Zeszyty Naukowe 2/2006
Rola i znaczenie Internetu
w komunikacji społecznej
Jadwiga Pawłowska-Mielech, Dariusz Bocek
Streszczenie
Internet jako powszechnie dostępna sieć o zasięgu ogólnoświatowym stanowi
główne z
ródło informacji, wiedzy oraz istotne narzędzie komunikacji społecznej. Pod-
stawowe cechy Internetu wyróżniające go spośród innych mediów, jak: światowy
zasięg, multimedialność, interaktywność przesądzają o jego istotnym wpływie na
kontakty międzyludzkie. W artykule podjęto próbę oceny roli i znaczenia Internetu
w komunikacji społecznej. Podstawę praktycznej weryfikacji tematu stanowił mate-
riał zgromadzony w trakcie przeprowadzonych badań ankietowych wśród miesz-
kańców podmiejskiej gminy w województwie podkarpackim. Ogólnie można
stwierdzić, iż respondenci wykorzystują dostępne usługi sieci w życiu codziennych,
szczególnie w kontaktach międzyludzkich, jednak poważne bariery to ograniczone
środki finansowe, niedostateczna wiedza oraz nie w pełni uświadomione korzyści.
Słowa kluczowe: Internet, komunikacja społeczna
Wprowadzenie
Komunikacja jest nieodłącznym procesem towarzyszącym człowiekowi od za-
rania dziejów. Z upływem czasu zmieniają się sposoby, możliwości i potrzeby
w tym zakresie. W funkcjonowaniu współczesnego społeczeństwa istotną rolę od-
grywa informacja, a szczególnie szybkość jej pozyskiwania czy też przekazywania.
Dlatego też Internet odgrywa obecnie ważną rolę w życiu społeczeństwa z uwagi
na jego podstawowe cechy, takie jak: światowy zasięg, multimedialność, interak-
tywność. Wraz z rozwojem usług dostępnych w Internecie wzrasta również jego
rola w szeroko rozumianej komunikacji społecznej.
W kontekście powyższych rozważań w prezentowanym opracowaniu podjęto
próbę oceny roli i znaczenia Internetu w komunikacji społecznej. Podstawę prak-
tycznej weryfikacji problemu stanowił zgromadzony materiał w wyniku przepro-
wadzonych badań ankietowych wśród mieszkańców podmiejskiej gminy położonej
w województwie podkarpackim.
54 Jadwiga Pawłowska-Mielech, Dariusz Bocek
1. Istota komunikacji społecznej
Komunikacja definiowana jest jako wszelka forma wymiany informacji za po-
mocą znaków między istotami żyjącymi (ludz
mi, zwierzętami), a także między
ludz
mi i maszynami1. Komunikowanie jest procesem społecznym, towarzyszącym
człowiekowi od początków jego istnienia. Współczesne społeczeństwa istnieją
dzięki przekazywaniu informacji i komunikowaniu się.
Komunikowaniu można przypisać kilka fundamentalnych cech:
 jest specyficznym procesem społecznym, ponieważ odnosi się przynajmniej do
dwóch jednostek i przebiega zawsze w środowisku społecznym,
 zachodzi w określonym kontekście społecznym, determinowanym przez liczbę
i charakter uczestników procesu; może to być kontekst interpersonalny, gru-
powy, instytucjonalny, publiczny, masowy lub międzykulturowy,
 jest to proces kreatywny, polegający na budowaniu nowych pojęć i przyswaja-
niu wiedzy o otaczającym świecie,
 ma charakter dynamiczny, bo polega na przyjmowaniu, rozumieniu i interpre-
towaniu informacji,
 jest to proces ciągły, bowiem trwa od chwili narodzenia człowieka aż do jego
śmierci,
 jest procesem symbolicznym, bo posługuje się symbolami i znakami; aby mo-
gło dojść do porozumienia się uczestników niezbędna jest wspólnota semio-
tyczna, czyli operowanie tymi samymi znakami i symbolami,
 jest to proces interakcyjny, tzn. że między jego uczestnikami wytwarzają się
określone stosunki, które mogą mieć charakter partnerski (komunikowanie sy-
metryczne) lub opierać się na stosunku dominacji i podporządkowania (komu-
nikowanie niesymetryczne lub komplementarne),
 komunikowanie jest zasadniczo celowe i świadome, ponieważ działaniem każ-
dego uczestnika procesu kierują określone motywy,
 komunikowanie jest nieuchronne  nikt nie może się nie komunikować , ozna-
cza to, że ludzie zawsze i wszędzie będą się ze sobą porozumiewać bez wzglę-
du na ich uświadamiane bądz
nie uświadamiane zamiary,
 komunikowanie jest procesem złożonym, czyli wieloelementowym i wielofa-
zowym, może mieć charakter dwustronny lub jednostronny, werbalny lub nie-
werbalny, bezpośredni, medialny lub pośredni,
 w przeciwieństwie do pewnych procesów fizycznych lub chemicznych, komu-
nikowanie jest nieodwracalne, nie da się go cofnąć, powtórzyć czy zmienić je-
go przebiegu2.
1
http://portalwiedzy.onet.pl
2
B. Dobek-Ostrowska, Podstawy komunikowania społecznego, Wydawnictwo ASTRUM,
Wrocław 2002, s. 14.
54
Rola i znaczenie Internetu w komunikacji społecznej 55
Proces komunikowania na przestrzeni wieków przebiegał w różny sposób w za-
leżności od potrzeb i dostępnych środków. Najwyższym poziomem komunikowa-
nia w społeczeństwie jest komunikowanie masowe. Jest ono jednocześnie najmłod-
szym sposobem komunikowania się ludzi. Powstało w chwili narodzin pierwszego
środka masowego komunikowania, jakim była drukowana książka w połowie
XV w. i następnie prasa, której początki przypadają na wiek XVII. Obszar ten zo-
stał wzbogacony kolejno przez kino, radio i telewizję, a także o nowe media. Jest
to najszerszy proces komunikowania, jaki występuje w społeczeństwie. W transmi-
sji i wymianie informacji uczestniczy bowiem największa pod względem liczebno-
ści rzesza ludzi. Spośród wszystkich innych szerokich procesów społecznych, ko-
munikowanie masowe zabiera ludziom także najwięcej czasu3.
2. Usługi internetowe wspomagające komunikację społeczną
Rozwój usług internetowych wywiera istotny wpływ na proces komunikacji
społecznej. Najbardziej rozwiniętą i popularną usługę stanowi WWW (World Wide
Web). Jest to obecnie najintensywniej rozwijająca się usługa dostępna w sieci In-
ternet, która w błyskawicznym tempie przekształca charakter sieci w kierunku
powszechnego medium komunikacyjnego4. Dokumenty w WWW mogą mieć róż-
ny wygląd oraz zawartość. Mogą zawierać m.in.: tekst, obrazy, grafikę, dz
więki,
animacje, czy filmy wideo. Pozwalają również na umieszczenie dowolnych infor-
macji, które mogą być na bieżąco aktualizowane i poszerzane. Dotarcie do intere-
sujących informacji umożliwiają wyszukiwarki, z których korzysta się bezpłatnie.
Kolejną powszechnie wykorzystywaną usługą jest e-mail, czyli poczta elektro-
niczna. Jest to obecnie najszybsza i najtańsza forma porozumiewania się użytkow-
ników sieci. Za jej pomocą można przesłać do konkretnej osoby wszystkie infor-
macje, które mogą być przedstawione w formie elektronicznej. Warunkiem jest
posiadanie konta na serwerze poczty elektronicznej oraz programu obsługującego
pocztę. Istnieje szereg możliwości, które pozwalają na usprawnienie sposobów
korzystania z poczty elektronicznej. Korzystanie z poczty elektronicznej naraża jej
użytkowników na otrzymywanie spamów. Spam to elektroniczne wiadomości roz-
syłane do osób, które ich nie oczekują. Istotą spamu jest rozsyłanie dużych ilości
informacji komercyjnych o jednakowej treści do nieznanych osób. By wiadomość
określić mianem spamu musi ona spełnić trzy kolejne warunki jednocześnie:
1) treść wiadomości jest niezależna od tożsamości odbiorcy,
2) odbiorca nie wyraził uprzedniej, zamierzonej zgody na otrzymanie tej wiado-
mości,
3) treść wiadomości daje podstawę do przypuszczeń, iż nadawca wskutek jej wy-
słania może odnieść zyski nieproporcjonalne w stosunku do korzyści odbiorcy.
3
B. Junga, Media, komunikacja, biznes elektroniczny, DIFIN, Warszawa, 2001, s. 27.
4
A. Wojciechowski, Usługi w sieciach informatycznych, PWN, Warszawa 2006, s. 36.
56 Jadwiga Pawłowska-Mielech, Dariusz Bocek
Masowe e-maile dzielą się na dwie kategorie: pierwsza to tzw. Unsolicited
Commercial Email (UCE), czyli spam komercyjny, o charakterze reklamowym,
druga to tzw. Unsolicited Bulk Email (UBE) czyli maile o charakterze często nie-
komercyjnym, takie jak apele organizacji społecznych i charytatywnych, czy partii
politycznych, prośby o pomoc, czy masowe rozsyłanie ostrzeżeń, np. o wirusach
komputerowych5.
Kolejną usługą jest Usenet, Usenet news lub news, która stanowi alternatywną
realizację tej samej idei, co listy dyskusyjne. O ile listy dyskusyjne używają do
rozpowszechniania wiadomości zwykłej poczty elektronicznej  list wysyłany na
adres listy dyskusyjnej zostaje automatycznie rozesłany do wszystkich użytkowni-
ków zapisanych do danej listy, o tyle w systemie news nie otrzymuje się wiadomo-
ści do swojej skrzynki pocztowej, lecz wiadomości rezydują na dyskach wydzielo-
nych komputerów  serwerów news i aby je odczytać, trzeba połączyć się z tymi
komputerami za pomocą specjalnego programu  klienta, tzw. czytnika news
(newsreader)6.
Dużą popularnością wśród użytkowników Internetu w ostatnim czasie cieszy się
kolejna usługa  IRC, będąc równie często używana jak e-mail, czy WWW. Przez
lata rozwoju IRC stał się najłatwiejszym sposobem znalezienia odpowiedzi na inte-
resujące zagadnienia, wymianę informacji, doświadczeń, zawarcie nowych znajo-
mości lub porozmawianie.
3. Internet jako narzędzie komunikacji w opinii respondentów
Podstawę wnioskowania w niniejszym opracowaniu stanowi materiał empi-
ryczny zgromadzony w trakcie przeprowadzonych badań ankietowych. Badaniami
objęto 100 osobową grupę w przedziale wiekowym: do 25 lat  39%, 25-35 lat
 41% i powyżej 35 lat  20%. W przeważającej części były to osoby z wykształ-
ceniem średnim bądz
wyższym, potwierdza to fakt, iż osoby te chętniej niż inni
udzielają informacji poprzez wypełnienie ankiety.
Analizując sposób wykorzystania Internetu przez respondentów z uwzględnie-
niem płci (rys. 1), można stwierdzić, że zarówno wśród kobiet (28%), jak i męż-
czyzn (27%), największym zainteresowaniem cieszy się wykorzystanie sieci jako
z
ródła informacji, niemniej ważnym dla badanych, ale już tylko wśród kobiet
(26%), w mniejszym stopniu mężczyzn (17%) jest wykorzystanie Internetu do
przeglądania stron WWW. Z kolei mężczyz
ni w znacznym stopniu cenią sobie
Internet jako z
ródło pobierania gier i programów (19%). Kolejny, dość istotny
w opinii respondentów, sposób wykorzystania Internetu dotyczy zawierania no-
wych znajomości oraz poszukiwania pracy przez Internet.
5
J.A. Dziarski, Spam, Spamowi stop, PWN, Warszawa 2006, s. 12.
6
J. Gajda, S. Juszczyk, B. Siemieniecki, K. Wenta, Edukacja medialna, Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń 2003, s. 297.
56
Rola i znaczenie Internetu w komunikacji społecznej 57
27%
12%
19%
mężczyz
ni
10%
7%
17%
28%
18%
3%
kobiety
10%
5%
26%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%
przeglądanie stron WWW studiowanie przez internet praca przez internet
pobieranie gier i programów zawieranie nowych znajomości poszukiwanie informacji
Rys. 1. Sposób wykorzystania Internetu
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Do najczęściej wykorzystywanych narzędzi komunikacji (rys. 2) należy poczta
elektroniczna (odpowiednio taką opinię wyraziło 53% kobiet i 48% mężczyzn),
następnie IRC, Chat (25% kobiet i 20% mężczyzn), i w znacznie mniejszy stopniu
grupy dyskusyjne (9% kobiet i 14% mężczyzn).
14
20
mężczyz
ni
48
grupy dyskusyjne
IRC, Chat
poczta elektroniczna
9
25
kobiety
53
0 10 20 30 40 50 60
Rys. 2. Najczęściej wybierane narzędzia komunikacji internetowej
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
58 Jadwiga Pawłowska-Mielech, Dariusz Bocek
TAK
90%
NIE
82%
przelew y
80%
76%
spraw dzanie salda
70%
zakładanie konta
60%
60%
57%
53%
50% 50%
49%
50%
46%
44%
43%
42%
40%
40%
33%
30%
24%
20% 18%
17%
10% 8%
5%
3%
0%
podstaw ow e zaw odow e średnie w yższe
Rys. 3. Wykorzystanie usług bankowych z uwzględnieniem poziomu wykształcenia
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Zakres wykorzystywania dostępnych usług sieci Internet zdeterminowany jest
w pewnym stopniu poziomem wykształcenia. Można to zaobserwować na przykła-
dzie korzystania z usług bankowości elektronicznej (rys. 3). Dokonując podziału
respondentów ze względu na wykształcenie można zauważyć, iż osoby z wyższym
wykształceniem (82%) i średnim (76%) chętniej korzystają z elektronicznym ban-
ków niż pozostali. Również oni chętniej dokonują przelewów przy wykorzystaniu
sieci oraz sprawdzania stanów kont.
Komunikacja internetowa w życiu badanej zbiorowości odgrywa ważną rolę,
można by się zastanowić, czy z biegiem czasu tradycyjne formy komunikacji, takie
jak telefon czy listy pocztowe nie zostaną w zupełności wyparte przez te nowocze-
sne i szybsze formy, które oferuje Internet. Takie stwierdzenie można wysnuć na
podstawie uzyskanych odpowiedzi respondentów (rys. 4), spośród których prawie
połowa uznała, iż Internet w 75% zastąpił tradycyjne formy komunikacji.
58
Rola i znaczenie Internetu w komunikacji społecznej 59
8%
46%
mężczyz
ni
30%
16%
w 100%
w 75%
w 50%
5%
w 25%
49%
kobiety
25%
21%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%
Rys. 4. Stopień zastępowania tradycyjnych form komunikacji komunikacją inter-
netową
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Komunikacja międzyludzka przy wykorzystaniu dostępnych usług Internetu
rozwija się w bardzo szybkim tempie. Zapotrzebowanie na dostęp do sieci jest
bardzo duże, jednak wiąże się z tym szereg ograniczeń (rys. 5). Zarówno kobiety
(54%), jak i mężczyz
ni (50%) za najważniejszy czynnik utrudniający dostęp do
Internetu uważają ograniczone środki finansowe, następnie, już w znacznie mniej-
szym stopniu, wymieniany jest brak dostępu do komputera (takiej odpowiedzi
udzieliło odpowiednio 22% kobiet i 25% mężczyzn).
60 Jadwiga Pawłowska-Mielech, Dariusz Bocek
19%
50%
mężczyz
ni
6%
25%
9%
54%
kobiety
15%
22%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
brak dostępu do komputera brak zainteresowania
ograniczone środki finansowe nie mam zdania
Rys. 5. Czynniki ograniczające dostęp do Internetu
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych
Niewielki odsetek respondentów za istotny czynnik ograniczający dostęp do
sieci uważa brak zainteresowania Internetem, w znacznie większym stopniu doty-
czy to kobiet niż mężczyzn.
Podsumowanie
Przeprowadzone badania wśród mieszkańców gminy pokazują, iż respondenci
wykorzystują Internet oraz dostępne w nim usługi w życiu codziennym. Ankieto-
wani najczęściej wykorzystują Internet jako z
ródło informacji oraz do przeglądania
stron WWW. Wśród najczęściej wybieranych narzędzi komunikacji internetowej
znalazła się poczta elektroniczna oraz IRC/Chat. Narzędzia te wśród badanych
najczęściej wykorzystywane są do komunikacji z przyjaciółmi oraz z rodziną. Mi-
mo dużego zainteresowania usługami dostępnymi w sieci Internet ponad połowa
ankietowanych uważa, iż głównym czynnikiem utrudniającym dostęp do sieci są
ograniczone środki finansowe i brak dostępu do komputera.
Specyficzne cechy Internetu wyróżniające go od innych narzędzi ułatwiających
komunikację przesądzają o ciągle wzrastającej jego roli w komunikacji społecznej.
60
Rola i znaczenie Internetu w komunikacji społecznej 61
Bibliografia
1. Dobek-Ostrowska B., Podstawy komunikowania społecznego, Wydawnictwo
ASTRUM, Wrocław 2002.
2. Dziarski J. A., Spam, Spamowi stop, PWN, Warszawa 2006.
3. Gajda J., Juszczyk S., Siemieniecki B., Wenta K., Edukacja medialna, Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń 2003.
4. Junga B., Media, komunikacja, biznes elektroniczny, DIFIN, Warszawa, 2001.
5. Wojciechowski A., Usługi w sieciach informatycznych, PWN, Warszawa 2006.
THE ROLE AND SIGNIFICANCE OF INTERNET
IN SOCIAL COMMUNICATION
Summary
Internet as an world-wide network is a main source of information, knowledge and
an important means of social communication. The basic features of the Internet
differentiating it from other media are its world-wide coverage, multimedia capa-
bilities and interactivity, which determine its important influence on interpersonal
contacts. This paper attempts to analyze the role and importance of Internet in
social communication. Material presented was collected in the course of a ques-
tionnaire research among inhabitants of suburban provinces in Podkarpackie pro
vince. One can generally claim that the respondents use the available network
services in their daily lives predominantly for interpersonal contacts. However serious
barriers occur through limited financial resources, insufficient knowledge and lack of
information of the benefits.
Jadwiga Pawłowska-Mielech jest adiunktem w Pracowni Nauko-
wo-Dydaktycznej Informatyki Gospodarczej Wydziału Ekonomii
Uniwersytetu Rzeszowskiego, posiada 15-letni staż pracy, doświad-
czenie zawodowe w zakresie prowadzenia zajęć na studiach stacjo-
narnych i niestacjonarnych z Zastosowania informatyki w obrocie
towarowym, Informatyki finansowej, Rachunkowości i Finansów.
Dariusz Bocek jest absolwentem 2005/2006 Wydziału Ekonomii
Uniwersytetu Rzeszowskiego, specjalność: Przedsiębiorczość
w Agrobiznesie.