Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
W poprzednim odcinku
próbowałem cię przekonać, że
w kondensatorach liczy się
Kondensatory
nie tylko pojemność, ale też szereg
innych parametrów. Doszliśmy do
wniosku, iż właściwości kondensatora
stałe
zależą przede wszystkim od
dielektryka. Mówiliśmy, że
w dielektryku występują straty
mocy, które możemy przedstawić
jako szeregową rezystancję
zastępczą - ESR. Zasygnalizowałem
ci także problem indukcyjności
kondensatorów i zależności
parametrów od temperatury,
wilgotności i innych czynników.
Może się trochę przestraszyłeś.
Takie mnóstwo parametrów,
część 3
wzajemnych zależności... Jak się
w tym wszystkim nie zgubić?
Pamiętaj! W elektronice nie ma żad- rów powinieneś zwrócić szczególną densatorów idealnych nadających się do
nej magii, są tylko niezmienne prawa fi- uwagę. To jest porcja wiedzy absolutnie wszystkiego.
zyki. Jeśli chcesz być dobrym elektroni- niezbędna każdemu elektronikowi. Tę Dla współczesnego elektronika-hob-
kiem, to niestety powinieneś przyswoić część materiału znajdziesz pod tytułem bysty podstawowe znaczenie mają trzy
sobie sporą ilość informacji. Nie są to zaczerpniętym ze starej piosenki:  Co główne grupy kondensatorów:
rzeczy trudne, ale bez tej wiedzy bę- każdy chłopiec wiedzieć powinien . - elektrolityczne
dziesz się poruszał w elektronice jakby
Dalsza część materiału, zatytułowana - ceramiczne
po omacku.
 Tylko dla ciekawych i  Główne obszary - foliowe.
Ja kiedyś, w głębokiej młodości, by- zastosowań , zawiera następny stopień
Kondensatory elektrolityczne sto-
łem skłonny lekceważyć wiedzę nagro-
wtajemniczenia. Znajdziesz ją w następ- sowane są w każdym układzie elektro-
madzoną przez  jajogłowych . Wydawa-
nych numerach EdW. Nie musisz jej czy- nicznym w obwodach zasilania jako
ło mi się, że praktyka załatwi wszystko.
tać jeśli twoje zainteresowanie elektroni- kondensatory filtrujące i gromadzące
Rzeczywiście, praktyka jest najważniej-
energię.
ką kończy się na montowaniu układów.
sza, byleby tylko po drodze nie tracić
Ta wiedza będzie ci potrzebna, jeśli za- Stosowane są też jako kondensatory
zbyt wiele czasu na wyważanie otwar-
sprzęgające i blokujące w urządze-
mierzasz samodzielnie konstruować
tych drzwi, czyli żmudne odkrywanie te-
układy elektroniczne. A śmiem pode- niach m.cz, pracujących z częstotliwoś-
go, co inni dawno już odkryli i opisali.
jrzewać, że niezależnie od twojego wie- ciami do mniej więcej 100kHz.
Jeśli jednak nie masz ochoty na anali-
Kondensatory ceramiczne stosuje
ku, będziesz mi przysyłał rozwiązania
zowanie wykresów, tabel i zestawień
zadań ze Szkoły Konstruktorów. Nie lek- się powszechnie w obwodach wielkiej
oraz wyciąganie wniosków, musisz li-
częstotliwości, zarówno jako elementy
ceważ więc  trywialnych kondensato-
czyć się z faktem, że znaczna ilość za-
obwodów rezonansowych, jak i do
rów. Serdecznie cię namawiam, żebyś
projektowanych i wykonanych przez cie-
sprzęgania, blokowania, filtrowania.
dokładnie przeanalizował i przyswoił
bie układów może w ogóle nie działać
Kondensatory foliowe znajdują za-
sobie cały podany materiał - starałem się
lub będzie działać niezgodnie z twoimi
stosowanie przy  średnich częstotliwoś-
wybrać dla ciebie informacje najważniej-
oczekiwaniami. Jednym z powodów mo-
ciach , mniej więcej od kilku herców do
sze, naprawdę przydatne w praktyce.
gą być kondensatory, elementy wydawa-
co najwyżej kilku megaherców. Stoso-
Oczywiście, wprawy i rutyny musisz
łoby się prymitywne, wręcz trywialne.
wane są też powszechnie w obwodach
nabrać sam. I już teraz wiedz, że nie
Moim zadaniem jest podać ci nie-
RC generatorów i filtrów. Niektóre typy
obejdzie się przy tym bez  wpadek , roz-
zbędną wiedzę w sposób jak najbar-
kondensatorów foliowych przezna-
czarowań i porażek.
dziej praktyczny i przystępny; wiedz
czone są do pracy w obwodach im-
Jeśli gotów jesteś się uczyć i bę-
jednak, iż w kilku krótkich listach nie
pulsowych.
dziesz wyciągał wnioski z niepowodzeń,
można przekazać wszystkiego. Dlatego
Bliższe informacje znajdziesz w czę-
to jestem pewny, że za jakiś czas bę-
w temat  wgryziemy się stopniowo.
ści materiału  Tylko dla ciekawych .
dziesz z siebie naprawdę zadowolony.
W pierwszej kolejności podam ci kil-
Jako uzupełnienie, w jednej z ra-
ka najważniejszych wskazówek i infor-
Co każdy chłopiec
mek podałem ci, jakimi kondensatorami
macji - mają one naświetlić całokształt
nie warto zaśmiecać sobie głowy i pra-
wiedzieć powinien
problemu i uczulić cię na najważniejsze
cowni, a jakie mogą być przydatne.
sprawy. Na początek dowiesz się jakie Utrwal sobie podstawową prostą za-
Odsprzęganie obwodów zasilania
kondensatory spotyka się powszechnie
sadę: każdy typ kondensatorów ma inne
na rynku, oraz na jakie dwie podstawo- właściwości i przeznaczony jest do Najczęstszą przyczyną kłopotów
we dziedziny zastosowań kondensato- określonych zastosowań. Nie ma kon- związanych z kondensatorami są ich
52 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/96
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
densator elektrolityczny 100�F/16V ma
Dinozaury przy częstotliwości 50Hz reaktancję
ponad 30W i rezystancję ESR ponad
W starych książkach i katalogach być może znajdziesz wzmianki o kon-
1,5W! Nawet wielki kondensator
densatorach próżniowych, gazowanych, z dielektrykiem ciekłym, szklanym,
10000�F/16V ma przy częstotliwości
papierowym. Ty, jako hobbysta żyjący u schyłku XX wieku możesz zupełnie nie
50Hz reaktancję około 0,3W i ESR oko-
zawracać sobie nimi głowy.
ło 0,1W. Jak widać, zwiększanie pojem-
Być może w archaicznym sprzęcie spotkasz kondensatory mikowe, czy ce-
ności niewiele daje - w zakresie małych
ramiczne rurkowe. Są to kondensatory o dobrych parametrach; zostały jednak
częstotliwości decydujące znaczenie dla
doszczętnie wyparte przez kondensatory ceramiczne płytkowe. Nie warto też ich
tłumienia zakłóceń i tak ma stabilizator,
kolekcjonować, no, chyba że mieszkasz gdzieś z dala od wszelkich z
ródeł za-
a nie kondensator. Kondensator jest
opatrzenia i cenny jest dla ciebie każdy element.
jednak konieczny, choćby dla zapobie-
Ze starego sprzętu warto natomiast wymontować wszelkie kondensatory
gania samowzbudzeniu stabilizatora.
zmienne - nawet stare, wielkie agregaty powietrzne. Co prawda kondensatory
W zakresie większych częstotliwoś-
zmienne zostały zastąpione diodami waraktorowymi, ale na pewno przydadzą ci
ci sprawa wygląda nieco inaczej, bo-
się do różnych amatorskich konstrukcji z zakresu w.cz.
wiem rezystancja wyjściowa stabilizato-
ra i rezystancja ESR kondensatora jest
(niedoskonałe) właściwości w zakresie o pojemności typowo 47...220nF. Poka- większa, ale i tak końcowy wniosek jest
wysokich częstotliwości. zuję ci to w ramce poniżej. ten sam - nie ma potrzeby stosować
Chyba każdy spotkał się z samo-  Elektrolit , z uwagi na znaczną po- elektrolitów o bardzo dużych pojemnoś-
wzbudzeniem układu. (Mi najczęściej jemność ma dobre właściwości przy ma- ciach. Standardowo w obwodach zasila-
wzbudzały się wzmacniacze. Ale jakby łych częstotliwościach, ceramiczny  liza- nia stosuje się kondensatory elektroli-
na złość, kiedy chciałem zbudować dob- czek przy dużych. tyczne o pojemności 22...220�F.
ry generator - zdarzało się, że układ się A jaka powinna być pojemność Może już dość długo zajmujesz się
nie wzbudzał.)  elektrolita ? Wydawałoby się, że czym elektroniką i zaprotestujesz: przecież
Przyczyny mogą być różne - jedną większa, tym lepiej. Niekoniecznie! nigdy nie stosuję tych małych kondensa-
z nich jest zastosowanie niewłaściwych Jak to? Przecież większy kondensa- torów ceramicznych i moje układy jakoś
kondensatorów w obwodach filtracji tor ma mniejszą reaktancję i rezystan- pracują. Niewykluczone. Gratuluję suk-
i odsprzęgania napięć zasilających. cję ESR, a więc powinien lepiej tłumić cesu! Być może niektóre rzeczywiście
Niewłaściwe kondensatory (lub ich wszelkie tętnienia napięcia zasilającego. pracują  jakoś . Czy znasz przysłowie:
brak) mogą też być przyczyną dużej Jeśli nie stosujesz stabilizatora, to  miała być jakość, wyszło jakoś ? Ale nie
wrażliwości na zakłócenia, szczególnie rzeczywiście większa pojemność jest będę się z tobą sprzeczał; rzeczywiście
te przedostające się z sieci energetycz- lepsza, bo zmniejsza wielkość tętnień. sporo układów może pracować dosłow-
nej przez zasilacz. Zasygnalizowałem ci Ale jeśli masz w układzie stabilizator, nie bez żadnych kondensatorów od-
to w poprzednim odcinku (EdW 4/96 choćby popularny 78XX, to nadmierne sprzęgających zasilanie. W innych wy-
str.55, 56 na rys. 3...5). W zakresie wy- zwiększanie pojemności filtrującej prak- starczy jeden mały elektrolit.
sokich częstotliwości (a także dla krót- tycznie nic nie daje! Przecież stabilizator Powiem więcej: umieszczenie zaleca-
kich zakłóceń impulsowych) niektóre z założenia ma zmniejszać wahania na- nych kondensatorów w niewłaściwym
kondensatory mają znaczną rezystancję pięcia zasilającego. Jednym z ważnych miejscu na płytce może nic nie dać.
szeregową ESR. Rezystancja ta znacz- parametrów stabilizatora jest jego (dyna- Często bowiem trzeba stosować nie tyl-
nie zmniejsza skuteczność filtrowania miczna) rezystancja wyjściowa. Informu- ko jeden, ale kilka kondensatorów od-
pojawiających się przebiegów w.cz. Na je ona, o ile zmieni się napięcie przy sprzęgających: jeden blisko stabilizato-
dodatek występuje też szkodliwa induk- zmianie prądu obciążenia. Rezystancja ra, inne w różnych punktach zasilanego
cyjność samego kondensatora i jego ta dla częstotliwości poniżej 1kHz nawet układu.
doprowadzeń. w popularnych stabilizatorkach nie jest Podane ogólne wiadomości nie wy-
Nie mów mi tylko, że ciebie to nie do- większa od 30...50 miliomów (0,03... czerpują zagadnienia walki z samo-
tyczy, bo będziesz robił wyłącznie ukła- 0,05W). Tymczasem na przykład kon- wzbudzeniem i zakłóceniami, ponieważ
dy małej częstotliwości. Jakie tranzysto-
ry będziesz stosował? Czy wiesz, że po-
pularne tranzystory  m.cz na przykład Odsprzęganie zasilania
BC548, BC108 mogą wzmacniać sygna-
W każdym układzie elektronicznym musisz zadbać o właściwe odblokowa-
ły o częstotliwościach nawet kilkuset
nie obwodów zasilania także w zakresie wysokich częstotliwości. Zauważ, jak
megaherców?! Czy to jest  mała częstot-
znacznie zmniejsza impedancję w zakresie wyższych częstotliwości zastoso-
liwość ? Podobnie jest ze wzmacniacza-
wanie małego kondensatorka ceramicznego o pojemności tylko 100nF.
mi operacyjnymi - przyzwoity wzmac-
niacz operacyjny przeznaczony do za-
stosowań audio, na przykład NE5532,
ma pasmo sięgające 10MHz!
&!
Dlatego dosłownie we wszystkich �
�
&!
układach musisz zadbać o właściwe
&!
odblokowanie obwodów zasilania tak-
&!
że w zakresie wysokich częstotli-
wości.
&!
Powszechnie stosuje się tu równoleg-
Przebieg impedancji w funkcji częstotli-
łe połączenie kondensatora elektroli-
Odsprzęganie zasilania.
wości
tycznego i malutkiego kondensatora
ceramicznego (tzw. ferroelektrycznego)
53
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/96
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Potrzebne wzory
A
ączenie równoległe kondensatorów
Reaktancja (opór pozorny) przy prądzie zmiennym
1 016
,
XC = H"
= H"
= H"
= H"
R [W], C[F] lub R[MW], C[�F]
2Ą �" f �" R�"
Ą �" �" �"
Ą �"�" �"�"C �"�"C
Ą
CW = C1 + C2 + ... + Cn
A
adunek zgromadzony w kondensatorze
Q = C � U
A
ączenie szeregowe kondensatorów
Gdy prąd ładowania (rozładowania) jest stały (I=const),
1 1 1 1
= + +...+
= + + +
= + + +
= + + +
wtedy
CW C1 C2 Cn
D
C � D
DU = I � t
D
D
gdzie DU jest przyrostem napięcia,
a t czasem ładowania/rozładowania
A
ączenie szeregowe dwóch kondensatorów
ESR - zastępcza szeregowa rezystancja strat
tg�
�
�
�
C1 �"
�"
�"�"C2
ESR =
=
=
=
CW =
=
=
=
2Ą �" f �"
Ą �" �"C
Ą �"�" �"�"
Ą
C1 + C2
+
+
+
Uwaga: tgd zależy od częstotliwości.
Cechowanie kodowe kondensatorów ceramicznych typ 1
Umowna barwa Symbol Pojemność znamionowa Tolerancja pojemności
punktu, kropki temperaturo-
lub paska wego współ. pierwsza druga mnożnik CŁ10pF C >10pF
n n
pojemności cyfra cyfra
pierwszy znak drugi znak trzeci znak czwarty znak piąty znak (ąpF lub %)
srebrny - - - 0,01 - 10%
złoty - - - 0,1 - 5%
czarny NPO 0 0 1 - -
brązowy N33 1 1 10 - -
czerwony N75 2 2 100 2pF 2%
pomarańczowy N150 3 3 1000 - -
z
ółty N220 4 4 - - -
zielony N330 5 5 - - -
niebieski N470 6 6 - 0,25pF -
fioletowy N750 7 7 - - -
szary -8 8 - - -
biały P33 9 9 - 1pF -
ciemnoniebieski P100 - - - - -
brak N47 - - - 0,5pF 20%
pomar.-pomar. N1500 - - - - -
z
ółto-pomarańcz. N2200 - - - - -
zielono-pomar. N3300 - - - - -
niebiesko-pomar. N4700 - - - - -
czarno-pomar. N5600 - - - - -
Uwaga! Początek cechowania kodowego jest oznaczony większą kropką lub paskiem z wyraz
nym odstępem między pozostałymi znakami.
Oznaczenia współczynnika temperaturowego: np. N330 oznacza -330ppm/K, a P100 +100ppm/K.
54 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/96
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Cechowanie skrócone kondensatorów ceramicznych typ 1
Temperaturowy współczynnik pojemności Pojemność znamionowa
Oznaczenie tworzywa Kod Barwa punktu Pojemność Kod Pojemność Kod
lub zakres temperatu- lub paska na
rowego współczynnika jednobarwnym
0,15 pF p15 150 nF 150n
pojemności pokryciu
0,332 pF p332 332 nF 332n
(10-6/1�C = ppm/K) kondensatora
1,5 pF 1p5 1,5 �F 1�5
3,32 pF 3p32 3,32 �F 3�32
P100 (+100) A ciemnoniebieski
15 pF 15p 15 �F 15�
P33 (+33) B różowy
33,2 pF 33p2 33,2 �F 33�2
NPO (0) C czarny
150 pF 150p 150 �F 150�
N33 (-33) H brązowy
332 pF 332p 332 �F 332�
1,5 nF 1n5 1,5 mF 1m5
N47 (-47) N brak
3,32 nF 3n32 3,32 mF 3m32
N75 (-75) L czerwony
15 nF 15n 15 mF 15m
N150 (-150) P pomarańczowy
33,2 nF 33n2 33,2 mF 33m2
N220 (-220) R żółty
N330 (-330) S zielony
N470 (-470) T niebieski
Tolerancja pojemności
N750 (-750) U fioletowy
N1500 (-1500) W pomar.-pomar.
Tolerancja (%) Kod Tolerancja (%) Kod
N2200 (-2200) K żółto-pomarań.
ą0,005 E ą2,5 H
N3300 (-3300) D zielono-pomar.
ą0,01 L ą5 J
ą0,02 P ą10 K
N4700 (-4700) E niebiesko-pom.
ą0,05 W ą20 M
N5600 (-5600) F czarno-pomarań.
ą0,1 B ą30 N
+140...-870 SL szary
ą0,25 C -10...+30 Q
+250...-1750 UM biały ą0,5 D -10...+50 T
ą1 F -20...+50 S
ą2 G -20...+80 Z
Cechowanie kondensatorów
Napięcie znamionowe
zagranicznych
Przykłady
Napięcie Kod
25V m
40(50)V l
63V a
100V b
160V c
250V d
400V e
630V f
1000V h
1600V i
500V nie oznacza się
55
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/96
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
dużą rolę ma tu prowadzenie obwodów Do tamtego celu były znakomite. Jed- Jeszcze gorszym problemem może
zasilających, szczególnie masy. Ten nak zupełnie nie nadają się one do pre- być prąd upływu. W układach o du-
ważny temat nie mieści się jednak w ra- cyzyjnych układów czasowych. Pojem- żych stałych czasowych RC stosuje się
mach dzisiejszego artykułu. ność tych kondensatorów może zmie- zwykle rezystory o wartościach rzędu
Podanym materiałem chcę cię jedynie niać się pod wpływem temperatury na- megaomów, więc może się okazać, że
zachęcić do stosowania kondensatorów wet o kilkadziesiąt procent! Co gorsza, prąd pracy płynący przez taki rezystor
odsprzęgających w każdym budowa- o zgrozo (uważaj, to jest kuriozum!) - jest mniejszy niż prąd upływu rozformo-
pojemność niektórych typów zależy też wanego kondensatora! Urządzenie wca-
nym układzie. Przyjmij to jako zasadę:
zdecydowanie lepiej zastosować za du- od przyłożonego napięcia! le nie będzie pracować! Aby temu zapo-
żo kondensatorów odsprzęgających za- Co prawda tra- biec kondensato-
fiają się stabilne ry elektrolityczne
silanie, niż za mało. Nie żałuj więc kilku-
kondensatory ce- Nie stosuj małych kondensato- aluminiowe w mia-
dziesięciu groszy na te kondensatory.
ramiczne w za- rę możliwości po-
W sumie zaoszczędzisz sobie sporo
rów ceramicznych o pojemności
kresie pojemności winny pozosta-
nerwów i frustracji.
większej niż 1nF w precyzyj-
kilkudziesięciu na- wać pod napię-
Układy precyzyjne
nych obwodach czasowych RC
nofaradów, ale ty ciem. Będą wtedy
Drugą dziedziną zastosowań konden- kupując na giełdzie zawsze zaformo-
i LC.
satorów, na którą chcę ci zwrócić uwagę nigdy nie będziesz wane i ich prąd
Jeśli musisz stosować
są wszelkie układy wymagające precyzji miał pewności co upływu będzie
w precyzyjnych obwodach
i stałości parametrów. otrzymałeś. nieznaczny.
Będziesz budował, a może już budo- Przyjmij więc kondensatory elektrolityczne - Generalnie jed-
wałeś, różnego rodzaju filtry i generato- bezpieczną zasa- nak w układach
stosuj w miarę możliwości
ry dostrojone do określonej częstotliwoś- dę: nie stosuj ma- czasowych wyma-
 tantale , a jeśli mają to być
ci. Częstotliwość powinna być stała, nie- lutkich kondensa- gających dużej
zwykłe kondensatory
zależnie od zmian temperatury i innych torów ceramicz- ni ezawodności
czynników. nych o pojemności i stabilności na-
aluminiowe, to muszą one stale
Z filtrami i generatorami LC dla wy- większej niż 1nF leży za wszelką
pozostawać pod napięciem.
sokich częstotliwości sprawa jest wzglę- w układach cza- cenę unikać ja-
dnie prosta, bo stosuje się tam strojone sowych RC i LC. kichkolwiek  elek-
cewki oraz stabilne kondensatory cera- Z kolei kondensatory foliowe mają trolitów . Zamiast tego należy stosować
miczne o pojemnościach 1...1000pF zdecydowanie lepszą stabilność niż ce- generatory z kondensatorami stałymi
(tzw. typ 1), a te produkowane są w wielu ramiczne ferroelektryczne. i dla uzyskania dużych czasów wyko-
wykonaniach o ściśle określonych współ- Najlepsze są tu kondensatory polisty- rzystać cyfrowe dzielniki (liczniki). God-
czynnikach temperaturowych. Przez do- renowe - krajowe KSF i zagraniczne KS na polecenia jest tu popularna kostka
bór kondensatora o odpowiednim współ- - znane bardziej jako styrofleksowe (my, CMOS 4541, która w ten sposób po-
czynniku temperaturowym można skom- praktycy mówimy krótko:  styrofleksy ). zwala zbudować zarówno generatory,
pensować zmiany temperaturowe cewki Mają one niewielki współczynnik tempe- jak i układy monostabilne o dowolnie
i uzyskać dobrą stabilność. raturowy pojemności wynoszący mniej długich czasach. Kostka taka będzie jed-
Trochę gorzej wygląda sprawa z filt- więcej -0,013%/�C i równie niewielką nym z układów scalonych na przygoto-
rami i generatorami małej częstotliwoś- zależność pojemności od wilgotności wywanej właśnie płytce wielofunkcyjnej
ci, które obecnie są budowane przede względnej powietrza. PW-03.
wszystkim jako układy aktywne, zawie- Natomiast najpopularniejsze obecnie W poprzednim odcinku obiecałem ci,
rające wzmacniacze operacyjne i ele- na rynku kondensatory poliestrowe, czy- że wreszcie coś zepsujemy. I zepsuje-
menty RC. Tu pojemności muszą być li krajowe MKSE i zagraniczne MKT my! Ale najpierw, jeśli możesz, spróbuj
większe niż 1nF, a więc nie można sto- mają nieco gorszą stabilność i ogólnie zbadać właściwości posiadanych kon-
sować dobrych kondensatorów cera- rzecz biorąc należy się liczyć ze zmiana- densatorów stałych.
micznych (tzw. typ 1). mi pojemności do ą3%. Czy to dużo czy Jeśli masz dostęp do miernika pojem-
O ile kondensatory ceramiczne mało? To zależy od wymagań stawia- ności, sprawdz
, jak zmienia się pojem-
o pojemnościach poniżej 1nF wykony- nych układowi. Większość amatorskich ność różnego typu kondensatorów pod
wane są z ceramiki o naprawdę zna- konstrukcji nie wymaga jednak większej wpływem temperatury. Sprawdz
pojem-
komitych parametrach, to kondensatory stabilności. Tak więc w obwodach RC ność  w stanie zimnym i po podgrza-
ceramiczne o większych pojemnoś- powszechnie będziemy stosować kon- niu. Przekonaj się, czy silne podgrzanie
ciach mają inny, zdecydowanie gorszy densatory MKSE (MKT). wyprowadzeń kondensatora podczas lu-
dielektryk. Zwykle są to kondensatory Niejednokrotnie będą ci też potrzebne towania może trwale zmienić jego po-
ceramiczne ferroelektryczne, nazywane generatory lub uniwibratory o bardzo jemność.
tak ze względu na skład materiału die- długich czasach impulsu, rzędu sekund, Przetestuj w ten sposób kondensa-
lektryka - jest to tak zwany typ 2. Podob- minut, a nawet godzin. Pewnie ze- tory różnych typów, o różnych pojemno-
ne parametry mają kondensatory tzw. ty- chcesz zastosować w nich  elektrolity . ściach. Jedna taka praktyczna lekcja bę-
pu 3, o jeszcze mniejszych gabarytach, Jak będzie ze stabilnością paramet- dzie więcej znaczyć, niż kilka stron opisu
nazywane czasem kondensatorami pół- rów takich układów? właściwości tych elementów.. A jak już je
przewodnikowymi lub złączowymi (są to Pamiętasz zapewne, że pojemność pomierzysz, wez
nóż, szczypce boczne,
jednak najprawdziwsze kondensatory popularnych  mokrych elektrolitów mo- i zobacz, jak są zbudowane.
i nie mają praktycznie nic wspólnego że się znacznie zmieniać w związku
Piotr Górecki
z diodami i tranzystorami) z uszkodzeniami i ponownym formowa-
Przed chwilą zachęcałem cię, żebyś niem cieniuteńkiej warstwy dielektryka -
stosował takie kondensatory do od- tlenku glinu. Zmiany pojemności mogą tu
sprzęgania zasilania. wynieść nawet kilkadziesiąt procent.
56 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/96