Intuicja i wgląd

Intuicja - próba definicji

- wyczucie, przeczucie; akt albo proces bezpośredniego uzyskiwania wiedzy albo pewności w jakiejś sprawie bez rozumowania albo wnioskowania.

- intuitio ‘wejrzenie’; od intueri ‘wpatrywać się; kontemplować, (in ‘w’ ; tueri

‘spogladać’)

- cechy:

-

zmysłowość

-

bezpośredniość

-

„naoczność poznania”

Intuicja - próba dookreślenia

Bowers (1994):

filozoficznie

- natychmiastowe zrozumienie idei

-

bez

świadomej analizy tej idei

psychologicznie

- odczucie prawidłowości rozwiązania

- brak dowodów potwierdzających to odczucie

Mówimy:

Mam

rację! Ale dlaczego?

- forma metapoznania

wgląd - klasyczna definicja

- nagła zmiana percepcji problemu

- dwa konieczne elementy:

- doświadczenie nagłości rozwiązania

- zasadnicza zmiana sposobu widzenia problemu

- niekiedy również:

- doświadczenie impasu lub porażki po którym następuje przerwa w aktywnym zaangażowaniu się w problem

cechy wglądu

- nieudane próby i frustracja

- przerwa inkubacyjna

- zmiana struktury myślenia

- nagłość rozwiązania

- “olśnienie” i euforia

- nieciągłość, przejście fazowe

klasyczna analiza jednostkowej zdobyczy myślenia (single achievement thought –

Wallas, 1926)

- przygotowanie - preparation

- inkubacja - incubation

- iluminacja - ilumination

- weryfikacja - verification

Przygotowanie

- gromadzenie wiedzy o problemie

- poznanie logicznych reguł domeny

- kształtowanie postawy wobec problemu

- uświadomienie sobie istnienia problemu wymagającego rozwiązania i jego analiza

- odpalenie „gotowców” i ich weryfikacja

Inkubacja

- odłożenie i odpoczynek od problemu, regeneracja

- brak świadomego myślenia o problemie (2 formy inkubacji: praca nad innym problemem vs. odpoczynek)

- wygaszanie sztywnych nastawień (po doświadczeniu porażki lub impasu w poprzedniej fazie)

- swobodna praca nieświadomych procesów

- losowa fuzja reprezentacji pamięciowych

- możliwość poszukiwania pozytywnych informacji Iluminacja

- przedostanie się nieświadomych myśli w obszar doznań świadomych

- reakcja „aha”

Weryfikacja

- sformułowanie rozwiązania

- sprawdzenie prawidłowości rozwiązania

- odrzucenie lub potwierdzenie

- udoskonalenie

Intuicja a wgląd

Policastro (1995):

- intuicja to mglista i ukryta wiedza niemożliwa do zwerbalizowania (jest, ale nie wiadomo jak i co)

Mówimy: Mam intuicję !

- nagła, jasna świadomość problemu i jego rozwiązania (proces, który można próbować opisać)

Mówimy: Doznaje wglą du!

Trzy typy intuicji

Kolańczyk:

- intuicja statystyczna (chłopski rozum)

- korzystanie z typowych, reprezentatywnych danych

- „statystyka doświadczeń własnych”

- brak podmiotowego zaangażowania w decyzję, sąd

-

wyrazistość, dostępność, reprezentatywność

- intuicja kobieca (podstawą ocena afektywna)

- intuicja twórcza

-

nieautomatyczna

- jej efektem jest twórcze dzieło

Trzy ujęcia zjawiska wglądu

- Metafora wizualna:

Wglą d jest jak nagły błysk flesza reorganizacja pola percepcyjnego – to samo wrażenie spostrzegane według innej zasady

- wgląd jako zjawisko percepcyjne

- prawa psychologii postaci

- wgląd jako uzupełnianie wzorca

- wgląd jako przeformułowanie problemu

- Metafora przestrzeni:

Wglą d jest jak znalezienie wyjś cia z labiryntu

- wgląd jako zjawisko pamięciowe

- złe zdefiniowanie przestrzeni problemowej

- konieczna rekonfiguracja sieci semantycznej

- Połączenie metafor:

- wgląd jako zjawisko dwustopniowe

1. percepcyjne - proces rozpoznawania wzorców (dostrzeżenie możliwych kierunków działania)

2. pamięciowe proces wnioskowania w oparciu o reprezentacje umysłowe (wybranie kierunku, odpowiednich przekształceń i ich zaaplikowanie) intuicyjność - racjonalność myślenia Kwestionarusz I-R Kolańczyk

Adamska (1989):

intuicjoniści charakteryzują się:

- pamięcią konkretną

- pamięcią zmysłową

=>kodowanie: konkretne, obrazowe, wyobrażeniowe

- o małej pojemności kategorialnej

- o globalnych kryteriach klasyfikacji

=> poziom przetwarzania płytki o dużym zakresie

=> ekstensywność uwagi i pamięci

Język i mowa

Język - definicja

- system kodowania znaczeń poprzez wykorzystanie skończonego zbioru symboli (dźwięków mowy lub znaków pisma). Operowanie na symbolach podlega regułom gramatycznym, swoistych dla każdego języka naturalnego lub sztucznego

- zdolność do używania języka jako systemu kodowania znaczeń cechą wyróżniającą gatunek ludzki

funkcje języka

- komunikacyjna (język jako medium porozumiewania się)

- poznawcza (język wspomaga przetwarzanie informacji)

- ekspresyjna (wyrażanie stanów podmiotu)

- referencyjna (opis rzeczywistości pozajęzykowej, trójkąt semantyczny) kilka danych liczbowych

- języki świata

- język naturalny i język sztuczny

- zasób słów

- produktywność

- skończona liczba słów i reguł -> nieskończona liczba zdań Poziomy języka

- fonologiczny

- semantyczny

- syntaktyczny

- pragmatyczny

Główne pytania

- Język a poznanie

- hipoteza determinizmu językowego Sapira - Whorfa

- relatywizm językowy

- wyniki badań międzykulturowych

- Problem natywizmu

- koncepcja LAD (language acquisition device) Chomsky’ego

- wrodzona kompetencja językowa

- gramatyka generatywna

- struktura głęboka

- struktura powierzchniowa

Wybrane obszary badań

- rozwój kompetencji językowej

<1 r.ż. - głużenie, gawożenie, prozodia

1 r.ż. - pierwsze słowa

2 r.ż. - mowa telegraficzna

3 r.ż. - błąd nadrozciągłości znaczeń, błąd hiperregulacji

- rozwój słownika

- dwujęzyczność i wielojęzyczność

Mowa - definicja

- używanie języka w celu przekazywania znaczeń oraz wpływania na zachowania cudze lub własne.

- zdolność gatunku ludzkiego do przekazywania i odbierania komunikatów językowych za pomocą wyrażeń wokalnych lub znaków pisma percepcja i produkcja mowy

- planowanie mowy

- kodowanie semantyczno - syntaktyczne

- kodowanie fonologiczne

- rozumienie przekazów językowych