2014-10-06

Dr n. med. Anna Majda

Pracownia Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa

Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa WNZ UJ CM

PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA - PIŚMIENNICTWO do wykładów i ćwiczeń

Obowiązkowe:

1. Ciechaniewicz W., Grochans E., łoś E.: Wstrzyknięcia śródskórne, podskórne, domięśniowe i dożylne. PZWL, Warszawa 2006. w, ć 2. Chrząszczewska A.: Bandażowanie. PZWL, Warszawa 1996. ć Wykład 1

3. Kózka M., Płaszewska-Żywko L. (red.): Diagnozy i interwencje pielęgniarskie. PZWL, Warszawa 2008. w

DEFINICJE PIELĘGNOWANIA I PIELĘGNIARSTWA

4. Kózka M., Płaszewska-Żywko L.: Procedury pielęgniarskie. Podręcznik OPIEKUŃCZA TROSKLIWOŚĆ JAKO ISTOTA

dla studiów medycznych. PZWL, Warszawa 2008. ć PIELĘGNIARSTWA.

DOTYK JAKO ELEMENT PRACY PIELĘGNIARKI

ANNA MAJDA

p.o. Kierownika Pracowni Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa IPiP WNZ CM UJ

7. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K. (red.): Podstawy Dr n. med. Anna Majda

Koordynator przedmiotu: PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA

pielęgniarstwa. Podręcznik dla studentów i absolwentów kierunków Dr n. med. Anna Majda - wykłady

pielęgniarstwo i położnictwo. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2008. w, ć Prowadzący ćwiczenia i/lub zajęcia praktyczne:

8. Zahradniczek K.(red.): Pielęgniarstwo. Podręcznik dla studiów Mgr Bogumiła Baran-Osak + zajęcia praktyczne

Dr n. med. Iwona Bodys-Cupak + zajęcia praktyczne

medycznych. PZWL, Warszawa 2004. w, ć

Dr n. med. Alicja Kamińska + zajęcia praktyczne

Czasopisma

Mgr Zofia Kłapa + zajęcia praktyczne

Mgr Anna Kliś-Kalinowska - zajęcia praktyczne

1.

Magazyn Pielęgniarki i Położnej

Mgr Joanna Łatka + zajęcia praktyczne

2.

Pielęgniarka i Położna

Dr n. med. Anna Majda + zajęcia praktyczne

Mgr Anna Nawalana

3.

Pielęgniarstwo XXI wieku

Mgr Maria Ogarek - zajęcia praktyczne

4.

Problemy Pielęgniarstwa

Dr n. hum. Beata Ogórek-Tęcza + zajęcia praktyczne

Mgr Jadwiga Radwańska + zajęcia praktyczne

5.

Pielęgniarstwo Polskie

Mgr Karolina Walas + zajęcia praktyczne

Dr n. med. Ewa Ziarko + zajęcia praktyczne

6.

Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne

Dr n. med. Joanna Zalewska-Puchała + zajęcia praktyczne 7.

Ad Vocem/Pielęgniarki i Położne Małopolskie

Mgr Alina Zimmer – zajęcia praktyczne

8.

Pielęgniarstwo 2000

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA

Pielęgnowanie

Zajęcia teoretyczne:

Domena pracy pielęgniarki, z założenia jest praktyczne,

- wykłady: 25h + 30h = 55h

oparte na prawdach teoretyczno-filozoficznych, nadających mu dość jednoznaczny charakter.

- ćwiczenia w pracowni pielęgniarskiej: 110h + 75h = 185h Zajęcia praktyczne 80h (w oddziale, maj-czerwiec)

Praktyki zawodowe 120h (w oddziale, wakacje)

Samokształcenie 30h:

- w ramach wykładów: 6h (esej) + 0h

- w ramach pracowni pielęgniarskiej: 18h + 6h

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

1

2014-10-06

Pielęgnowanie to „ pomaganie człowiekowi, aby mógł

„Pielęgniarka

nierzadko

staje

się

świadomością

coraz lepiej żyć i zachować zdrowie, w czasie choroby człowieka,

który

utracił

świadomość,

ukochaniem

przyczyniać się do tego, żeby procesy zdrowienia

życia dla samobójcy, nogą amputowanego, oczami

przebiegały

jak

najszybciej,

służyć

mu

oparciem

tego, który świeżo utracił wzrok, środkiem lokomocji wówczas gdy umiera”

dla noworodka, źródłem wiedzy i zaufania dla młodej

/Nightingale F. 1820-1910/

matki oraz rzecznikiem tych, którzy nie mogą lub nie chcą mówić”

/Henderson V. 1960/

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

Pielęgnowanie to „ asystowanie człowiekowi, które Pielęgnowanie to „ aktywność, którą ludzie inicjują i zmierzać będzie do osiągnięcia przez niego optimum

realizują osobiście w stosunku do siebie samych, aby funkcjonowania w różnych stanach zdrowia”

utrzymać własne życie i zdrowie oraz zapewnić sobie dobre samopoczucie”

/ŚOZ (WHO) 1956/

Pielęgnowanie to „sprawowanie opieki nad chorym

/Orem D. 1980/

oraz zapobieganie chorobom i umacnianie zdrowia”

/ ŚOZ za Poznańska S.: Pielęgniarstwo wczoraj i dziś. PZWL, Warszawa

1989/

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

Pielęgnowanie to „asystowanie ludziom chorym i zdrowym w podejmowaniu działań znaczących dla

Pielęgnowanie to „wyuczone, podejmowane w sposób

umacniania

i

przywracania

zdrowia

(także

dla

wysoce humanistyczny i umiejętny opiekowanie się, zapewnienia

spokojnego

umierania),

które

polegające na asystowaniu ludziom z różnych kultur i z podejmowaliby sami, gdyby mieli potrzebną siłę, wolę, różnych warstw społecznych, a ukierunkowane na

wiedzę; pielęgnowanie jest także pomaganiem ludziom w przeprowadzaniu przepisanego leczenia oraz w

pomaganie

im

w

kształtowaniu

korzystnego

dla

osiąganiu przez nich pełnej niezależności tak szybko, zdrowia

trybu

życia,

zapobieganie

chorobie

oraz

jak tylko to jest możliwe”.

odzyskiwanie zdrowia”

/Henderson V. 1960, za Poznańska S. [w] Zahradniczek K. (red.):

Pielęgniarstwo. PZWL, 2004/

/Leininger M. 1977/

Definicja przyjęta przez Międzynarodową Radę

Pielęgniarek (ang. International Council of Nurse, ICN) ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

2

2014-10-06

Pielęgnowanie to „ troszczenie się o siebie, własne

Pomaganie

to

„gotowość

do

życie i zdrowie, a także pomaganie w tym innym”.

bezinteresownego

działania

w

sytuacjach

beznadziejnych i cierpienia innych, ratowanie

/ Poznańska S. 2004/

w

chwilach

zagrożenia

indywidualnego

i

Pielęgnowanie to „ pomaganie człowiekowi zdrowemu i zbiorowego,

odpowiednie

poradnictwo,

choremu

nie

mogącemu

wykonać

podstawowych

wsparcie ludzi w rozwoju i wzroście, czyli

czynności dla zapewnienia zdrowia”

pomagać to chronić, poznawać, przekształcać,

wydobywać siły, nieść bezinteresowną pomoc

/ Collins S., Parker E.: Propedeutyka Pielęgniarstwa. PZWL, Warszawa

w bezradności i cierpieniu”

1989/

/Radlińska H.: Pedagogika społeczna/

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

Pielęgnowanie to „wyuczona, celowa i planowa praca

Pomagać to informować, oddziaływać wychowawczo, pielęgniarki

realizowana

na

rzecz

człowieka

(ludzi)

wzbudzać motywację do działania, prowadzić edukację potrzebującego(cych) fachowej opieki.

zdrowotną, uczyć, doradzać, a nie całkowicie

/Widomska-Czekajska

T.,

Górajek-Jóźwik

J.

(red.):

Przewodnik

realizować działania za pacjenta”

encyklopedyczny dla pielęgniarek. PZWL, Warszawa 1996/

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

POMAGANIE

-pomagać to znaczy dawać to, czego komuś brakuje (niedostatek bytowy, materialny, choroba, cierpienie)

Asystowanie podmiotowi opieki to znaczy być obecnym z

-pomaganie

przejawia

się

w

działaniach

skierowanych

na

zwiększenie wewnętrznych możliwości osoby (np. instruowanie w nim, nie pozostawiać go z jego problemami zdrowotnymi zakresie

postępowania),

zwiększenie

i pielęgnacyjnymi, współdziałać.

zewnętrznych/środowiskowych

możliwości

osoby

(np.

udostępnianie sprzętu).

- pomaganie ma 3 cechy:

a)ma

zastosowanie

w

sytuacji

ograniczonych,

ale

obecnych

możliwości podmiotu pomocy;

b)osoba pomagająca uwzględnia autonomię i podmiotowość osoby oczekującej pomocy;

c)zachowana

jest

pomiędzy

stronami

pomocy

równorzędność

pozycji.

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

3

2014-10-06

Opieka to „działania podejmowane wobec osób, rzeczy OPIEKUŃCZOŚĆ to:

ze względu na faktyczne czy potencjalne zagrożenia ich

- sposób bycia, odnoszenia się, działania, angażowania istnienia przy braku lub ograniczonych możliwościach się w przeżycia i doświadczenia innej osoby,

przezwyciężania tego zagrożenia ich własnymi siłami”

-

sens

istnienia

grupy,

rodziny,

wspólnoty,

(Kelm 1978)

społeczeństwa, życia razem,

Czynniki determinujące opiekę:

- uczenie się jak być człowiekiem przez identyfikowanie

- niezdolność do samodzielnego zaspokojenia potrzeb się z innymi ludźmi,

- konieczność zachowania życia ludzkiego w wymiarze

-

dawanie

i

branie,

wzbogacanie

osobowości,

gatunkowym

i

jednostkowym,

rozwoju

człowieka,

modyfikowanie własnego życia, rozwój psycho-moralny optymalnego

poziomu

zdrowia,

zapewnienia

w

kontaktach

z

człowiekiem

chorym,

cierpiącym,

bezpieczeństwa.

starszym, samotnym.

/Lenartowicz 2001/

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

Klasyfikacja opieki:

OPIEKA

- ludzka (osoba, dobra kultury, natura)

- interakcja (werbalna, niewerbalna) między opiekunem i osobą wymagającą opieki,

-

transcendentna/religijna

(wynikająca

z

wierzeń,

- bycie z podopiecznym,

oczekiwań, np. opatrzność Boska)

- skupienie uwagi na oczekiwaniach i potrzebach podopiecznego,

- czujność na wypadek gdyby stan podopiecznego wymagał szybkiej

Opieka

przeznaczona

jest

dla

tych,

którzy

tego

interwencji,

potrzebują, ze względu na:

- wsparcie w codziennych czynnościach, poprzez udzielanie pomocy fizycznej

przy

wykonywaniu

czynności,

motywowanie

do

- wiek, np. niemowlę

samodzielnych działań, umożliwianie dokonywania wyboru,

- stan zdrowia, np. nieprzytomny

- przekazywanie informacji, udzielanie wskazówek, instrukcji,

- brak wiedzy, umiejętności, motywacji w zakresie

- czynności opiekuńcze rozłożone w czasie.

samodzielnego dbania o własne zdrowie.

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

MODELE OPIEKI wg Veatcha

Opieka

to

zwracanie

na

kogoś

specjalnej

uwagi,

służenie

Model inżynierski – pielęgniarka bazuje na informacjach, które człowiekowi,

zapewnianie

ochrony,

sygnalizowanie

zdobywa od pacjenta, uczucia ani wartości obu stron nie są brane pod międzyludzkiej relacji pomagania, stan gotowości do pomagania u uwagę.

tego, kto opiekę zapewnia

Model

kapłański

(paternalistyczny)

–

pacjent

jest

bierny,

a

/D. Orem/

pielęgniarka odgrywa rolę Boga, wszelkie decyzje podejmowane są poza pacjentem, a jego uczucia i wartości marginalizowane.

Model kolegialny – pielęgniarka i pacjent współpracują ze sobą, dążąc do osiągnięcia wspólnego celu – poprawy zdrowia, relacja ta oparta jest na przyjaźni i zaufaniu.

Model kontraktualny – pielęgniarkę i pacjenta łączy coś na kształt umowy (kontraktu), który starają się wypełnić. Ten typ relacji jest najbliższy ustaleniom filozofii troski, budowany jest bowiem na szacunku dla osoby, dla jego wartości i wolności.

ANNA MAJDA

4

2014-10-06

Modele opieki (wg Górajek-Jóźwik):

OPIEKA ZDROWOTNA

- Zadaniowy

kryterium zakresu (poz, ponadpodstawowa)

- Funkcyjny

kryterium stanu (przedporodowa, pooperacyjna)

- Skoncentrowany na pacjencie

charakter opieki (pediatryczna, internistyczna)

przygotowanie dawcy (profesjonalna,

nieprofesjonalna)

„Dobra medycyna bez dobrej opieki jest równie nieużyteczna, jak dobra opieka pozbawiona dobrej medycyny”

Paracelsus

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

OPIEKUN może przeżywać różnorodne uczucia w

OPIEKA NIEPROFESJONALNA

sytuacjach opiekuńczych (obowiązek, zniechęcenie,

najczęściej sprawowana jest w domu przez opiekunów

nieformalnych, jest to pomoc udzielana przez krewnych bezradność, lęk, frustracja, wyczerpanie, wina, żal), (rodzice, dzieci, współmałżonek), przyjaciół, sąsiadów, powinien sobie umieć radzić z nimi.

innych pacjentów w ramach samopomocy.

Osoby

świadczące

tą

opiekę

postępują

najczęściej

intuicyjnie, wykorzystując wzory czerpane z najbliższego środowiska

lub

przekazów

zwyczajowych

i

dlatego

wymagają pomocy i wsparcia ze strony profesjonalistów.

Do opieki nieprofesjonalnej zaliczamy też samoopiekę.

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

OPIEKUN

SAMOOPIEKA

osoba (grupa osób czy instytucji), która odpowiada za

polega na podejmowaniu przez człowieka w codziennym podopiecznego, cechuje go:

życiu decyzji i działań dotyczących zdrowia i życia.

przychylność, życzliwość

Jest to wykonywanie tych wszystkich czynności życia zdolność wczuwania się i rozumienia sytuacji drugiej osoby codziennego, które przyczyniają się do utrzymania i (empatia)

wzmacniania zdrowia człowieka oraz wpływają na dobre cierpliwość

samopoczucie każdego człowieka.

taktowność

respektowanie indywidualności podopiecznego

autentyczna skłonność do pomagania i dawania oparcia

odwaga i sprawiedliwość

/Dąbrowski 2000/

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

5

2014-10-06

OPIEKA PROFESJONALNA

Algorytm

Jest

świadczona

zgodnie

z

ustalonymi

normami,

zasadami,

algorytmami, procedurami. Opiera się na wiedzy zdobytej w wyniku

- Wykorzystywany jest w procesie uczenia się, w

systematycznego

kształcenia

i

stałego

doskonalenia.

Opiekun

kształtowaniu i doskonaleniu umiejętności .

wykonuje zadania w sposób rzeczowy, ma kwalifikacje niezbędne do

- Umożliwia sprawdzenie poprawności (przebiegu i

świadczenia określonego zakresu opieki.

wyniku) wykonania całego działania.

Opieka profesjonalna może być świadczona w domu, instytucjach ochrony

zdrowia

(szpital,

ambulatorium,

poz,

przychodnia),

- Może być przedstawiony w formie pisemnej, za

zakładach opieki społecznej (DPS).

pomocą rysunków, fotografii, rycin.

Opieka profesjonalna może dotyczyć:

- Może być wykorzystany do opisu obsługi sprzętu i

wzmacniania zdrowia - promowania zdrowia,

aparatury.

zapobiegania chorobom i urazom - profilaktyki,

- Ułatwia pracę, ponieważ pozwala na wykonanie zadań wykonywania

zabiegów

pielęgnacyjnych,

leczniczych,

zgodnie z ustaloną procedurą.

rehabilitacyjnych.

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

Zasady postępowania

-

podstawowe

reguły

wykonania

zadań

i

rozwiązywania

problemów

zawodowych;

- określają i wyznaczają racjonalny sposób postępowania uważany za

Procedura

obowiązujący, ponieważ został opracowany przy wykorzystaniu wiedzy, wyników badań zweryfikowanych praktyką;

To unormowany sposób postępowania.

-twierdzenia

oparte

na

prawach

naukowych

rządzących

określonym

procesem, np. zasady aseptyki opracowane na podstawie wyników badań z Ustalana

jest na

podstawie

zasad postępowania,

zakresu epidemiologii, mikrobiologii, wirusologii;

obowiązujących

przepisów,

najczęściej

uwzględnia

- niektóre zasady są wspólne, np. dla pielęgniarki, lekarza (zasady zwyczaje

i

doświadczenia

praktyczne

osób

podawania leków);

-w działalności zawodowej pielęgniarka powinna kierować się zasadami wykonujących zadanie.

etyki.

Opisuje

sposób

wykonania

(metodę,

technikę)

i

Zasady chronią przed:

zalecaną

organizację

pracy

osób

wykonujących

- postępowaniem opartym tylko na intuicji, naśladowaniu, świadczeniu usług nieprofesjonalnych na niskim poziomie;

zadanie, kompetencje tych osób, definicję zabiegu i

- powikłaniami i niebezpieczeństwami, często groźnymi dla zdrowia i życia jego cel, wskazania, przeciwwskazania do zabiegu,

pacjenta;

jego

niebezpieczeństwa

(powikłania)

oraz

podaje

- chorobą zawodową;

referencje.

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

Algorytm

Norma (standard)

- przepis wykonania zadania;

wzór proponowanych usług, które grupa zawodowa

-

schemat

zawierający

plan

kolejnych

czynności

oferuje

odbiorcom,

informując

ich

o

zakresie

i

składających

się

na

wykonanie

zadania,

sposób

gwarantowanej

jakości,

np.

standard

zapobiegania

wykonania każdej czynności, poprawny wynik każdej

odleżynom.

operacji;

-suma kolejnych poprawnych wyników cząstkowych daje W ustalaniu standardów pielęgnowania uwzględnia się: poprawny wynik całego działania.

- obowiązujące przepisy regulujące praktykę zawodową,

-obejmuje

czynności:

przygotowawcze,

właściwe,

- realne warunki funkcjonowania służby zdrowia w

porządkowe.

Polsce,

-

kompetencje

pielęgniarki

pracującej

na

różnych

stanowiskach,

- zasady postępowania, zasady etyki zawodowej.

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

6

2014-10-06

PIELĘGNOWANIE TRADYCYJNE

Jakość opieki pielęgniarskiej oceniamy najczęściej jest ograniczone i zależne,

analizując:

wynik (stan który pacjent powinien osiągnąć)

zakres i charakter pracy pielęgniarki jest wyznaczony

proces (czy postępowanie, działanie podejmowane było zleceniami lekarskimi wynikającymi z programu leczenia zgodnie z ustalonymi zasadami)

oraz specjalizacją zawodową lub funkcyjną pielęgniarki strukturę (czy zostały spełnione warunki niezbędne do (np. pielęgniarka opatrunkowa).

realizowania opieki i osiągnięcia wyniku: warunki

organizacyjne i techniczne, przepisy, zasoby ludzkie i rzeczowe, kwalifikacje i kompetencje).

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

PIELĘGNOWANIE ZAWODOWE

PIELĘGNOWANIE NOWOCZESNE

pozostaje w opozycji do tradycyjnego,

pielęgnowanie świadczone przez osobę posiadającą

zorientowane jest na stan zdrowia podmiotu opieki,

uprawnienia do wykonywania tego zawodu.

pielęgnowanie może być realizowane niezależnie od

leczenia (autonomia),

pielęgnowanie oparte jest na zdobyczach pielęgniarstwa (nauka o pielęgnowaniu ludzi) oraz naukach

wspierających, np. medycyna, psychologia,

istotą pielęgnowania jest pomaganie i asystowanie

podmiotowi opieki,

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

PIELĘGNOWANIE ZAWODOWE

to działalność praktyczna pielęgniarki, polega na

podczas pomagania podmiot opieki nie jest pozbawiany

własnych chęci i sił do:

profesjonalnym pomaganiu w pielęgnowaniu,

samodzielnych działań na rzecz własnego zdrowia,

towarzyszeniu człowiekowi i lub grupie ludzi w zdrowiu, przejawiania własnej inicjatywy,

chorobie, niepełnej sprawności, kształtowaniu

tworzenia warunków sprzyjających lepszemu poznaniu

umiejętności do samoopieki i samopielęgnowania w celu samego siebie,

utrzymania komfortu życia codziennego, a jeśli nie jest to tworzeniu warunków sprzyjających braniu

możliwe, to do życia z chorobą i(lub) w cierpieniu.

odpowiedzialności za zdrowie i życie własne, swoich

najbliższych, społeczności, w której dana osoba żyje.

/Górajek-Jóźwik J. 2001/

ANNA MAJDA

ANNA MAJDA

7

2014-10-06

PIELĘGNOWANIE WSPÓŁCZEŚNIE

„pomaganie i towarzyszenie człowiekowi w zdrowiu i w

chorobie, niepełnej sprawności, kształtowanie umiejętności samoopieki w celu utrzymania komfortu życia codziennego w zdrowiu, życiu w cierpieniu i życiu z chorobą”

/Zarzycka 2004/

ANNA MAJDA

PRZESŁANIE DO PIELĘGNIARKI

WYSŁUCHAJ MNIE

ZAPYTAJ O MOJE ZDANIE

NIE LEKCEWAŻ SKARG

PATRZ ZAWSZE NA MNIE, A NIE NA MOJĄ CHOROBĘ

MÓW DO MNIE, A NIE PRZY MNIE

ZACHOWAJ DYSKRECJĘ

NIE KAŻ MI CZEKAĆ NA SIEBIE

NIE MÓW MI, CO MAM ROBIĆ, ZANIM NIE POWIESZ,

JAK MAM TO ZROBIĆ

INFORMUJ MNIE ZAWSZE

PAMIĘTAJ KIM BYŁEM

POZWÓL MI DOZNAĆ I PRZEŻYĆ CIEPŁA TWOJEJ

OPIEKI

Mesner, 1993 American Journal of Nursing

ANNA MAJDA

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

ANNA MAJDA

8