śRÓDŁA INFORMACJI

2008/09

katalogi biblioteczne (konspekt)

DR M. JASKOWSKA

katalog biblioteczny – zbiór informacji bibliograficznych o jednostkach stanowiących

księgozbiór jednej biblioteki lub księgozbiory bibliotek (wtedy przyjmuje nazwę katalogu

centralnego)

1. Katalogi kartkowe

1.1 katalog podstawowy „stary” Biblioteki Jagiellońskiej; alfabetyczny

− Katalog Podstawowy Alfabetyczny, zwany Starym, jest pierwszym kartkowym katalogiem BJ. Karty do niego zaczęto tworzyć na początku XIX wieku z inicjatywy kierującego Biblioteką w latach 1802-1807

Anzelma Speisera. Jego następcy kontynuowali rozpoczęte dzieło, wprowadzając liczne zmiany

i uzupełnienia. Ostateczny kształt i układ kart został ustalony w latach trzydziestych XX wieku za czasów dyrekcji Edwarda Kuntzego (1926-1947).

− Katalog ten stanowi zabytek kultury narodowej, zawiera bowiem wiele autografów wybitnych bibliotekarzy, twórców katalogu: Anzelma Speisera, Jerzego Samuela Bandtkiego, Józefa Muczkowskiego, Karola

Estreichera i innych. Karty zastąpione są obecnie kartami przepisanymi przez innego bibliotekarza.

− Wprowadzenie nowej instrukcji katalogowania i zastosowanie kart katalogowych formatu

międzynarodowego spowodowało zamknięcie tego katalogu w grudniu 1949 roku, a sporządzanie kart ograniczono jedynie dla druków wydanych przed 1950 rokiem.

− Katalog zawiera około miliona kart o rozmiarach 19x25 cm.

− W latach 1998-2003 zeskanowano karty Katalogu. Są one dostępne do przeglądania, ze strony

http://www.bj.uj.edu.pl

− Zarówno katalog kartkowy, jak i dostępna w internecie jego wersja elektroniczna są na bieżąco aktualizowane. Oznacza to, że dla nowych nabytków dawnych druków sporządza się tradycyjne karty, a następnie skanuje je. Nabytki te rejestrowane są również w Katalogu Komputerowym UJ (online).

− karty Katalogu ułożone są według alfabetu łacińskiego

1.2 Katalog systematyczny zawierający informacje o zbiorach wydanych w latach 1939

– 1993

− katalog systematyczny jest rodzajem katalogu rzeczowego, należy do grupy katalogów ujęciowych.

Karty uszeregowane wg głównych działów wiedzy, a w ich obrębie wg zagadnień szczegółowych

(poddziałów i ich kolejnych rozgałęzień) według z góry ustalonego logicznego porządku i wzajemnej łączności (od najszerszych do coraz węższych).

Poszczególne działy oddzielone są kartami przewodnimi, które zawierają nazwy działów, ewentualnie spis poddziałów niższego stopnia. Powstają w ten sposób układy pierwszego, drugiego, trzeciego i dalszych stopni. Sporządzenie i prowadzenie katalogu systematycznego wymaga oparcia na schemacie

klasyfikacyjnym, który przestrzega zakresów poszczególnych działów, tak aby wzajemnie wyczerpywały się i wykluczały.

Klasyfikowanie opiera się na treści dokumentu i dokonuje się nanosząc na kartę katalogową w prawym lub lewym dolnym rogu symbol złożony z cyfr, liter i połączeń.

W obrębie klas karty układane są alfabetycznie, chronologicznie lub przedmiotowo.

− Katalogiem systematycznym należy posłużyć się wówczas, gdy poszukuje się odpowiedzi na pytanie jakie książki z danej dziedziny wiedzy zgromadzone są w Bibliotece.

2. Katalogi drukowane

Ważniejsze z opublikowanych katalogów zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej:

K a t a l o g i d r u k o w a n e r ę k o p i s ó w

1. Władysław Wisłocki: Katalog rękopisów Biblijoteki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Cz. l-II. Kraków 1877-1881. (sygn. 1-4174).

2. Catalogus codicum manuscriptorum medii aevi Latinorum, qui in Bibliotheca Jagellonica Cracoviae asservantur, Vol. 1-8 (cod. 8-1270), Wratislaviae 1980-2004

3. Inwentarz rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej, Kraków 1938-2002

K a t a l o g i d r u k o w a n e s t a r y c h d r u k ó w

Inkunabuły

4. W. Wisłocki, Incunabula typographica Bibliothecae Jagellonicae Cracoviensis inde ab inventa arte imprimendi ad A. 1500 secundum Haini "Repertorium bibliographicum" una cum conspectu virorum, qui libros olim habuerant, benefactorum Bibliothecae ligatorum Cracoviensium per ordinem alphabeti, Cracoviae 1900.

1

śRÓDŁA INFORMACJI

2008/09

katalogi biblioteczne (konspekt)

DR M. JASKOWSKA

5. K. Piekarski, Inkunabuły Biblioteki Jagiellońskiej. Inwentarz przybytków z lat 1900-1927, nr 1-75,

"Przegląd Biblioteczny", R. 3 (1930), z. 1 i odbitka: Kraków 1930.

D r u g i o b i e g

6.

Katalog druków zwartych drugiego obiegu wydawniczego 1976-1990 ze zbiorów Biblioteki

Jagiellońskiej (Kraków 2001).

3. Katalogi elektroniczne typu OPAC

− rejestrują różne typy dokumentów (zwarte, ciągłe)

− umożliwiają wyszukiwanie wg różnych kryteriów

3.1 katalog Biblioteki Jagiellońskiej

3.1 katalog Biblioteki Narodowej

4. Katalogi elektroniczne centralne

4.1 Centralny Katalog Czasopism Polskich http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=7

− najpełniejsze źródło informacji o polskich wydawnictwach ciągłych opublikowanych w kraju i za granicą w latach 1661 - 1950

4.2 NUKAT http://www.nukat.edu.pl/

− katalog centralny polskich bibliotek naukowych i akademickich tworzony metodą współkatalogowania przez ponad 900 bibliotekarzy z 58 bibliotek

− każdy opis dokumentu jest tworzony tylko raz w bazie NUKAT i kopiowany do katalogów lokalnych (udostępnianie bibliotekom opisy bibliograficzne do kopiowania eliminuje dublowanie prac)

− zawartość katalogu tworzą rekordy bibliograficzne oraz rekordy kartotek haseł wzorcowych (oprócz rekordów wprowadzanych na bieżąco, zawiera również wszystkie rekordy bibliograficzne z

Centralnego Katalogu Czasopism, CKW Ciągłych i wszystkie rekordy z Centralnej Kartoteki Haseł

Wzorcowych)

− dostarcza informacji o dokumentach i miejscach ich przechowywania

− ułatwia pracę systemowi wypożyczania międzybibliotecznego

− informacje o zasobach NUKAT udostępniane są także w WorldCat oraz w Google Scholar

4.3 KARO http://karo.umk.pl/Karo/

− Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich jest wyszukiwarką korzystającą z protokołu Z39.50

− pozwala na dostęp do informacji o zasobach 85 polskich bibliotek, wykorzystujących różne

oprogramowanie: Virtua, Horizon, Aleph, Innopac, Sowa

− należy go traktować jako narzędzie uzupełniające w stosunku do polskiego centralnego katalogu NUKAT

4.4 WorldCat http://www.worldcat.org/

4.5 The European Library (Biblioteka Europejska)

http://www.theeuropeanlibrary.org/portal/index.html

− pozwala na jednoczesne przeszukiwanie zbiorów 47 bibliotek narodowych Europy

5 Katalogi innych typów dokumentów

5.2 czasopisma

5.2.1 Centralny katalog czasopism polskich http://mak.bn.org.pl/cgi-

bin/makwww.exe?BM=7

5.3 dokumenty zdigitalizowane

5.3.1 Biblioteka cyfrowa POLONA http://www.polona.pl/dlibra

5.4 mikrofilmy

5.4.1 Katalog mikrofilmów starych druków http://mak.bn.org.pl/cgi-

bin/makwww.exe?BM=18, http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=21

2