Site: SASANA.PL at http://sasana.wikidot.com

Source page: Litera W at http://sasana.wikidot.com/w

Litera W

Tytuł: Przewodnik po Buddyzmie od

źródło

A do Z

drukuj

O autorze: Bhante Shravasti

Dhammika

Wersja scribd:

Wersja pdf:

,POWRÓT DO SPISU TREŚCI,

LITERA W

WDZIĘCZNOŚĆ

(GRATITUDE)

Wdzięczność (kataveditā lub kataṭṭutā) to uczucie zadowolenia z powodu korzyści

danych nam przez innych, oraz pragnienie, aby wyrazić nasze podziękowanie lub chęć

odwdzięczenia się. Buddha powiedział, że wdzięczność jest cechą dobrej osoby:

„Prawdziwie dobrzy ludzie są zadowoleni i wdzięczni” (Vin.IV,55). Jednak zobaczył

także, iż wdzięczność nie jest czymś powszechnym: „Ciężko jest znaleźć na świecie te

dwa rodzaje ludzi. Jakie dwa? Jeden, który najpierw wyświadczy przysługę i drugi, który

będzie za tę przysługę wdzięczny” (A.I,86).

WIARA

(FAITH)

Wiara (saddha) jest akceptacją prawdy dotyczącej idei, która obecnie nie może być

dowiedziona lub której nie można poznać za pomocą innych środków. Zgodnie z

większością teistycznych religii, wiara ma efekt metafizyczny. Bóg wymaga wiary, a ci,

którzy ją posiadają, nagradzani są zbawieniem. W buddyzmie rozumienie wiary różni się

od takiego pojmowania. Wiarę uznaje się za wartościową, jeśli po pierwsze rodzi

otwarcie się na Dhammę, następnie chęć praktykowania jej, a także trwania w praktyce,

aż pojawią się rezultaty. Jeśli ktoś nie ma choćby odrobiny wiary, nie powinien rozważać

[praktyki] Dhammy. Buddyjski filozof Nagarjuna dobrze to ujął, gdy powiedział: „Człowiek

przebywa w Dhammie dzięki wierze, ale wie dzięki zrozumieniu. Zrozumienie przewodzi

tymi dwoma, ale wiara jest na pierwszym miejscu.” W pewnym momencie wiara zaczyna

być zastępowana przez wiedzę, opartą na osobistym doświadczeniu.

Buddyzm rozróżnia wiarę ślepą (amĺlika saddha) od wiary racjonalnej (akaravată

saddha). Jeśli wiara wzbudzana jest za pomocą silnego odwołania do emocji, poprzez

uleganie wrażeniu domniemanych cudów, lub też ta, która wiedzie człowieka do

zaakceptowania pierwszej lepszej napotkanej rzeczy, bez zbadania alternatyw, jest

przykładem ślepej wiary. Natomiast wiara racjonalna wyrasta z uważnej oceny

możliwości, wniosków i faktów. Dobrze ilustruje taki rodzaj racjonalnej wiary spotkanie

do jakiego doszło między Buddhą a człowiekiem znanym jako Upali. Był on szanowanym

autorytetem wśród swej społeczności i jednocześnie wyznawcą Dżinizmu. Po długiej

rozmowie z Buddhą, Upali zdecydował się zostać jego uczniem „od dziś dnia, tak długo

jak będzie trwało życie”. Ale zamiast przyjąć deklarację wiary Upaliego, Buddha zachęcił

go, aby dał sobie trochę czasu na rozważne namyślenie się, zanim podejmie tak ważną

decyzję: „Najpierw przeprowadź stosowne dochodzenie. Jest ono dobre w przypadku

dobrze znanej osoby, takiej jak Ty”. W tamtym czasie w Indiach, pomiędzy różnymi

odłamami, trwała poważna walka o zdobycie uczniów, więc Upali był zaskoczony tą

nieoczekiwaną radą: „To co mówisz podoba mi się jeszcze bardziej. Inny nauczyciel

gdyby przyjął mnie jako swego ucznia, to paradowałby po całym mieście z

transparentem, aby wszyscy się o tym dowiedzieli. Ale ty prosisz mnie, abym najpierw

przeprowadził stosowne dochodzenie”. Buddha wiedząc, że Upali był Dżinistą, poprosił

go, aby ten nadal wspierał swoją poprzednią religię: „Twoja rodzina długo wspierała

Dżinistów, więc zastanów się czy Ty także nie powinieneś tego kontynuować” (M.I,379).

Według Buddhy, racjonalna wiara - zakorzeniona w zrozumieniu, jest silna,

niezachwiana przez żadnego innego nauczyciela czy kaznodzieję, czy też demony,

bóstwa albo Boga lub kogokolwiek na świecie” (M.I,320). Taka wiara nie potrzebuje być

podpierana przez zamykanie się, ograniczanie bądź stronniczość wobec innych religii.

WINA

(GUILT)

Poczucie winy to nieprzyjemne i przykre uczucie, spowodowane wiedzą lub wiarą w to,

że zrobiło się coś niewłaściwego. W języku angielskim słowo to (guilt) pochodzi od anglo

-saksońskiego gylt, co znaczy ‘obrażać’. W niektórych religiach poczucie winy

podtrzymywane jest jako środek kontrolowania ludzkiego zachowania i jako odpowiednia

kara za niewłaściwe zachowanie. W psychologii buddyjskiej poczucie winy jest widziane

przede wszystkim jako coś negatywnego, ponieważ wiąże się z rozwodzeniem się nad

przeszłością, zamiast z byciem w teraźniejszości i jej rozumieniem. Jednakże Buddha

powiedział, że realistyczne poczucie wstydu (hiri) i szacunku do samego siebie (ottappa)

może czasami być użyteczne, gdy są one jak to nazwał „czynnikami

regulującymi” (A.I,51). Osobie, która nie rozwinęła jeszcze dojrzałych cech duchowych,

wstyd (przejmowanie się opinią innych) i szacunek do samego siebie (przejmowanie się

swoją opinią na swój temat) może dać dodatkową motywację do unikania zła i czynienia

dobra.

WŁAŚCIWE ŹRÓDŁO UTRZYMANIA

(LIVELIHOOD, RIGHT)

Właściwe źródło utrzymania (sammā ājīva) to piąty krok na Szlachetnej Ośmiorakiej

Ścieżce Buddhy. Źródło utrzymania to praca, jaką wykonujemy, aby żyć. Aby było

„właściwe” w pełnym znaczeniu tego słowa, powinno ono: 1) zaopatrywać człowieka w

przynajmniej jedną z podstawowych potrzeb, 2) powinno być w zgodzie z zasadami

etycznymi i 3) powinno w sposób przydatny i korzystny przyczyniać się społeczeństwu.

Buddha mówił o handlowaniu bronią, istotami ludzkimi (niewolnictwu, przemycie ludzi,

pewnych rodzajach prostytucji i życiu z dochodów otrzymywanych w ten sposób),

handlowaniu mięsem, produkcji i sprzedaży alkoholu i trucizn, jako o niewłaściwym

źródle utrzymania (A.III,207). W dzisiejszych czasach owa lista mogłaby zostać znacznie

powiększona. Buddha opisał zdrowy i uczciwy przychód jako „zarobiony ciężką pracą,

siłą rąk i potem czoła, uczciwie i legalnie” (A.II,67). Np. to czy życie z inwestycji będzie

właściwym źródłem utrzymania czy nie, zależeć będzie od tego, w co zostały

zainwestowane owe pieniądze. Normalnie jako o właściwym źródle utrzymania,

pomyślelibyśmy o byciu lekarzem, pielęgniarką lub nauczycielem, ale znów zależałoby

to od tego, w jaki sposób owe profesje byłyby wykonywane. A więc właściwe źródło

utrzymania nie jest jedynie rodzajem pracy, jaką wykonujemy, ale także sposobem, w

jaki ją wykonujemy.

Work as a Spiritual Practice, Lewis Richmond, 1999. (Praca jako Praktyka Duchowa,

Lewis Richmond, 1999.)

WŁAŚCIWY WYSIŁEK (WŁAŚCIWE DĄŻENIE)

(EFFORT, RIGHT)

Właściwy wysiłek (sammā vāyāma) jest szóstym stopniem Szlachetnej Ośmiorakiej

Scieżki. Wysiłek to katalizator, dzięki któremu inne wartości pojawiają się na ścieżce i są

dalej rozwijane. I tak na przykład, chociaż wszyscy mamy zdolność bycia uważnymi,

możemy nigdy nie osiągnąć tego stanu, jeśli o nim nie usłyszymy i nie zrozumiemy jaki

jest wartościowy i pożyteczny. Z drugiej strony możemy również dołożyć starań i stać się

uważnymi osobami. Trwając w skupieniu, chociaż przez chwilę, możemy próbować

wzmocnić tę zdolność, pogłębiając naszą uważność. Wysiłek, determinacja oraz wigor

są fundamentem każdego momentu, składającego się na ten proces. Buddha

zdefiniował Właściwy Wysiłek tak: “Więc czym jest Właściwy Wysiłek? Jest to taki

wysiłek, który rodzi pragnienie hamowania wzrostu niekorzystnych stanów [umysłu],

które jeszcze nie powstały, pragnienie pozbycia się niekorzystnych stanów, które już

istnieją, pragnienie rozwoju korzystnych stanów, które jeszcze nie powstały oraz

pragnienie wspierania i dalszego rozwoju korzystnych stanów, już istniejących. W ten

sposób mówi się, że ktoś dąży, czyni starania, poświęca energię, skupia i kieruje umysł

w stronę tych celów” (D.II,131). Jednak Buddha zawsze podkreślał, że zwykłe zgrzytanie

zębami czy napinanie się może wywoływać skutek odwrotny od zamierzonego. Wysiłek

polega na użytkowaniu energii, jednakże Właściwy Wysiłek jest czymś bardziej

wyrafinowanym, bardziej subtelnym. Można powiedzieć, że, Właściwy Wysiłek jest jak

sterowanie łódką. Prowadzenie łodzi we właściwym kierunku nie polega tylko i wyłącznie

na poruszaniu wiosłami. Przede wszystkim wiosła muszą być ze sobą

zsynchronizowane. I tak, gdy płyniemy pod prąd to możliwe, że będzie konieczne

wiosłować naprawdę mocno, podczas gdy płynąc z prądem, możliwe, że nie będziemy

musieli wiosłować wcale. By utrzymać właściwy kierunek, wystarczy niekiedy tylko lewe

wiosło, w innej sytuacji może to być prawe wiosło. Tak więc, by był to “właściwy” wysiłek

musi być zbilansowany wobec innych czynników, jego natężenie musi być dopasowane

zależnie od okoliczności, musimy wiedzieć kiedy można się odprężyć i pozwolić rzeczom

rozwijać się swoim naturalnym rytmem. Jak powiedział Buddha, jeśli próbujesz zbyt

mocno, stajesz się niespokojny, a jeśli nie próbujesz wystarczająco mocno, to trwasz w

jednym miejscu, nie rozwijasz się dalej (S.I,1).

WOLNA WOLA

(FREE WILL)

Wolna wola (attakiriyavada) to umiejętność jednostki dotycząca dokonywania

swobodnych wyborów, bez żadnych zewnętrznych wpływów, odnośnie działań, które

podejmie. Idea wolnej woli jest zazwyczaj przeciwstawiana determinizmowi. Buddyzm

nie naucza, że mamy całkowitą wolność lub że nasz los jest ustalony, ale naucza, że

nasza wola jest uwarunkowana, czy też ograniczana do większego lub mniejszego

stopnia. Samoobserwacja pokaże nam, że nasza umiejętność wybierania i działania jest

często pod wpływem - a zatem ograniczona - przez nasze pragnienia, naszą

umiejętność lub jej brak, siłę przypadku, nasze zdrowie, siłę naszych przyzwyczajeń i

przekonań, oraz wiele innych czynników. Psychologia mówi nam także, że

podświadomość może w sposób subtelny wpływać na nas bez naszej wiedzy. Celem

większości buddyjskich ćwiczeń jest zobaczenie i zrozumienie czynników, które nas

warunkują, a potem stopniowe pokonywanie ich. W ten sposób stajemy się bardziej

wolni i dokonujemy lepszych wyborów.

WSPÓŁCZUCIE

(COMPASSION)

Współczucie (karuna) to zdolność do odczuwania rozpaczy czy bólu innych, jak

własnych. Angielskie [i polskie - przyp.red.] słowo „współczucie” ma dokładnie takie

samo znaczenie i wywodzi się z łacińskiego com znaczącego „z / współ” oraz passio

znaczącego „cierpienie / czucie”. W buddyjskiej psychologii nieraz współczucie bywa

określane jako litość (dayà), empatia (anudàyanà), wspólnota uczuć (anuggaha) czy

zrozumienie (anukampà). Cechą osobowości Buddhy najbardziej godną uwagi było jego

współczucie, i to współczucie nie było tylko czymś, co czuł do innych, lub co inni czuli w

jego obecności; było to również uzasadnieniem tego co czynił i mówił. Buddha

powiedział: „To co współczujący nauczyciel powinien zrobić dla swych uczniów, z

pobudek współczucia, dla dobra swych uczniów - to też i ja robię dla was." (M.I,46).

Buddha odwiedzał i pocieszał chorych „ze współczucia” (A.iii,378), nauczał Dhammy

„powodowany współczuciem” (A.III,167). Pewnego razu, poszedł do lasu w

poszukiwaniu seryjnego mordercy ponieważ miał współczucie dla jego potencjalnych

ofiar, jak i dla samego zabójcy. (M.ii,980). Współczucie Buddy zdaje się przekraczać

nawet bariery czasu. Jest opisywany jako czyniący lub powstrzymujący się od robienia

pewnych rzeczy „przez współczucie dla przyszłych pokoleń” (M.I,23). Rzekł kiedyś, że

jego prawdziwym powodem istnienia było „dla dobra wielu, dla szczęścia wielu, ze

współczucia dla świata, dla dobra, pożytku i szczęścia bogów i ludzi” (A.II,146).

Współczucie jest drugą z czterech Brahma Vihàra i było przez Buddhę znacznie bardziej

wychwalane niż jakakolwiek inna cnota, ponieważ jest zalążkiem dla wielu innych cnót.

Jàtakamàla mówi: „Współczucie zradza wszystkie inne cnoty tak, jak chłodny deszcz

sprawia, że zboże rośnie. Kiedy osoba jest współczująca, nie ma w niej żądzy by

skrzywdzić sąsiada, jej ciało, mowa i umysł są oczyszczone, nasila się troska o dobro

sąsiada a stany jak łagodność, cierpliwość, szczęścia i dobra reputacja wzrastają. Bycie

łagodną, współczującą osobą nie wzbudza strachu w umysłach innych, takiej osobie ufa

się jak krewnemu, nie jest poruszana przez namiętności, a ugaszony wodami

współczucia, ogień nienawiści nie płonie w jej sercu… Pamiętając to, starajcie się

rozwijać współczucie dla innych istot, tak jakby były one wami samymi, lub waszym

potomstwem.”

,POWRÓT DO SPISU TREŚCI,

Chcąc wykorzystać część lub całość tego dzieła, należy używać licencji GFDL:

Udziela się zgody na kopiowanie, dystrybucję lub/i modyfikację tego

tekstu na warunkach licencji GNU Free Documentation License w wersji

1.2 lub nowszej, opublikowanej przez Free Software Foundation.

Można także użyć następującej licencji Creative Commons:

Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0

Uznaniem autorstwa może być przypis wskazujący na adres strony internetowej

odwołujący się do tego dzieła.

Oryginał można znaleźć na tej stronie: http://buddhismatoz.com/about.html

Źródło: przepisane od autora.

Redakcja portalu tłumaczeń buddyjskich: http://SASANA.PL/

Tłumaczenie i redakcja polska: Portal Sasana.pl (Paweł Ł., Anna G., Maudgalyayana)

page revision: 14, last edited:

Jeśli nie zaznaczono inaczej, Zawartość tej strony dostępna jest na licencji Creative Commons

Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 License