Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautory-
zowane rozpowszechnianie całości lub
fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkol-
wiek postaci jest zabronione. Wykonywanie
kopii metodÄ… kserograficznÄ…, fotograficznÄ…,
a także kopiowanie książki na nośniku fil-
mowym, magnetycznym lub innym
powoduje naruszenie praw autorskich
niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są
zastrzeżonymi znakami firmowymi bądz
to-
warowymi ich właścicieli.
Praca zbiorowa. Lista autorów dostępna na
stronie http://e-przewodniki.pl/przewodnik-
Polska-Wałbrzych_i_okolice-121.html/
Autorzy oraz Wydawnictwo HELION
dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej
książce informacje były kompletne i
rzetelne. Nie biorą jednak żadnej
odpowiedzialności ani za ich wykorzys-
tanie, ani za zwiÄ…zane z tym ewentualne
naruszenie praw patentowych lub autors-
kich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie
ponoszą również żadnej odpowiedzialności
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej
zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Nexto.pl.
3/29
za ewentualne szkody wynikłe z wykorzys-
tania informacji zawartych w książce.
Do przygotowania niniejszej publikacji
wykorzystano:
" OpenStreetMap - użytkownicy
OpenStreetMap, CC BY-SA
" Treści, zdjęcia i dane zamieszc-
zone na stronie e-przewodni-
ki.pl/
Wydawnictwo HELION S.A.
ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
WWW: http://bezdroza.pl (księgarnia inter-
netowa, katalog książek)
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod
adres http://ebookpoint.pl/user/opinie/
?BEP121_E
Możesz tam wpisać swoje uwagi,
spostrzeżenia, recenzję.
4/29
ISBN: ePub 978-83-7853-214-9
ISBN: Mobi 978-83-7853-215-6
Copyright © Bezdroża 2012
" Poleć książkę
" Oceń książkę
" Księgarnia interne-
towa
" LubiÄ™ to! nasza
społeczność
Wałbrzych
Największe miasto Sudetów zmienia swoje
oblicze z powodu zaniku górnictwa i rozwo-
ju turystyki. Jest tu sporo interesujÄ…cych
obiektów, a okolice pełne są cennych
zabytków architektury i urozmaiconej przy-
rody. Krzyżuje się w tym miejscu wiele
dróg, przebiega ważna linia kolejowa do Je-
leniej Góry, a w okoliczne góry prowadzą
malownicze szlaki turystyczne.
Szczawno Zdrój
Historia
Osada w Górach Wałbrzyskich została
wzmiankowana już w 1221 r. pod nazwą
wskazującą na znajomość mineralnych
wartości tutejszych wód. Poprzedniczka
obecnego uzdrowiska została założona
przed 1220 r. przez Henryka I Brodatego,
ale przez długi czas należała do książęcego
notariusza Konrada de Salicowo i jego po-
tomków używających już niemieckiego
nazwiska von Salzborn. Po 1400 r. niemal
na stałe wieś weszła w skład dóbr książańs-
kich, których póz
niejsi właścicieli - von
Hochbergowie - zainicjowali na poczÄ…tku
7/29
XVIII w. wykorzystywanie wód mineral-
nych, określanych jako solanki.
W 1768 r. Szczawno uzyskało rangę
uzdrowiska wykorzystujÄ…cego trzy z
ródła
m.in. do butelkowania wody. Jednak
dopiero odkrycie w 1790 r. kolejnego
wypływu i zbadanie wód uznanych za
szczawy rozpoczęło okres prosperity Szcza-
wna. Wkrótce uzdrowisko zyskało renomę
najlepszego i najmodniejszego w Sudetach.
Pojawiły się stylowe obiekty kuracyjne, a w
2. poł. XIX w. także osiedla przeznaczone
głównie dla górników wydobywających
węgiel kamienny w rejonie Wałbrzycha. W
latach 1855 i 1857 bawił tu znakomity
skrzypek Henryk Wieniawski. W 1934 r.
rząd niemiecki odkupił kurort i upaństwow-
ił go, co dodatkowo wzmogło napływ gości.
Już w 1945 r. polskie władze nadały miejs-
cowości prawa miejskie, w następnym roku
wznowiono działalność leczniczo-wcza-
sową. Szczyt powodzenia Szczawno przeży-
wało na przełomie lat 60. i 70. Po 1995 r.
dokonała się prywatyzacja wielu obiektów
uzdrowiskowych, powodujÄ…ca m.in. pod-
8/29
niesienie standardu i jakości usług. Licząca
5,5 tys. mieszkańców miejscowość jest do-
brym przykładem miasta-ogrodu, pełnego
zieleni i pięknie ukwieconego.
Åšwiebodzice
Miasto położone w środkowym biegu
niespokojnej, górskiej Pełcznicy, na
Pogórzu Świebodzickim u stóp Gór
Wałbrzyskich. Świebodzice leżą na średniej
wysokości 260-330 m n.p.m. Najniżej
położonym punktem jest dolina Pełcznicy
poniżej ujścia do niej Lubiechowskiej
Wody- 235 m n.p.m., zaś najwyższy punkt
w mieście to zbocze Góry Garbnik- 422 m
n.p.m. Pod względem geograficznym
Åšwiebodzice usytuowane sÄ… w pasie Ob-
niżenia Podsudeckiego, na styku dwóch
mezoregionów: od strony południowej -
Pogórza Świebodzickiego (południowo-
wschodnia część Pogórza Wałbrzyskiego),
stanowiącego część Sudetów Środkowych,
od północnej - Równiny Świdnickiej,
stanowiącej część Przedgórza Sudeckiego.
10/29
Obecnie liczba mieszkańców zbliża się do
25 tysięcy, a powierzchnia miasta sięga
30,45 km kw.
(materiały dot. miasta udostępnione przez:
UrzÄ…d Miejski w Åšwiebodzicach)
Bolków
Historia
Miejscowość leżąca w malowniczej okolicy,
przy skrzyżowaniu ważnych traktów, wzmi-
ankowana była już w 1195 r. Szybciej
rozwijać zaczęła się z chwilą zbudowania w
niej zamku w 1277 r. przez Bolesława A
y-
sego lub - wg innych z
ródeł - nieco póz
niej
przez Bolka I Åšwidnickiego. Warownia ta
była jedną z najważniejszych w księstwie
świdnicko-jaworskim. Bolków miał już
wówczas prawa miejskie, nadane krótko po
najez
dzie mongolskim. W 1344 r. miejs-
cowość stała się centrum okręgu adminis-
tracyjnego. Po wchłonięciu księstwa przez
12/29
Koronę Czeską miasto straciło na znacze-
niu i przeszło w ręce prywatne. Szczegól-
nie jednak dotkliwe dla Bolkowa były skut-
ki wojny trzydziestoletniej i działania kon-
trreformacyjne, w wyniku których wyemi-
growała większość ewangelickich
mieszkańców. Bolków w 1708 r. kupili
krzeszowscy cystersi, władający nim do
1810 r. Przeprowadzenie szosy do Jeleniej
Góry w owym czasie i liberalizacja religijna
pozwoliły odetchnąć - także gospodarczo -
mieszczanom. Poczęto likwidować mury
obronne, pojawiło się kilka manufaktur, ale
przemysł nie rozwinął się tu nigdy. Pewne
ożywienie przyniosło ustanowienie powiatu
bolkowskiego w 1818 r. Wkrótce mi-
asteczko spustoszyła seria pożarów,
których skutki częściowo zaczęły ni-
welować wydarzenia związane z do-
prowadzeniem w 1890 r. linio kolejowej.
Przyjeżdżało więcej turystów zwiedzają-
cych ruiny zamku. Działania lokalnego
społeczeństwa sprawiły, że po I wojnie
światowej było to dość popularne letnisko i
ośrodek turystyczny, co nie zapobiegło lik-
widacji powiatu w 1932 r.
13/29
W niezniszczonym mieście zorganizowano
w latach 1947-48 tajny ośrodek szkolenia
ok. 1500 dywersantów żydowskich przerzu-
canych do Palestyny. Do 1965 r. prowad-
zono rewaloryzację zabudowy, próbowano
utworzyć uzdrowisko, ale peryferyjne
położenie nie sprzyjało rozwojowi. Tute-
jszym ośrodkiem szkoleniowym Towarzyst-
wa Wiedzy Powszechnej przez wiele lat
kierował Tadeusz Steć - legenda turystyki i
przewodnictwa sudeckiego, póz
niej za-
mieszkały w Cieplicach Śląskich. Dziś
Bolków jest spokojnym, cichym mi-
asteczkiem liczącym 5,4 tys. mieszkańców i
pełniącym głownie rolę administracyjną i
usługową dla okolicy.
Kamienna Góra
Historia
Teren Kotliny Kamiennogórskiej nie odz-
nacza się szczególnie korzystnymi warunk-
ami siedliskowymi, dlatego - mimo iż z
pewnością człowiek penetrował ją co najm-
niej w paleolicie - na stałe osiedlił się tu
dopiero w średniowieczu. Dla zapewnienia
obsługi już istniejących osad i zintensy-
fikowania miejscowej gospodarki istniejÄ…ce
podgrodzie niedużej warowni zostało ob-
jęte w 1287 r. decyzją Bolka I Surowego
lokacjÄ… miejskÄ…. Wzmianka o Landeshut z
1232 r. świadczy, iż powstała tu osada przy-
byszów z zachodu. Już w 1249 r. osada
15/29
znana była jako Camena Gora. Z powodu
przygranicznego położenia dochodziło
często do walk o nią. Znanym wydarzeniem
było odbicie miasta w 1348 r. z rąk czes-
kich przez Bolka II Małego trojańskim
fortelem - dzięki ukryciu żołnierzy w
wozach z sianem.
W historii Kamiennej Góry dobrze zapisał
siÄ™ tylko XVI w. i poczÄ…tek stuleci XVIII i
XIX. Od połowy tego ostatniego datuje się
przemysłowy rozwój miasta, głównie w
oparciu o zakłady tekstylne. Nawet kryzys
okresu transformacji po 1989 r. dotknÄ…Å‚ mi-
asto w małym stopniu, co jest zasługą m.in.
dużej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Daje
to możliwość utrzymania się 22 tys.
mieszkańców. Kamienna Góra jest ważnym
punktem rozrzÄ…dowym turystyki samo-
chodowej i pieszej w tej części Sudetów
Åšrodkowych.
Krzeszów
W 1242 r. księżna Anna, wdowa po Hen-
ryku II Pobożnym poległym w bitwie z
Mongołami, darowała niezagospodarowany
teren w Kotlinie Krzeszowskiej czeskim
benedyktynom, którzy osiedli praw-
dopodobnie na wzgórzu w dzisiejszym
Krzeszówku. Już jednak w 1289 r. zakonni-
cy wycofali się stąd. W trzy lata póz
niej
Bolko I Surowy osadził tu cystersów z Hen-
rykowa, którzy w ciągu wieków ogromnie
powiększyli swoje włości. Stać ich było na
podjęcie rozległych inwestycji bu-
dowlanych na przełomie XVII i XVIII w. w
obrębie założenia klasztornego, przy zaan-
gażowaniu wybitnych twórców różnych
dziedzin. W latach 1692-98 powstał
barokowy kościół św. Józefa,skon-
struowany specjalnie w celu stworzenia
17/29
warunków do namalowania przepięknych
fresków. Ich twórcą został najwybitniejszy
malarz barokowy Śląska Michał Willmann,
przy czym wyróżniają się Smutki.
Radości św. Józefa. W odpowiedzi na bu-
dowę kościołów A
aski opat Innocenty
Fritsch zainicjował w 1728 r. wzniesienie
nowej świątyni klasztornej (do 1736 r.)
pw. Wniebowzięcia NMP połączonej z Mau-
zoleum Piastów Świdnickich.
Okazała budowla pełna znakomitych
obrazów i rzez
b należy do pereł architektu-
ry barokowej w Europie. Poprzez gotycki
łącznik jest ona połączona z monumental-
nym, acz niedokończonym póz
no-
barokowym korpusem klasztoru. W mau-
zoleum (wstęp płatny), z wnętrzem o
charakterze wręcz teatralnym, znajdują się
barokowe sarkofagi Bolka I i jego wnuka
Bolka II. W urnie zgromadzono szczÄ…tki in-
nych książąt, zebrane podczas przebudowy.
Za tym obiektem znajduje siÄ™ w podziemiu
ostatnia stacja Drogi Krzyżowej, która ob-
18/29
iega szeroko na zachód tę dużą wieś. Znaj-
dujÄ… siÄ™ na niej murowane stacje z XVII-X
VIII w., a także drewniany pawilon na
wodzie z malowidłami warsztatu Michała
Willmanna, jeden z elementów małej osady
zwanej Betlejem. Cały zespół należy do
najciekawszych w Europie. Obok kościoła
wznosi się barokowy Dom Gościnny,
odremontowany w połowie lat 90., a
użytkowany przez parafię.
GÅ‚uszyca
Historia
Wzmianka z 1298 r. dotyczÄ…ca niemieckiej
nazwy miejscowoÅ›ci (Wüstegiersdorf),
leżącej 10 km na południowy wschód od
Wałbrzycha, sugeruje wcześniejsze jej pow-
stanie. Osada związana była z pobliskim
zamkiem Rogowiec. Wieś była kilkakrotnie
niszczona, lepsze czasy zaczęły się dla niej
dopiero w 1768 r. w wyniku otwarcia na-
jwiększej i najnowocześniejszej w Sudetach
wykańczalni płótna, działającej do 1860 r.
Obok niej rozwinięte było tkactwo chałup-
nicze, co w sumie przyczyniło się do przek-
ształcenia Głuszycy w osadę przemysłowo-
20/29
rzemieślniczą. W 2. poł. XIX w. do-
datkowym impulsem do rozwoju stały się
usługi letniskowe i turystyczne. Podczas II
wojny światowej znajdowały się tu obozy
pracy zwiÄ…zane z Kompleksem  Riese". W
1946 r. przystÄ…piono do odbudowy prze-
mysłu włókienniczego, rozwinęło się bu-
downictwo mieszkaniowe, a w 1962 r.
nadano GÅ‚uszycy prawa miejskie. Niestety,
transformacja ustrojowa przyniosła głęboki
kryzys trwajÄ…cy do dziÅ›. Miasto liczy 7 tys.
mieszkańców.
Walim
Historia
Miasteczko, liczące 5,7 tys. mieszkańców,
leży w malowniczej dolinie zachodniej częś-
ci Gór Sowich, niemal w sąsiedztwie
GÅ‚uszycy. To jedna z najstarszych miejs-
cowości w tym rejonie, związana z pob-
liskim zamkiem Grodno. Do wojny trzy-
dziestoletniej eksploatowano przy niej
różne rudy, w tym srebra. W końcu XVIII w.
obok tkactwa chałupniczego pojawiły się
manufaktury, które - przekształcając się w
następnym stuleciu w zakłady przemysłowe
- przyniosły znaczny wzrost dobrobytu.
Także i tu rozwinęły się usługi letniskowe i
22/29
turystyka, zwłaszcza dzięki poprowadzeniu
tras na WielkÄ… SowÄ™ (1015 m n.p.m.), na-
jwyższy szczyt Gór Sowich. W czasie II wo-
jny światowej w sąsiedztwie trwały prace
zwiÄ…zane z Kompleksem  Riese" przy
wykorzystaniu więz
niów z miejscowych
obozów. Po 1945 r. miejscowość nadal
rozwijała się przemysłowo. Kryzys od
połowy lat 80. mocno dotknął Walim z
powodu likwidacji ważniejszych zakładów,
co w niewielkim jeszcze stopniu rekompen-
sowane jest rozwojem usług noclegowych.
Zagórze Śląskie
Historia
Mała wieś, związana z zamkiem Grodno
wznoszącym się nad nią, powstała w
przełomowej dolinie Bystrzycy, w zachod-
niej części Gór Sowich, najprawdopodob-
niej w XIII w. Często zmieniała właścicieli i
dopiero uwolnienie od majÄ…tku zamkowego
w 1819 r. dało jej szansę na rozwój
związany z tkactwem i rzemiosłem. Od
połowy XIX w. zaczęli przyjeżdżać tu turyś-
ci, a potem letnicy, zwłaszcza po
przeprowadzeniu linii kolejowej Åšwidnica -
Jedlina-Zdrój w 1904 r. (obecnie nieczyn-
na). Do popularności wśród turystów przy-
24/29
czyniło się także utworzenie zbiornika za-
porowego o powierzchni 50 ha, który został
utworzony w latach 1911-14 od strony
Lubachowa. Powstały nad nim nieduże, ale
popularne ośrodki wypoczynkowe. W lat-
ach 60. wskutek zanieczyszczenia rzeki
oraz znacznego zamulenia Jeziora Bystrzy-
ckiego utraciły one znaczenie. Po 1995 r.
znów przybywa wypoczywających, przy-
wrócono wielu dawnym pensjonatom ich
funkcje, powstają też nowe obiekty. Przez
miejscowość, leżącą w Parku Krajobra-
zowym Gór Sowich, przebiega kilka atrak-
cyjnych szlaków pieszych.
Åšwidnica
Historia
Położone na lekko sfalowanej Równinie
Świdnickiej, między Masywem Ślęży a bari-
erą górską Sudetów Środkowych, miasto
przez wiele wieków konkurowało - niekiedy
skutecznie - ze stołecznym Wrocławiem.
Przyczyniało się do tego dogodne położenie
przy trasach komunikacyjnych i okoliczne
żyzne gleby.
Już pod koniec epoki brązu, ok. 700 r.
p.n.e., pojawiło się tu stałe osadnictwo,
aczkolwiek pierwsza wzmianka o miejs-
cowości pochodzi dopiero z 1239 r. Zgod-
26/29
nie z ówczesnymi tendencjami w połowie
XIII w. wytyczono na regularnym planie
nową osadę, którą w 1267 r. obdarowano
prawami miejskimi, przyczyniajÄ…c siÄ™ do jej
rozwoju. Zakończeniem drogi do pełnej
samorządności stało się nadanie w 1364 r.
praw magdeburskich przez Bolka II
Małego. O znaczeniu Świdnicy świadczy
m.in. fakt, iż już w 1248 r. była tu apteka,
najprawdopodobniej najstarsza w Polsce.
Szybko też zaczęli się tu osiedlać zakonni-
cy. Wskutek podziału księstwa
wrocławskiego Świdnica stała się w 1290 r.
stolicą udzielnego księstwa piastowskiego,
które jako ostatnie zostało wchłonięte w
1392 r. - po śmierci Agnieszki, wdowy po
ostatnim tutejszym, bezpotomnym władcy
Bolku II Małym - przez Królestwo Czeskie,
nie otrzymawszy wsparcia ze strony Polski.
Mimo dość częstych pożarów, powodzi i
zaraz miejscowość rozrastała się dynam-
icznie, kwitło życie duchowe i intelektu-
alne, choć napotykało na trudności za
strony Kościoła. W 1315 r. stracono
pięćdziesięciu przedstawicieli waldensów -
ruchu odrodzenia religijnego, a w 1332 r.
podobnie postąpiono z beginkami. Taki też
27/29
los spotkał Żydów, którzy pod koniec śred-
niowiecza mieli tu silny i zamożny ośrodek.
Podstawą rozwoju było rzemiosło, w tym
tkactwo, handel i warzenie piwa znanego z
doskonałej jakości. Konkurencja w zakresie
dystrybucji tego ostatniego doprowadziła
do głośnej w swoim czasie wojny piwnej z
Wrocławiem, toczonej w latach 1380-82.
Już w latach 20. XVI w. dotarła tu Nowa
Nauka i mieszczanie szybko przyjęli nauki
reformacji, czyniÄ…c ze Åšwidnicy silny jej
ośrodek. Nie zmieniła tego nawet intensy-
wna akcja kontrreformacyjna w XVII w.
Wojna trzydziestoletnia przyniosła
ogromne straty, pozostało po niej zaledwie
dwustu mieszkańców. Trzeba było 150 lat,
by Świdnica odzyskała dawną zamożność.
Po I wojnie śląskiej Fryderyk II przystąpił
do przekształcania miasta w twierdzę w
oparciu o projekt Gerharda Corneliusa Wal-
rave. Nie ochroniło to Świdnicy od zdoby-
wania jej przez poszczególne armie w kole-
jnych wojnach, a to pociągnęło za sobą
ogromne straty w budownictwie i majÄ…tku
mieszkańców. Twierdza została zdobyta
przez wojska napoleońskie w 1807 r., po
28/29
czym rozkazem Napoleona rozebrano forty-
fikacje. Umożliwiło to miastu rozwój
przestrzenny, a z nim - gospodarczy,
przyspieszony przez przeprowadzenie linii
kolejowej z Jaworzyny ÅšlÄ…skiej w 1844 r.
Resztę umocnień miejskich i twierdzy zlik-
widowano w 1866 r., pozostały po nich
niewielkie tylko fragmenty. Pierwsza
połowa XX w. była pomyślna, nawet za-
kończenie II wojny światowej nie
przyniosło strat - Świdnica została zajęta
bez walk z chwilÄ… kapitulacji Niemiec.
Od początku życie powojenne - gospodar-
cze i kulturalne - toczyło się tu dynam-
icznie, wkrótce powiększono obszar mias-
ta, w latach 60. rozwinął się przemysł
maszynowy i elektrotechniczny. W następ-
nej dekadzie powstały nowe osiedla
mieszkaniowe. Problemem jednak było
stacjonowanie tu dużego garnizonu Armii
Radzieckiej, a w latach 1986-91 nawet
dowództwa Północnej Grupy Armii
Radzieckiej. Po opuszczeniu Polski przez
wojska radzieckie obiekty przeznaczono na
różne placówki usługowe, komercyjne lub
mieszkania. Za osiągnięcia w rozwoju oraz
29/29
popularyzacji idei europejskich miasto
otrzymało w 2002 r. Medal, a potem Flagę
Rady Europy. W 2004 r. zlokalizowano tu
biskupstwo nowej katolickiej Diecezji Åšwid-
nickiej, nieco póz
niej otworzono podstrefÄ™
Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonom-
icznej, aktywizującej gospodarczo całą
okolicę. Liczące 60 tys. mieszkańców mias-
to odznacza się dużą aktywnością gospo-
darczą i kulturalną, są tu też filie
wrocławskich uczelni.
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej
zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Nexto.pl.