja Kanaryjska nacjonalistyczna
o Nowe Wyspy Kanaryjskie
o Galicyjski Blok Nacjonalistyczny
o Baskijska Partia Narodowa - Najsilniejsza w kraju Basków (najstarszy naród
europejski). O Charakterze nacjonalistyczno chadeckim. Powstała w 1895r. popiera
autonomię w ramach Hiszpanii.
o ETA organizacja terrorystyczno polityczna, chcąca oderwania kraju Basków.
Założona w 1958 roku. Problem ETA to największy problem polityczny Hiszpanii. W
1973 roku z ich rąk zginął premier.
Holandia
25
Partie odgrywają dużą rolę. System parlamentarno gabinetowy. Dwie izby 150
deputowanych. System proporcjonalny, jeden okręg całe państwo, niższy próg zaporowy
0,67%. Procent głosów pokrywa się z procentem mandatów, dużo podziałów
socjopolitycznych np. obecnie narasta niechęć do imigrantów. Wybory w 2006 roku wygrał
Apel Chrześcijańsko Demokratyczny (CDA) partia chadecka powstała w latach 70.
ż CDA ma wysoki wskaznik relewancji najczęściej jest w rządzie w Holandii, bardzo
często są koalicje np. lewicowo prawicowe.
ż Partia Pracy - ma wysoki wskaznik relewancji rządowej (van Kull do 2002 r był
premierem, nie poddał się do dymisji w związku z wydaleniem z Bośni).
ż Partia Socjalistyczna - Pro socjalno lewicowa, socjalistyczna, silny antyglobalizm.
ż Ludowa Partia na Rzecz Ludności i Demokracji - Liberałowie, popiera eutanazję i
małżeństwa homoseksualne, często bywała w koalicjach z CDA.
ż Zielona Lewica - Partia ekologiczna, są w parlamencie od lat 70, też często w
koalicjach.
ż Demokraci 66 - Liberałowie, zdecydowana lewica, socjalliberalizm, powstała w roku
1966, wtedy gdy wprowadzono przymus wyborczy.
Włochy
Włochy jako państwo powstały 18.03.1861, w 1870 przyłączył się Rzym, powstała monarchia
konstytucyjna. Wiodące partie to liberałowie np. Partia Radykałów. Po I wojnie światowej do
władzy doszli faszyści. W 1921r utworzono ród Benito Mussoliniego, rewolucja w kierunku
autorytarnym.
Parlament: Izba Deputowanych 600 osób, Senat Republiki 322 osoby. Pięcioletnia
kadencja.
Po 1926 była tylko jedna partia Włoska Partia Faszystowska. Mussoliniego odsunięto od
władzy w 1943r, powrócił system parlamentarny.
1946 referendum, zniesiono monarchię, powstała I republika. Wyłonił się system
wielopartyjny.
Chrześcijańska Demokracja nurt prawicowy, Partia Socjaldemokratyczna, Partia
Radykałów. Duże poparcie miała Włoska Partia Komunistyczna a z drugiej strony był Włoski
Ruch Społeczny. Partie te były izolowane.
We Włoszech jest 20 regionów. Od 1953 są koalicje rządowe, na ogół chadecja jest w nich
dyktatorem i kreuje premierów. Początek lat 90 to kryzys partyjny, częste zmiany rządów,
ujawnianie afer, pojawił się ruch społeczny, który postulował zmianę systemu wyborczego na
większościowy.
W Izbie Deputowanych jest ordynacja wyborcza mieszana osób wybranych.
Od 1994 jest II Republika Włoska (właśnie związana ze zmianą ordynacji)
Obecnie tendencja do łączenia się w bloki
1994 Drzewo Oliwne centrolewicowy
Biegun Wolności centrolewicowy wygrał wybory
" Włoska Partia Ludowa - Romano Prodi premier, przewodniczący KE
" Forza Italia - Powstała przed wyborami w 1994, weszła do bieguna wolności,
konserwatyści. Założyciel Sylwio Berlusconi najbogatszy Włoch. MSJ przekształcił
się w Sojusz Narodowy partia narodowo konserwatywna.
Poza blokami znalazły się: Liga Północna i Odbudowa Komunistyczna.
W roku 1994 wygrała Forza Italia, ale rząd Berlusconiego szybko upadł, przedterminowe
wybory odbyły się w 1996r. Kolejne bloki zostały utworzone przed wyborami: Centrolewica
Drzewo Oliwne, centroprawica Dom Wolności
W 2006 premierem został Romano Prodi. W 2006 były kolejne 2 koalicje:
Centrolewica unia w składzie której znalazło się Drzewo Oliwne, Partia Odbudowy
Komunistycznej, Włochy Wartości.
26
Centroprawica Dom Wolności, Forza Italia, Sojusz Narodowy, Liga Północna.
Unia odzyskała dużo więcej mandatów w wyniku dodatkowej premii.
System partyjny jest ciągle bardzo sfragmentaryzowany na poziomie wyborczym i
parlamentarnym, konieczność tworzenia koalicji i budowy sojuszy.
W 2005r przegłosowano nową ordynację wyborczą, powrócono do systemu
proporcjonalnego, koalicja lub partia wygrywająca dostaje premię w postaci 50 mandatów.
Dom Wolności otrzymał tylko 0,17% mniej, ale za to dostał tylko 281 mandatów.
Portugalia
Demokracja od 1974 roku rewolucja, która zniosła system autorytarny. System partyjny
funkcjonuje do dziś. Rządy w latach 70 i 80 były zdominowane przez socjalistów (Mario
Soares) Przywódca Międzynarodówki Socjalistycznej A. Saterres. Wybory 20.02.2005.
Parlament: Zgromadzenie Republiki 230 osób, czteroletnia kadencja, ordynacja
proporcjonalna. Partia Socjalistyczna najwięcej mandatów 45% - premier i przywódca
Jose Socrates.
Partia Ludowo Demokratyczna - powstała w latach 70, wbrew nazwie to chadecja, koalicja
z Partią Socjalistyczną.
Do 2004 r premierem był Jose Barosa, po wyborze na przewodniczącego KE zrezygnował i
premierem na krótko został Lopes. Alvaro Unial twórca eurokomunizmu. System
umiarkowanie wielopartyjny.
Izrael
Powstał w 1948r, od razu kształtował się rys partyjny, obecnie są 2 ugrupowania:
Partia Pracy Szymon Plerez i Blok kilkadziesiąt partii prawicowych, religijnych,
przywódcą był Ariel Szarą. (założył potem partię Kaima po rozłamie w sprawie konfliktu
palestyńskiego)
Wybory 2006.03.26 Parlament: Kneset Zgromadzenie 120 osób. Ordynacja propagandowa,
głosowanie na listę partyjną, próg zaporowy 1,5% co sprzyja fragmentaryzacji. Jeden duży
okręg wyborczy całe państwo. Zwycięska partia: Quadiniah 21% poparcia. Izraelska
Partia Pracy, Światowa Sefardyjska Unia Strażników. Dopiero na czwartym miejscu (klęska)
Blok, przywódca były premier. Do 2001 r wyborcy wybierali też premiera
Grecja
Wybory 07.03.2004
Nowa Demokracja zwycięscy, prawica 45,6% poparcia, partia konserwatywna,
popularystyczna, kwestie pragmatyczne. Dominacja dwóch partii, dwóch rodzin:
ND i PASOK.
Irlandia
Parlament bilateralny senat Izba Reprezentantów. System pojedynczego głosu
przeniesionego. STU wariant proporcjonalny (system preferencyjny). Dominuje dwie partie
centroprawicowe. Żołnierze Wolności, nurt konserwatywny, założona w 1926 r. Fine Gael
nurt chadecki (Rodzina Galów). Labour Party trzecia siła, partia założona w 1912r, bywa w
koalicjach.
Kanada
Wybory 23.01.2006
System większościowy, taki jak w USA, ale umiarkowanie wielopartyjny
Liberalna Partia Kanady najsilniejsza przez kilkadziesiąt lat, premierem do 2006r był Paul
Narten.. Te wybory wygrała Konserwatywna Partia Kanady (zmieniła ustawę). Premier,
przywódca: Stephen Harper. Ok. 36% poparcia. Wcześniej była bardziej zideologizowana.
Blok Puebekczyków Francuzi kanadyjskiego pochodzenia, SA za oderwaniem Puebeci od
Kanady, czasem byli w koalicji.
Nowa Zelandia
27
Do 1993r był system dwupartyjny, zmiana na system mieszany, większościowo
proporcjonalny (powstał system umiarkowanie wielopartyjny).
Wybory 17.09.2005. Premier Helen Clark z Partii Pracy . Parlament: Izba Reprezentantów
-122 osoby, trzyletnia kadencja.
Japonia
wybory 11.09.2005
Parlament: Izba Reprezentantów 480 osób, czteroletnia kadencja.
System pojedynczego głosu nieprzeniesionego tzn. wielo mandatowe okręgi wyborcze.
Obecnie system proporcjonalno większościowy. Partia liberalno demokratyczna.
Zachwianie jej dominacji po reformie systemu wyborczego. Przywódca Junichiro Koizni
premier. Partia ta wbrew nazwie jest konserwatywna. System jest ustabilizowany, rzadko
pojawiają się nowe partie
28
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Biedrzyński D , Pojęcie harmonii w filozofii EmpedoklesaPostawy i pojęcia romantyczneks W Zaborski, Pojęcia religijne Persów za Achemenidów [w] PP nr 27, 174Wykład 2 Środowisko pracy pojęcia i zadania1 przedsiębiorstwo rodzinne pojęcie i istotaWyjaśnij pojęcia epikureizm, stoicyzm, sceptycyzm, hedonizm05 Pojecie wiedzyAkt administracyjny – pojecie, sposoby klasyfikowaniapojęcia „jednakowej pracy” oraz „pracy o jednakowej[C] SZZL Pojęcie i istota ZZL u (2009 04 05)pojęcie stresu w medycynie i w psychologiiwięcej podobnych podstron