Ochrona srodowiska bez granic

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 5/2001

doc. dr hab. in¿. LUDGARDA BUZEK

Dr.-Ing. BARBARA ZEIDLER

Ochrona rodowiska bez granic

INCREASE International Cooperation on Research in Environmental Protection, Process Safety and Ener-gy Technology miêdzynarodowa organizacja wspó³pracy naukowej, znana w Polsce pod nazw¹ Polsko-Niemiecka Sieæ Naukowa do Spraw Ochrony rodowiska, Bezpieczeñstwa Procesowego i In¿ynierii Energetycznej, powsta³a 1 marca 1997 r. w Warszawie w wyniku podpisania porozumienia miêdzy 8 polskimi i 8 niemieckimi jednostkami naukowymi. INCREASE funkcjonuje obecnie w ramach bilateralnej umowy miêdzynarodowej o wspó³pracy w dziedzinie nauki i techniki. Mecenat nad dzia³alnoci¹ Sieci sprawuje Komitet Badañ Naukowych oraz Federalne Ministerstwo Nauki i Badañ (BMBF).

Sieæ INCREASE obejmuje obecnie 32 jednostki naukowe z Polski i Niemiec, które tworz¹ wirtualny Polsko-

Niemiecki Instytut. Ca³okszta³tem wspó³pracy naukowo-technicznej kieruje Komitet Steruj¹cy Sieci. Cz³onkiem tego Komitetu jest równie¿ Dyrektor CIOP, w obszarze bezpieczeñstwa procesowego.

Dzia³alnoæ koordynacyjn¹ prowadz¹ dwa Krajowe Biura Koordynacyjne, cile wspó³pracuj¹ce ze sob¹, mieszcz¹ce siê w Niemczech we Fraunhofer Institut UMSICHT w Oberhausen, kierowane przez Pani¹ dr in¿.

Barbarê Zeidler oraz w Polsce w Instytucie In¿ynierii Chemicznej PAN w Gliwicach, kierowane przez Pani¹ doc.

dr hab. in¿. Ludgardê Buzek.

Centralny Instytut Ochrony Pracy uczestniczy w dzia³alnoci INCREASE od pocz¹tku jako jeden z cz³onków za³o¿ycieli.

W czerwcu br. odbêdzie siê w Warszawie kolejne, trzecie ju¿ Walne Zgromadzenie Cz³onków INCREASE

(najwy¿szy organ statutowy Sieci) oraz 3. seminarium naukowo-techniczne, podczas którego zostanie równie¿

przedstawiony referat z CIOP.

Publikujemy wybrane fragmenty referatu wyg³oszonego na sympozjum polskich i niemieckich organizacji naukowych z okazji dziesiêciolecia zawarcia bilateralnej umowy miêdzyrz¹dowej o wspó³pracy w dziedzinie nauki i techniki, które odby³o siê w Warszawie w dniu 3.10.2000 r.

echnika i technicy s¹ czêsto po-

ziomu ¿ycia wszystkim mieszkañcom

lin, gospodarka odpadami czy rekultywa-

strzegani jako pewien rodzaj

Ziemi. Przeto g³osy wo³aj¹ce o alternaty-

cja terenów.

przeciwników rodowiska. Zasto-

wy techniczne zabrzmia³y ostatnio dono-

Dzia³ania kompensacyjne to np. zwal-

sowanie techniki na wielk¹ skalê zaowo-

niej i maj¹ za najwa¿niejsze kryterium

czanie ha³asu, zabezpieczenia przed ero-

cowa³o er¹ przemys³ow¹ przyspieszo-

zrównowa¿ony rozwój ekonomiczny.

zj¹, napowietrzanie wód i inne.

nym wzrostem produkcji i dobrobytu, ale

Pod tym pojêciem rozumie siê taki roz-

Zapobieganie niszczenia rodowiska to

zarazem problemami zwi¹zanymi z nisz-

wój, który zaspokaja potrzeby obecne, nie

addytywna lub zintegrowana interwencja

czeniem rodowiska. Choæ te problemy

pozbawiaj¹c przysz³ych pokoleñ mo¿li-

w procesy produkcyjne. Addytywna

istniej¹ od dawna, dyskusja o ujemnych

woci zaspokajania ich potrzeb. Ten zrów-

ochrona polega na montowaniu dodatko-

skutkach techniki jest wzglêdnie nowa i

nowa¿ony rozwój przejawiaæ siê powi-

wych elementów instalacji w istniej¹cym

wynika st¹d, ¿e skala negatywnych zja-

nien minimalizacj¹ strumieni zanieczysz-

ju¿ ci¹gu technologicznym. Pod pojêciem

wisk nabra³a rozmiarów zagro¿enia glo-

czeñ, optymalnym gospodarowaniem za-

zintegrowanej ochrony rodowiska rozu-

balnego. Lista potencjalnych zagro¿eñ

sobami naturalnymi oraz zadowalaj¹cym

miemy ekologiczn¹ optymalizacjê a priori

wyd³u¿y³a siê o: wzrost zawartoci CO

zaopatrzeniem wiata w energiê, przy

produktów i metod produkcji poprzez

w atmosferze (efekt cieplarniany), uszczu-

zwiêkszeniu efektywnoci jej wykorzy-

zastosowanie odnawialnych energii, za-

plenie warstwy ozonowej przez chlorow-

stywania.

stêpowanie nieprzyjaznych dla rodowi-

copochodne (zwiêkszenie intensywnoci

Podjête w tym celu dzia³ania przeja-

ska materia³ami przyjaznymi itp. Pro-

promieniowania UV), zanieczyszczenie

wiaj¹ siê w rewitalizacji, kompensacji i

ces zintegrowanej ochrony rodowiska

mórz i oceanów, pogorszenie jakoci wód

zapobieganiu niszczenia rodowiska.

okrela siê te¿ jako wprowadzenie czy-

gruntowych, akumulacjê szkodliwych

Proces rewitalizacji ma na celu wstrzy-

stej lub mo¿liwie najlepszej technologii

substancji chemicznych w organizmach

manie istniej¹cych ju¿ emisji zanieczysz-

(BAT- Best Available Technology). Spro-

ludzkich i zwierzêcych.

czeñ, które z regu³y wystêpuj¹ na koñcu

wadza siê ono do zastosowania techniki,

Wy³oni³ siê wiêc konflikt. Z jednej stro-

procesu produkcyjnego. Dlatego, stoso-

w której ograniczenia czysto ekonomicz-

ny rozwój techniczny zdaje siê popychaæ

wane w tym celu technologie znane s¹

ne zast¹piono ograniczeniami uwzglêd-

nas do katastrofy ekologicznej, z drugiej

jako technologie typu end-of-pipe. Kla-

niaj¹cymi tak¿e wymogi rodowiska i go-

strony wzrost gospodarczy jest ci¹gle

sycznymi przyk³adami technik rewitali-

spodarki zasobami.

niezbêdny dla zapewnienia dobrego po-

zacyjnych s¹ oczyszczalnie cieków, spa-

Niemcy od lat odgrywaj¹ pierwszopla-

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 5/2001

now¹ rolê, jeli chodzi o rozwój i zasto-

stywania odpadów i odpowiednie dosto-

k³ad zastosowania s³u¿y tutaj usuwanie

sowanie nowoczesnych technologii w

sowanie ich do warunków lokalnych. W

odpadów chemicznych w Polsce. Jest to

ochronie rodowiska. Maj¹ tak¿e jedne z

trakcie restrukturyzacji i modernizacji pol-

projekt obejmuj¹cy zarówno etap rewita-

najwy¿szych na wiecie normy czystoci

skich przedsiêbiorstw przemys³owych,

lizacji rodowiska, jak i etap zapobiega-

w tej dziedzinie. Wyposa¿anie instalacji

mo¿na poprzez wczesne zastosowanie

j¹cy jego zniszczeniu. W realizacji tego

technikami end-of-pipe zosta³o praktycz-

czystych technologii unikn¹æ kosztow-

projektu uczestniczy ³¹cznie omiu part-

nie zakoñczone; bie¿¹ce badania dotycz¹

nych technologii end-of-pipe i b³êdów,

nerów; dwie polskie i jedna niemiecka

technologii zapobiegaj¹cych degradacji

które pope³niono w Niemczech i innych

jednostka naukowa, a ponadto dwóch

rodowiska.

krajach zachodniej Europy. Wspó³praca

partnerów przemys³owych z Polski i

Ochrona rodowiska w Polsce stoi z

stwarza najlepsze szanse optymalnego

trzech z Niemiec. Dziêki odpowiedniemu

kolei na znacznie ni¿szym poziomie, a

wyboru ³¹cz¹c wiedzê i dowiadczenie

dobraniu partnerów, uzyskiwane s¹ opty-

wyrównanie go do poziomu zachodnio-

obydwu stron.

malne rozwi¹zania problemów oparte na

europejskiego jest bardzo pilne. Dotyczy

Kolejnym, wielkim problemem w Pol-

znacz¹cym transferze wiedzy przy rów-

to tak¿e ustawodawstwa w zwi¹zku z pla-

sce jest zanieczyszczenie terenów zwi¹z-

noczesnym uwzglêdnieniu warunków lo-

nowanym poszerzeniem Unii Europej-

kami o nie zawsze znanym sk³adzie, któ-

kalnych.

skiej. W Polsce i innych pañstwach Eu-

rych potencjalne zagro¿enie dla flory, fau-

Projekt drugi realizowany w skali eu-

ropy rodkowowschodniej istnieje

ny i ludzi nale¿y wyeliminowaæ.

ropejskiej nosi tytu³: Inteligentne wype³-

ogromne zapotrzebowanie na technolo-

Dalszy obszar wspó³pracy mo¿e doty-

nienia kolumn dla separacji reaktywnej

gie maj¹ce na celu rewitalizacjê rodowi-

czyæ terenów wiejskich w Polsce, których

Uczestniczy w nim 15 partnerów z

ska. Jednoczenie nale¿y wdra¿aæ naj-

czêæ mo¿na wykorzystaæ do uprawy bio-

siedmiu krajów Europy, którzy wspólnie

nowsze osi¹gniêcia w cis³ej kooperacji

masy dla celów energetycznych lub in-

badaj¹ i opracowuj¹ nowego rodzaju in-

nauki z przemys³em. Nale¿y tak¿e

nych. INCREASE jest sieci¹ otwart¹, w

teligentne wype³nienia kolumn do sepa-

uwzglêdniaæ miêdzynarodowy charakter

której obecnie stowarzyszone s¹ 32 jed-

racji reaktywnej. Chodzi tutaj o opraco-

wielu problemów rodowiska i szukaæ

nostki naukowe obu krajów. Celem tej

wanie zintegrowanej technologii ochro-

mo¿liwoci wspólnego ich rozwi¹zywa-

Sieci jest optymalne po³¹czenie istniej¹-

ny rodowiska, w której uzyskuje siê

nia.

cej w Polsce i w Niemczech fachowej

znaczn¹ oszczêdnoæ energii, a tak¿e

Podwaliny takiej wspó³pracy stworzy-

wiedzy, koniecznej do opracowania okre-

wiêksz¹ wydajnoæ produktu przy takim

³y rz¹dy Polski i Niemiec m.in. poprzez

lonego projektu. W realizacji projektów

samym zu¿yciu surowców, a to dziêki

podpisanie umowy o wspó³pracy nauko-

bior¹ udzia³ polskie i niemieckie jednost-

po³¹czeniu dwu procesów reakcji i roz-

wej i technicznej z dnia 10 listopada

ki naukowe, przedsiêbiorstwa przemys³o-

dzielania.

1989 r. oraz o wspó³pracy w dziedzinie

we z Polski i Niemiec, jak równie¿ inni

Zadania stoj¹ce przed ochron¹ rodo-

ochrony rodowiska z 7 kwietnia 1994 r.

europejscy przedstawiciele nauki i prze-

wiska s¹ wielorakie i wymagaj¹ przekra-

Na bazie takiego zaplecza stworzylimy

mys³u.

czania wielu granic: takich pomiêdzy ró¿-

Polsko-Niemieck¹ Sieæ Naukow¹ IN-

Jako przyk³ad dzia³alnoci INCRE-

nymi organizacjami naukowymi a dzie-

CREASE w celu prowadzenia wspólnych

ASE pragnê przedstawiæ dwa projekty:

dzinami nauki, pomiêdzy nauk¹ a gospo-

badañ stosowanych i rozwoju technolo-

Projekt bilateralny: Gospodarka odpa-

dark¹, lecz tak¿e i granic geograficznych

gii z zakresu ochrony rodowiska.

dami chemicznymi w Polsce mo¿liwo-

pomiêdzy ró¿nymi pañstwami. Nie za-

Mamy wiele punktów zakotwiczenia

ci techniczne, bariery ekonomiczne

wsze jest to mo¿liwe bez problemów, jed-

tej wspó³pracy. Na pierwszym miejscu

Na podstawie dowiadczeñ zdobytych

nak naukowcy z Sieci INCREASE s¹

trzeba wymieniæ usuwanie bie¿¹cych

w Niemczech przy wdra¿aniu obiegów

mocno przekonani, ¿e ich wysi³ki siê op³a-

szkód ekologicznych i dostosowywanie

materia³owych, opracowywany jest w

caj¹. Wspólne rozwi¹zywanie problemów

norm z zakresu ochrony rodowiska do

ramach tego projektu sterowany kom-

naukowo-technicznych przynosi korzyci

norm zachodnioeuropejskich. Ze wzglê-

puterowo instrument umo¿liwiaj¹cy sza-

wszystkim zaanga¿owanym, przyczynia

dów ekonomicznych, wa¿na jest analiza

cunkowe porównywanie ró¿nych warian-

siê do lepszego zrozumienia mieszkañców

i staranny dobór istniej¹cych ju¿ techno-

tów usuwania odpadów w aspektach eko-

s¹siaduj¹cych pañstw i stanowi kataliza-

logii np. oczyszczania cieków, wykorzy-

logicznym i ekonomicznym. Jako przy-

tor procesu integracji Europy.