dr Izabela Szupejko

Makroekonomia

30.03.08

Wykład 4

Ekonomiczna rola państwa – interwencjonizm

1. Geneza interwencjonizmu

2. Koncepcje stabilizacyjne (liberalne i keynesowskie)

3. Instrumenty polityki stabilizacyjnej

a. Polityka pieniężna (rezerw obowiązkowych, refinansowania otwartego rynku) b. Polityka fiskalna (ekspansywna i restrykcyjna)

c. Polityka dochodów (interwencje w ceny, indeksacja)

d. Zagraniczna polityka gospodarcza (kurs walut, polityka celna, kontyngenty) 4. Efekty polityki stabilizacyjnej

Metody oddziaływania państwa na przebieg cyklu koniunkturalnego.

Interwencjonizm antykryzysowy – podejmowanie działań w celu łagodzenia skutków kryzysu (polityka New Deal w USA, roboty publiczne w Niemczech przed II wojną światową).

Interwencjonizm antycykliczny – oddziaływanie państwa na fazy cyklu, których celem jest przeciwdziałanie bieżącym wahaniom koniunktury – polityka stabilizacyjna państwa.

Koncepcje stabilizacyjne

Wyróżnia się dwie przeciwstawne koncepcje stabilizacyjne. Pierwszą reprezentują keynesiści (John Maynard Keynes 1883-1946) koncepcja ta opiera się na założeniu, że wahania aktywności gospodarczej rynkowej spowodowane są niestabilnością sektora prywatnego.

Niestabilność sektora prywatnego wynika z kilku przyczyn:

· Działalność inwestycyjna wiąże się z tzw. Falami optymizmu i pesymizmu, które wywołują zmiany oczekiwań, co prowadzi do zmiany wydatków na inwestycje,

· Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję zależą od bieżących dochodów, których zmiana wywołuje wahania w wydatkach na konsumpcję (zmiana stopy podatkowej może więc być skutecznym instrumentem kształtowania się wydatków na konsumpcję w krótkim czasie),

· Popyt na pieniądz w gospodarce jest niestabilny (stąd konieczność stosowania polityki pieniężnej)

Druga koncepcja związana jest z nazwiskiem Miltona Friedmana (1912-2006). Neoklasycy twierdzą, że sektor prywatny jest stosunkowo stabilny i posiada zdolności dostosowania się do zmiennej sytuacji rynkowej poprzez mechanizm samoregulacji. Sektor prywatny przekształca wszelkie impulsy destabilizujące gospodarkę poprzez dostosowanie cen i ilości, w działania stabilizacyjne.

Zdaniem neoklasyków, to państwo poprzez działania rządu i banku centralnego, powoduje obserwowane wahania podstawowych zmiennych makroekonomicznych.

Sektor prywatny wykazuje właściwości stabilizacyjne, ponieważ nie wytwarza samoczynnie nasilających się wahań, w dodatku absorbuje działające na niego wahania aktywności gospodarczej.

Fakt, że równowaga nie następuje natychmiast wynika z:

1. Koniecznością zebrania i przetworzenia informacji płynących z rynku i podjęcia stosownych decyzji przystosowawczych

2. Czasem potrzebnym na przystosowanie

- 1 -

dr Izabela Szupejko

Makroekonomia

30.03.08

Wykład 4

Instrumenty polityki stabilizacyjnej:

1. Polityka pieniężna

Jest realizowania przez bank centralny, który wykorzystuje trzy podstawowe instrumenty.

Należą do nich:

a) polityka rezerw obowiązkowych

b) polityka refinansowania

c) polityka otwartego rynku

Polityka rezerw obowiązkowych – zmniejszenie normy rezerw obowiązkowych zwiększa możliwości kredytowe banku powodują w konsekwencji obniżenie stopy procentowej kredytów. Zwiększenie normy działa w kierunku odwrotnym.

Polityka refinansowania – opiera się na kredycie refinansowym. Jest to kredyt udzielany przez bank centralny bankom handlowym, w sytuacji gdy ich działalność kredytowa przekracza ich zasoby pieniężne. Bank centralny ma możliwość kształtowania warunków ustalania takiego kredytu krótkoterminowego bankom handlowym. Może stosować przy tym politykę redyskontową lub udzielać pod zastaw papierów wartościowych czyli lombard.

- 2 -

dr Izabela Szupejko

Makroekonomia

30.03.08

Wykład 4

· Polityka redyskontowa - polega na udzielaniu kredytu przez bank centralny bankom handlowym po zdeponowaniu przez nich weksli, których termin płatności jeszcze nie nadszedł. Bank centralny kupując weksle potrąca sobie od nominalnej ich sumy określony procent – stopę redyskontową. Jej wysokość ma decydujący wpływ na wysokość stóp procentowych przez banki handlowe przy udzielanych przez nie różnych pożyczkach i wykupie weksli przedsiębiorstw – czynności którą się nazywa dyskontem weksli, a od której banki handlowe pobierają opłatę zwaną stopą dyskontową.

Weksel – to dokument dłużniczy, papier wartościowy, w którym wystawca zobowiązuje się do jego wykupienia zgodnie z ustalonymi warunkami dotyczącymi kwoty, miejsca i terminu należności.

Weksel

¯

Stopa dyskontowa

Bank komercyjny

¯

Stopa redyskontowa

Bank centralny

· Lombard – bank ustala stopę procentową, po jakiej jest skłonny finansować akcję kredytową banków handlowych, pod zastaw złożonych przez nie papierów wartościowych (akcji, obligacji)

Polityka refinansowania zmierza do ustalenia ceny kredytu. Obniżenie lub podniesienie stopy redyskontowej (dyskontowej), banku centralnego pociąga za sobą spadek lub wzrost stopy procentowej banków handlowych i tym samym prowadzi do wzrostu lub spadku popytu na kredyt co ma pobudzić lub hamować aktywność gospodarczą.

Polityka otwartego rynku- bank centralny kupuje lub sprzedaje na rynek kredytów krótkoterminowych (rynek pieniężny) i długoterminowych rynek kapitałowy) papiery wartościowe.

Jeżeli bank centralny chce ograniczyć zdolność kredytową banków handlowych, dokonuje sprzedaży na rynek pewnej ilości papierów wartościowych (bonów skarbowych, obligacji).

Powoduje to zachęcenie do ich kupna uczestników rynku (głównie banki) ponieważ charakteryzują się one wysoką dochodowością i pewnością lokaty. Wynik tej akcji to odciągnięcie z rynku pewnej ilości pieniędzy i co za tym idzie podrożenie kredytu. W

konsekwencji aktywność gospodarcza się osłabia.

W przypadku odwrotnym, gdy celem rządu jest ożywienie gospodarki, bank centralny dokonuje zakupu papierów wartościowych zwiększając w ten sposób zdolności kredytowe banków – kredyt tanieje.

Polityka ekspansywna (polityka taniego pieniądza) polega na obniżeniu normy rezerw obowiązkowych, stopy dyskontowej oraz skupowaniu przez bank centralny papierów wartościowych. W wyniku tego następuje wzrost podaży pieniądza i obniżenie stopy procentowej, co stymuluje wzrost inwestycji, produkcji oraz pewnego wzrostu cen.

Polityka restrykcyjna (polityka drogiego pieniądza) polega na wzroście normy rezerw obowiązkowych, stopy dyskontowej oraz sprzedaży papierów wartościowych. Działania te zmniejszają podaż pieniądza, przez co staje się on droższy (rośnie stopa procentowa).

Działania restrykcyjne przyczyniają się na ogół do zmniejszenia inwestycji, popytu globalnego, poziomu zatrudnienia i produkcji jak też obniżenia cen.

- 3 -

dr Izabela Szupejko

Makroekonomia

30.03.08

Wykład 4

Polityka fiskalna

Polega na eliminowaniu wahań koniunkturalnych poprzez zmianę wielkości dochodów (głównie z podatków) lub wydatków państwa, bądź obu jednocześnie. Podobnie jak w przypadku polityki pieniężnej działanie to może mieć charakter ekspansywny (działanie w kierunku wzrostu globalnego popytu) lub restrykcyjny (ograniczające popyt globalny).

W pierwszym przypadku następuje zwiększenie wydatków państwa (np. na inwestycje).

Rezultatem takiej polityki jest wzrost zatrudnienia, zwiększenie produkcji oraz wyższy poziom cen (wynik bariery mocy produkcyjnych).

W drugim, państwo dąży do zwiększenia dochodów budżetu oraz ograniczenia wydatków, co przyczynia się do zmniejszenia konsumpcji i inwestycji. W wyniku tego obniża się poziom zatrudnienia i produkcji oraz następuje zahamowanie wzrostu cen.

Polityka ekspansywna (stymulacyjna) oddziaływanie w kierunku wzrostu globalnego popytu np. przez zwiększenie wydatków państwa na inwestycje. Polityka ekspansywna prowadzi do zwiększenia zatrudnienia, dochodów, popytu globalnego, wzrostu cen i produkcji – zgodnie z klasycznym schematem. Wynik polityki ekspansywnej to deficyt budżetu państwa.

Wnioski recesja powoduje wystąpienie deficytu, boom – nadwyżki budżetowej

- 4 -