1. Dawkowanie pediatryczne
Zazwyczaj w farmindeksie jest podane jaką dawkę należy zastosować w danym przedziale lekowym. Niemniej jednak stosuje się przeliczanie na masę ciała jak i na powierzchnię.
A) Przeliczanie dawki na masę ciała.
Do 1 roku życia:
D= 1,5Md + 10 [%]
Gdzie D - należna dawka leku, Md - masa dziecka w kg. Wynik w procentach.
Od 1 do 14 r.ż.
D= 4W+20 [%]
Gdzie W - wiek dziecka w latach. Wynik również w %.
B) Przeliczanie na powierzchnię ciała.
Dorosły mężczyzna o masie 70kg i wzroście 170cm ma powierzchnię ciała równą 1,73m2. Taka też powierzchnia jest powszechnie uznawana za standardową i stosowana w różnych normach i przeliczeniach.
Noworodek o masie 3,5kg - 0,25m2
Dziecko 2 letnie o masie 10,0kg - 0,5m2
Dziecko 9 letnie o masie 30,0kg - 1,0m2
M= Md*(Pd/1,73) [g]
Gdzie M- masa leku w g, Md - dawka leku dla dorosłego w gramach, Pd -
powierzchnia ciała dziecka. Wynik w gramach.
Uwaga. Jeżeli z obliczeń wynika dawka wyższa niż maksymalna stosowaniu u dorosłego to podaje się tą właśnie maksymalną dawkę a nie większą.
2. Proszki niedzielone do użytku zewnętrznego
- przysypki
- proszki do zębów
- zapisuje się do 80g
- podłożem jest talk
Wzór recepty:
Rp.
Substantia activa X,0
Talci ad 0-80,0
M.f. pulv.
D.S. Przysypka
Przykład: Zapisać 1% przysypkę z dermatolu..
Rp.
Bismuthi subgallatis 0,5
Talci ad 50,0
M.f. pulv.
D.S. Przysypkę stosować na sączące rany 3 razy dziennie.
3. Proszki niedzielone do użytku wewnętrznego
- stosuje się substancje słabe, najczęściej zobojętniające - w chorobie wrzodowej
- dawkuje się miarami orientacyjnymi
Łyżka stołowa - 15g
Łyżka deserowa - 10g
Łyżeczka do herbaty - 5g
Na czubek noża - 1g
- zapisuje się do 80g
Wzór recepty:
Rp.
Substantia activa 5,0
Talci ad 50,0
M.f. pulv.
D.S. Przysypka
Przykład: Zapisać tlenek magnezu w postaci proszku niedzielonego do użytku wewnętrznego w chorobie wrzodowej żołądka.
Rp.
Magnesii oxydi 80,0
D.S. Przyjmować 3x dziennie po pół łyżeczki w chorobie wrzodowej żołądka.
(Nie piszemy M.f. pulv bo nie ma czego z tym MgO2 mieszać)
4. Proszki dzielone do użytku wewętrznego
- zapisuje się metodą mnożenia (podajemy dawki na 1 proszek) lub dzielenia (dawki na daną liczbę proszków i piszemy na ile porcji to podzielić). Preferowana jest metoda mnożenia.
- także substancje silnie działające i narkotyki
- masa pojedynczego proszku 0,2 - 0,3g
- zapisuje się je w sztukach po 10 albo 20
- jeżeli masa jest zbyt mała to dodaje się cukru Saccharum (-i).
Wzór recepty:
Rp.
Substantia activa I
Substantia activa II
Sacchari ad
M.f. pulv, d.t.d. in caps. amyl. No 10 (20)
D.S. Proszek dzielony do użytku wewnętrznego.
Przykład: Zapisać proszek dzielony do użytku wewnętrznego w bólach menstruacyjnych.
R.p.
Papaverini hydrochlorici 0,04 (Od 0,015 do 0,04) Sacchari ad 0,25
M.f. pulv, d.t.d No 10 in caps. amyl.
D.S. W bólach menstruacyjnych zażywać 1 proszek w razie potrzeby, ale nie więcej niż 4 razy na dobę.
Proszek z narkotykiem
Przykład: Zapisać proszek do użytku wewnętrznego z morfiną (10mg/dawkę) w chorobie nowotworowej.
Rp.w.
Morphini hydrochlorici 0,01 (dziesięć miligramów) Sacchari ad 0,3
M.f.pulv, d.t.d. No 20 (dwadzieścia proszków) D.S. Zażywać co 6 godzin 1 proszek w leczeniu bólu nowotworowego.
Łączna dawka chlorowodorku morfiny dwieście miligramów.
Uwaga. To wszystko musi być tak porozpisywane jak powyżej inaczej recepta niezaliczona. Swoją drogą ten ból nie musi być zbyt dotkliwy bo jest to dawka początkowa dla morfiny. Max 100mg (bezpiecznej jest stosować 60mg) 5. Tabletki
-oficynalna postać leku
- wypisuje się w opakowaniach
- w sztukach wypisujemy leki przeciwdrobnoustrojowe, narkotyki.
Wzór recepty
R.p.
Nazwa leku X,0
op. Y a Z (gdy są opakowania o różnej ilości tabletek, np. a 40) S. Tabletki
Przykład: Zapisać Prestarium w tabletkach po 5 mg. (Lek kardiologiczny, inhibitor konwertazy angiotensyny stosowany w leczniu HA)
Rp.
Prestarium 0,005
op.1
S. W leczeniu nadciśnienia tętniczego I stopnia stosować 1 tabletkę rano na czczo, pod regularną kontrolą ciśnienia tętniczego.
Przykład: Zapisać penicylinę naturalną w paciorkowcowym zapaleniu gardła.
Rp.
Ospen 1500 000 j.m.
tabl. No 30
D.S. W paciorkowcowym zapaleniu gardła stosować 1 tabletkę 1h przed posiłkiem co 8 godzin przez 10 dni.
Przykład: Zapisać morfinę o zmodyfikowanym uwalnianiu w tabletkach.
Rp.w.
Doltard 0,03 (trzydzieści miligramów)
tabl. No 20 (dwadzieścia tabletek)
D.S. W łagodzeniu bólu nowotworowego stosować 1 tabletkę co 12 godzin.
Łączna dawka morfiny sześćset miligramów.
6. Czopki
- postać stała leku podawana doodbytniczo lub dopochwowo, w temperaturze ciała ulegają rozpuszczeniu
- podanie doodbytnicze pozwala ominąć efekt I przejścia (tj. metabolizm wątrobowy leku wchłoniętego z jelit); wchłanianie przez splot żylny odbytniczy pozwala uzyskać stężenia 40-50% tego jak po podaniu i.v.
- masa czopka dopochwowego 4g, kształtu kulistego
- masa czopka doodbytniczego 2g, kształtu podłużno-stożkowatego
- zapisuje się w sztukach po 6 albo 12
- podłożem w czopkach doodbytniczych jest olej kakowy (Cacao butyrum (-,i)
- do czopków dopochwowych stosuje się np. glikole polietylenowe; można pominąć dokładny skład podłoża i napisać Massae suppossitori ad…
- podaje się także leki silnie działające i narkotyki
Wzór recepty:
Substantia activa I X,0
Substanta activa II Y,0
Massae suppositori ad 2,0(4,0)
M.f. supp. anale (vaginale), d.t.d No 6 (12)
D.S. Czopek
Przykład: Napisać czopek z paracetamolem i nabumetonem. Podać wskazania.
R.p.
Paracetamoli 0,5
Nabumetoni 0,06
Cacao butyri ad 2,0
M.f. supp. anale, d.t.d. No 12
D.S. W łagodzeniu objawów bólowych reumatycznego zapalenia stawów stosować jeden 2-3 razy dziennie.
Przykład: Napisać czopki o składzie paracetamol 500mg, butylobromek hioscyny 10mg.
R.p.
Paracetamoli 0,5
Hioscyni butylobromidi 0,01
Cacao butyri ad 2,0
M.f. supp. anale, d.t.d. No 12
D.S. W bólach menstruacyjnych zakładać 1 czopek 2 x dziennie.
Swoją drogą jest preparat gotowy Vengantalgin H o składzie jak wyżej.
Przykład: Zapisać nystatynę w czopkach dopochwowych w grzybiczym zakażeniu pochwy.
R.p.
Nystatini 500 000 j.m.
Massae suppossitorii ad 4,0
M.f. supp. vaginale, d.t.d. No 12
D.S. W grzybiczym zakażeniu pochwy zakładać 1 czopek głęboko dopochwowo co 12
godzin przez 10 dni.
7. Maści
- zapisuje się do 100g
- podłożem może być lanolina (Lanolinum; -i), wazelina (Vaselinum; -i), Euceryna (Eucerinum; -i), sztuczne podłoże uniwersalne czyli lekobaza (Lekobaza; -ae), albo smalec wieprzowy (Adaeps sulli; -is)
Wzór recepty:
Rp.
Substantia activa I
Substantia activa II
Lekobazae ad
M.f. ung.
D.S. Maść
Przykład: Zapisać maść o składzie octan glinu (Alumini acetas; -i,tis) 3g, olejek z mięty pieprzowej 0,2g, naproksen 100mg.
Rp.
Aluminii acetatis 3,0
Naproxeni 0,1
Olei Menthae piperithae 0,2
Lekobazae ad 100,0
M.f. ung.
D.S. Stosować w potłuczeniach narządu ruchu. Bolące miejsca smarować cienką warstwą 2-3 razy dziennie. Nie nakładać na duże powierzchnie ciała.
Przykład: Zapisać klindamycynę w maści w leczeniu trądziku. (10mg/g) Rp.
Clindamycyni 0,5
Lekobazae ad 50,0
M.f. ung.
D.S. W leczeniu trądziku pospolitego smarować chorobowo zmienione miejsca 2 x dziennie po dokładnym umyciu skóry.
Maści oczne zapisuje się do 10g. Podłożem jest Euceryna, Wazelina biała do oczu.
Można też napisać Vehiculi pro oculis.
Przykład: Zapisać maść oczną z fluorochinolonem w bakteryjnym zapaleniu spojówek. ( np. 0,3% cyprofloksacyna czyli Ciloxan)
Rp.
Ciprofloxacini 0,03
Vehiculi pro oculis 10,0
M.f. ung. opth.
D.S. W bakteryjnym zapaleniu spojówek zakładać maść do worka spojówkowego co 8
godzin przez 7 dni.
8. Pasta
- czyli maść utwardzona za pomocą proszku obojętnego którym jest tlenek cynku (Zinci oxydi) lub talku (Talcum; -i).
- pasta miękka: 40 części twardych do 60 miękkich (40:60)
- pasta twarda 1:1
- zapisuje się 100g
Wzór recepty
Substantia activa I
Substantia activa II
Zinci oxydi
M.f. pasta
D.S. Pasta
Przykład: Zapisać pastę twardą z propyfenazonem w dawce 150mg/g.
Rp.
Propyphenazoni 15,0
Zinci oxydi 48,5
Lekobazae ad 100,0
M.f. pasta
D.S. Stosować w łagodzeniu objawów bólowych zapalenia stawów i kości.
9. Roztwory
- leki płynne, warunkiem jest przejrzystość roztworu; jeżeli nie jest spełniony to nazywa się to mieszanką (mixtura)
- zapisuje się:
Do użytku zewnętrznego 500g
Do okładów 100-200g
Do pędzlowania jamy ustnej 20g. Te na podłożu glicerolowym.
Do ucha, oka, nosa 5-10g
- jeden gram roztworu wodnego zawiera 20 kropli, alkoholowego 50
- do użytku wewnętrznego do dawkowania kroplami 10-20g, złożony 30g. Dla dorosłego na 10-12łyżek stołowych (150-180g), dla dziecka 10 - 20 łyżeczek (50 -
100g)
- w przypadku roztworów soli fizjologicznej, glukozy, leków znieczulających miejscowo podaje się i objętość i stężenie np. 0,9% Sol. Natrii chlorati 500.
Wzór recepty:
Substantia activa
Aquae destillatae
M.f. sol.
D.S. Roztwór
We wszystkich lekach płynnych można napisać M.D.S.
Przykład: Zapisać niesteroidowy lek przeciwzapalny do podawania pozajelitowego.
Rp.
Diclac 0,025/1,0
in amp. No 10
D.S. W zapaleniu kości i stawów podawać jedną ampułkę domięśniowo co 12 godzin przez 2 dni. Po tym czasie przejść na preparat doustny.
Przykład: Zapisać 3% roztwór wody utlenionej
Rp.
Hydrogenii peroxydati 3,0
Aquae destillatae 100,0
M.f. sol.
D. S. Do odkażania ran.
Przykład: Zapisać 5% roztwór glukozy w opakowaniu 0,5l.
Rp.
5% Sol. Glucosi 500
op. 3
D.S. Do wlewów dożylnych.
Przykład: Zapisać Rivanol 0,1%
Rp.
Ethacridini lactatis 0,2
Aquae destillatae 200,0
M.f. sol.
D.S. Do okładów na rany.
Przykład: Zapisać krople do oczu z sulfonamidem w zapaleniu rogówki.
Rp.
Sulfacetamidum Polpharma 0,1/1,0
minims No 12
D.S. W zapaleniu rogówki zakraplać co 8 godzin przez 7 dni.
Przykład: Zapisać środek poprawiający trawienie.
Rp.
Acidi hyrochlorici diluti 3,0
Pepsini 6,0
Sirupi Auranti 30,0
Aquae purificatae ad 100,0
M.D.S. Zażywać jedną łyżkę przed jedzeniem.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
Leki w postaci do zawiesiny
Przykład: Zapisać zawiesinę penicyliny półsyntetycznej szerokowidmowej dla dziecka 6 letniego w zapaleniu ucha środkowego
Rp.
Hiconcil 0,25/5,0
pro suspensione
op.1
S. Przygotować zawiesinę dopełniając przegotowaną, ostudzoną wodą do kreski na butelce. Podawać dziecku 1 łyżeczkę do herbaty co 8 godzin przez 7 dni. Przed użyciem wstrząsnąć.
Uwaga. Jeżeli nie napiszemy przed użyciem wstrząsnąć recepta jest niezaliczona ani jak przygotować zawiesinę. Dawkę podaje się na 1 łyżeczkę czyli na 5g. Dziecko zatem dostanie 3x250mg przez 7 dni.
Jeżeli lek jest już zawiesiną piszemy zamiast pro suspensione suspensio.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
- zapisuje się do 40g
- zawsze składa się z 2 lub więcej składników płynnych.
Przykład: Zapisać mieszankę złożoną z nalewek z głogu i walerianowej.
Rp.
Tincturae Crategi ___
aa 20,0
Tincturae Valerianae
M.f. mixtura vera
D.S. 3x dziennie po 20 kropli
___
aa Ana partes aequales - w równych częściach
11. Zioła
Przykład:
Rp.
Foliorum Salviae ___
aa ad 100,0
Foliorum Menthae piperithae
M.f. species
D.S. Przygotować napar z 2 łyżek ziół. Pić 3x dziennie po szklance naparu.
12. Plastry transdermalne (TTS)
- podaje się w ten sposób leki przeciwbólowe, antykoncepcyjne, hormonalne.
- plaster przyklej się na zewnętrznej powierzchni ramienia albo górnej części tułowia
- nie wolno tych miejsc przegrzewać ponieważ zwiększa się wtedy uwalnianie leku i można go przedawkować
Wzór recepty
Nazwa plastra X,0 µg/h ; całkowita dawka w plastrze plaster No Y
D.S. Wskazanie
Przykład: Zapisać fentanyl w systemie TTS 50µg/h
Rp.w.
Durogesic 50µ g/h ( osiem całych i cztery dziesiąte miligrama fentanylu ) Plaster No 5 (pięć plastrów)
D.S. W przewlekłym opornym na leczenie bólu przyklejać jeden plaster na górną powierzchnię ramienia. Zmieniać plaster co 72h. Nie ogrzewać miejsca na które przyklejono plaster.
Całkowita dawka fentanylu wynosi czterdzieści dwa miligramy.