METODA SZKOLNEJ INTERWENCJI

PROFILAKTYCZNEJ

Metoda szkolnej interwencji profilaktycznej

Szkolna interwencja profilaktyczna jest programem z obszaru profilaktyki drugorzędowej (selektywnej) i dotyczy zapobiegania zachowaniom ryzykownym młodzieży szkolnej.

Interwencja jest pomocna w planowaniu wsparcia dla uczniów sięgających po alkohol, papierosy, narkotyki oraz diagnozowaniu stopnia zagrożenia.

Autorzy programu: Anna Borucka, Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Agnieszka Pisarska, Krzysztof Ostaszewski – Pracownia Profilaktyki Młodzieżowej „Pro-M” (Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie).

Warunki wprowadzenia programu:

• wdrożenie programu (zmiany) ma charakter systemowy,

• podjęcie decyzji przez radę pedagogiczną o stosowaniu metody interwencji w szkole,

• rozwój motywacji nauczycieli do rozwijania swoich kompetencji zawodowych.

Szkolna interwencja profilaktyczna

ELEMENTY METODY

1) Diagnoza: ma na celu zaplanowanie adekwatnych działań wobec ucznia oraz ocenę skali problemów związanych z używaniem przez niego środków odurzających.

2) Porada: w czasie której zostaje jasno wyrażone stanowisko szkoły zabraniające picia alkoholu, palenia papierosów lub brania narkotyków oraz motywowanie ucznia do uczestniczenia w dalszych działaniach interwencyjnych – m.in. poprzez przekazanie informacji na temat bezpośrednich zagrożeń dla zdrowia, a nawet życia związanych z używaniem określonego środka. Informuje się o tym, że sprawa zostanie przekazana rodzicom.

3) Kontrakt: opracowywany przez rodziców we współpracy z wychowawcą i potem przedstawiany dziecku, które ma prawo do negocjowania zawartych w nim ustaleń.

Kontrakt podpisywany jest przez szkołę, rodziców i ucznia i określa:

• zobowiązanie ucznia do nieużywania środków odurzających;

• przywileje, które zostały odebrane uczniowi w następstwie używania przez niego środków odurzających oraz sposób ich stopniowego odzyskiwania;

• zasady zachowania w domu i szkole;

• konsekwencje związane z nieprzestrzeganiem ustaleń.

4) Monitorowanie kontraktu. Wymaga stałej wymiany informacji między szkołą a domem.

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

Szkolny program profilaktyki

Reforma systemu edukacji wprowadziła obowiązek posiadania przez

szkołę czterech podstawowych dokumentów, które sprzyjają

konsekwentnemu realizowaniu misji szkoły. Są to:

1) szkolny program wychowania opisujący wypracowane przez

nauczycieli, rodziców oraz uczniów cele i strategie wychowawcze

realizowane w szkole,

2) szkolny program nauczania obejmujący treści nauczania niezbędne do wypełnienia misji szkoły i osiągnięcia celów wychowawczych,

3) szkolny system oceniania umożliwiający uczniom branie

odpowiedzialności za własny rozwój i dojrzewanie,

4) szkolny program profilaktyki wspomagający wychowanie i nauczanie w kontekście przyjętych celów wychowania i nauczania.

Szkolny program profilaktyki

Co to jest szkolny program profilaktyki?

Szkolny program profilaktyki jest to projekt systemowych rozwiązań w środowisku szkolnym, który uzupełnia wychowanie i ukierunkowuje je na:

wspomaganie ucznia w radzeniu sobie z trudnościami, jakie zagrażają prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu;

ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka (jednostkowych,

rodzinnych, rówieśniczych, szkolnych, środowiskowych), które zaburzają prawidłowy rozwój ucznia i dezorganizują jego zdrowy styl życia;

inicjowanie i wspomaganie czynników chroniących (jednostkowych, rodzinnych, rówieśniczych, szkolnych, środowiskowych), które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi ucznia i jego zdrowemu życiu (Gaś, 2003, 2006).

Podstawa prawna szkolnego programu profilaktyki

Szkolny program profilaktyki

Model konstruowania szkolnego programu profilaktyki

I. FAZA WSTĘPNEJ IDENTYFIKACJI

CEL: wyizolowanie, nazwanie i ukazanie w szerszym kontekście

teoretycznym objawów wyzwalających niepokój wychowawców i

sugerujących istnienie trudności oraz zagrożeń. Obejmuje trzy kroki:

Krok 1. Identyfikacja objawów

Analizując prawidłowości rozwoju ucznia, szczególną uwagę

zwraca się na ciągłość, systematyczność, konstruktywność i

adekwatność do wieku zmian w dziewięciu podstawowych

wymiarach: emocjonalnym, społecznym, intelektualnym,

kontaktów heteroseksualnych, funkcjonowania zawodowego,

wykorzystania czasu wolnego, poczucia własnej tożsamości oraz

ogólnej filozofii życia.

Kiedy oszacowujemy jakość funkcjonowania człowieka dorosłego

(nauczyciela, rodzica), bierzemy pod uwagę: nastawienie wobec

siebie, rozwój osobisty, autonomię, adekwatne spostrzeganie

rzeczywistości, kompetencję w działaniu oraz jakość relacji

interpersonalnych.

I. FAZA WSTĘPNEJ IDENTYFIKACJI

CEL: wyizolowanie, nazwanie i ukazanie w szerszym kontekście

teoretycznym objawów wyzwalających niepokój wychowawców i

sugerujących istnienie trudności oraz zagrożeń. Obejmuje trzy kroki:

Krok 2. Werbalizacja problemu

Nazwanie problemu, którego rozwiązanie będzie

możliwe dzięki działaniom profilaktycznym.

Przejście od objawu do problemu jest jednocześnie

uwolnieniem się od zjawiska etykietowania osób

dysfunkcjonalnych oraz umożliwia koncentrację na

mechanizmie dysfunkcji oraz czynnikach ryzyka i

czynnikach chroniących.

I. FAZA WSTĘPNEJ IDENTYFIKACJI

CEL: wyizolowanie, nazwanie i ukazanie w szerszym kontekście

teoretycznym objawów wyzwalających niepokój wychowawców i

sugerujących istnienie trudności oraz zagrożeń. Obejmuje trzy kroki:

Krok 3. Teoretyczna perspektywa rozumienia problemu

Do pełnego zrozumienia istoty trudności oraz

szczegółowego zaplanowania procesu

diagnostycznego konieczne jest dookreślenie

teoretycznej koncepcji psychologicznej, wyjaśniającej

naturę obserwowanej dysfunkcji i potencjalne

możliwości przeciwdziałania.

Określenie teoretycznej perspektywy jest również

bardzo ważne w doborze specjalistów, którzy będą

prowadzić działania profilaktyczne.

II. FAZA DIAGNOZY

CEL: oszacowanie przejawów funkcjonowania uczniów, nauczycieli i

rodziców, istotnych dla poznania etiologii dysfunkcji i zaprojektowania przyszłych działań zapobiegawczych. Obejmuje pięć kroków:

Krok 4. Identyfikacja populacji przeznaczonej

do diagnozy

W jej trakcie należy trafnie odpowiedzieć na pytania:

kogo należy objąć badaniami? (czy są to osoby

reprezentatywne dla danego środowiska szkolnego,

czy tylko delegaci do profilaktyki) oraz jak liczna

powinna być grupa (czy uzyskane wyniki dostarczą

wiarygodnych danych na temat populacji i środowiska

szkolnego)?

II. FAZA DIAGNOZY

CEL: oszacowanie przejawów funkcjonowania uczniów, nauczycieli i

rodziców, istotnych dla poznania etiologii dysfunkcji i zaprojektowania przyszłych działań zapobiegawczych. Obejmuje pięć kroków:

Krok 5. Dobór narzędzi diagnostycznych

dokonywany z uwzględnieniem trzech aspektów:

rodzajów zastosowanych metod, ich zgodności

z przyjętą teorią psychologiczną oraz ich wartości

psychometrycznej.

II. FAZA DIAGNOZY

CEL: oszacowanie przejawów funkcjonowania uczniów, nauczycieli i

rodziców, istotnych dla poznania etiologii dysfunkcji i zaprojektowania przyszłych działań zapobiegawczych. Obejmuje pięć kroków:

Krok 6. Realizacja procedury diagnostycznej

Badania diagnostyczne powinny prowadzić osoby

wiarygodne dla badanych, cieszące się autorytetem

osób znaczących w danym środowisku oraz

kompetentne dla współpracowników w działaniach

profilaktycznych.

II. FAZA DIAGNOZY

CEL: oszacowanie przejawów funkcjonowania uczniów, nauczycieli i

rodziców, istotnych dla poznania etiologii dysfunkcji i zaprojektowania przyszłych działań zapobiegawczych. Obejmuje pięć kroków:

Krok 7. Analiza wyników badań

Uzyskany materiał badawczy powinien być poddany

analizom statystycznym (m.in. analizy opisowe, miary

tendencji centralnej, miary rozproszenia, miary

współzależności, miary podobieństw i różnic

międzygrupowych, zaawansowane metody analizy

danych i opartych na nich interpretacjach

jakościowych.

Taka procedura zapobiega intuicyjnym szacunkom

i wycinkowym analizom

II. FAZA DIAGNOZY

CEL: oszacowanie przejawów funkcjonowania uczniów, nauczycieli i

rodziców, istotnych dla poznania etiologii dysfunkcji i zaprojektowania przyszłych działań zapobiegawczych. Obejmuje pięć kroków:

Krok 8. Werbalizacja zaleceń dla szkolnego programu

profilaktyki

Przełożenie zidentyfikowanych prawidłowości

funkcjonowania osób lub grup na postulaty, jakie

powinny być uwzględnione przy konstruowaniu

szkolnego programu profilaktyki.

Działanie to przebiega zgodnie ze schematem:

uzyskane wyniki → stwierdzone prawidłowości →

zalecenia dla szkolnego programu profilaktyki.

III. FAZA KONCEPTUALIZACJI SZKOLNEGO PROGRAMU

PROFILAKTYKI

CEL: ostateczne sformułowanie istoty szkolnego programu profilaktyki.

Obejmuje pięć kroków:

Krok 9. Określenie celu szkolnego programu profilaktyki

Jednoznaczne określenie celu. jakim jest stan

oczekiwany i pożądany, osiągnięty po zrealizowaniu

działań profilaktycznych.

Cel powinien być mierzalny, oparty na przyjętych

założeniach teoretycznych, wykorzystujący zalecenia

płynące z przeprowadzonej diagnozy i uwzględniający

przejawy dysfunkcjonalności poszczególnych osób

i grup.

III. FAZA KONCEPTUALIZACJI SZKOLNEGO PROGRAMU

PROFILAKTYKI

CEL: ostateczne sformułowanie istoty szkolnego programu profilaktyki.

Obejmuje pięć kroków:

Krok 10. Określenie zadań programu

Określenie zadań, których zrealizowanie przez

właściwe osoby i grupy umożliwi osiągnięcie celu

programu.

Sformułowanie zadań jest warunkiem wyznaczenia

osobistej odpowiedzialności realizatorów i

uczestników działań profilaktycznych.

III. FAZA KONCEPTUALIZACJI SZKOLNEGO PROGRAMU

PROFILAKTYKI

CEL: ostateczne sformułowanie istoty szkolnego programu profilaktyki.

Obejmuje pięć kroków:

Krok 11. Określenie struktury i treści programu

Po pierwsze – wskazane jest, aby programem objęte

zostały wszystkie osoby tworzące środowisko szkolne

Po drugie – korzystne jest, aby w programie działań

profilaktycznych uwzględnione zostały możliwie

wszystkie najważniejsze strategie

Po trzecie – szczególną uwagę należy zwrócić na to,

jakie treści profilaktyczne, komu, kiedy, przez kogo

i w jaki sposób będą przekazane

III. FAZA KONCEPTUALIZACJI SZKOLNEGO PROGRAMU

PROFILAKTYKI

CEL: ostateczne sformułowanie istoty szkolnego programu profilaktyki.

Obejmuje pięć kroków:

Krok 12. Określenie sposobu realizacji

w trakcie którego zapadają decyzje dotyczące

harmonogramu i terminów realizacji poszczególnych

przedsięwzięć (w perspektywie roku szkolnego i

poziomów nauczania)

III. FAZA KONCEPTUALIZACJI SZKOLNEGO PROGRAMU

PROFILAKTYKI

CEL: ostateczne sformułowanie istoty szkolnego programu profilaktyki.

Obejmuje pięć kroków:

Krok 13. Określenie strategii ewaluacyjnej

Po pierwsze – czy będzie to ewaluacja wewnątrzszkolna,

ewaluacja zewnętrzna (prowadzona przez zewnętrznych

ewaluatorów), czy też ewaluacja mieszana (zespół

wewnętrznych ewaluatorów kierowany przez zewnętrznego

specjalistę)?

Po drugie – jakie elementy programu objęte zostaną

ewaluacją?

W ramach strategii ewaluacyjnej wskazane jest także

zaplanowanie sposobu upublicznienia uzyskanych wyników.

KONIEC