Szkoła Policji w Katowicach
Zagadnienia administracyjno-prawne posiadania
broni palnej w Polsce
Charakterystyka prawa posiadania broni palnej
Opracowanie:
nadkom. Piotr Podsiedlik
Zakład Służby Kryminalnej
Wydawnictwo
Szkoły Policji w Katowicach
2010
1
S
P
A
O
A

L
O
I
C
K
J
Z
I
 Wszelkie prawa zastrzeżone  Szkoła Policji w Katowicach 2010
Książki nie wolno reprodukować (adaptować) ani w całości, ani w części, niezależnie od zastosowanej
techniki (druk, fotografia, komputer, kserograf, fonografia itd.), bez pisemnej zgody Wydawcy.
Druk i oprawa: Szkoła Policji w Katowicach
2
Spis treści
Spis treści .................................................................................................................... 3
Wstęp .......................................................................................................................... 5
1. Reglamentacja administracyjno-prawna posiadania broni palnej .................... 7
2. Regulacje ustawy o broni i amunicji.............................................................. 16
3. Obrót bronią palną i amunicją ........................................................................ 25
4. Istota pozwolenia na broń palną ..................................................................... 33
5. Nadzór i kontrola nad posiadaniem broni palnej i przestrzeganiem zasad
posługiwania się tą bronią.............................................................................. 38
6. Zasady obchodzenia się z bronią palną .......................................................... 45
Zakończenie .............................................................................................................. 49
Wykaz tabel i rysunków............................................................................................ 51
Bibliografia ............................................................................................................... 52
3
4
Wstęp
Problematyka posiadania broni palnej wiąże się ściśle z tematyką obchodzenia
się z tą bronią, zarówno pod względem technicznym, taktycznym, jak i prawnym.
Wzbudzała ona zawsze i nadal wzbudza spore zainteresowanie i kontrowersje.
Co jakiś czas rozbrzmiewa dyskusja na temat tego, czy prawo do posiadania broni
powinno być zliberalizowane, przez co dostęp do broni stanie się łatwiejszy, czy też
dostęp do broni palnej powinien być maksymalnie utrudniony. Obecnie trwa dyskusja
nad nowym projektem ustawy o broni i amunicji.
Kluczowym zagadnieniem opracowania pod tytułem  Charakterystyka prawa
posiadania broni palnej w Polsce jest przedstawienie przepisów prawnych, na których
opiera się prawo do posiadania broni palnej w Polsce przez osoby fizyczne.
Wybór powyższego tematu podyktowany był rangą zagadnienia, jak również
brakiem jego kompleksowego ujęcia, a także moim zainteresowaniem opisywaną
problematyką. W ostatnich latach obserwujemy stały wzrost przestępczości zbrojnej
i brutalizacji życia codziennego, wiele osób w celu obrony osobistej i większego
poczucia bezpieczeństwa, ubiega się o prawo do legalnego posiadania broni palnej.
Konieczne wydaje się więc zaprezentowanie, na czym polega w prawodawstwie
polskim prawo do legalnego posiadania broni i jakie wiążą się z nim zagrożenia.
W opracowaniu tym omówiona zostanie również reglamentacja
administracyjno-prawna broni. Wskazane zostaną także organy powołane do nadzoru
i kontroli posiadania broni oraz przestrzegania zasad posługiwania się bronią palną.
Przedmiotowe opracowanie może być z powodzeniem wykorzystane jako
materiał uzupełniający przez słuchaczy szkolenia podstawowego, podczas omawiania
przepisów ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (T.j. Dz. U. z 2004 r. Nr
52, poz. 525, z póz
n. zm.), a także przez słuchaczy szkolenia specjalistycznego dla
policjantów realizujących czynności w postępowaniach administracyjnych.
Opracowanie obejmuje stan prawny na 1 września 2010 roku.
5
6
1. Reglamentacja administracyjno-prawna posiadania broni palnej
Rzeczpospolita Polska należy do państw określanych mianem krajów prawa
stanowionego. W państwach tego typu prawo wywodzi się w szczególności z decyzji
organów państwowych wyposażonych w moc wydawania norm ogólnych,
powszechnie obowiązujących w państwie, są to tzw. kompetencje prawodawcze. Owe
kompetencje przyznaje najwyższym organom państwowym Konstytucja RP, która jest
z
ródłem pierwotnym wszelkich praw obowiązujących w naszym kraju. Jest zatem
również pośrednio z
ródłem prawa do posiadania broni.
Posiadanie i używanie broni palnej w Polsce, podobnie jak w większości
państw europejskich, podlega reglamentacji administracyjno-prawnej. Nie jest to
rozwiązanie nowe, albowiem jak już opisywano w poprzednim rozdziale, od
odzyskania przez nasz kraj niepodległości w 1918 roku broń palna podlegała
w Rzeczypospolitej Polskiej takiej reglamentacji.
Ustawodawca, nowelizując każdorazowo lub opracowując nową ustawę
regulującą zagadnienia związane z posiadaniem broni, staje przed problemem, jak
właściwie powinna wyglądać modelowo ta instytucja, a także, w którym kierunku
mają podążać zmiany. Kwestię sporną stanowi w takich wypadkach problem
rozszerzenia legalnego dostępu do broni, tak aby każdy, kto chce broń posiadać mógł
to uczynić, czy też ograniczenia dostępu do broni do tego stopnia, aby tylko nieliczne
formacje państwowe posiadały broń palną niezbędną im do wykonywania zadań
publicznych. Są to dwa skrajne przypadki, reprezentujące diametralnie różne
stanowiska w dyskusji na temat ogólnego dostępu do broni. Na polu tym pojawia się
kwestia prawa do posiadania broni, jako prawa podmiotowego każdego Polaka.
Pojawił się również pogląd, aby ułatwić dostęp do posiadania broni palnej
przechowywanej wyłącznie w miejscu zamieszkania jej posiadacza, a utrudnić lub
wręcz uniemożliwić noszenie broni palnej poza tym miejscem.
Według M. Filara istota problemu posiadania broni sprowadza się do
odpowiedzi na pytanie:  czy we współczesnym, demokratycznym, pluralistycznym,
traktującym swych obywateli podmiotowo państwie prawa legalny dostęp do broni
palnej powinni mieć jedynie funkcjonariusze lub pracownicy organów państwa,
zajmujących się zapewnieniem porządku i bezpieczeństwa oraz pozapaństwowych
7
podmiotów spełniających takie funkcje, zaś inni obywatele tylko w wyjątkowych
sytuacjach na mocy opartej w istocie na swobodnym uznaniu administracyjnym
decyzji określonego organu administracyjnego, czy też każdy obywatel, po spełnieniu
określonych kryteriów formalnych, powinien mieć prawo do posiadania takiej broni 1?
A co za tym idzie, czy posiadanie broni przez obywatela powinno być jego
szczególnym przywilejem, czy też jest jego prawem podmiotowym, a państwo
ograniczałoby się jedynie do sprawdzenia, czy zostały spełnione warunki formalne do
wydania takiego pozwolenia.
Warto w tym miejscu wyjaśnić czym jest owo, wspomniane już wcześniej,
prawo podmiotowe. Otóż na gruncie prawa cywilnego przez prawo podmiotowe
rozumie się  sferę uprawnień podmiotu przyznaną i zabezpieczoną przez normy
prawne wynikające ze stosunku cywilnoprawnego np. prawo własności 2.
Szczególną odmianą tych uprawnień są roszczenia, polegające na tym, że od
indywidualnie oznaczonej osoby podmiot żąda określonego zachowania np. w naszym
wypadku wydania pozwolenia na broń.
Dla potrzeb niniejszego opracowania można przyjąć za M. Filarem, że  prawo
podmiotowe to możność działania, moc jednostki, czyli jej kompetencje do dokonania
określonych czynności czy zachowania określonych postaw. Podstawową, praktyczną
konsekwencją takiego prawa podmiotowego jest roszczenie, tj. prawo lub uprawnienie
określone w ten sposób, że uprawniony może od konkretnego podmiotu żądać
określonego zachowania się. W omawianym przez nas kontekście przedmiotem
takiego uprawnienia byłoby roszczenie obywatela w stosunku do właściwego organu
państwowego o wydanie mu, w przypadku spełnienia przezeń określonych przez
prawo warunków, zezwolenia na posiadanie broni palnej 3.
R. Januszewski, P. Kutia i G. Pawelczyk stoją na stanowisku, iż:  prawo do
posiadania broni należy w demokratycznym państwie do katalogu podstawowych
praw obywatelskich 4. Wspomniani autorzy uważają wręcz, że w Polsce prawo do
1
M. Filar, Prawo posiadania broni palnej jako obywatelskie prawo podmiotowe,  Państwo i Prawo 1997, nr 5,
s. 41-53. Zob. też M. Filar, Prawo posiadania broni palnej jako obywatelskie prawo podmiotowe [w:]
Współczesne prawo i prawoznawstwo, Toruń 1999.
2
Zob. m.in. P. Kubiński, Wybrane zagadnienia prawa cywilnego i gospodarczego, Olsztyn 1996, s.21.
3
M. Filar, Prawo posiadania broni palnej& , s. 41-53. Zob. też M. Stahl, Publiczne prawo podmiotowe [w:]
Prawo administracyjne-pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2000, s. 56  59.
4
P. Januszewski, P. Kutia i G. Pawelczyk, Prawo do broni,  Wprost 1997, nr 32.
8
posiadania broni jest nagminnie łamane przez władze, albowiem dostęp do broni
obywateli naszego kraju pozostaje ich zdaniem bardzo ograniczony.
Czy takie stwierdzenie jest słuszne? Trudno to jednoznacznie stwierdzić, gdyż
instytucja posiadania broni jest bardzo skomplikowana i nie sposób określić, jak
powinna ona wyglądać jednym zdaniem. Faktem jest, że nie każdy, kto chce otrzymać
pozwolenie na broń, otrzymuje je. Jednak wydaje się, że zwolenników rozszerzenia
dostępu do legalnej broni, a co się z tym wiąże, uznania prawa obywateli do
posiadania broni, jako ich prawa podmiotowego, jest tylu, ilu przeciwników takiego
ujęcia posiadania broni.
Pora zatem rozważyć wszystkie  za i  przeciw podmiotowego ujęcia prawa
do posiadania broni palnej przez obywateli naszego kraju.
Najczęściej podnoszonymi aspektami i okolicznościami faktycznymi
uzasadniającymi wydanie pozwolenia na zakup i posiadanie broni palnej, oprócz
oczywiście pracy w agencjach ochrony osób i mienia, jest ochrona życia i zdrowia,
a także zapewnienie bezpieczeństwa osobistego wnioskodawcy. Jak w takich
sytuacjach powinien zachować się organ wydający pozwolenia na broń? Czy każdy ze
składających taki wniosek powinien otrzymać pozwolenie na posiadanie broni?
Konstytucja RP gwarantuje obywatelom prawo do życia, wolności
i bezpieczeństwa. W art. 31 pkt 1 ustawodawca stwierdza:  Wolność człowieka
podlega ochronie prawnej . W kolejnych artykułach Konstytucji RP ustawodawca
stanowi też między innymi, iż Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi
(a więc nie tylko swoim obywatelom  przyp. autora) prawną ochronę życia (art. 38),
nietykalność osobistą i wolność osobistą (art. 41 pkt 1). Z przytoczonych przepisów
w jasny sposób wynika, że obywatel ma niezbywalne prawo do obrony swojego życia
i bezpieczeństwa. Wynika z tego, że prawo do posiadania broni palnej jest prawem
podmiotowym każdego obywatela. Ma on zatem prawo żądać od właściwego organu
wydania mu stosownego pozwolenia. Rzadko prawo jest bezwzględne (kategoryczne)
i tak jest w tym przypadku.
Oceniając obecną kondycję Policji w naszym kraju, można od razu stwierdzić,
że sporadyczne będą sytuacje, w których obywatel padając ofiarą przestępstwa może
liczyć na to, że funkcjonariusze przybędą na miejsce zdarzenia we właściwym czasie
9
od wezwania5. Obywatel jest zatem praktycznie pozostawiony samemu sobie. Nie
można odmówić racji panującemu poglądowi, że łatwiejszy, swobodniejszy dostęp do
posiadania broni przez obywateli w jakimś stopniu wyrównuje ich szanse w starciu
z uzbrojonym przestępcą, co z kolei wpływa na zwiększenie ich poczucia
bezpieczeństwa. A właśnie poczucie tego bezpieczeństwa powinno stwarzać państwo6.
Ustawodawca, zaostrzając przepisy regulujące posiadanie broni przy obecnym stanie
przestępczości, mimowolnie zgadza się na zwiększenie bezbronności obywateli
naszego kraju przy wciąż wzrastającej przestępczości.
Trudno odmówić racji powyższym twierdzeniom, które wciąż pojawiają się
w mass mediach, jednak, jak wskazują oponenci takiego stanowiska, ani jeden artykuł
Konstytucji RP nie mówi, że obrona wspomnianych wartości, a więc życia, zdrowia
i bezpieczeństwa obywatela ma odbywać się za pomocą broni palnej.
Nie sposób, omawiając ochronę życia lub wolności obywateli, nie wspomnieć
o Karcie Paryskiej Nowej Europy z 21 listopada 1990 r., która stanowi m.in., że:
 Prawa człowieka i podstawowe wolności są niezbywalne i nie mogą zostać odebrane
oraz są gwarantowane przez prawo. Ich ochrona i popieranie jest naczelnym
obowiązkiem władz . Natomiast Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich
i Politycznych stanowi w art. 6, że:  każda istota ludzka ma przyrodzone prawo do
życia. Prawo to powinno być chronione przez ustawę . Z kolei Europejska Konwencja
o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r., przez
Polskę ratyfikowana 2 paz
dziernika 1992 r.7, w art. 2 ust. 1 stanowi prawo każdego
człowieka do życia, a w art. 5 pkt 1 prawo każdego człowieka do wolności
i bezpieczeństwa osobistego. Jednym z podmiotowych praw człowieka jest prawo do
obrony koniecznej, które statuuje art. 2 ust. 2 wspomnianej Konwencji, w którym
czytamy, że:  pozbawienie życia nie będzie uznawane za sprzeczne z tą konwencją,
jeśli nastąpi w wyniku bezwzględnie koniecznego użycia siły w obronie jakiejkolwiek
osoby przed bezprawną przemocą .
Wśród zwolenników liberalizacji dostępu do broni palnej w celu obrony
osobistej akcentowana jest sytuacja, w której hobby polegające na strzelaniu do
5
Zob. J. Osiecka, Poczucie zagrożenia przestępczością oraz społeczne opinie o policji w świetle sondaży opinii
publicznej, Biuro Studiów i Ekspertyz, Raport nr 151, .
6
Zob. P. Palka, Broń palna a poczucie bezpieczeństwa obywateli,  Jurysta 1988, nr 5, s. 21-23. a: Broń palna
a poczucie bezpieczeństwa obywateli,  Jurysta 1988, nr 5, s.21-23.
7
Zob. Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284.
10
zwierząt posiadanie broni usprawiedliwia, a chęć obrony żony przed gwałtem już nie8.
Zwolennicy rozszerzenia dostępu do broni twierdzą, że do popełniania przestępstw,
przy użyciu broni palnej, wykorzystywana jest broń posiadana nielegalnie. Trudno nie
zgodzić się z tym poglądem.
Za rozszerzeniem dostępu do broni przemawiała również propozycja, która
dotyczyła obniżenia wieku niezbędnego do otrzymania pozwolenia na broń palną do
18 lat. Miało to sprawić, że w Polsce wielu ludzi będzie potrafiło posługiwać się
bronią palną, albowiem współczynnik osób znających tajniki broni palnej jest
znikomy.
Reasumując, gdyby prawo posiadania broni w Polsce stało się prawem
podmiotowym każdego obywatela, wtedy organ państwa właściwy do jego
urzeczywistnienia, po zaistnieniu okoliczności faktycznych, o których będzie mowa
w następnym rozdziale, na które powołuje się osoba ubiegająca się o pozwolenie na
posiadanie broni i jeżeli nie zachodziłaby żadna z przesłanek negatywnych, powinien
pozwolenie wydać. Na pewno wpłynęłoby to na poprawę poczucia bezpieczeństwa
zwykłych obywateli. Generalnie panuje jednak pogląd, że osoby, które obiektywnie
w niewielkim stopniu są narażone na stanie się ofiarą przestępstwa, deklarują
największy strach przed przestępstwem i obawę o swoje bezpieczeństwo9.
Z przeprowadzonych badań wynika, że najczęściej zwracają się z podaniem
o pozwolenie na broń biznesmeni, adwokaci, prokuratorzy, właściciele kantorów,
jubilerzy i sędziowie10. Jest to zatem kategoria ludzi bardziej narażonych na
zagrożenie zdrowia i życia niż przeciętny obywatel, ale zarazem ludzi o wyższych
dochodach.
W obecnej chwili według P. Januszewskiego:  najłatwiej uzyskać pozwolenie
na broń bardzo znanym i popularnym osobom, aktorom, piosenkarzom,
przedsiębiorcom, sportowcom i politykom. Zupełnie inaczej jest w wypadku  szarych
obywateli , którzy nawet nie mogą zaskarżyć do NSA arbitralnej decyzji policji
o odmowie wydania pozwolenia na broń 11. Przedstawiona opinia wydaje się być
przesadzona. Prawo obywatela do sądu gwarantuje mu Konstytucja RP, a sama
8
W. Chróścik, Polacy mają prawo do posiadania broni,  Rzeczpospolita 2008, nr 106 z dnia 7.05.2008.
9
Zob. A. Misiuk, Społeczne poczucie bezpieczeństwa i czynniki wyznaczające jego poziom [w:] Bezpieczny
obywatel-bezpieczne państwo, Lublin 1998, s. 37-48.
10
Zob. T. Szymborski i G. Zasępa, Trudniej o legalną broń,  Trybuna Śląska  Dzień z dnia 4.08.2000.
11
P. Januszewski, P. Kutia i G. Pawelczyk, Prawo...
11
procedura odwoławcza od decyzji organu wydającego pozwolenia na broń omówiona
zostanie w dalszych rozdziałach.
Ustawodawca polski stoi jednak na stanowisku, iż prawo posiadania broni nie
jest obywatelskim prawem podmiotowym, musi podlegać ograniczeniom i dlatego
podlega ono reglamentacji administracyjno-prawnej, a co ważniejsze uzyskanie
pozwolenia na posiadanie broni jest bardzo trudne.
Przeciwnicy rozszerzenia dostępu do broni argumentowali swoje stanowisko
tym, że broń będą posiadały osoby, które nie będą potrafiły się nią posługiwać, osoby,
które w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia, działając w sytuacjach stresowych
nie będą potrafiły skutecznie użyć broni, a co za tym idzie przestępcy mogliby łatwo
im tę broń odebrać. A po co, ich zdaniem, dozbrajać świat przestępczy? Przeciwnicy
rozszerzenia dostępu do broni wysuwają również argument, że posiadacze broni
w chwili, gdy dochodzi do jej użycia, nie potrafią jej użyć.  Amerykańscy eksperci
w posługiwaniu się bronią krótką oceniają, że około 80 proc. ludzi noszących broń nie
umie jej skutecznie użyć. W niewielkim stopniu sytuację może zmienić wprowadzenie
obowiązku szkolenia, egzaminowania, jak i sprawdzania stanu psychicznego
potencjalnych nabywców broni 12. Dalej u tego autora czytamy, że w ocenie
psychologów co drugi posiadacz broni palnej w ogóle nie powinien brać jej do ręki.
Młodzi posiadacze broni są zbyt lekkomyślni, natomiast starsi w obliczu zaskoczenia
panikują.
Zdaniem P. Palki  powszechność występowania broni palnej, to większa liczba
przypadków jej zagubienia, czy kradzieży, a więc potencjalnie możliwej do
wykorzystania przez osoby nieuprawnione. Obywatele spełniający warunki ustawowe
będą mogli uzyskać broń legalnie, pozostałe osoby zainteresowane bronią zdobędą ją
nielegalnie. (...) Także stopień umiejętności posługiwania się bronią palną, w tej
drugiej grupie będzie niewątpliwie wyższy. O wiele łatwiej przy tym użyć broni do
zamachu niż do jego odparcia 13. Przedstawione założenie wydaje się być rażąco
skrajnym, gdyż nie można poniekąd z góry przypuszczać, że każdy kto otrzyma broń
palną utraci ją, czy to w wyniku kradzieży, czy też zagubienia. Pogląd, że obywatel nie
otrzyma pozwolenia na broń, gdyż może ją utracić lub wykorzystać w sposób
12
Zob. P. Palka, Broń palna& , s. 21-23.
13
Tamże.
12
niezgodny z prawem, wydaje się być chybiony. Niemniej jednak powyższe
okoliczności należy mieć na uwadze przy rozpatrywaniu podania o broń.
Na łamach mass mediów często słyszy się komunikaty, że podczas
nieodpowiedzialnego manipulowania bronią palną giną przypadkowi ludzie,
a niekiedy również posiadacze tej broni. Dotyczy to przeważnie środowisk
żołnierskich i policyjnych. Nierzadko broń mają w swych rękach dzieci. Jeśli chodzi
o niebezpieczeństwo, jakie stanowi broń palna dla dzieci, to generalnie jest ono
zawinione przez dorosłych posiadaczy tej broni, którzy świadomie lub nieświadomie
na skutek lekkomyślności lub niedbalstwa umożliwiają dzieciom dostęp do broni.
Jednak czasami zdarza się, że to właśnie dzieci są ofiarami strzałów oddawanych
przez dorosłych14.
Pojawiały się również opinie, że zwiększenie liczby legalnie posiadanej broni
spowoduje znaczący wzrost liczby samobójstw. Dane statystyczne dotyczące
samobójstw według Komendy Głównej Policji przedstawiają się następująco:
Rok Ogółem Mężczyz
ni Kobiety
2000 4947 4090 857
2001 4971 4184 787
2002 5100 4215 885
2003 4634 3890 744
2004 4893 4104 789
2005 4621 3885 736
2006 4090 3444 646
2007 3530 2924 606
Tabela 1.1. Liczba zamachów samobójczych zakończonych zgonem
Jeżeli natomiast chodzi o liczbę samobójstw, do popełnienia których
wykorzystana została broń palna, to sytuacja przedstawia się następująco:
14
Szerzej, M. Kulicki, Nieostrożne obchodzenie się z bronią palną. Studium z zakresu kryminalistyki, Toruń 1982.
13
Rok Liczba samobójstw
2000 50
2001 58
2002 64
2003 44
2004 58
2005 52
2006 36
2007 38
Tabela 1.2. Liczba zamachów samobójczych popełnionych przy użyciu broni palnej15
Broń palna, zdaniem przeciwników jej posiadania, pozwala na swego rodzaju
poczucie władzy, często bezmyślnie okazywane. Posiadacz broni czuje się kimś
wyjątkowym, zbyt często i zbyt łatwo przychodzi mu ochota na zaimponowanie innym
swoistym poczuciem męstwa, jakie daje posiadanie broni.  Na podstawie badań ponad
pięciotysięcznej rzeszy osób posiadających pozwolenie na broń lub ubiegających się
o nie, możemy stwierdzić, około 30 procent wykazywało nadmierny poziom agresji
lub lęku, cierpiało na zaburzenia psychiczne związane z uszkodzeniem ośrodkowego
układu nerwowego, nadużywało alkoholu. Po naszych ulicach chodzą nieobliczalne
bandziory, które mają pozwolenie na broń, choć nigdy nie powinni go otrzymać 16.
J. Wójcikiewicz i J. Widacki dostrzegli ponadto problem społecznych kosztów
dostępności broni palnej. Ich zdaniem  powszechna dostępność broni palnej przyniesie
negatywne skutki w dziedzinie bezpieczeństwa i porządku publicznego. Istnieje
obawa, że społeczne koszty, takiej de facto politycznej, decyzji znacznie przewyższą,
iluzoryczne w dużej mierze, korzyści z niej płynące 17. Autorzy ci uważają, iż
liberalizacja w dziedzinie posiadania broni palnej przez zwykłych obywateli może
wpływać nie tylko na poziom i charakter przestępczości, ale może oddziaływać
również na ich poczucie bezpieczeństwa. Z badań przeprowadzonych przez CBOS
w kwietniu 1996 roku wynikało, że aż 83% Polaków opowiadało się za zaostrzeniem
15
Dane na podstawie statystyk zamieszczonych na stronie internetowej KGP .
16
D. Bernhardt-Kowalska, Uzbroić czy rozbroić,  Prawo i Życie z dnia 21.03.1998, s.7-9.
17
J. Wójcikiewicz i J. Widacki, Społeczne koszty dostępności broni palnej [w:] Bezpieczny obywatel 
bezpieczne państwo, Lublin 1998, s. 401.
14
przepisów dotyczących otrzymywania pozwolenia na posiadanie broni, a tylko 11%
było przeciwnego zdania18.
Przeprowadzone badania i obserwacje pozwoliły na wyciągnięcie przez
J. Widackiego i J. Wójcikiewicza następujących wniosków:
1. Dostępność broni palnej nie jest miarą stopnia demokratyzacji życia w danym
państwie.
2. Akty prawne, które regulują dostępność broni palnej dla obywateli powinny
zawierać rozwiązania zweryfikowane przez naukę, nie mogą także nie
uwzględniać specyfiki danego państwa.
3. Koszty powszechnego dostępu do broni palnej mierzone bilansem zysków
i strat przemawiają przeciwko liberalnej polityce prawodawczej w tej
dziedzinie19.
Zrodziło to potrzebę ograniczenia dostępu do broni, a już na pewno potrzebę
reglamentacji administracyjno-prawnej broni. Jednym słowem nie uczyniono dostępu
do broni palnej łatwiejszym.
Jest to pewnego rodzaju ograniczenie prawa podmiotowego obywateli. Jednak
Konstytucja RP stanowi, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych
wolności i praw mogą być ustanawiane, musi to jednak następować tylko w ustawie
i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa
lub porządku publicznego, bądz
dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności
publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać
istoty wolności i praw  mówi o tym art. 31 ust. 3. Faktem jest, że w Konstytucji RP
nie znalazł się zapis, iż każdy obywatel ma prawo do posiadania broni, jak to np.
reguluje Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Reglamentację administracyjno-prawną posiadania broni wg Z.T. Nowickiego
w celu samoobrony, a więc przez zwykłego obywatela, przedstawia się w trzech
aspektach:
1) licencjonowania posiadania, tzw. wydawania urzędowych pozwoleń na broń
w trybie ustawy o broni i amunicji oraz przepisów o postępowaniu
administracyjnym;
18
Tamże, s. 405.
19
Tamże, s. 407.
15
2) uprawnień i obowiązków posiadacza oraz uprawnień Policji wobec niego, które
określone są w ustawie o broni i amunicji;
3) zagrożeń odpowiedzialnością karną za przekroczenie przez posiadacza swoich
uprawnień i obowiązków przewidzianych w ustawie o broni i amunicji oraz
kodeksie karnym20.
2. Regulacje ustawy o broni i amunicji
Ustawa z 21 maja 1999 r. o broni i amunicji21 określa zasady wydawania
i cofania pozwoleń na broń, nabywania, przechowywania, zbywania i deponowania
broni i amunicji, przewozu przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz przywozu
z zagranicy i wywozu za granicę broni i amunicji, jak również zasady posiadania broni
przez cudzoziemców oraz zasady funkcjonowania strzelnic. Poza przypadkami
określonymi w ustawie nabywanie, posiadanie oraz zbywanie broni i amunicji jest
zabronione.
Przepisy wymienionej ustawy nie dotyczą:
1) broni i amunicji stanowiących uzbrojenie Sił Zbrojnych RP, Policji, Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu
Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, Biura Ochrony Rządu, Straży Granicznej, Służby Celnej,
Służby Więziennej oraz innych państwowych formacji uzbrojonych,
w odniesieniu do których dostęp do broni regulują odrębne przepisy;
2) broni i amunicji stanowiących uzbrojenie żołnierzy armii państw obcych
przebywających na terytorium RP w związku z przedsięwzięciami wojskowymi
realizowanymi wspólnie z Siłami Zbrojnymi RP, a także na podstawie umów
i porozumień międzynarodowych;
3) broni i amunicji stanowiących uzbrojenie funkcjonariuszy straży granicznej
państw Unii Europejskiej przebywających na terytorium RP w ramach
zespołów szybkiej interwencji na granicy na zasadach określonych
20
Z.T. Nowicki, Zanim strzelisz. Poradnik dla posiadacza broni, Warszawa 1993, s. 13.
21
T.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525, z póz
n. zm.
16
w rozporządzeniu (WE) nr 863/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
11.07.2007 r. ustanawiającym mechanizm tworzenia zespołów szybkiej
interwencji na granicy oraz zmieniającym rozporządzenie Rady (WE) nr
2007/2004 w odniesieniu do tego mechanizmu i określającym uprawnienia
i zadania zaproszonych funkcjonariuszy (Dz. Urz. UE L 199 z 31.07.2007 r. str.
30);
4) obrotu z zagranicą bronią i amunicją, technologiami i usługami mającymi
znaczenie dla obronności, bezpieczeństwa lub ważnych interesów Państwa oraz
wytwarzania, przewozu przez terytorium Polski, przywozu z zagranicy
i wywozu za granicę broni i amunicji w celach przemysłowych lub handlowych,
a także obrotu nimi na podstawie odrębnych przepisów;
5) przemieszczania amunicji przez przedsiębiorców oraz przedsiębiorców
zagranicznych, w rozumieniu ustawy z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach
wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego22.
W art. 4 ustawy o broni i amunicji wyróżnia cztery rodzaje broni:
1) broń palną, w tym broń bojową, myśliwską, sportową, gazową, alarmową
i sygnałową;
2) broń pneumatyczną;
3) miotacze gazu obezwładniającego;
4) narzędzia i urządzenia, których używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu:
a) broń białą w postaci:
ostrzy ukrytych w przedmiotach niemających wyglądu broni,
kastetów i nunczaków,
pałek posiadających zakończenie z ciężkiego i twardego materiału lub
zawierających wkładki z takiego materiału,
pałek wykonanych z drewna lub innego ciężkiego i twardego materiału,
imitujących kij bejsbolowy,
b) broń cięciwową w postaci kusz,
c) przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii
elektrycznej.
22
Dz. U. Nr 117, poz. 1007 i Nr 238, poz. 2019.
17
Gotowe lub obrobione istotne części broni lub amunicji ustawa również uważa
za broń. Za istotne części broni palnej i pneumatycznej ustawodawca uznaje szkielet
broni, baskilę, lufę, zamek, komorę zamkową oraz bęben nabojowy. Istotnymi
częściami amunicji są z kolei: pociski wypełnione materiałami wybuchowymi,
chemicznymi środkami obezwładniającymi lub zapalającymi albo innymi
substancjami, których działanie zagraża życiu lub zdrowiu, spłonki inicjujące spalanie
materiału miotającego i materiał miotający w postaci prochu strzelniczego.
Prawodawca w tym miejscu zrównuje z bronią palną jej istotne części, a nie
odnosi się przy tym do ich aktualnego stanu technicznego czy wartości użytkowej.
Regulacja taka sprawia zdaniem M. Pękały i J. Rosiaka, iż:  spotykane w niektórych
kręgach zjawisko poszukiwania, renowacji i kolekcjonowania broni palnej wykopanej
w terenie wiąże się z naruszeniem prawa. Zdekompletowany i zardzewiały egzemplarz
broni nadal składa się z istotnych jej części. Sprawność techniczna broni palnej, czy
precyzyjniej jej zdolność do skutecznego miotania ładunku rażącego na odległość, nie
ma wpływu na kwalifikację prawną czynu, a jedynie może wpływać na ocenę stopnia
zagrożenia porządku publicznego i ewentualny wymiar kary 23.
Ustawodawca w art. 6 ustawy o broni i amunicji zabrania dokonywania
jakichkolwiek przeróbek broni zmieniających jej rodzaj, kaliber lub przeznaczenie,
a w szczególności przerabiania broni przystosowanej wyłącznie do amunicji
wypełnionej chemicznymi środkami obezwładniającymi lub do amunicji ślepej,
dostosowującymi ją do wystrzelenia pocisku z lufy albo z elementu zastępującego lufę
w wyniku działania sprężonych gazów powstających na skutek spalania materiału
miotającego. Dokonywanie takich przeróbek ustawodawca uważa za wyrób broni.
Prawodawca dopuszcza możliwość posiadania broni palnej, która pozbawiona
zostanie w sposób trwały cech użytkowych. Procedurę pozbawiania broni palnej cech
użytkowych określa art. 6a ustawy o broni i amunicji oraz wydane na jego podstawie
rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 kwietnia
2004 r. w sprawie pozbawiania broni palnej cech użytkowych24. W oparciu
o przywołane przepisy można stwierdzić, że prawodawca dopuszcza możliwość
pozbawiania broni palnej w sposób trwały cech użytkowych przez uprawnionego
23
M. Pękała i J. Rosiak: Nowa ustawa o broni i amunicji,  Biuletyn Informacyjny CLK KGP 2000, nr 113,
s. 42.
24
Dz. U. Nr 94, poz. 924.
18
przedsiębiorcę, zgodnie ze specyfikacją techniczną określającą szczegółowo sposób
pozbawiania cech użytkowych danego rodzaju, typu i modelu broni, wydaną przez
jednostkę uprawnioną i zatwierdzoną przez jednostkę uprawnioną do potwierdzania
pozbawienia broni palnej cech użytkowych.
Przez pozbawienie broni palnej w sposób trwały cech użytkowych, rozumie się
pozbawienie cech użytkowych wszystkich istotnych części broni palnej w taki sposób,
by mimo działania sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału
miotającego, nie była zdolna do wystrzelenia pocisku lub substancji z lufy albo
elementu ją zastępującego oraz do wywołania efektu wizualnego lub akustycznego,
a przywrócenie broni cech użytkowych bez podjęcia czynności specjalistycznych nie
było możliwe.
Jednostkami uprawnionymi do wydania specyfikacji technicznej są podmioty
posiadające uprawnienia do wytwarzania broni palnej lub wymienione jako instytucje
uprawnione do wydawania opinii w zakresie wytwarzania i obrotu bronią
i amunicją. Jednostki te wydają specyfikacje techniczne w odniesieniu do tych
rodzajów broni palnej, które wytwarzają. Jednostką uprawnioną do zatwierdzania
specyfikacji technicznej oraz do potwierdzania pozbawienia cech użytkowych broni
palnej wszelkiego rodzaju, typu i modelu i nanoszenia na niej stosownych oznaczeń
jest Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Komendy Głównej Policji.
Posiadacz broni palnej, przekazując broń do jednostki uprawnionej do
pozbawienia cech użytkowych, okazuje pozwolenie na broń. Przyjęcie broni palnej do
pozbawienia cech użytkowych potwierdza się na piśmie.
Broń palną przekazaną w celu pozbawienia cech użytkowych poddaje się
następującym zmianom polegającym na:
1) uniemożliwieniu właściwej współpracy każdej istotnej części broni palnej
pozbawionej cech użytkowych z odpowiednimi istotnymi częściami broni
palnej takiego samego rodzaju, typu i modelu niepozbawionej cech
użytkowych;
2) uniemożliwieniu właściwego zadziałania układu uderzeniowego, odpalającego
ładunek miotający naboju zarówno po uruchomieniu mechanizmu spustowego,
jak i w inny sposób;
19
3) uniemożliwieniu załadowania naboju dowolnej konstrukcji i kalibru do komory
nabojowej w lufie lub komór nabojowych w bębnie nabojowym;
4) uniemożliwieniu przemieszczania się pocisku wzdłuż całej długości lufy lub
elementu ją zastępującego;
5) wykonaniu w tylnej części przewodu lufy przelotowych otworów o przekroju
co najmniej dwa razy większym niż przekrój wewnętrzny lufy.
Przy wykonywaniu wymaganych zmian należy:
1) stosować technologie napawania materiałem twardszym niż stosowany do
wykonania zasadniczego elementu istotnej części broni;
2) w przypadku konieczności wiercenia otworów pod kołki zaślepiające, należy
wiercić je mimośrodowo w stosunku do zaślepianych otworów roboczych;
jeżeli jest to technicznie możliwe, otwory pod kołki powinny być
nieprzelotowe;
3) stosować stalowe kołki zaślepiające o większej twardości niż materiał,
z którego wykonano zasadnicze elementy istotnej części broni;
4) stosowane połączenia na wcisk powinny wymagać do ich rozłączenia możliwie
największych sił.
Podmiot uprawniony do pozbawienia broni palnej cech użytkowych przekazuje
egzemplarz broni palnej do potwierdzenia pozbawienia cech użytkowych i naniesienia
właściwego oznakowania wraz z dokumentem, w którym stwierdza, że broń palna
została pozbawiona cech użytkowych zgodnie z właściwą specyfikacją techniczną,
dołączając dowód dokonania opłaty za dokonanie oceny zgodności pozbawienia cech
użytkowych broni palnej.
CLK KGP dokonuje oceny zgodności pozbawienia cech użytkowych broni
palnej w terminie nieprzekraczającym 30 dni od daty przekazania broni wraz
z dokumentem i dowodem dokonania opłaty za dokonanie oceny zgodności
pozbawienia cech użytkowych broni palnej. W przypadku potwierdzenia pozbawienia
cech użytkowych broni palnej, CLK KGP nanosi w sposób trwały na powierzchniach
zewnętrznych wszystkich istotnych części broni oznaczenia, których wzór stanowi
załącznik do rozporządzenia. Miejsce i technika naniesienia oznaczenia zależna jest od
konstrukcji i materiału, z którego wykonana jest dana część broni palnej.
20
O potwierdzeniu pozbawienia cech użytkowych broni palnej CLK KGP
zawiadamia podmiot, który zlecił dokonanie potwierdzenia prawidłowości
pozbawienia broni palnej cech użytkowych, informując o możliwości odebrania broni
palnej w terminie 30 dni. Do broni palnej dołącza się dokument potwierdzający
pozbawienie cech użytkowych.
Rysunek 2.1. Wzór oznaczeń nanoszonych na istotnych częściach broni palnej
pozbawionej cech użytkowych
Wyciąg z dokonanego zapisu w ewidencji broni palnej pozbawionej cech
użytkowych przesyła się do organu, w którym broń palna była zarejestrowana
dotychczas, celem wykreślenia danej jednostki broni palnej z ewidencji broni palnej.
Ewidencja broni palnej pozbawionej cech użytkowych prowadzona w CLK
KGP zawiera następujące informacje:
1) numer ewidencyjny broni palnej pozbawionej cech użytkowych;
2) rodzaj, typ, model, kaliber oraz indywidualne oznaczenie identyfikacyjne broni
palnej;
3) dane identyfikacyjne właściciela broni palnej, który zdecydował
o pozbawieniu jej cech użytkowych:
4) w przypadku osób fizycznych  imię i nazwisko, numer PESEL i adres
zamieszkania,
5) w przypadku osób prawnych  nazwę firmy, numer identyfikacyjny REGON
i adres siedziby;
6) datę potwierdzenia pozbawienia cech użytkowych broni palnej i naniesienia na
jej istotne elementy wymaganych oznaczeń;
7) nazwę, numer identyfikacyjny REGON i adres jednostki wykonującej
czynności związane z pozbawieniem cech użytkowych broni palnej;
21
8) dane organu, w którym była zarejestrowana dana jednostka broni palnej przed
pozbawieniem jej cech użytkowych.
Opłata za wydanie specyfikacji technicznej wynosi 32 zł. Podmiot, który wydał
specyfikację, może pobrać opłatę w wysokości niższej. Opłata za dokonanie oceny
zgodności pozbawienia cech użytkowych wynosi 40 zł. Do czasu dokonania pierwszej
rejestracji broni palnej pozbawionej cech użytkowych i potwierdzenia tego faktu
w karcie rejestracyjnej broni należy ją traktować jako broń palną, na którą wydano
pozwolenie.
Jeżeli interes bezpieczeństwa państwa lub porządek publiczny tego wymagają,
minister właściwy do spraw wewnętrznych może wprowadzić, w drodze
rozporządzenia, na obszarze całego państwa lub na określonych obszarach, zakaz
noszenia wszelkiego rodzaju broni lub niektórych jej rodzajów na czas określony.
Zakaz ten dotyczy wszystkich osób posiadających broń zgodnie z przepisami ustawy
o broni, z wyłączeniem osób posiadających broń na podstawie świadectwa broni oraz
z wyłączeniem członków misji dyplomatycznych i urzędów konsularnych.
Nie jest wymagane pozwolenie na broń w przypadkach:
1) posiadania broni palnej wytworzonej przed rokiem 1850 lub repliki takiej broni;
2) gromadzenia broni w zbiorach muzealnych na podstawie odrębnych przepisów;
3) dysponowania bronią przez przedsiębiorców dokonujących obrotu bronią
i amunicją na podstawie koncesji lub świadczących usługi rusznikarskie na
podstawie odrębnych przepisów, o ile jest to związane bezpośrednio
z prowadzeniem działalności gospodarczej;
4) dysponowania bronią przekazaną w celu pozbawienia lub potwierdzenia
pozbawienia cech użytkowych;
5) używania broni w celach sportowych, szkoleniowych lub rekreacyjnych na
strzelnicy działającej na podstawie zezwolenia właściwego organu;
6) posiadania broni alarmowej o kalibrze do 6 mm;
7) posiadania ręcznych miotaczy gazu obezwładniającego;
22
8) posiadania przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą
energii elektrycznej o średniej wartości prądu w obwodzie nieprzekraczającej
10 mA25;
9) używania broni palnej sygnałowej i alarmowej do celów wzywania pomocy,
ratowniczych, poszukiwawczych oraz przez osoby uprawnione do sygnalizacji
zawodnikom rozpoczęcia konkurencji sportowej w trakcie zawodów
sportowych, jeżeli wymaga ona takiej sygnalizacji;
10) posiadania broni palnej pozbawionej cech użytkowych;
11) posiadania broni pneumatycznej.
Z powyższego wynika, że  przewidziana została możliwość nieskrępowanego
posiadania dość skutecznych w działaniu, ale zarazem i relatywnie  humanitarnych
środków samoobrony jakimi są ręczne miotacze gazu i mało jeszcze u nas popularne
paralizatory elektryczne 26. Broń tego rodzaju byłaby nabywana w koncesjonowanych
placówkach handlu bronią. Rozwiązania te wychodzą naprzeciw oczekiwaniom
społeczeństwa, a co ważniejsze, są zgodne ze standardami europejskimi.
Wracając do roku 1850, jako wyznaczającego granicę tzw. broni historycznej,
na posiadanie której nie wymaga się pozwolenia, słusznym wydaje się stwierdzenie
M. Kulickiego, że  należałoby swobodę posiadania broni rozciągnąć na broń palną
odprzodkową i z zapłonem kapiszonowym, a jako orientacyjną datę produkcji przyjąć
rok 1870. Kierunek z jakiego ładuje się lufę broni palnej jest wyraz
nym kryterium
zabytkowości broni i jej ogólnej sprawności 27. Stwierdzenie powyższe wydaje się
słusznym, albowiem właśnie rok 1870 jest rokiem granicznym w ustawodawstwie
większości państw europejskich.
Ustawodawca określa, jaką broń może posiadać obywatel, który uzyska
pozwolenie na broń, wskazuje również broń, której posiadanie jest zabronione.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji określił rozporządzeniem,
rodzaje broni i amunicji szczególnie niebezpieczne oraz rodzaje broni odpowiadające
25
Zob. też D. Galant, Elektryczna broń dla każdego,  Rzeczpospolita z dnia 20.03.2000.
26
W.A. Jagiełło, Dostęp do broni i amunicji. Projekt nowych regulacji prawnych,  Przegląd Ustawodawstwa
Gospodarczego 1998, nr 3, s. 30.
27
M. Kulicki, Nieostrożne obchodzenie się..., s. 39.
23
celom ochrony osobistej, łowieckim, sportowym, kolekcjonerskim, pamiątkowym
i szkoleniowym28.
Na podstawie wspomnianych rozporządzeń bronią szczególnie niebezpieczną
jest:
1) automatyczna broń palna, to jest broń przeładowująca się samoczynnie po
każdym oddanym strzale, przystosowana przez wytwórcę do odstrzelenia za
jednym uruchomieniem spustu więcej niż jednego naboju, niezależnie od
dokonanych następnie zmian konstrukcyjnych lub przeróbek;
2) broń palna wytworzona lub przerobiona w sposób pozwalający na zatajenie jej
przeznaczenia lub ułatwiający jej skryte używanie, a także broń palna imitująca
innego rodzaju przedmioty;
3) broń palna wyposażona w tłumik huku lub przystosowana do strzelania z jego
użyciem;
4) broń palna wyposażona w laserowe lub noktowizyjne urządzenia służące do
zwiększenia dokładności celowania;
5) broń palna, której nie można wykryć przy pomocy urządzeń przeznaczonych do
kontroli osób i bagażu.
Natomiast amunicją szczególnie niebezpieczną jest:
1) amunicja z pociskami wypełnionymi materiałami wybuchowymi, zapalającymi
albo innymi substancjami, których działanie zagraża życiu lub zdrowiu;
2) pociski do amunicji wymienionej wyżej;
3) amunicja z pociskami pełnopłaszczowymi zawierającymi rdzeń wykonany
z materiału twardszego niż stop ołowiu;
4) amunicja z pociskami podkalibrowymi, z płaszczem lub elementem wiodącym
wykonanym z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem amunicji przeznaczonej do
strzelania z broni gładkolufowej;
28
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie rodzajów
szczególnie niebezpiecznych broni i amunicji oraz rodzajów broni odpowiadającej celom, w których może być
wydane pozwolenie na broń (Dz. U. Nr 19, poz. 240) oraz rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 4 paz
dziernika 2001 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rodzajów szczególnie
niebezpiecznych broni i amunicji oraz rodzajów broni odpowiadającej celom, w których może być wydane
pozwolenie na broń (Dz. U. Nr 120, poz. 1295) i rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 21 marca 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rodzajów szczególnie
niebezpiecznych bronii amunicji oraz rodzajów broni odpowiadającej celom, w których może być wydane
pozwolenie na broń (Dz. U. Nr 61, poz. 548).
24
5) amunicja pistoletowa i rewolwerowa z pociskami pólpłaszczowymi i rdzeniem
konstrukcyjnie przystosowanym do rozrywania się po osiągnięciu przeszkody;
6) amunicja wytworzona niefabrycznie, w tym także taka, do której
wykorzystywane są fabrycznie nowe elementy amunicji, z wyłączeniem
amunicji wytwarzanej na własny użytek przez osoby posiadające pozwolenie na
broń myśliwską lub sportową.
3. Obrót bronią palną i amunicją
Omawiając kwestie związane z reglamentacją administracyjno-prawną broni
palnej, nie sposób pominąć tak istotnego zagadnienia, jakim jest obrót bronią.
W ustawie o broni, amunicji i materiałach wybuchowych z 1961 r.
ustawodawca zawarł rozdział III zatytułowany  Handel bronią oraz amunicją do niej
przez przedsiębiorstwo uspołecznione . W rozdziale tym zawarto uregulowania
stanowiące, iż sprzedażą broni mogły zajmować się przedsiębiorstwa uspołecznione,
podlegające nadzorowi organów Milicji (od 1990 r. Policji  przyp. autora), a zakres
i sposób sprzedaży broni określał Minister Handlu Wewnętrznego i Spraw
Wewnętrznych. Broń i amunicję do tej broni mogły nabywać tylko osoby posiadające
ważne pozwolenie na broń.
Szczegółowo zakres i sposób sprzedaży broni i amunicji normowały
postanowienia rozporządzenia Ministrów Handlu Wewnętrznego i Spraw
Wewnętrznych z dnia 29 paz
dziernika 1990 r. w sprawie warunków sprzedaży broni
i amunicji oraz nadzoru nad ich obrotem29. Zgodnie z wymienionym rozporządzeniem
broń i amunicja do tej broni sprzedawana była wyłącznie osobom, które przedłożyły
zaświadczenie o uzyskaniu pozwolenia na broń wydane przez właściwą jednostkę
Policji, a także osobom posiadającym legitymację wydaną przez Ministra Spraw
Zagranicznych, która stwierdzała przynależność tych osób do korpusu
dyplomatycznego.
Amunicję do posiadanej broni mogły nabywać osoby posiadające pozwolenie
na broń, po jego okazaniu w punkcie sprzedaży.
29
Dz. U. Nr 74, poz. 453, z póz
n. zm.
25
Podmiot uprawniony do sprzedaży broni i amunicji obowiązany był do
magazynowania jej w pomieszczeniach odpowiednio zabezpieczonych. Ponadto,
zobowiązany był do prowadzenia ewidencji zakupu oraz sprzedaży broni i amunicji,
w której odnotowywał niezwłocznie fakt zakupu lub sprzedaży każdej sztuki broni
i amunicji, jak również przyjęcie broni do komisowej sprzedaży oraz zwrot broni
i amunicji w ramach reklamacji jakościowej.
Sprzedający miał obowiązek odstrzeliwania z przeznaczonej do sprzedaży broni
palnej trzech naboi. Wspomniany odstrzał naboi odbywał się w obecności
upoważnionego przedstawiciela komendy wojewódzkiej Policji.
O każdorazowym fakcie sprzedaży broni sprzedający zawiadamiał, w ciągu
3 dni od daty sprzedaży, jednostkę Policji, która wydała zaświadczenie o uzyskaniu
pozwolenia na broń. W przypadku sprzedaży broni osobie należącej do korpusu
dyplomatycznego, sprzedający powiadamiał Komendę Stołeczną Policji.
Wspomniane zawiadomienie zawierało imię i nazwisko nabywcy broni, numer
i datę wydania zaświadczenia o uzyskaniu pozwolenia na broń (legitymacji
dyplomaty), rodzaj, nazwę, markę, kaliber, serię, numer i rok wyrobu sprzedanej
broni. Do przesyłanego zawiadomienia sprzedający dołączał trzy łuski odstrzelonych
nabojów wraz z protokółem odstrzału tych łusek.
W ustawie o broni i amunicji z 1999 r. ustawodawca nie zamieścił podobnego
rozdziału, a przedstawione wyżej przepisy obowiązywały do 1 lipca 2001 r., albowiem
postanowieniem ustawodawcy zostały utrzymane w mocy w art. 55 ustawy. Dopiero
wejście w życie ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności
gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią,
amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym30,
zmieniło ten stan rzeczy.
Zgodnie z przepisami ustawy o swobodzie działalności gospodarczej31, każdy
podmiot, który spełnia określone warunki i uzyska koncesję na prowadzenie
działalności handlowej o takim charakterze, może prowadzić sprzedaż i obrót bronią.
W świetle obowiązujących przepisów, podejmowanie, wykonywanie i zakończenie
działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach,
30
Dz. U. Nr 67, poz. 679, zwana dalej w skrócie ustawą z 22 czerwca 2001 r.
31
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807, z póz
n. zm.).
26
z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Organ administracji
publicznej nie może żądać ani uzależnić swojej decyzji w sprawie podjęcia,
wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej przez zainteresowaną osobę
od spełnienia przez nią dodatkowych warunków, w szczególności przedłożenia
dokumentów lub ujawnienia danych, nieprzewidzianych przepisami prawa.
Przedsiębiorcy mogą w ramach prowadzonej działalności gospodarczej dokonywać
czynności oraz działań, które nie są przez prawo zabronione. Art. 46 ustawy
o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, iż prowadzenie działalności
gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią
i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym i policyjnym
wymaga uzyskania koncesji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Przepisy
powyższej ustawy stosuje się w sprawach nieuregulowanych w ustawie z dnia
22 czerwca 2001 r. dotyczących udzielenia, odmowy udzielenia lub cofnięcia koncesji
oraz kontroli działalności gospodarczej.
Powoływana wyżej ustawa o wykonywaniu działalności gospodarczej
w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz
wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, określiła zasady
podejmowania i wykonywania przez przedsiębiorców działalności gospodarczej m.in.
w zakresie wytwarzania i obrotu bronią i amunicją.
Zanim wspomniana ustawa weszła w życie, Minister Spraw Wewnętrznych
i Administracji określił, w drodze rozporządzenia, dokumenty wymagane przy
składaniu wniosku o udzielenie koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej
w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz
wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym32.
Rozporządzenie to uchylone zostało rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 17 września 2001 r.33.
32
Zob. rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 maja 2001r. w sprawie
dokumentów wymaganych przy składaniu wniosku o udzielenie koncesji na wykonywanie działalności
gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami
i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 52, poz. 554).
33
Zob. rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 września 2001 r. uchylające
rozporządzenie w sprawie dokumentów wymaganych przy składaniu wniosku o udzielenie koncesji na
wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią
i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 106, poz.
1165).
27
Ustawa z 22 czerwca 2001 r. określa zasady podejmowania i wykonywania
przez przedsiębiorców działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu
materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią
o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym. Wykonywanie ww. działalności
gospodarczej jest dozwolone wyłącznie po spełnieniu warunków określonych w tej
ustawie. Staje się więc ona niejako aktem szczególnym w stosunku do ustawy
o swobodzie działalności gospodarczej.
Ustawodawca wprowadza wymóg uzyskania koncesji dla wykonywania
działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu bronią i amunicją. Rada
Ministrów określiła, w drodze rozporządzenia, rodzaje broni i amunicji, na których
wytwarzanie i obrót wymagana jest koncesja, uwzględniając potrzeby obronności
i bezpieczeństwa Polski oraz zagrożenia życia i zdrowia ludzkiego, mienia oraz
środowiska naturalnego34.
Koncesji na prowadzenie wspomnianej działalności udziela Minister Spraw
Wewnętrznych i Administracji, który zawiadamia o udzieleniu koncesji, jej zmianie
lub cofnięciu właściwych ze względu na siedzibę przedsiębiorcy lub miejsce
wykonywania działalności gospodarczej wojewodę, komendanta wojewódzkiego PSP,
komendanta wojewódzkiego Policji, Głównego Inspektora Pracy, Ministra Obrony
Narodowej, ministra właściwego do spraw gospodarki i Szefa UOP.
Wspominane zasady koncesjonowania działalności gospodarczej w zakresie
wytwarzania i obrotu bronią i amunicją określa rozdział 2 wymienionej ustawy.
W jednym z wyroków NSA stwierdził, że koncesję na prowadzenie sprzedaży
broni może otrzymać tylko osoba, która spełnia warunki wymagane dla posiadania
broni (art. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej Dz. U. Nr
41, poz. 324 w związku z ustawą z dnia 31 stycznia 1961 r. o broni, amunicji
i materiałach wybuchowych), a prowadzona przez nią działalność gospodarcza nie
będzie stanowiła zagrożenia dla ważnego interesu gospodarki narodowej lub
bezpieczeństwa państwa35.
34
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2001 r. w sprawie rodzajów broni i amunicji oraz wykazu
wyrobów i technologii o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, na których wytwarzanie lub obrót jest
wymagana koncesja (Dz. U. Nr 145, poz. 1625).
35
Wyrok NSA w Warszawie z dnia 22.02.1990 r. II SA 8/90 ONSA 1990/1/18.
28
Broń i amunicja dopuszczone do obrotu powinny osiągać charakterystyki
i właściwości przewidziane przez producenta, w celu zapewnienia ich maksymalnej
niezawodności i bezpieczeństwa. Broń palna pochodząca z importu podlega
oznakowaniu indywidualnym numerem seryjnym oraz danymi, które umożliwiają
identyfikację kraju importera oraz przedsiębiorcę importującego broń. Jeżeli
importowana broń palna nie posiada indywidualnego numeru seryjnego, podlega
takiemu oznakowaniu przez importera.
Broń i amunicja przeznaczone do obrotu podlegają ewidencjonowaniu.
Przedsiębiorca prowadzący działalność związaną z obrotem bronią i amunicją
obowiązany jest prowadzić ewidencję zawartych transakcji.
Sposób ewidencjonowania wytworzonych materiałów wybuchowych, broni,
amunicji oraz wyrobów o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, jak również
sposób prowadzenia ewidencji dotyczącej obrotu materiałami wybuchowymi, bronią,
amunicją oraz wyrobami o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym i okres
przechowywania związanej z nią dokumentacji, a także sposób prowadzenia ewidencji
transakcji dotyczących obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz
wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym i okres
przechowywania związanej z nią dokumentacji, określił w rozporządzeniu Minister
Gospodarki36. Minister Gospodarki wspólnie z Ministrem Spraw Wewnętrznych
i Administracji określili również, w drodze rozporządzenia, warunki sprzedaży
materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów i technologii
o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym oraz zakres i tryb kontroli przestrzegania
tych warunków37.
W myśl wymienionych w przedmiotowym rozporządzeniu warunków, broń
oraz istotne części broni sprzedaje się:
1) osobom fizycznym, przedsiębiorcom oraz innym podmiotom, które przedłożą
zaświadczenie wydane odpowiednio przez właściwy organ Policji lub organ
36
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 września 2002 r. w sprawie ewidencjonowania materiałów
wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów i technologii o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U.
Nr 163, poz. 1346, z póz
n. zm.).
37
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 września
2002 r. w sprawie warunków sprzedaży materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów i technologii
o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym oraz zakresu i trybu kontroli przestrzegania tych warunków (Dz.
U. Nr 156, poz. 1303, z póz
n. zm.).
29
wojskowy, uprawniające do nabycia określonego rodzaju oraz liczby
egzemplarzy broni;
2) cudzoziemcom na warunkach określonych w ustawie z dnia 21 maja 1999 r.
o broni i amunicji;
3) przedsiębiorcom, którzy przedłożą koncesję na wykonywanie działalności
gospodarczej w zakresie obrotu bronią;
4) przedsiębiorcom, którzy przedłożą koncesję na wykonywanie działalności
gospodarczej w zakresie wytwarzania broni  zgodnie z zakresem koncesji;
5) Siłom Zbrojnym Rzeczypospolitej Polskiej, Służbie Kontrwywiadu
Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Policji, Agencji Wywiadu,
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralnemu Biuru
Antykorupcyjnemu, Straży Granicznej, Służbie Celnej, Służbie Więziennej
i Biuru Ochrony Rządu, po okazaniu dokumentu uprawniającego do jej nabycia,
wystawionego przez właściwy organ;
6) Państwowej Straży A
owieckiej, Straży Ochrony Kolei, Straży Leśnej,
Państwowej Straży Rybackiej, Straży Gminnej (miejskiej), Straży
Marszałkowskiej, Straży Parkowej, Kontroli Skarbowej i Inspekcji Transportu
Drogowego  na podstawie dokumentu wydanego przez uprawniony organ
Policji;
7) specjalistycznym uzbrojonym formacjom ochronnym, uprawnionym do
posiadania broni na podstawie świadectwa broni  na podstawie zaświadczenia
właściwego organu Policji, uprawniającego do nabycia określonego rodzaju
oraz ilości egzemplarzy broni;
8) innym podmiotom, których dostęp do broni regulują odrębne przepisy, na
warunkach w nich określonych.
Oczywiście rodzaj sprzedanej broni musi odpowiadać rodzajowi broni
wymienionej w dokumencie uprawniającym do jej zakupu.
Przedsiębiorca sprzedający broń raz na kwartał, przekazuje informację o ilości
sprzedanej broni organowi Policji właściwemu ze względu na miejsce wykonywania
działalności gospodarczej. W przypadku sprzedaży broni przedsiębiorca sprzedający
broń odnotowuje w prowadzonej ewidencji następujące dane kupującego:
1) imię i nazwisko;
30
2) serię, numer i wystawcę dokumentu stwierdzającego tożsamość;
3) adres;
4) ilość, rodzaj, nazwę, markę, typ broni oraz inne jej dane identyfikacyjne;
5) datę dokonania transakcji.
Producent lub importer wprowadzający do obrotu broń palną oraz
przedsiębiorca sprzedający uprzednio użytkowaną broń palną, z wyjątkiem broni
alarmowej o kalibrze do 6 mm, ręcznych miotaczy gazu obezwładniającego,
przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej
oraz broni pozbawionej cech użytkowych i broni pneumatycznej, odstrzeliwuje trzy
naboje z każdej lufy egzemplarza broni palnej przeznaczonej do sprzedaży o kalibrze
do 20 mm lub o kalibrze wagowo-miarowym do 12 oraz zabezpiecza łuski.
Odstrzelenia nabojów dokonuje się w obecności funkcjonariusza Policji pisemnie
upoważnionego przez komendanta wojewódzkiego Policji właściwego ze względu na
miejsce wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę sprzedającego
broń. Z czynności tej przedsiębiorca sporządza protokół zawierający następujące dane:
1) datę odstrzału;
2) rodzaj, nazwę, markę, kaliber, serię, numer i rok produkcji broni;
3) oznaczenie producenta broni;
4) ewentualne dodatkowe oznaczenia fabryczne stosowane przez producenta lub
szczegółowy opis broni;
5) podpisy przedsiębiorcy i funkcjonariusza Policji.
O fakcie sprzedaży broni lub jej istotnych części przedsiębiorca sprzedający
broń zawiadamia w ciągu 3 dni od daty sprzedaży.
Z kolei amunicję sprzedaje się:
1) osobom fizycznym, przedsiębiorcom oraz innym podmiotom na podstawie:
a) legitymacji posiadacza broni lub świadectwa broni,
b) zaświadczenia wydanego odpowiednio przez właściwy organ Policji lub
organ wojskowy, uprawniającego do nabycia określonego rodzaju oraz
liczby egzemplarzy broni wraz z amunicją do tej broni;
2) cudzoziemcom, na warunkach określonych w ustawie z dnia 21 maja 1999 r.
o broni i amunicji;
31
3) przedsiębiorcom, którzy przedłożą koncesję na wykonywanie działalności
gospodarczej w zakresie obrotu amunicją;
4) przedsiębiorcom, którzy przedłożą koncesję na wykonywanie działalności
gospodarczej w zakresie obrotu bronią oraz dokument potwierdzający nabycie
broni  w ilości trzech sztuk amunicji do każdego egzemplarza nabytej broni,
w celu dokonania czynności, o których mowa w ż 5 ust. 1;
5) Siłom Zbrojnym Rzeczypospolitej Polskiej, Służbie Kontrwywiadu
Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Policji, Agencji Wywiadu,
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralnemu Biuru
Antykorupcyjnemu, Straży Granicznej, Służbie Celnej, Służbie Więziennej
i Biuru Ochrony Rządu, po okazaniu dokumentu uprawniającego do jej nabycia,
wystawionego przez właściwy organ;
6) Państwowej Straży A
owieckiej, Straży Ochrony Kolei, Straży Leśnej,
Państwowej Straży Rybackiej, Straży Gminnej (miejskiej), Straży
Marszałkowskiej, Straży Parkowej, Kontroli Skarbowej i Inspekcji Transportu
Drogowego  na podstawie dokumentu wydanego przez uprawniony organ
Policji;
7) specjalistycznym uzbrojonym formacjom ochronnym na podstawie pisemnej
zgody właściwego komendanta wojewódzkiego Policji w celu szkolenia
strzeleckiego.
Oczywiście rodzaj i kaliber sprzedawanej amunicji musi odpowiadać rodzajowi
i kalibrowi broni wymienionej w dokumencie uprawniającym do jej posiadania.
Natomiast proch strzelniczy i spłonki można sprzedawać osobom, które okażą
legitymację posiadacza broni myśliwskiej lub sportowej.
Prowadzenie działalności związanej ze sprzedażą broni i amunicji do tej broni
podlega kontroli. Zakres kontroli przestrzegania warunków sprzedaży materiałów
wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów i technologii o przeznaczeniu
wojskowym lub policyjnym obejmuje:
1) prawidłowość prowadzenia dokumentacji sprzedaży;
2) sprawdzenie przystosowania oraz zabezpieczenia obiektów i pomieszczeń,
w których prowadzona jest sprzedaż, pod względem zapewnienia
bezpieczeństwa;
32
3) przestrzeganie terminów zawiadomień o sprzedaży.
Czynności kontrolne realizowane są poprzez:
1) wstęp do obiektów i pomieszczeń, sprawdzenie obiektów i pomieszczeń
sprzedaży i przechowywania materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz
wyrobów i technologii o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym oraz
rusznikarni pod względem zabezpieczenia;
2) sprawdzenie dokumentacji w zakresie objętym kontrolą, a także żądanie
odpisów i wyciągów z tych dokumentów, w tym również jeżeli to konieczne
żądanie tłumaczenia na język polski dokumentów sporządzonych w języku
obcym;
3) zabezpieczanie dokumentów i innych dowodów;
4) żądanie pisemnych wyjaśnień i oświadczeń dotyczących kontrolowanego
zakresu prowadzonej działalności gospodarczej.
Z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół kontroli.
4. Istota pozwolenia na broń palną
Omawiając zagadnienia reglamentacji administracyjno-prawnej posiadania
broni w Polsce, należy również wyjaśnić, czym jest samo pozwolenie na broń, a także
samą jego istotę. Zgodnie z art. 12 ustawy o broni i amunicji, pozwolenie na broń
wydawane jest w drodze decyzji administracyjnej, która powinna zawierać: cel,
w jakim pozwolenie zostało wydane, rodzaj broni oraz liczbę egzemplarzy broni.
Wraz z pozwoleniem wydawane jest zaświadczenie uprawniające do nabycia,
w terminie 3 miesięcy od daty wydania zaświadczenia, określonego w pozwoleniu
rodzaju broni i amunicji do tej broni oraz określonej w pozwoleniu liczby egzemplarzy
broni wraz z amunicją. Jeżeli broń nie zostanie nabyta w terminie 3 miesięcy, na
żądanie zainteresowanej osoby wydaje się kolejne zaświadczenie.
33
Pozwolenie na broń jest zatem decyzją administracyjną38. Należy w takim razie
wyjaśnić, co to jest decyzja administracyjna. Warto również przybliżyć kilka
zagadnień z zakresu postępowania administracyjnego.
Decyzja administracyjna jest typowym przykładem zewnętrznego aktu
administracyjnego. Przez akt administracyjny  rozumie się oparte na przepisach prawa
administracyjnego władcze, jednostronne oświadczenie woli organu administracji
publicznej określające sytuację prawną konkretnie wskazanego adresata
w indywidualnie oznaczonej sprawie 39. Jednakże w przepisach prawa termin  akt
administracyjny występuje niezmiernie rzadko, jest praktycznie niestosowany.
Zastępują go takie określenia, jak:  postanowienie ,  zezwolenie ,  decyzja
administracyjna ,  nakaz itp., bardzo często przy wymienionych nazwach występują
określenia, które wskazują, czego dany akt administracyjny dotyczy. Akty
administracyjne dzielą się na wewnętrzne i zewnętrzne, a także na związane i oparte
na uznaniu administracyjnym.
Jak trafnie zauważa R. Michalska-Badziak, treść aktu administracyjnego
opartego na uznaniu administracyjnym w przeciwieństwie do aktu związanego
kształtowana jest przez organ administracji. Przy podejmowaniu rozstrzygnięcia organ
administracji dysponuje pewnego rodzaju zakresem swobody, albowiem ustawodawca
zrezygnował z dokładnego uregulowania warunków wydania aktu40.
W literaturze przedmiotu spotkamy liczne definicje decyzji administracyjnej,
jednak dla niniejszego opracowania posłużyć się można definicją, zamieszczoną
w projekcie ustawy z dnia 15 września 1997 r. Przepisy ogólne prawa
administracyjnego41. W myśl jej autorów  decyzja administracyjna to jednostronny,
władczy akt organu administracji publicznej, rozstrzygający, na podstawie przepisów
powszechnie obowiązujących, konkretną sprawę, skierowany do indywidualnie
oznaczonego adresata, niezależnie od tego, jak ten akt jest nazywany.
38
Zob. m.in. D.R. Kijowski, Pozwolenie w administracji publicznej, Białystok 2000.
39
M. Wierzbowski i M. Wiktorowska, Prawne formy działania administracji [w:] Prawo administracyjne,
Warszawa 1999, s. 293.
40
Zob. R. Michalska-Badziak, Prawne formy działania administracji publicznej [w:] Prawo administracyjne 
pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2000, s. 347.
41
Projekt ustawy zamieszczony w pracy zbiorowej pod red. E. Smoktunowicza, Prawo administracyjne,
Białystok 1997, s. 328.
34
Postępowanie w sprawach udzielania pozwolenia na broń jest postępowaniem
administracyjnym, opartym na przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego.
W myśl KPA, organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie
decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej (np. strony zawierają ugodę 
przyp. autora). W przypadku pozwolenia na broń ustawodawca jednoznacznie
wskazuje, że ma to być decyzja administracyjna.
Decyzja administracyjna rozstrzyga sprawę co do jej istoty (merytorycznie)
w całości lub w części albo w inny sposób kończy sprawę w danej instancji.
Rozstrzygnięcia merytoryczne mogą być konstytutywne (kształtujące sytuację prawną
adresata), polegające na przyznaniu lub odmowie przyznania albo cofnięciu w naszym
przypadku pozwolenia na broń lub też innego uprawnienia, na nałożeniu lub cofnięciu
pewnego obowiązku. Mogą to być również rozstrzygnięcia deklaratoryjne (ustalające
wiążąco istnienie lub nieistnienie stosunku materialnoprawnego z mocy prawa), które
polegają na stwierdzeniu istnienia lub wygaśnięcia z mocy prawa określonego
uprawnienia lub obowiązku42.
Co powinna zawierać decyzja administracyjna, określa art. 107 KPA. Jednym
z jej elementów jest uzasadnienie. Możemy mówić o dwóch rodzajach uzasadnień,
o uzasadnieniu faktycznym, które zdaniem ustawodawcy powinno zawierać wskazanie
faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł oraz
przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy
dowodowej oraz uzasadnieniu prawnym, które zawiera wyjaśnienie podstawy prawnej
decyzji i przytacza przepisy prawa. Organ może odstąpić od uzasadnienia decyzji
administracyjnej, jeżeli uwzględnia ona w całości żądanie strony. Organ może
odstąpić od uzasadnienia decyzji również w przypadkach, w których
z dotychczasowych przepisów ustawowych wynikała możliwość zaniechania lub
ograniczenia uzasadnienia ze względu na interes bezpieczeństwa państwa lub
porządek publiczny.
Zagadnieniem tym zajmował się również wielokrotnie Naczelny Sąd
Administracyjny. W jednym z jego wyroków możemy wyczytać, że skorzystanie przez
organy obu instancji z uprawnienia do zaniechania faktycznego i prawnego
42
Por. R. Kmiecik, Postępowanie administracyjne i postępowanie sądowo-administracyjne, Kraków  Lublin
1996, s. 91-92.
35
uzasadnienia odmownej decyzji, gdy wymaga tego interes bezpieczeństwa lub
porządek publiczny (art. 8 ustawy z 1961 r. o broni, amunicji i materiałach
wybuchowych), nie zwalnia tych organów z podania podstawy prawnej wydanych
decyzji, a także z obowiązku pełnego udokumentowania okoliczności, które stały się
faktyczną podstawą negatywnych decyzji.
W wypadku odstąpienia przez organ od uzasadnienia decyzji (art. 107 ż 5 KPA)
sąd administracyjny, badając zgodność z prawem takiej decyzji, powinien mieć
możliwość zapoznania się z dowodami, na których oparł się organ, wydając
zaskarżoną decyzję43.
W glosie do tego wyroku M. Mincer-Jaśkowska44 zauważa, iż pominięcie przez
organy administracyjne wskazania podstawy prawnej w sytuacji odstąpienia od
uzasadnienia decyzji jest nie tylko naruszeniem przepisu art. 107 KPA, lecz jest
również zabiegiem bezskutecznym. Nie chroni się bowiem w ten sposób żadnej
tajemnicy, jeżeli wiadomo jest, iż taką podstawą może być w danej sytuacji jedynie
art. 7 ust. 1 pkt 5 cyt. ustawy z 1961 r. o broni, amunicji i materiałach wybuchowych.
W pojęciu tajemnicy państwowej mieści się również interes bezpieczeństwa państwa
i porządek publiczny. Oznacza to, iż w razie wydania decyzji odmownej na broń
gazową, z uwagi na art. 7 ust. 1 pkt 5 ww. ustawy, należy brać również pod uwagę
przepisy o ochronie tajemnicy.
Postępowanie administracyjne w sprawie wydawania pozwoleń na broń i tryb
tego postępowania, omówione zostaną w następnym rozdziale.
Rozpowszechnienie broni w Polsce, a co jest z tym związane, liczba wydanych
pozwoleń na broń palną, liczba jednostek broni będącej w posiadaniu obywateli
naszego państwa i nie tylko, w ciągu ostatnich lat obrazują poniższe tabele. Dane
zgromadzone w poniższych tabelach przedstawione są w oparciu o materiały
Komendy Głównej Policji.
43
Wyrok NSA w Katowicach z dnia 7.02.1991 r. SA/ Ka 848/90 OSP 1993/1/19.
44
OSP 1993/1/19.
36
Rodzaj broni Stan na 31.12.2002 Stan na 31.12.2003 Stan na 31.12.2004 Stan na 31.12.2005
Jednostki Jednostki Jednostki Jednostki
Pozwolenia Pozwolenia Pozwolenia Pozwolenia
broni broni broni broni
Krótka 25 698 22 168 26 409 22 724 27 577 23 145 26 366 21 786
Myśliwska 207 013 108 522 212 635 110 548 219 271 112 679 226 769 115 106
Sportowa 21 612 14 586 22 745 14 917 23 939 15 132 24 462 15 236
Sygnałowa
726 556 729 558 686 515 666 502
i alarmowa
Gazowa 235 161 232 786 232 897 230 706 228 636 226 578 192 585 187 651
Pneumatyczna 155 345 146 699 154 385 145 841 bd bd bd bd
Elektryczna 287 301 284 303 266 297 249 272
Kusze 193 195 199 201 200 202 200 203
Biała 94 37 95 37 95 37 96 38
Razem 646 129 525 850 650 378 525 835 500 670 378 585 471 393 340 794
Tabela 4.1. Pozwolenia na broń wydane osobom fizycznym w latach 2002  2005
Rodzaj broni Stan na 31.12.2006 Stan na 31.12.2007 Stan na 31.12.2008
Jednostki Jednostki Jednostki
Pozwolenia Pozwolenia Pozwolenia
broni broni broni
Krótka 26 012 21 044 24 933 19 635 23 945 18 349
Myśliwska 238 136 118 669 245 713 120 755 253 913 123 186
Sportowa 28 424 15 335 28 066 14 654 28 064 14 131
Sygnałowa
676 504 657 486 602 431
i alarmowa
Gazowa 175 281 173 135 163 163 161 544 151 001 148 646
Elektryczna 170 188 168 187 165 175
Kusze 172 189 174 190 152 182
Biała 93 40 100 47 91 39
Razem 468 963 329 104 462 974 317 503 457 933 305 119
Tabela 4.2. Pozwolenia na broń wydane osobom fizycznym w latach 2006 - 200845
Analizując dane przedstawione w powyższych tabelach, zauważyć należy fakt,
iż liczba pozwoleń wydawanych na broń palną krótką (bojową) utrzymuje się na
podobnym poziomie. Rośnie natomiast liczba pozwoleń wydawanych na broń palną
posiadanych w celach myśliwskich, co świadczyłoby o rosnącym zainteresowaniu tą
formą hobby. Znacząco natomiast zmalała ilość pozwoleń wydawanych na posiadanie
broni palnej gazowej, co zapewne spowodowane jest uznaniem tej broni za mało
skuteczną, przy raczej wysokiej cenie jej zakupu. Koszt porównywalny jest z bronią
palną ostrą.
45
Dane statystyczne ze strony internetowej Komendy Głównej Policji .
37
5. Nadzór i kontrola nad posiadaniem broni palnej i przestrzega-
niem zasad posługiwania się tą bronią
Aby wyczerpująco opisać zagadnienia związane z nadzorem i kontrolą nad
posiadaniem broni, zasadne wydaje się wyjaśnienie w pierwszej kolejności istoty
samego nadzoru i kontroli.
Zdaniem E. Olejniczak-Szałowskiej pojęcie  kontroli na gruncie nauki prawa
administracyjnego nie powinno budzić większych kontrowersji. Jest ono rozumiane
w sposób, który nie odbiega od rozumienia powszechnego prakseologicznego, według
którego kontrola to sprawdzanie stanu faktycznego, ocena i formułowanie
wniosków46.
Wypada nadmienić w tym miejscu, że nie ma definicji prawnej kontroli
i nadzoru, jednak potrzebę takiej definicji dostrzeżono w doktrynie. Będzie o tym
mowa w dalszej części rozdziału.
Wielka encyklopedia prawa definiuje oba pojęcia. W myśl definicji
encyklopedycznych:  nadzór  to prawnie określony zespół uprawnień i obowiązków
do władczego wkraczania w sferę działalności określonego podmiotu, nieodłącznie
związany ze zdecentralizowanym systemem organizacyjnym, sprawowany z punktu
widzenia legalności, tj. zgodności działań z prawem, albo celowości i legalności
jednocześnie. Wyznacza granice samodzielności podmiotu nadzorowanego. Poza
przypadkami określonymi w przepisach prawa nie można wkraczać w sferę
działalności nadzorowanego 47.
Jeżeli natomiast chodzi o pojęcie kontroli, to w myśl powyższego z
ródła jest to:
 badanie zgodności stanu istniejącego i porównywanie go ze stanem pożądanym.
Istotą działalności kontrolnej jest obserwowanie określonych zjawisk, analizowanie
ich charakteru i przedstawienie spostrzeżeń właściwym podmiotom. Każda kontrola
obejmuje następujące czynności:
1) zbadanie istniejącego stanu rzeczy;
46
Zob. E. Olejniczak-Szałowska, Kontrola administracji [w:] Prawo administracyjne  pojęcia, instytucje,
zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2000, s. 369.
47
E. Smoktunowicz i C. Kosikowski, Wielka encyklopedia prawa, Białystok-Warszawa 2000, s. 470.
38
2) zestawienie tego co istnieje z tym co być powinno  co przewidują wzorce czy
normy postępowania;
3) ustalenie rozbieżności między stanem istniejącym a pożądanym;
4) ustalenie przyczyn rozbieżności, ich skutków negatywnych oraz sposobów
usunięcia i przeciwdziałania ich powstawania w przyszłości.
W procesie kontroli ocena działalności dokonywana jest w oparciu o przyjęte
wcześniej mierniki  kryteria kontroli, którymi najczęściej są: legalność, celowość,
rzetelność, gospodarność, zgodność z polityką państwa czy interesem społecznym lub
inne wskazane przez przepisy prawne 48.
Przytoczone wyżej encyklopedyczne definicje obrazują w ogólny sposób
zagadnienia związane z nadzorem i kontrolą. Próbę legalnego zdefiniowania pojęcia
kontroli i nadzoru podjęto w powoływanym już projekcie ustawy z 15 września
1997 r. Przepisy ogólne prawa administracyjnego. Przez kontrolę rozumie się tu:
 czynności, podjęte dla ustalenia, czy działania podmiotu kontrolowanego są zgodne
z prawem i innymi obowiązującymi organ dyspozycjami (wymogami) oraz
sformułowanie ocen, w miarę potrzeby wniosków w celu usunięcia stwierdzonych
uchybień lub wprowadzenia usprawnień 49.
Jak uważa J. Jagielski  kontrola ma na celu utrzymanie administracji
publicznej w pewnych ryzach i przeciwdziałanie w ten sposób zejściu jej działalności
poniżej określonych standardów, zwłaszcza w płaszczyz
nie kontaktów z obywatelami
i załatwianiu ich spraw 50.
Jeśli chodzi o  nadzór , to w projekcie wspomnianej ustawy rozumie się pod
tym pojęciem:  kontrolę połączoną z upoważnieniem do podejmowania prawem
przewidzianych środków wiążących nadzorowanego, w tym bezpośredniego
wzruszania jego aktów, z tym, że jeżeli przepisy prawa nie określają środków
ingerencji nadzorczej, określenie  nadzór traktuje się jako oznaczające wyłącznie
kontrolę 51.
48
Tamże, s. 376.
49
Prawo administracyjne. Materiały z
ródłowe, praca zbiorowa pod red. E. Smoktunowicza, Białystok 1997,
s. 328.
50
J. Jagielski, Kontrola administracji publicznej, Warszawa 1999, s. 44.
51
Tamże, s.328.
39
Można przyjąć za M. Wierzbowskim i A. Wiktorowską52, że pojęcie  kontroli
jest używane w celu określenia funkcji organu polegającej na sprawdzaniu działalności
innych jednostek, bez stałych możliwości wpływania na działalność jednostek
kontrolowanych poprzez wydawanie im nakazów czy poleceń. Z kolei termin
 nadzór używany jest najczęściej w celu określenia sytuacji, w której organ
nadzorujący jest wyposażony w środki oddziaływania na postępowanie organów czy
jednostek nadzorowanych, nie może on jednak wyręczać tych jednostek w ich
działaniu.
Warto wspomnieć, że zagadnienia związane z kontrolą i nadzorem odgrywają
doniosłą rolę w prawie administracyjnym, kwestia nadzoru i kontroli budziła
niejednokrotnie zainteresowanie w piśmiennictwie prawnym53.
Jeżeli chodzi o instytucję posiadania broni palnej, ustawodawca w ustawie
o broni i amunicji wyznacza konkretne podmioty, które uprawnione są do nadzoru
i władczego rozstrzygania problemów związanych z posiadaniem broni palnej na
gruncie ustawodawstwa polskiego (art. 27 ust. 1). Ustawodawca określa również
sposób sprawowania nadzoru i zasady, którym powinien on odpowiadać.
Nadzór nad posiadaniem broni palnej w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuje
minister właściwy do spraw wewnętrznych przez podległe mu organa Policji. Minister
w rozporządzeniach określa zasady obrotu i posiadania broni palnej, jak również
wszelkie sprawy bezpośrednio związane z posiadaniem broni, nakazane mu przez
ustawę.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji może współdziałać z innymi
zainteresowanymi posiadaniem broni ministrami, z którymi w porozumieniu może
wydawać rozporządzenia regulujące problemy związane z instytucją posiadania broni.
Właściwe organy Policji, a w stosunku do żołnierzy zawodowych  właściwe
organy wojskowe, są uprawnione do dokonywania kontroli wykonywania
obowiązków wynikających z przepisów ustawy o broni i amunicji przez osoby
fizyczne oraz podmioty posiadające broń na podstawie świadectwa broni. Komendant
Główny Policji prowadzi rejestr, w którym wpisywane są dane osobowe osób
posiadających pozwolenie na broń oraz dane podmiotów, które posiadają broń na
52
Zob. M. Wierzbowski i A. Wiktorowska, Podstawowe pojęcia teoretyczne& , s.103.
53
Zob. m.in. S. Jędrzejewski i H. Nowicki, Kontrola administracji publicznej, A
ódz
1995; A. Sylwestrzak:
Kontrola administracji, Koszalin 1998; J. Jagielski: Kontrola administracji publicznej, Warszawa 1999.
40
podstawie świadectwa broni, informacje urzędowe i opinie o tych osobach
i podmiotach, które zostały sporządzone w związku ze sprawami pozwoleń na broń
oraz liczba posiadanych przez te osoby i podmioty egzemplarzy broni, rodzaj i cechy
identyfikacyjne tej broni. Wymienione wyżej dane, dotyczące żołnierzy zawodowych
posiadających broń, wpisywane są do rejestru prowadzonego przez właściwy organ
wojskowy.
Rejestr żołnierzy zawodowych posiadających pozwolenia na broń, w myśl
rozporządzenia Ministrów Obrony Narodowej oraz Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 8 czerwca 2001 r. w sprawie określenia organów wojskowych
właściwych do wydawania pozwoleń na broń żołnierzom zawodowym54, prowadzi
Komendant Główny Żandarmerii Wojskowej, rejestr żołnierzy zawodowych
pełniących służbę w jednostkach podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych
i Administracji prowadzi Komendant Samodzielnego Oddziału Żandarmerii
Wojskowej przy Dowództwie Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSWiA.
Wymienione wyżej organy wojskowe przekazują raz w roku, w terminie do
1 marca, Komendantowi Głównemu Policji informację o liczbie pozwoleń na broń
wydanych w ciągu poprzedniego roku, do informacji tej dołączana jest również
informacja o liczbie egzemplarzy i rodzajach broni, na które pozwolenia te zostały
wydane.
Polski Związek A
owiecki i zarządy stowarzyszeń strzeleckich są obowiązane do
corocznego składania właściwym organom Policji aktualnych wykazów członków
uprawiających łowiectwo lub strzelectwo z użyciem własnej broni oraz do
powiadamiania tych organów o wykluczeniu wymienionych członków tych
organizacji w terminie 30 dni od dnia wykluczenia. Wspomniany wykaz członków
obejmuje imię i nazwisko, numer PESEL oraz adres zamieszkania.
Nawiązując do powyższego stwierdzenia, wśród podmiotów upoważnionych do
nadzoru i kontroli posiadania broni uprawnione są organy, które właściwe są do
wydawania pozwoleń na broń. A zatem:
1) komendanci miejscy/powiatowi Policji w przypadku osób posiadających broń
białą, broń pneumatyczną (wiatrówki), broń cięciwową w postaci kusz
i paralizatory elektryczne (dotyczy osób indywidualnych);
54
Dz. U. Nr 66, poz. 670.
41
2) komendanci wojewódzcy Policji w przypadku osób posiadających broń palną
(bojową, myśliwską, sportową, gazową, alarmową i sygnałową);
3) komendanci oddziałów Żandarmerii Wojskowej;
4) dowódca Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych i Administracji oraz Komendant Samodzielnego Oddziału
Żandarmerii Wojskowej przy Dowództwie Nadwiślańskich Jednostek
Wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w przypadku
żołnierzy zawodowych pełniących służbę w wymienionej jednostce.
Ważną wydaje się również kwestia kontroli warunków sprzedaży broni
i amunicji. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r., przedsiębiorca
wykonujący działalność gospodarczą w zakresie obrotu bronią i amunicją podlega
kontroli, którą sprawują:
1) organ koncesyjny w zakresie:
a) zgodności wykonywanej działalności gospodarczej z wydaną koncesją,
b) przestrzegania warunków wykonywania działalności gospodarczej,
c) oceny wykonywanej działalności gospodarczej z punktu widzenia
obronności lub bezpieczeństwa państwa albo porządku publicznego,
ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli;
2) Minister Gospodarki w zakresie wytwarzania i obrotu amunicją i wytwarzania
broni, z wyłączeniem rusznikarzy;
3) inne organy państwowe:
a) wyspecjalizowane w kontroli danego rodzaju działalności, upoważnione
przez organ koncesyjny  w zakresie wskazanym przez ten organ,
b) w zakresie swojej właściwości i kompetencji określonych w odrębnych
przepisach;
3) komendanci wojewódzcy Policji  w zakresie wytwarzania broni w ramach
usług rusznikarskich, obrotu bronią i amunicją, a także ich przechowywania
i ewidencjonowania.
W ramach sprawowanego nadzoru Policja uprawniona jest w szczególności do:
1) wstępu do pomieszczeń sprzedaży i magazynowania broni i amunicji;
42
2) kontroli sposobu zabezpieczenia pomieszczeń magazynowych oraz
prowadzenia ewidencji55;
3) kontroli dokumentów uprawniających do sprzedaży broni i amunicji.
Z przeprowadzonych kontroli sporządzany jest protokół pokontrolny, który
powinien zawierać stwierdzenie wyników kontroli oraz polecenia usunięcia
nieprawidłowości.
Nadzorem objęte jest również wykonywanie i dokumentowanie badań
lekarskich i psychologicznych oraz wydawane na ich podstawie orzeczenia lekarskie
i psychologiczne. Powyższą kwestię reguluje Minister Zdrowia w rozporządzeniu
z dnia 7 września 2000 r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób
ubiegających się lub posiadających pozwolenie na broń56.
Rozporządzenie to stanowi, iż do kontroli nad prawidłowością wykonywania
i dokumentowania badań lekarskich oraz wydawania orzeczeń lekarskich uprawniony
jest:
1) wojewoda  w odniesieniu do zakładów opieki zdrowotnej;
2) okręgowa izba lekarska  w odniesieniu do lekarzy wykonujących
indywidualną praktykę lekarską, indywidualną specjalistyczną praktykę
lekarską lub grupową praktykę lekarską.
Wspomnianą kontrolę przeprowadza upoważniony lekarz posiadający pisemne
upoważnienie podmiotu kontrolującego.
Kontrolę nad prawidłowością wykonywania i dokumentowania badań
psychologicznych i wydawanymi na ich podstawie orzeczeniami psychologicznymi
przeprowadza minister właściwy do spraw zdrowia. W tym wypadku kontroli
dokonuje również upoważniony lekarz posiadający pisemne upoważnienie podmiotu
kontrolującego.
W celu pełnego kontrolowania broni posiadanej na terytorium naszego kraju,
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji określił, w drodze rozporządzenia57,
również szczegółowe zasady deponowania i niszczenia broni i amunicji w depozycie
55
Szczegółowy sposób zabezpieczenia pomieszczeń magazynowych oraz prowadzenia ewidencji regulował
załącznik nr 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 paz
dziernika 1990 r. w sprawie
warunków sprzedaży broni i amunicji oraz nadzoru nad ich obrotem.
56
Dz. U. Nr 79, poz. 898, ze zm., Dz. U. z 2001 r. Nr 22, poz. 261.
57
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie
szczegółowych zasad deponowania i niszczenia broni i amunicji w depozycie Policji, Żandarmerii Wojskowej
lub organu celnego oraz stawki odpłatności za ich przechowywanie w depozycie (Dz. U. Nr 152, poz. 1609).
43
Policji, Żandarmerii Wojskowej lub organu celnego oraz stawki odpłatności za
przechowywanie w depozycie, z uwzględnieniem zapewnienia protokolarnego
przyjęcia broni i amunicji do depozytu, prowadzenia ich ewidencji oraz utrzymania ich
w odpowiednim stanie technicznym.
W oparciu o przepisy powołanego rozporządzenia broń i amunicja są
deponowane w jednostce organizacyjnej Policji, Żandarmerii Wojskowej właściwej
w sprawach wydawania pozwoleń na broń lub jednostce organizacyjnej urzędu
celnego właściwej do przyjęcia broni do depozytu. Z czynności tej jednostka
deponująca sporządza protokół, do którego dołączana jest opinia dotycząca stanu
technicznego broni.
Broń i amunicję przyjętą do depozytu jednostka deponująca przechowuje
w odpowiednio przystosowanym do tego celu pomieszczeniu  magazynie broni, na
zasadach określonych w przepisach dotyczących szczegółowych zasad i warunków
przechowywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji. Jednostka
deponująca prowadzi  Książkę ewidencji broni i amunicji . Obowiązana jest ona
również do konserwacji broni i przechowywania jej w sposób zapobiegający
pogorszeniu jej stanu technicznego. Oceny stanu technicznego broni znajdującej się
w depozycie dokonuje, nie rzadziej niż raz na dwa lata, komisja powołana przez
kierownika jednostki deponującej. W skład takiej komisji wchodzi również specjalista
z zakresu rusznikarstwa. Jednostka deponująca, na 14 dni przed terminem oceny stanu
technicznego broni, informuje właściciela o jego prawie do osobistego udziału
w dokonywaniu oceny stanu technicznego, zgłoszenia udziału przy dokonywaniu
oceny stanu technicznego broni osoby innej niż właściciel, posiadającej
udokumentowane kwalifikacje z zakresu rusznikarstwa, wnioskowania o inne niż
zniszczenie przeznaczenie broni zakwalifikowanej przez komisję jako nienadającą się
do dalszego użytkowania.
Osoba, która złożyła broń do depozytu, ma prawo dostępu do niej, w celu
okazania osobom zainteresowanym jej nabyciem oraz w celu oceny stanu broni, po
uzgodnieniu z jednostką deponującą. Fakt powyższy odnotowywany jest w  Książce
ewidencji broni i amunicji .
W przypadku wniosku osoby, która złożyła broń do depozytu, o zniszczenie
broni lub amunicji, lub wyrażenia przez nią zgody na tę czynność albo
44
uprawomocnienia się decyzji kwalifikującej broń do przekazania w celu zniszczenia,
dokonuje się komisyjnego przekazania broni do jej zniszczenia. Z czynności
przekazania broni do właściwej jednostki deponującej w celu jej zniszczenia sporządza
się protokół, który powinien zawierać w szczególności dane jednoznacznie
identyfikujące broń i amunicję. Osoba, która złożyła broń do depozytu, którą
zakwalifikowano na mocy decyzji do zniszczenia, lub wyrażająca zgodę na jej
zniszczenie, jest powiadamiana przez jednostkę deponującą o komisyjnym zniszczeniu
broni lub amunicji.
W przypadku przeniesienia własności broni oraz amunicji na rzecz Skarbu
Państwa komisja dokonuje oceny stanu technicznego broni. Broń, która przekazana
została na rzecz Skarbu Państwa może być nieodpłatnie przekazana zainteresowanym
placówkom muzealnym, które gromadzą zbiory na podstawie ustawy z dnia
21 listopada 1996 r. o muzeach58.
Za przechowywanie broni i amunicji w depozycie pobierana jest opłata
w wysokości 1% opłaty za wydanie pozwolenia na broń za dobę przechowywania.
Opłatę wpłaca się do kasy lub na rachunek bankowy jednostki deponującej, najpóz
niej
w dniu odbioru broni i amunicji z depozytu.
6. Zasady obchodzenia się z bronią palną
W tym miejscu właściwe wydaje się omówienie i wyjaśnienie zasad ostrożnego
i bezpiecznego obchodzenia się z posiadaną bronią palną. Istotnego znaczenia nabiera
sformułowanie nie tylko ogólnych zasad bezpiecznego użytkowania broni palnej, ale
także zasad szczególnych odnoszących się do poszczególnych typów broni, jak
również do określonych warunków w jakich użytkowana jest broń palna.
Przez nieostrożne obchodzenie się z bronią palną rozumie się na ogół sposób
zachowania jej posiadacza, który nie czyni zadość zasadom ostrożności. Nieostrożne
używanie broni palnej następuje, gdy jego sprawca posługuje się bronią nie
przestrzegając zasad ostrożności.
58
Dz. U. Nr 5, poz. 24, z póz
n. zm.
45
Jako generalne i podstawowe warunki, jak również zasady użycia broni
wynikające z ustawy o broni i amunicji z 1999 r., jak również z aktów prawnych jej
towarzyszących, wymienić należy następujące:
1. Broń sportowa przeznaczona jest tylko do zawodów i treningów sportowych.
2. Broń może być używana do celów szkoleniowych i sportowych wyłącznie na
strzelnicy.
3. Broń w innych wypadkach może być użyta wyłącznie w obronie koniecznej lub
stanie wyższej konieczności.
4. Przed użyciem broni należy wezwać napastnika do zachowania zgodnego
z prawem, ostrzec go o użyciu broni i oddać strzał ostrzegawczy.
5. Użycie broni powinno nastąpić w sposób wyrządzający możliwie najmniejszą
szkodę osobie, przeciwko której została użyta. Użycie broni nie powinno
zmierzać do pozbawienia życia człowieka.
6. Jeśli w wyniku użycia broni doszło do zranienia człowieka, należy udzielić mu
pierwszej pomocy i wezwać lekarza.
7. O każdym przypadku użycia broni należy powiadomić najbliższą jednostkę
Policji i zabezpieczyć miejsce zdarzenia do czasu przybycia Policji.
8. Broń może być używana wyłącznie zgodnie z przeznaczeniem.
M. Kulicki wymienia z kolei następujące ogólne zasady bezpieczeństwa, które
odnoszą się do obchodzenia się z bronią palną i jej używania, a których przestrzeganie
jest niezbędne dla uniknięcia licznych tragedii związanych z nieostrożnym
posługiwaniem się bronią palną. Są to:
1. Zasada domniemania, że broń jest nabita.
2. Zasada sprawności broni realizowana drogą przeglądów dokonywanych na
bieżąco przez użytkownika broni.
3. Zasada stosowania właściwej i sprawnej amunicji.
4. Zasada przestrzegania kolejności rozładowania i składania broni.
5. Zasada nieprzechowywania razem broni i amunicji.
6. Zasada sprawności psychomotorycznej, zwłaszcza stanu trzez
wości przy
kontaktach z bronią.
7. Zasada nieudostępniania broni innym osobom.
8. Zasada niekierowania broni ku ludziom bez względu na stan załadowania.
46
9. Zasada trzymania (noszenia) broni lufą w górę, lufą w dół.
10. Zasada używania broni tylko do celów zgodnych z jej przeznaczeniem
i budową.
11. Zasada niemanipulowania przy broni nieznanej.
12. Zasada wzrokowego kontrolowania stanu broni własnej i cudzej a zwłaszcza
stanu jej zabezpieczenia.
13. Zasada niedotykania bez potrzeby języka spustowego.
14. Zasada ograniczonej nieufności wobec osób, które manipulowały przy broni
własnej lub cudzej.
15. Zasada wzrokowego kontrolowania drożności lufy przed załadowaniem broni.
16. Zasada dopuszczalności ładowania tylko w określonych, uzasadnionych
sytuacjach, w określonym miejscu i czasie.
17. Zasada zabezpieczenia broni.
18. Zasada odbezpieczenia broni bezpośrednio przed zamierzonym użyciem.
19. Zasada rozładowywania broni, gdy może być narażona na wstrząs lub
zaczepienie elementami mechanizmu.
20. Zasada domniemania obecności ludzi na osi strzału, dopóki całkowita pewność
bezpieczeństwa nie obali tego domniemania.
21. Zasada przewidywania rykoszetu.
22. Zasada przestrzegania prawidłowej postawy strzeleckiej.
23. Zasada użycia broni do celu zidentyfikowanego.
24. Zasada korzystania ze sztucznego lub naturalnego kulochwytu.
25. Zasada rozładowania broni we właściwym miejscu i czasie.
26. Zasada odczekania minimum 10 s przed odryglowaniem broni po niewypale.
27. Zasada przestrzegania szczegółowych zasad bezpieczeństwa określonych
w wyodrębnionych regulaminach i instrukcjach.
28. Zasada stałej rozwagi i analizy sytuacji umożliwiająca inteligentne
dostosowanie własnego postępowania do konkretnego układu sytuacyjnego,
tak, aby było ono nie tylko zgodne z normatywnymi zasadami, ale przede
wszystkim bezpieczne59.
59
M. Kulicki, Nieostrożne obchodzenie się..., s. 190-195.
47
Jak łatwo zorientować się, większość z wymienionych zasad dotyczy
postępowania z bronią posiadaną do celów łowieckich, jednak sporo z nich ma
charakter uniwersalny dotyczący wszystkich rodzajów broni palnej.
48
Zakończenie
W przedmiotowym opracowaniu podjąłem próbę przedstawienia
administracyjno-prawnych zagadnień posiadania broni palnej w Polsce. Kluczowym
zagadnieniem niniejszego opracowania było zobrazowanie, jak w naszym kraju
funkcjonuje prawo do legalnego posiadania broni palnej.
Podjęta przeze mnie problematyka nie stanowiła dotąd przedmiotu
kompleksowego opracowania w doktrynie prawa administracyjnego, rzadko także
spotykane są inne opracowania, w których zostałyby ujęte wszystkie najistotniejsze
unormowania prawne dotyczące tej tematyki.
W opracowaniu tym starałem się przedstawić skomplikowany stan prawny,
wyrażający się dużą liczbą aktów normatywnych regulujących analizowaną przeze
mnie problematykę. Wykorzystałem w tym celu liczne unormowania prawne, w tym
przede wszystkim Konstytucję RP, akty prawne Unii Europejskiej, a także
kilkadziesiąt ustaw i rozporządzeń dotyczących opisywanego zagadnienia, a także
innych zagadnień, które przynajmniej w stopniu marginalnym wiążą się z instytucją
posiadania broni palnej.
Obserwując ewolucję samej ustawy o broni i amunicji, zasadne wydaje się
przekonanie, że ustawodawca zmierzał do ograniczenia prawa posiadania broni przez
osoby fizyczne. W przedwojennym ustawodawstwie pozwolenie na broń wydawane
było w ramach dyskrecjonalnej kompetencji przez organ szczebla powiatu (starosta).
Ustawodawstwo powojenne (ustawa z 1961 r. i ustawa z 1999 r.) stoi na stanowisku,
że wydanie pozwolenia na broń musi być szczegółowo obwarowane. Jest uzależnione
od zaistnienia i wykazania przez osobę zainteresowaną konkretnych okoliczności
faktycznych uzasadniających wydanie takiego pozwolenia. Nie jest to już zatem
uznaniowe rozstrzygnięcie organu, którym w tym wypadku jest komendant
wojewódzki Policji. Zarówno obowiązujące prawodawstwo, jak i powszechna
praktyka wykluczają możliwość posiadania broni palnej wyłącznie na  wszelki
wypadek , to jest bez konkretnego uzasadnienia związanego z faktem wysoce
uprawdopodobniającym konieczność użycia tej broni w obronie własnej lub obronie
innej osoby, bądz
dobra chronionego prawem, zasługującego na szczególną ochronę.
49
W moim opracowaniu przydatna okazała się przede wszystkim metoda
dogmatyczna.
Reasumując, można stwierdzić, że uprawnienie do posiadania broni palnej nie
jest w naszym kraju prawem powszechnym, albowiem nie gwarantuje go
w kategoriach kategorycznych ani Konstytucja RP, ani żaden inny akt prawny rangi
ustawy. Chociaż opowiadam się za rozszerzeniem dostępu do niektórych rodzajów
broni palnej, mam tu na myśli broń palną gazową, regulacje zaproponowane przez
ustawodawcę wydają się uzasadnione, gdyż upowszechnienie dostępu do broni palnej
samo w sobie nie przyniesie, moim zdaniem, poprawy stanu bezpieczeństwa
powszechnego obywateli.
50
Wykaz tabel i rysunków
Tabela 1.1. Liczba zamachów samobójczych zakończonych zgonem.
Tabela 1.2. Liczba zamachów samobójczych popełnionych przy użyciu broni palnej.
Tabela 4.1. Pozwolenia na broń wydane osobom fizycznym w latach 2002  2005.
Tabela 4.2. Pozwolenia na broń wydane osobom fizycznym w latach 2006  2008.
Rysunek 2.1 Wzór oznaczeń nanoszonych na istotnych częściach broni palnej
pozbawionej cech użytkowych.
51
Bibliografia
1. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
z 4 listopada 1950 r., przez Polskę ratyfikowana 2 paz
dziernika 1992 r. (Dz. U.
z 1993 r. Nr 61, poz. 284).
2. Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. Nr 5, poz. 24, z póz
n. zm.).
3. Ustawa z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (T.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz.
525, z póz
n. zm.).
4. Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej
w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją
oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U.
Nr 67, poz. 679).
5. Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do
użytku cywilnego (Dz. U. Nr 117, poz. 1007 i Dz. U. Nr 238, poz. 2019).
6. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr
173, poz. 1807, z póz
n. zm.).
7. Rozporządzenie Ministrów Handlu Wewnętrznego i Spraw Wewnętrznych z dnia
29 paz
dziernika 1990 r. w sprawie warunków sprzedaży broni i amunicji oraz
nadzoru nad ich obrotem (Dz. U. Nr 74, poz. 453, z póz
n. zm.).
8. Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 maja 1995 r. w sprawie
wprowadzenia czasowego zakazu noszenia broni (M.P. Nr 24, poz. 295).
9. Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 maja 1997 r.
w sprawie wprowadzenia czasowego zakazu noszenia broni (M.P. Nr 33, poz.
319).
10. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 25 maja
1999 r. w sprawie wprowadzenia czasowego zakazu noszenia broni (Dz. U. Nr 47,
poz. 472).
11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 marca
2000 r. w sprawie rodzajów szczególnie niebezpiecznych broni i amunicji oraz
rodzajów broni odpowiadającej celom, w których może być wydane pozwolenie na
broń (Dz. U. Nr 19, poz. 240).
52
12. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 września 2000 r. w sprawie badań
lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się lub posiadających
pozwolenie na broń (Dz. U. Nr 79, poz. 898 ze zm., Dz. U. z 2001 r. Nr 22, poz.
261).
13. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 maja
2001 r. w sprawie dokumentów wymaganych przy składaniu wniosku o udzielenie
koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania
i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami
i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 52, poz. 554).
14. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej oraz Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 8 czerwca 2001 r. w sprawie określenia organów
wojskowych właściwych do wydawania pozwoleń na broń żołnierzom zawodowym
(Dz. U. Nr 66, poz. 670).
15. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 września
2001 r. uchylające rozporządzenie w sprawie dokumentów wymaganych przy
składaniu wniosku o udzielenie koncesji na wykonywanie działalności
gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią
i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub
policyjnym (Dz. U. Nr 106, poz. 1165).
16. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
4 paz
dziernika 2001 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rodzajów
szczególnie niebezpiecznych broni i amunicji oraz rodzajów broni odpowiadającej
celom, w których może być wydane pozwolenie na broń (Dz. U. Nr 120, poz.
1295).
17. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2001 r. w sprawie rodzajów
broni i amunicji oraz wykazu wyrobów i technologii o przeznaczeniu wojskowym
lub policyjnym, na których wytwarzanie lub obrót jest wymagana koncesja (Dz. U.
Nr 145, poz.1625).
18. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 9 września 2002 r. w sprawie warunków sprzedaży
materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów i technologii
53
o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym oraz zakresu i trybu kontroli
przestrzegania tych warunków (Dz. U. Nr 156, poz. 1303, z póz
n. zm.).
19. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 września 2002 r. w sprawie
ewidencjonowania materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów
i technologii o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 163, poz.
1346 z póz
n. zm.).
20. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 marca
2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rodzajów szczególnie
niebezpiecznych broni i amunicji oraz rodzajów broni odpowiadającej celom,
w których może być wydane pozwolenie na broń (Dz. U. Nr 61, poz. 548).
21. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 kwietnia
2004 r. w sprawie pozbawiania broni palnej cech użytkowych (Dz. U. Nr 94, poz.
924).
22. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 czerwca
2004 r. w sprawie szczegółowych zasad deponowania i niszczenia broni i amunicji
w depozycie Policji, Żandarmerii Wojskowej lub organu celnego oraz stawki
odpłatności za ich przechowywanie w depozycie (Dz. U. Nr 152, poz. 1609).
23. Wyrok NSA w Warszawie z dnia 22.02.1990 r. II SA 8/90 ONSA 1990/1/18.
24. Wyrok NSA w Katowicach z dnia 7.02.1991r. SA/ Ka 848/90 OSP 1993/1/19.
25. Bernhardt-Kowalska D., Uzbroić czy rozbroić,  Prawo i Życie z dnia 21.03.1998.
26. Chróścik W., Polacy mają prawo do posiadania broni,  Rzeczpospolita 2008,
nr 106 z dnia 07.05.2008.
27. Filar M., Prawo posiadania broni palnej jako obywatelskie prawo podmiotowe,
 Państwo i Prawo 1997, nr 5.
28. Galant D., Elektryczna broń dla każdego,  Rzeczpospolita z dnia 20.03.2000.
29. Jagielski J., Kontrola administracji publicznej, Warszawa 1999.
30. Jagiełło W.A., Dostęp do broni i amunicji. Projekt nowych regulacji prawnych,
 Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 1998, nr 3.
31. Januszewski P., Kutia P. i Pawelczyk G., Prawo do broni,  Wprost 1997, nr 32.
32. Jędrzejewski S. i Nowicki H., Kontrola administracji publicznej, A
ódz
1995.
33. Kijowski D.R., Pozwolenie w administracji publicznej, Białystok 2000.
54
34. Kmiecik R., Postępowanie administracyjne i postępowanie sądowo-
administracyjne, Kraków  Lublin 1996.
35. Kubiński P., Wybrane zagadnienia prawa cywilnego i gospodarczego, Olsztyn
1996.
36. Kulicki M., Nieostrożne obchodzenie się z bronią palną. Studium z zakresu
kryminalistyki, Toruń 1982.
37. Maj S., Ustawa o broni i amunicji. Komentarz, Warszawa 2009.
38. Michalska-Badziak R., Prawne formy działania administracji publicznej [w:]
Prawo administracyjne  pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie,
Warszawa 2000.
39. Misiuk A., Społeczne poczucie bezpieczeństwa i czynniki wyznaczające jego
poziom [w:] Bezpieczny obywatel-bezpieczne państwo, Lublin 1998.
40. Nowicki Z.T., Zanim strzelisz. Poradnik dla posiadacza broni, Warszawa 1993.
41. Olejniczak-Szałowska E., Kontrola administracji [w:] Prawo administracyjne 
pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2000.
42. Osiecka J., Poczucie zagrożenia przestępczością oraz społeczne opinie o policji
w świetle sondaży opinii publicznej, Biuro Studiów i Ekspertyz. Raport nr 151,
.
43. Palka P., Broń palna a poczucie bezpieczeństwa obywateli,  Jurysta 1998, nr 5.
44. Pękała M. i Rosiak J., Nowa ustawa o broni i amunicji,  Biuletyn Informacyjny
CLK KGP 2000, nr 113.
45. Smoktunowicz E. i Kosikowski C., Wielka encyklopedia prawa, Białystok-
Warszawa 2000.
46. Stahl M., Publiczne prawo podmiotowe [w:] Prawo administracyjne-pojęcia,
instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2000.
47. Sylwestrzak A, Kontrola administracji, Koszalin 1998.
48. Szymborski T. i Zasępa G., Trudniej o legalną broń,  Trybuna Śląska  Dzień
z dnia 4.08.2000.
49. Wierzbowski M. i Wiktorowska M., Prawne formy działania administracji [w:]
Prawo administracyjne, Warszawa 1999.
55
50. Wierzbowski M. i Wiktorowska A., Podstawowe pojęcia teoretyczne w nauce
prawa administracyjnego. Nadzór, kontrola, koordynacja, kierownictwo. [w:]
Prawo administracyjne, Warszawa 1999.
51. Wójcikiewicz J. i Widacki J., Społeczne koszty dostępności broni palnej [w:]
Bezpieczny obywatel  bezpieczne państwo, Lublin 1998.
56