• „histeria” Hipokrates 2,5 tys. lat temu, wędrówka
macicy w poszukiwaniu zapłodnienia i ucisk na inne
narządy, lecz.przycz. zawarcie małzeństwa,
objawowe przyciągnięcie macicy do podbrzusza
• 1776r. szkocki neuropatolog William Cullen
wprowadził pojęcie „nerwica” jako choroby o.u.n., w
której nie ma zmian anatomopatologicznych,
mogących wyjaśnić zgłaszane przez chorego objawy.
• obecnie terminem tym określa się grupę zaburzeń
niepsychotycznych o przewlekłym przebiegu, bogatej
i różnorodnej symptomatyce, niekiedy intensywnej i
sprawiającej choremu poczucie dyskomfortu i
znaczne cierpienie (Leder).
• Teoria splotu Monakowa
• Patofizjologiczna koncepcja Pawłowa
• Teoria Camerona
• Teoria Shaffera i Shobena
• Psychoanaliza Freuda
• Teoria Mowrera
• Analiza egzystencji (Binswangera, 1957)
• Psychologia humanistyczna Maslowa
• nerwica jest czynnościowym zaburzeniem organizmu
spowodowanym urazem lub urazami psychicznymi.
• nerwica jest rodzajem zaburzeń lękowych
uwarunkowanych psychogennie z dominującą
symptomatologią wegetatywną.
• nerwica to psychogenne zaburzenia lękowe, nie
wynikające z podłoża endogennego ani
somatycznego.
• nerwica to zespół wyuczonych reakcji lub czynności
wadliwie zgeneralizowanych na skutek
towarzyszących wzmacnianiu urazów, a następnie
zafiksowany w drodze błędnego wyuczenia.
• W ICD 10 zrezygnowano z klasycznego podziału na nerwice oraz psychozy i używa się określenia „zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i pod postacią somatyczną” (F 40-48), a także „zespoły behawioralne związane z zaburzeniami
fizjologicznymi” (F50-54). Została także wyodrębniona grupa zaburzeń określona jako „reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne (F43).
• F40 Zaburzenia lękowe w postaci fobii
• F41 Inne zaburzenia lękowe
• F42 Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw)
• F43 Reakcje na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne
• F44 Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
• F45 Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną
• F48 Inne zaburzenia nerwicowe
zachowany krytycyzm wobec objawów
• Borderline
• Psychoza (psychosis)
jakościowe (zaburzenia treści myślenia-urojenia,
spostrzegania-omamy)
•
wskaźnik rozpowszechnienia nerwic w populacji
ogólnej 0,28-53,5%, średnio w krajach
wysokouprzemysłowionych wynosi on 9,38%
•
przeważają kobiety 1,5-2 : 1
•
praktyka ogólna 5-15% zgłaszających się
•
lecznictwo psychiatryczne ambulatoryjne ok. 40%
•
wskaźnik prawdopodobieństwa zachorowania na
nerwicę w ciągu życia wynosi ok.15%, do lekarzy
zgłasza się nie więcej niż połowa tych chorych
1.
Powstanie:
a.
czynniki biologiczne,
b.
społeczno-kulturowe
c.
psychologiczne
•
czynniki sytuacyjne, wyzwalające objawy i
dolegliwości:
•
-wymagania otoczenia,
•
-obciążenia życiowe,
•
-rozwiązywanie konfliktów wewnętrznych
przewyższających możliwości przystosowawcze
jednostki, możliwości zależą od wielu czynników , z
których najważniejszymi są cechy osobowości
przedchorobowej.
Czynniki kształtujące osobowość
uwarunkowania genetyczne (cechy lękowe i obsesyjne)
we współdziałaniu z czynnikami fizycznymi, psychospołecznymi i kulturowymi (konstytucja, cechy temperamentu, labilność układu nerwowego, płeć-wyższy wskaźnik rozpowszechnienia nerwic wśród kobiet-większa emocjonalność, wpływy hormonalne itp.) uszkodzenia OUN-dodatnie zależności pomiędzy patologią ciąży i porodu a występowaniem zab. nerwicowych
Czynniki genetyczno-konstytucjonalne i czynniki patogenne ciążowo-porodowe stwarzają podłoże, które wpływa na powstanie mniejszej odporności i większej gotowości do zareagowania na obiektywnie i subiektywnie trudne sytuacje zaburzeniami.
Nieprawidłowe cechy osobowości
bierność, zależność od innych, uległość, niepewność, wrażliwość, zmienność, egocentryzm, płytkość emocjonalna, sztywność, agresywność, dominacja.
Cechy pacjentów nerwicowych:
podwyższony poziom niepokoju, niski próg frustracji, zawyżone aspiracje, skupienie na sobie, poczucie niskiej wartości, inności i krzywdy oraz żalu do innych; niechęć do samoanalizy,
nadmierny opór przeciwko postrzeganiu siebie oczyma innych, dążenie do uzyskiwania uczuć pozytywnych i pomocy od innych bez zauważania ich potrzeb, trudności w nawiązywaniu
stosunków partnerskich i porozumiewaniu się.
Podwyższony poziom lęku-stałe oczekiwanie na zagrażające niebezpieczeństwa, ograniczenie możliwości rozwiązywania sytuacji problemowych i podejmowania decyzji; powstanie frustracji, gniewu, złości.
Konflikty wewnętrzne-uświadomione i nieuświadomione-zderzenie dążeń jednostki z możliwościami ich realizacji, sprzeczności między obowiązkami a potrzebami, pragnieniami a normami etycznymi („chcę, ale inni nie pozwalają”, „chcę, ale nie mogę”,
„chcę, ale nie powinienem”)
strata kogoś bliskiego, czegoś ważnego, zagrożenie dla zdrowia, samooceny, stosunków z innymi ludźmi itp.
Czynniki urtwalające:
Postawa rezygnacji
Postawa bierności (choroba dostarcza pewnej ulgi,
pełnienie roli chorego, satysfakcja, podtrzymywanie
objawów, błędne koło)
Czynniki predysponujące, wyzwalające i utrwalające =
wystąpienie, przebieg, zejście nerwic
-najbardziej rozpowszechnione
-2-5% w ogólnej populacji
-10-15% pacjentów z zab. kardiologicznymi
-6% w praktyce ogólnolekarskiej,
-20% pacjentów nerwicowych,
-30% pacjentów podaje występowanie stanów lękowych u
matek
LĘK jako cecha
LĘK jako stan-zespół objawów wegetatywnych,
behawioralnych i psychicznych (strach, obawa)
-lęk-przewlekły, okresowo nasilający się i falujący, napady paniki
napięcie, dolegliwości ze strony ukł.krążenia i oddechowego: obawa, że się upadnie, zemdleje,
pocenie się , suchość w jamie ustnej, parestezje w kończynach, uderzenia ciepła, częste parcie na pęcherz, trudności w oddychaniu, przyspieszone, gwałtowne lub nieregularne bicie serca, drżenie wewnętrzne;
bóle mięśniowe, zwiększona męczliwość, niemożność odprężenia się, trudności w koncentracji uwagi, zwiększona drażliwość, uczucie zmiany własnej osoby i nierealności otaczającego świata (depersonalizacja, derealizacja)
spadek masy ciała, sen niespokojny, nie odświeżający, koszmary nocne, obniżenie aktywności seksualnej, ograniczenie
aktywności (pozostawanie w domu, ciągła obecność drugiej osoby)
stany lękowe w przebiegu
chorób somatycznych (układu krążenia, dychawicy
oskrzelowej, ostrej porfirii, choroby Meniere’a,
hipoglikemii, nadczynności gruczołu tarczowego,
feochromocytomy)
psychicznych (schizofrenia)
w zespołach abstynencyjnych
po nadużyciu alkoholu, amfetaminy itp.
ostry lub przewlekły, z okresowymi zaostrzeniami
Leczenie
cele:
-obniżenie poziomu lęku,
-zmniejszenie częstości napadów,
-nauczenie pacjenta radzenia sobie z objawami.
Terapia behawioralna (bio-feedback), trening autogenny, relaksacja Leki: pochodne benzodiazepin (do 3-4 tyh.), buspiron, beta-blokery (Propranolol)
napady- trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
1.
zespół lęku napadowego- lęk bardzo nasilony, nagły początek napadu, brak czynnika wyzwalającego.
2.
zespół lęku uogólnionego- lęk przewlekły, nieukierunkowany, wolno płynący.
3.
zespół fobii- lęk przed specyficznymi sytuacjami lub przedmiotami.
4.
zespół natręctw (OCD – obsessive compulsive disorder) – ciągła potrzeba powtarzania myśli lub zachowań z nasilającym się lękiem w przypadku przeciwstawiania się natręctwom
5. zespół stresu pourazowego (PSD – posttraumatic stres disorder), złożone zaburzenia lękowe i osobowościowe następujące po poważnym urazie psychicznym.
Zaburzenia lękowe w postaci fobii
•
występowanie intensywnego lęku w określonych sytuacjach i kontakcie z określonymi przedmiotami, a także dążenie chorego do unikania tego typu bodźców lękotwórczych, Lęk nie poddaje się świadomej kontroli.
•
Epidemiologia: 0,2% populacji, co czwarta osoba się leczy, co stanowi 2% wszystkich pacjentów psychiatrycznych
•
Etiopatogeneza: urazy fizyczne i psychiczne, modelowanie przez matkę, warunkowanie klasyczne i instrumentalne
•
Obraz kliniczny:fobie proste, izolowane, społeczne, agorafobia
•
Rokowanie: u 25% pacjentów (z agorafobią) po leczeniu utrzymują się objawy, najkorzystniejsze w prostych fobiach
•
Terapia: techniki behawioralne, grupowe
•
Leki: trójpierścieniowe leki antydepresyjne, inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Agorafobia
lęk przed otwarta przestrzenią
Ajchmofobia
lęk przed ostrymi przedmiotami
Akrofobia
lęk przed wysokością
Antropofobia
lęk przed ludźmi
Arachnofobia
lęk przed pająkami
Dromofobia
lęk przed podróżowaniem
Erytrofobia
lęk przed czerwienieniem się
Gamofobia
lęk przed małżeństwem i posiadaniem dzieci
Gefyrofobia
lęk przed przejściem przez most
Hipsofobia
lęk przed przepaścią
Keraunofobia
lęk przed piorunami
Klaustrofobia
lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami
Myzofobia
lęk przed brudem
Nyktofobia
lęk przed nocą
Ochlofobia
lęk przed tłumem
Skotofobia
lęk przed ciemnością
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
(nerwica natręctw, anankastyczna)
-nawracające, uporczywe myśli natrętne (obsesje) lub czynności przymusowe (kompulsje); 3-6% nerwic, 0,8-1% populacji ogólnej
-mysli natrętne-idee, wyobrażenia czy impulsy do działania, pojawiające się w świadomości w sposób stereotypowo nawracający; przeżywane w sposób przykry, wbrew woli, ale uznawane za własne
-kompulsje-czynności przymusowe czy rytuały to stereotypowe i wielokrotnie powtarzane zachowania, mające zapobiegać nieoczekiwanym, zagrażającym wydarzeniom; postrzegane jako bezsensowne, niepotrzebne, jednak próby zaniechania nasilają niepokój i napięcie
-najcięższa postać zab. nerwicowych
-przyczyny, różnicowanie: organiczne (stany poencefaliczne, proc.pierw. zwyrodnieniowe, guzy mózgu), endogenne-psychotyczne (depresja, schizofrenia), nerwicowe
-rokowanie, leczenie: korzystne, klomipramina, SSRI, t. behawioralna
i zaburzenia adaptacyjne
-obecność czynników przyczynowych: wyjątkowo stresującego wydarzenia życiowego albo znaczącej zmiany życiowej prowadzącej do trwałej, przykrej sytuacji
-dezadaptacyjne reakcje na ostry lub przewlekły stres uniemożliwiające skuteczne radzenie sobie i trudności w funkcjonowaniu społecznym
-bezpośredni związek z wydarzeniem
-objawy: lękowe, dysocjacyjne, somatyczne, dystymiczne itp..
-rodzaje: ostra reakcja na stres,zaburzenia stresowe pourazowe, zaburzenia adaptacyjne
-czas trwania: kilka tygodni do 6 miesięcy, trwałe zab. osobowości
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
-histeryczne
-częściowa lub całkowita utrata normalnej integracji pomiędzy wspomnieniami z przeszłości, poczuciem tożsamości, wrażeniami czuciowymi i kontrolą ruchów ciała
-objawy imitują choroby somatyczne i neurologiczne
-tendencja do ustępowania po kilku tygodniach lub miesiącach
-pochodzenie psychogenne, ściśle związane w czasie z urazowymi wydarzeniami, nierozwiązanymi sytuacjami, zaburzonymi relacjami z otoczeniem
-klasyfikacja: amnezja dysocjacyjna, fuga dysocjacyjna, osłupienie dysocjacyjne, trans i opętanie, dysocjacyjne zab. ruchu (konwersje-czynnościowe niedowłady lub porażenia), drgawki dysocjacyjne, dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego, inne zaburzenia dysocjacyjne (osobowość mnoga)
Zaburzenia występujące pod postacią
somatyczną (nerwica histeryczna)
-powtarzające się występowanie objawów somatycznych z uporczywym domaganiem się badań lekarskich, pomimo negatywnych wyników tych badań i zapewnień lekarzy, że dolegliwości te nie mają podstaw somatycznych; jeżeli współistnieją choroby somatyczne, nie wyjaśniają one charakteru i nasilenia objawów ani przygnębienia i obaw o własne zdrowie
-objawy nie są symulowane
-podział: somatyzacyjne (co najmniej 2 lata), hipochondryczne (poczucie zagrożenia i choroby), psychogenne uporczywe bóle, inne zab. somatyczne (globus histericus, torticollis-kręcz karku)
-przewlekłe obniżenie nastroju (depresja), trwające co najmniej przez kilka lat, które nie jest wystarczająco ciężkie, by uzasadnić rozpoznanie nawracających zaburzeń depresyjnych o nasileniu ciężkim, umiarkowanym lub łagodnym
-specyficzne cechy i zachowania w dzieciństwie (trudności kontaktu, lękliwość, zależność, kłopoty z jedzeniem), czynniki (strata matki przed 11r.ż., brak bliskich relacji z ludźmi, liczne obowiązki rodzinne i zawodowe, złe warunki socjalno-bytowe)
-obraz kliniczny: uczucia smutku, osamotnienia, bezradności (wyuczonej-przekonanie, że swoim zachowaniem nie są w stanie zmienić swojej sytuacji), niezadowolenia, niemożność doznania radości i satysfakcji, brak wiary we własne możliwości, czarny scenariusz
-spadek zainteresowań i koncentracji, subiektywne zab. pamięci, chwiejność nastroju, spadek aktywności, zab. łaknienia i popędu seksualnego
-zachowanie często odbierane jako demonstracyjne i domagające się
-zespół przewlekłego zmęczenia
-hiposteniczna (wyczerpanie, zmęczenie, obniżenie sprawności, niepokój)
-hipersteniczna (rozdrażnienie, wybuchy złości, napięcie, nadwrażliwośc na bodźce)
Pacjent w wieku 23 lat. Student, od kilku tygodni sypia po 4-5 godz., schudł z powodu braku apetytu o 3kg, nie może się skupić podczas lektury fachowej, narzeka na stałe uczucie zmęczenia, apatię, drażnią go ludzie i hałas, wieczorami narasta niepokój, nie może sobie znaleźć miejsca, obawia się, że cierpi na jakąś poważną chorobę, ostatnio kilkakrotnie miał trudności ze wzwodem podczas prób zbliżeń seksualnych. Pacjent w czasie sesji jesiennej ma przystąpić do nie zaliczonego na wiosnę egzaminu, jego wynik zadecyduje o pozostaniu na uczelni. Ostatnia dziewczyna powiadomiła go, że jest w ciąży, domaga się od niego zajęcia stanowiska.
Zespół depersonalizacji -derealizacji