INSTRUKCJA BEZPIECZEÑSTWA I HIGIENY PRACY

ORAZ PRZECIWPO¯AROWA PRZY OBS£UDZE

URZ¥DZEÑ I INSTALACJI ENERGETYCZNYCH

Eksploatacj¹ urz¹dzeñ i instalacji energetycznych mog¹ siê zajmowaæ osoby, które oprócz wymagañ kwalifikacyjnych zawodowych legitymuj¹ siê kwalifikacjami w zakresie gospodarki energetycznej:

– uprawnienia typu „D” – dla dozoru, do którego zaliczyæ nale¿y pracowników technicznych, kieruj¹cych czynnoœciami bezpoœredniej obs³ugi (m.in. konserwatorów, naprawiaj¹cych urz¹-

dzenia i instalacje lub wykonuj¹cych prace kontrolno-pomiarowe),

– uprawnienia typu „E” – eksploatacji, s¹ to pracownicy wykonuj¹cy w ramach czynnoœci s³u¿bowych prace w zakresie obs³ugi, konserwacji i napraw oraz pomiarów urz¹dzeñ energetycznych i instalacji.

Dzia³anie pr¹du elektrycznego na organizm cz³owieka mo¿e byæ bezpoœrednie, gdy nastêpuje bezpoœrednie pora¿enie pr¹dem elektrycznym, oraz poœrednie, np. pod wp³ywem reakcji na pora¿enie pracownik mo¿e upaœæ z wysokoœci.

Nieodpowiednia eksploatacja pr¹du elektrycznego mo¿e byæ przyczyn¹ awarii, po¿arów oraz niebezpiecznych zdarzeñ dla cz³owieka.

Wypadki pora¿enia pr¹dem elektrycznym s¹ zwi¹zane ze z³ym stanem technicznym urz¹dzeñ, niew³aœciw¹ ich obs³ug¹, brakiem przegl¹dów i konserwacji, nieprzestrzeganiem przepisów bezpieczeñstwa.

Pr¹d przep³ywaj¹c przez organizm ludzki, wywo³uje w nim zmiany nazywane pora¿eniem.

Wskutek pora¿enia mo¿e dojœæ do uszkodzeñ organów wewnêtrznych, oparzeñ, uszkodzeñ oczu oraz innych urazów, spowodowanych np. upadkiem z wysokoœci cz³owieka pora¿onego.

Pr¹d:

a) o natê¿eniu 13 MA i czêstotliwoœci 50 Hz nie wywo³uje u cz³owieka ¿adnych skutków ubocznych,

b) o natê¿eniu 13-15 MA utrudnia samodzielne wypuszczenie przedmiotów trzymanych rêk¹, c) o natê¿eniu wiêkszym ni¿ 15 MA uniemo¿liwia samodzielne uwolnienie siê spod dzia³ania pr¹du (poszkodowany mo¿e przez oko³o 15 s byæ pod dzia³aniem pr¹du bez wiêkszych urazów),

d) o natê¿eniu 25 i wiêcej MA jest ju¿ œmiertelnym zagro¿eniem, np. mo¿e zatrzymaæ akcjê serca,

e) o natê¿eniu powy¿ej 75 MA jest pr¹dem œmiertelnym.

ElektrycznoϾ statyczna

1. £adunki elektrycznoœci statycznej mog¹ gromadziæ siê zarówno na przedmiotach metalo-wych, jak i na elementach materia³ów izolacyjnych. Wystêpuj¹ one w przypadku wzajemnego tarcia stykaj¹cych siê powierzchni, np. przep³ywu cieczy przez ruroci¹g, podczas rozpylania cieczy lub gazów, przy wyp³ywie gazu, przy nak³adaniu, np. pêdzlem, na powierzchnie p³askie klejów itp. materia³ów.

2. Wielkoœæ ³adunku elektrycznego jest uzale¿niona od wymiarów stykaj¹cych siê cia³, prze-nikalnoœci elektrycznej, mo¿liwoœci odprowadzania ³adunków elektrycznych do ziemi. W przypadku przekroczenia wartoœci krytycznej pola elektrycznego nastêpuje przeskok iskry elektrycznej stykaj¹cych siê cia³, najczêœciej w postaci iskry elektrycznej.

3. Podstawowym œrodkiem odprowadzania ³adunków elektrycznoœci statycznej jest uziemienie elementów maszyny. Wykorzystuje siê tu instalacje s³u¿¹ce do realizowania uziemienia ochronnego od pora¿eñ. Przy odprowadzaniu ³adunków z powierzchni cia³ nieprzewodz¹-

cych pr¹du elektrycznego stosowaæ nale¿y specjalne pasty, p³ynne mieszanki lub, je¿eli jest to mo¿liwe, mo¿na wykorzystywaæ nawil¿anie powietrza.

Pierwsza pomoc przy pora¿eniu pr¹dem

Pr¹d elektryczny na organizm ludzki mo¿e dzia³aæ w dwojaki sposób:

– miejscowo, w postaci oparzenia,

– ogólnie, w postaci zaburzeñ rytmu serca, w³¹cznie z zatrzymaniem akcji serca.

Nale¿y natychmiast uwolniæ pora¿onego spod dzia³ania pr¹du elektrycznego poprzez: a) wy³¹czenie napiêcia w³aœciwego obwodu elektrycznego, b) odsuniêcie pora¿onego ze strefy niebezpiecznej, c) udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu.

Ad a) Napiêcie mo¿na wy³¹czyæ przez prze³¹czenie dŸwigni wy³¹cznika g³ównego w rozdziel-ni energetycznej lub przez wykrêcenie wk³adek bezpiecznikowych. Przy wykonywaniu tych czynnoœci nale¿y zwróciæ uwagê na zachowanie w³asnego bezpieczeñstwa, szczególnie przy wyjmowaniu wk³adek typu Bm lub Bu, które mo¿na wyjmowaæ tylko za pomoc¹ uchwytu izolacyjnego.

Ad b) Pora¿onego odci¹ga siê od urz¹dzenia znajduj¹cego siê pod napiêciem tylko w przypadku niemo¿noœci wy³¹czenia w³aœciwego obwodu elektrycznego (np. wykrêcenie bezpiecznika jest zwi¹zane z niebezpieczeñstwem dla ratownika). Ratuj¹cy mo¿e uwolniæ pora¿onego spod dzia³ania pr¹du elektrycznego przez izolowanie. Przy przep³ywie pr¹du przez cia³o pora¿onego od rêki do nóg, przy równoczesnym zaciœniêciu d³oni na urz¹dzeniu pod napiêciem, nale¿y odizolowaæ pora¿onego przez podsuniêcie materia³u izolacyjnego pod nogi pora¿onego. Przy przep³ywie pr¹du z jednej rêki do drugiej odizolowanie polega na podk³adaniu materia³u izolacyjnego pod kolejne palce poszkodowanego.

Przy uwalnianiu pora¿onego pr¹dem do 1 kV jako podstawowy materia³ izolacyjny wykorzy-stujemy sprzêt zasadniczy i dodatkowy, taki jak gumowe rêkawice, pó³buty gumowe, dywani-ki, dr¹¿ki itp. Mo¿na stosowaæ suche materia³y tekstylne.

W przypadku pora¿enia na wysokoœci natychmiastowe wy³¹czenie dop³ywu pr¹du mo¿e spowodowaæ upadek poszkodowanego. W takiej sytuacji nale¿y zabezpieczyæ go przed upadkiem. Tu ratuj¹cy musi dokonaæ oceny sytuacji i wybraæ metodê samodzielnie.

Prawdopodobieñstwo powstania powa¿nych uszkodzeñ organizmu cz³owieka zwiêksza siê wraz z up³ywem czasu dzia³ania pr¹du; im jest on d³u¿szy, tym wiêksze jest niebezpieczeñstwo pora¿enia ze skutkiem œmiertelnym.

Ad c) W zale¿noœci od stanu pora¿onego nale¿y zastosowaæ odpowiedni¹ akcjê ratownicz¹:

– przy zatrzymaniu oddechu – sztuczne oddychanie,

– przy zatrzymaniu czynnoœci serca – masa¿ serca,

– przy oparzeniach czy krwotokach nale¿y postêpowaæ tak, jak w takich przypadkach jest konieczne.

Przekazaæ chorego do lekarza.

Zagro¿enie po¿arowe

Uszkodzone urz¹dzenie elektryczne mo¿e byæ przyczyn¹ powstania po¿aru. Niew³aœciwy stan techniczny, powoduj¹cy np. nadmierne nagrzewanie siê, iskrzenie po³¹czeñ elektrycznych, w przypadku gdy dzieje siê to w pobli¿u materia³ów ³atwo palnych, mo¿e doprowadziæ do ich zapalenia.

Wybuch mo¿e nast¹piæ w przypadku pracy urz¹dzenia nawet sprawnego, ale niedostosowa-nego do pracy w œrodowisku, w którym wystêpuj¹ mieszaniny palnych gazów lub cieczy z powietrzem. Szczególnie ³atwe jest zapalenie mieszaniny gazu lub par cieczy palnej z powietrzem na skutek iskrzenia urz¹dzenia lub na skutek nagrzania siê powierzchni urz¹dzenia.

W urz¹dzeniach elektroenergetycznych o napiêciu znamionowym do 1 kV ochronê przeciwpo¿arow¹ nale¿y zapewniæ przez zastosowanie: bezpiecznych napiêæ, ochronê przeciwpora¿eniow¹ oraz co najmniej jeden ze œrodków ochrony dodatkowej.

Wszystkie urz¹dzenia elektryczne s¹ zbudowane w sposób zapewniaj¹cy bezpieczeñstwo. Przy normalnej obs³udze zagro¿enie pora¿enia pr¹dem wystêpuje w przypadku uszkodzenia izolacji przewodu elektrycznego, zerwania lub obluzowania uszkodzonego przewodu powoduj¹cego up³yw pr¹du na masê urz¹dzenia, po³¹czenia masowego lub braku zerowania.

Œrodki ochrony przed pora¿eniem pr¹dem

Œrodki ochrony przed pora¿eniem pr¹dem mo¿na podzieliæ na: a) organizacyjne:

– wymagania kwalifikacyjne pracowników,

– w³aœciwa organizacja pracy i jej nadzór,

– w³aœciwe przygotowanie i sprawdzenie stanowiska pracy,

– stosowanie w³aœciwego sprzêtu ochronnego;

b) techniczne:

– zastosowanie napiêæ bezpiecznych,

– zerowanie,

– uziemienie ochronne,

– izolacja ochronna,

– wy³¹czniki przeciwpora¿eniowe,

– separacja,

– izolowanie stanowiska pracy.

Urz¹dzenia i odbiorniki pr¹du elektrycznego musz¹ byæ tak budowane i konstruowane, aby w normalnej eksploatacji nie wystêpowa³o zagro¿enie pora¿enia pr¹dem, a w przypadku powstania uszkodzenia nie wyst¹pi³o zagro¿enie powstania przebicia elektrycznego.

Dla zapewnienia bezpiecznych warunków pracy i obs³ugi urz¹dzeñ elektrycznych nale¿y przede wszystkim:

– szkoliæ pracowników obs³uguj¹cych maszyny i urz¹dzenia w zakresie ich bezpiecznej eksploatacji,

– zapewniæ okresowe przegl¹dy, konserwacje oraz pomiary i badania sprawnoœci.

Podstawowym œrodkiem zapewnienia bezpieczeñstwa pracownika przed pora¿eniem pr¹dem jest izolacja robocza. Obowi¹zuje okresowe kontrolowanie i wykonywanie pomiarów oporno-

œci izolacji przewodów i uzwojeñ, np. silników elektrycznych. Wartoœæ opornoœci izolacji przewodów przyjmowanych do eksploatacji nie mo¿e byæ ni¿sza ni¿ 1000°Q, natomiast dla instalacji eksploatowanych nie ni¿sza ni¿ 500°Q na 1 wolt napiêcia pracy danego urz¹dzenia.

Ochrona dodatkowa to zapewnienie zerowania, uziemienia ochronnego, ochronnego obni¿enia napiêcia, izolowanie stanowiska pracy lub obs³ugi.

Szczególnie po¿¹dane jest wyposa¿anie obwodów elektrycznych maszyn i urz¹dzeñ niebezpiecznych w wy³¹czniki ró¿nicowo-pr¹dowe.

................................................

...................................................

Opracowa³ (data i podpis)

Zatwierdzi³ (data i podpis)