PRZEGL
DY ORZECZNICTWA
EPS
Eliza Maniewska
Prawo wspólnotowe w orzecznictwie
Sądu Najwyższego Izby Pracy,
Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Niniejsze opracowanie stanowi kontynuację przeglądu  wspólnotowego orzecznictwa Sądu Najwyższe-
go zamieszczonego w numerze pierwszym  Europejskiego PrzeglÄ…du SÄ…dowego z 2005 r.1 W poprzednim
opracowaniu, które obejmowało także przedstawienie wyroków zapadłych w Izbie Cywilnej Sądu Naj-
wyższego, zostały przedstawione orzeczenia zapadłe w okresie po akcesji Polski do Unii Europejskiej, ale
oparte na stanach faktycznych sprzed 1.05.2004 r. W orzeczeniach tych przyjęto zasadę, że odwoływanie
się do założeń ustawodawstwa wspólnotowego powinno być traktowane jako jedna z dyrektyw popraw-
nej wykładni obowiązującego prawa również w tych sprawach.
Wprowadzenie Wskazano także, że przepisy prawa wspólnotowego mu-
szą być interpretowane z uwzględnieniem wszystkich wer-
Także wiele orzeczeń prezentowanych w niniejszym opraco-
sji językowych, a nie tylko w brzmieniu podanym w języku
waniu dotyczy zdarzeń mających miejsce przed akcesją. Pod-
polskim w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (wyrok
trzymane zostało przy tym przez Sąd Najwyższy (dalej jako
z 9.06.2006 r., III PK 30/06).7
SN) stanowisko, że jeżeli sprawa ma kontekst wspólnotowy,
Jak dotąd, żadne pytanie prawne do ETS nie zostało posta-
w tym sensie, że przepisy będące podstawą jej rozstrzygnięcia
wione przez Sąd Najwyższy (Izbę Pracy, Ubezpieczeń Spo-
zostały wprowadzone w celu dostosowania prawa polskiego
Å‚ecznych i Spraw Publicznych). W wielu orzeczeniach istotny
do prawa wspólnotowego, ich wykładnia musi być dokonana
walor wpływający w sposób zasadniczy na treść rozstrzygnię-
z uwzględnieniem treści i celów implementowanych dyrektyw
cia ma jednak wykładnia przepisów prawa polskiego w zgodzie
unijnych.2 Podzielono przy tym, wyrażone w dotychczasowym
w prawodawstwem unijnym bÄ…dz
wykładnią prawa unijnego
orzecznictwie i doktrynie stanowisko, zgodnie z którym obo-
dokonaną przez Trybunał. Dotyczy to obszarów, w których
wiązek prowspólnotowej wykładni przepisów prawa polskiego,
dane zagadnienia prawa pracy majÄ… swoje odniesienie w prze-
stosowanego do stanów faktycznych opartych na zdarzeniach
pisach dyrektyw unijnych. Chodzi np. o kwestie zwiÄ…zane
zaszłych przed dniem akcesji nie może prowadzić do wykładni
z niewypłacalnością pracodawcy, dyskryminacją czy transfe-
contra legem w stosunku do obowiÄ…zujÄ…cych w tym czasie prze-
rem przedsiębiorstwa. Osobnego przedstawienia wymagają
pisów polskich lub niestosowania tych przepisów, nawet gdyby
orzeczenia z zakresu ubezpieczeń społecznych w tych spra-
były one niezgodne z treścią i celami aktów wspólnotowych
wach, w których występuje tzw. element transgraniczny. Od
(por. np. uchwała z 13.07.2006 r., III SZP 3/06).3
1.05.2004 r. mają bowiem w nich bezpośrednie zastosowanie
Sprawy wyglÄ…dajÄ… inaczej w stosunku do spraw dotyczÄ…cych
przepisy rozporzÄ…dzenie Rady nr 1408/71/EWG z 14.06.1971 r.
zdarzeń mających miejsce po wstąpieniu Polski do UE. Jak za-
w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego
akcentowano w uchwale z 13.07.2006 r. (III SZP 3/06), w tym
do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność
przypadku sądy są ponadto zobowiązane do badania zgodności
na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszcza-
przepisów prawa polskiego z normami prawa wspólnotowego
albo przedstawienia pytania prawnego do Europejskiego Try-
bunału Sprawiedliwości (dalej jako ETS lub Trybunał) w trybie
1 E. Maniewska, Prowspólnotowa wykładnia prawa polskiego w poakcesyjnym orzecz-
art. 234 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (dalej
nictwie Sądu Najwyższego,  Europejski Przegląd Sądowy 2005/1, s. 49.
jako TWE). Podkreślono przy tym, że musi być spełniony wa-
2 Por. np. wyrok z 6.02.2006 r. (III PK 114/05) OSNP 2007/1 2, poz. 2; wy-
runek, aby sprawa dotyczyła stanu faktycznego ukształtowane- rok z 29.11.2005 r. (II PK 100/05) OSNP 2006/19 20, poz. 298.
3 OSNP 2007/1 2, poz. 35.
go po dacie akcesji lub dotyczyła skutków zdarzeń, które miały
4 www.eur-lex.europa.eu
miejsce przed tą datą, ale ujawniły się dopiero po niej (powoła-
5 ONSAiWSA 2006/4, poz. 96.
no przy tym wyrok ETS z 10.01.2006 r. w sprawie C-302/04,
6 Por. także wyrok z 9.08.2006 r. (III SK 6/06), niepublikowany.
Ynos,4 oraz wyrok NSA z 8.02.2006 r., II GSK 54/055).6 7 Niepublikowany.
Europejski Przegląd Sądowy wrzesień 2007
35
PRZEGL
DY ORZECZNICTWA
jących się wewnątrz Wspólnoty.8 Odmienna specyfika cechuje pracodawcy rozumianej jako niewykonanie jego zasadniczego
także rozpoznawane w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych zobowiązania (wypłaty wynagrodzenia za pracę).
i Spraw Publicznych sprawy z zakresu ochrony konkurencji Problem prawny powstający na tle wykładni art. 6 ust. 4 i 6
i konsumentów. uorp sprowadzał się zatem się do interpretacji występującego
w nich pojęcia  dzień wystąpienia niewypłacalności pracodaw-
cy . Powód uważał, że należy przez nie rozumieć dzień zło-
Niewypłacalność pracodawcy
żenia wniosku o ogłoszenie upadłości pracodawcy, a sądy obu
Bardzo dobrym przykładem obrazującym, do jakich rezulta- instancji przyjęły (zgodnie z obowiązującą praktyką), iż jest to
tów można dojść stosując wspólnotową wykładnię przepisów dzień uprawomocnienia się postanowienia o oddaleniu wnio-
prawa krajowego jest rozstrzygnięcie wyroku z 18.12.2006 r. sku o ogłoszenie jego upadłości. Wykładnia sądów opierała
(II PK 17/06).9 Chociaż w sprawie tej miała zastosowanie nie- się na identyfikacji pojęcia użytego w art. 6 ust. 4 i 6 ustawy
obowiązująca już ustawa z 29.12.1993 r. o ochronie roszczeń z identycznym sformułowaniem użytym w art. 3 ust. 2a tej
pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (dalej ustawy. Była to wykładnia dość oczywista, gdyż, jak zaznaczył
jako uorp),10 trudno przecenić walor tego orzeczenia na kształ- także SN, art. 3 ust. 2a uorp można traktować wręcz jako rodzaj
towanie umiejętności osadzania przez sądy krajowe rozpozna- definicji ustawowej, skoro przepis ten stwierdza, iż za dzień
wanych spraw w kontekście unormowań unijnych i dorobku wystąpienia niewypłacalności pracodawcy uważa się datę po-
wspólnotowego (acquis communautaire). Oto bowiem SN, pomi- stanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości, dzień uprawomoc-
mo utrwalonej praktyki sądowej w zakresie wykładni art. 6 uorp nienia się orzeczenia sądowego wydanego w okolicznościach
dokonał tej wykładni na nowo mając na względzie unormowa- określonych w ust. 1 pkt 2 4,12 dzień, w którym wystąpiły oko-
nia dyrektywy Rady nr 80/897/EWG w sprawie ochrony pra- liczności określone w ust. 2 pkt 1 lub 3, albo dzień wszczęcia
cowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy11 (w jej postępowania likwidacyjnego, o którym mowa w ust. 2 pkt 2.
pierwotnym brzmieniu) oraz dotyczący tego aktu dorobek W okolicznościach faktycznych rozpoznawanej sprawy, przy
orzeczniczy ETS. Doszedł przy tym do stanowiska całkowicie takim rozumieniu  spornego terminu za dzień wystąpienia
odmiennego niż panujące w dotychczasowym orzecznictwie. niewypłacalności pracodawcy w rozumieniu art. 6 ust. 4 i 6
Zgodnie z art. 6 ust. 1 i 2 uorp, niezaspokojone roszczenia uorp należałoby więc uznać dzień uprawomocnienia się orze-
pracownicze podlegają zaspokojeniu ze środków Funduszu czenia sądowego o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, co dotyczyło pracodawcy, ponieważ jego majątek oczywiście nie wystarczał
w szczególności roszczeń powoda o wynagrodzenie za pracę nawet na zaspokojenie kosztów postępowania. Przyjęcie takiej
(art. 6 ust. 2 pkt 2) oraz odprawy pieniężnej przysługującej wykładni oznaczałoby bezzasadność roszczeń powoda.
w razie rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących Zdaniem SN możliwość rezygnacji z takiej wykładni na rzecz
pracodawcy (art. 6 ust. 2 pkt 3 ppkt h). Według art. 6 ust. 4 tej  autonomicznego rozumienia terminu  dzień niewypłacalno-
ustawy wynagrodzenie za pracę podlega zaspokojeniu za okres ści pracodawcy w kontekście unormowania zawartego w art. 6
nie dłuższy niż 3 miesiące poprzedzające dzień wystąpienia ustawy należało rozważyć poprzez odwołanie się do prawa eu-
niewypłacalności pracodawcy albo za okres nie dłuższy niż 3 ropejskiego i jego wykładni dokonanej przez ETS, skoro polskie
miesiące poprzedzające ustanie stosunku pracy, jeżeli ustanie ustawodawstwo w istocie w tym zakresie wdraża do krajowego
stosunku pracy przypada w czasie nie dłuższym niż 6 miesięcy systemu prawnego regulacje unijne. Jednak, choć powód w toku
poprzedzających dzień wystąpienia niewypłacalności praco- postępowania przed sądami pierwszej i drugiej instancji po-
dawcy, a według art. 6 ust. 6 odprawa pieniężna podlega zaspo- woływał się na uregulowania zawarte w prawie europejskim,
kojeniu, jeżeli ustanie stosunku pracy nastąpiło w okresie nie to w skardze kasacyjnej nie przedstawił w odniesieniu do tego
dłuższym niż 6 miesięcy poprzedzających dzień wystąpienia żadnych zarzutów, a w szczególności nie podniósł zarzutów na-
niewypłacalności pracodawcy lub w okresie nie dłuższym niż ruszenia przepisów dyrektywy 80/897 czy niezgodności z nią
4 miesiące następujące po tym dniu. W przedmiotowej sprawie przepisów prawa polskiego. Sąd Najwyższy, co do zasady, nie
problem sprowadzał się do tego, że jeżeli za dzień wystąpienia może zaś rozpoznawać naruszenia przepisów niewskazanych
niewypłacalności pracodawcy uznać dopiero datę uprawomoc- w skardze (także przepisów prawa europejskiego).
nienia się postanowienia o oddaleniu wniosku o ogłoszenie W tym kontekście SN stwierdził, że choć nie ma obowiązku
jego upadłości (10.09.2004 r.), to rozwiązanie stosunku pracy rozważania naruszenia przepisów prawa Unii Europejskiej, jeżeli
powoda nastąpiło w takim terminie (31.01.2004 r.), iż nie są strona nie wskazała ich jako podstawy skargi kasacyjnej,13 to po-
spełnione warunki (terminy) określone w art. 6 ust. 4 i 6 usta- trzeba taka występuje jednak w zakresie zwrócenia się z zagadnie-
wy. Skarżący wywiódł, że tak rygorystyczne stosowanie tych
przepisów ustawy stanowi  swoistą pułapkę dla pracowników,
z którymi pracodawca rozwiązał stosunek pracy z przyczyn
8 Dz.Urz. UE, polskie wyd. specj., rozdz. 5, t. 1, s. 35 ze zm.
ekonomicznych po złożeniu wniosku o ogłoszenie jego upadło-
9 Niepublikowy.
ści w sytuacji, gdy przewlekłe rozpoznanie tego wniosku przez 10 Tekst jedn.: DzU z 2002 r. nr 9, poz. 85 ze zm.
11 Dz. Urz. UE, polskie wyd. specj., rozdz. 5, t. 1, s. 333.
sąd gospodarczy trwa tak długo, iż upływa 6-miesięczny termin
12 Chodzi tu o odrzucenie wniosku o ogłoszenie upadłości pracodawcy
pomiędzy dniem ustania stosunku pracy a dniem wystąpienia
z powodu niezłożenia przez wierzyciela zaliczki na koszty postępowania,
niewypłacalności pracodawcy. W konsekwencji, pracownicy
oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości pracodawcy, ponieważ jego ma-
z przyczyn przez siebie niezawinionych są pozbawieni uzyska- jątek oczywiście nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowa-
nia, umorzenie postępowania upadłościowego, ponieważ majątek masy nie
nia świadczeń od Funduszu. Dlatego  zdaniem powoda  prze-
wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania lub wierzyciel, na
pisy ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych powinny być
którego wniosek upadłość była ogłoszona, nie złożył zaliczki na koszty po-
wykładane w ten sposób, aby został zapewniony główny jej cel,
stępowania, a zachodzi brak płynnych funduszów na te koszty.
czyli ochrona pracownika przed skutkami niewypłacalności 13 W tym zakresie por. także wyrok z 15.11.2006 r. (I UK 150/06), niepublikowany.
Europejski Przegląd Sądowy wrzesień 2007
36
PRZEGL
DY ORZECZNICTWA
niem wstępnym do ETS albo, gdy jest oczywiste, że przepisy pra- ne, zgodnie z art. 3 ust. 2 tiret 1 i art. 4 ust. 2 tiret 1, w stosunku
wa wspólnotowego regulują ten sam przedmiot, co prawo krajowe, do terminu zaistnienia niewypłacalności pracodawcy, który nie
którego naruszenie zostało wskazane jako podstawa skargi kasa- musi się koniecznie pokrywać z dniem wydania orzeczenia. Za
cyjnej, występuje możliwość bezpośredniego zastosowania prawa oczywiste Trybunał uznał, że orzeczenie o wszczęciu postę-
wspólnotowego lub konieczność dokonania wykładni przepisów powania w celu zbiorowego zaspokojenia roszczeń wierzycieli
prawa krajowego zgodnie z przepisami wspólnotowymi.14 (o ogłoszeniu upadłości) może być wydane długo po wniesieniu
Rozważając konieczność zwrócenia się w przedmiotowej wniosku o otwarcie postępowania lub po zakończeniu okresów
sprawie do ETS z pytaniem SN stwierdził, że taka nie wy- zatrudnienia, do których odnosi się niezapłacone wynagrodze-
stępuje. Trybunał dokonał już bowiem wykładni określonych nie, a więc gdyby termin wystąpienia niewypłacalności pra-
przepisów dyrektywy 80/897 w jej pierwotnym brzmieniu codawcy był zależny od spełnienia warunków ustanowionych
w podobnych sprawach.15 w art. 2 ust. 1 dyrektywy, zapłata wynagrodzenia, biorąc pod
Następnie SN zważył, że przepisy tej dyrektywy podlegały- uwagę okresy wskazane w art. 4 ust. 2, mogłaby nigdy nie być
by bezpośredniemu zastosowaniu w polskim porządku praw- gwarantowana przez dyrektywę z przyczyn całkowicie niezwią-
nym, gdyby okazało się, iż ustawa o ochronie roszczeń pracow- zanych z zachowaniem pracowników. Ten ostatni skutek byłby
niczych jest z nimi niezgodna. Jak wskazał, podmioty prywatne sprzeczny z celem dyrektywy, którym jest, jak to zostało wy-
mogą się bowiem powoływać w sporach przeciwko państwu na jaśnione w pierwszym ustępie jej preambuły, ustanowienie mi-
postanowienia dyrektyw, których treść jest bezwarunkowa i wy- nimalnego poziomu wspólnotowej ochrony pracowników w ra-
starczająco precyzyjna, jeżeli państwo nie wdrożyło dyrektywy zie niewypłacalności pracodawcy. Trybunał stwierdził więc,
do prawa krajowego w wyznaczonym terminie albo wdrożyło ją że biorąc pod uwagę zarówno społeczny cel dyrektywy, jak
w sposób niepełny lub wadliwy. Sąd Najwyższy stwierdził, że i konieczność precyzyjnego ustalenia okresów referencyjnych,
pojęcie  państwo jest w orzecznictwie Trybunału rozumiane określenie  termin zaistnienia niewypłacalności pracodawcy
szeroko i dotyczy również jednostek organizacyjnych podle- użyte w art. 3 ust. 2 i art. 4 ust. 2 dyrektywy, należy rozumieć
gających władzom publicznym lub przez nie kontrolowanym.16 jako oznaczające dzień wniesienia wniosku o wszczęcie postę-
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, który powania w celu zbiorowego zaspokojenia roszczeń wierzycieli,
jest państwowym funduszem celowym mającym osobowość z tym że gwarantowane świadczenia nie mogą zostać przyznane
prawną, należy do podmiotów, które w orzecznictwie ETS są przed dniem wydania orzeczenia wszczynającego takie postę-
uznawane za  państwo .17 Powód mógłby więc skutecznie wy- powanie lub stwierdzającego, że przedsiębiorstwo zostało defi-
wodzić swoje roszczenia bezpośrednio z art. 3 ust. 2 i art. 4 nitywnie zamknięte, gdy aktywa są niewystarczające.
ust. 2 dyrektywy 80/987 w jej pierwotnym brzmieniu, gdyby Sąd krajowy, interpretując przepisy wewnętrzne (wydane za-
polskie przepisy były z nimi niezgodne. równo przed, jak i po wydaniu dyrektywy), jest zobowiązany
W tym zakresie SN zważył, że przepisy art. 6 ust. 4 i 6 uorp dokonywać wykładni tych przepisów  tak dalece, jak jest to
rozumiane w ten sposób, że przez  dzień wystąpienia niewy- możliwe w świetle brzmienia i celu dyrektywy  aby osiągnąć
płacalności pracodawcy należy rozumieć dzień uprawomoc- wynik odpowiadający jej celowi i treści.21 W celu zapewnienia
nienia się orzeczenia sądowego o oddaleniu wniosku o ogłosze- w drodze wykładni zgodności art. 6 ust. 4 i 6 uorp z przepi-
nie upadłości pracodawcy, ponieważ jego majątek oczywiście sami dyrektywy 80/987 należało zatem, w ocenie SN, odejść
nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania, od interpretacji użytego w nich określenia  dzień wystąpienia
byłyby sprzeczne z art. 3 ust. 2 i art. 4 ust. 2 dyrektywy 80/987 niewypłacalności pracodawcy w powiązaniu z definicją niewy-
w jej pierwotnym brzmieniu, przy takiej wykładni tych prze- płacalności pracodawcy zawartą w art. 3 ustawy (w rozważanym
pisów, jakiej dokonał ETS. Trybunał bowiem w wyrokach
z 10.07.1997 r. (C-373/95) w sprawie Federica Maso i inni oraz
Graziano Gazzetta i inni przeciwko Istituto nazionale della previdenza 14 Analogicznie wypowiedział się SN w uchwale z 13.07.2006 r. (III SZP
3/06), por. przyp. 3.
sociale [INPS] i Republice WÅ‚oskiej,18 z 10.07.1997 r. (C-94/95
15 Sąd Najwyższy wskazał na wyroki ETS z: 27.03.1963 r., C-28/62, C-29/62
i C-95/95) w sprawie Danila Bonifaci i inni oraz Wanda Berto
i C-30/62, w sprawie Da Costa, ECR [1963] 61; 6.10.1982 r., C-283/81,
i inni przeciwko Istituto nazionale della previdenza sociale [INPS] 19 w sprawie Cilfit, ECR [1982] 3415; 15.09.2005 r., C-495/03, w sprawie
oraz z 15.05.2003 r. (C-160/01) w sprawie Karin Mau przeciwko Intermodal Transports, ECR [2005] I-8151, pkt 33; 6.12.2005 r., C-461/03,
w sprawie Gaston Schul Douane, ECR [2005] I-10513.
Bundesanstalt für Arbeit20 stwierdziÅ‚, że okreÅ›lenie  termin zaist-
16 Postanowienie ETS z 26.05.2005 r., C-297/03, w sprawie Sozialhilfeverband
nienia niewypłacalności pracodawcy , które zostało użyte w
Rohrbach, ECR [2005] I-4305 oraz wyroki ETS z: 26.02.1986 r., C-152/84,
art. 3 ust. 2 i art. 4 ust. 2 tej dyrektywy, należy rozumieć w ten
w sprawie Marshall, ECR [1986] 723; 22.06. 1989 r., C-103/88, w sprawie
sposób, że oznacza ono dzień wniesienia wniosku o otwarcie Fratelli Costanzo, ECR [1989] 1839 oraz 12.07.1990 r., C-188/89, w sprawie
Foster, ECR [1990] I-3313.
postępowania upadłościowego, a nie dzień wydania w następ-
17 W sprawie wywierania bezpośredniego skutku przez przepisy dyrektywy
stwie tego wniosku orzeczenia o otwarciu postępowania upad-
nr 80/987/EWG, ETS wypowiedział się już w wyrokach z: 19.11.1991 r.,
łościowego lub o odmowie wszczęcia postępowania ze względu
C-6/90 i C-9/90, w sprawie Andrea Francovich i Danila Bonifaci i inni przeciwko
na niewystarczające aktywa pracodawcy. Jak podniósł Sąd Naj- Republice Włoskiej, ECR [1991] I-5357; 16.12.1993 r., C-334/92, w sprawie
Teodoro Wagner Miret przeciwko Fondo de Garantía Salarial, ECR [1993] I-6911
wyższy, w uzasadnieniach tych wyroków ETS stwierdził m.in.,
oraz 18.10.2001 r., C-441/99, w sprawie Riksskatteverket przeciwko Soghra Gha­
że chociaż zastosowanie systemu ochrony pracowników ustano-
rehveran, ECR [2001] I-7687.
wionego przez dyrektywę wymaga zarówno wniesienia wnio-
18 ECR [1997] I-4051.
sku o wszczęcie postępowania w celu zbiorowego zaspokojenia 19 ECR [1997] I-3969.
20 ECR [2003] I-4791.
roszczeń wierzycieli, określonego przez ustawodawstwo pań-
21 Por. wyżej powołany wyrok ETS, C-160/01, w sprawie Mau oraz wyroki z:
stwa członkowskiego, jak i formalnego orzeczenia otwierające-
13.11.1990 r., C-106/89, w sprawie Marleasing, ECR [1990] I-4135); 16.12.1993 r.,
go takie postępowanie, to określenie niezapłaconych roszczeń,
C-334/92, w sprawie Wagner Miret, ECR [1993] I-6911 oraz 10.02.2000 r.,
które są gwarantowane na podstawie dyrektywy, jest dokonywa- C-270/97, C-271/97, w sprawie Deutsche Post, ECR [2000] I-929, pkt 62.
Europejski Przegląd Sądowy wrzesień 2007
37
PRZEGL
DY ORZECZNICTWA
przypadku art. 3 ust. 2a). Za ETS trzeba bowiem uznać, że ta- lub pośredniej dyskryminacji, wykładni prawa wspólnotowego,
kie powiązanie byłoby niezgodne ze społecznym celem ustawy a w szczególności dyrektywy Rady 97/80 (...) należy dokonać
i potrzebą precyzyjnego określenia okresów referencyjnych. w ten sposób, na stronie pozwanej ciąży obowiązek dowiedze-
W ten sposób poprzez  wspólnotową wykładnię przepisu nia, że naruszenie tej zasady nie miało miejsca .26
art. 6 ust. 4 i 6 uorp SN doszedł do wniosku, że przez  dzień Wykładnia ta została podtrzymana w wyroku z 22.02.2007 r.
wystąpienia niewypłacalności pracodawcy w rozumieniu tego (I PK 242/06).27 W sprawie tej powódka zatrudniona u pozwa-
przepisu należy rozumieć dzień złożenia wniosku o ogłoszenie nego jako radca prawny dochodziła w związku z zarzutem dys-
upadłości pracodawcy, jeżeli w wyniku jego rozpoznania zostało kryminacji wyrównania wynagrodzenia za pracę do poziomu
wydane i uprawomocniło się orzeczenie o oddaleniu wniosku, wynagrodzenia wskazanego pracownika. Pracownica ta ukoń-
ponieważ majątek pracodawcy oczywiście nie wystarcza nawet czyła aplikację sądową i zdała egzamin sędziowski, a przed
na zaspokojenie kosztów postępowania. Tym samym poprzez podjęciem zatrudnienia u pozwanego, u którego była zatrud-
osadzenie przepisu krajowego w kontekście wspólnotowym, Sąd niona 14 lat, pracowała w dwóch innych zakładach w jednym
Najwyższy, doprowadził do wyłożenia go niejako  od nowa , tak w charakterze specjalisty, w drugim  jako radca prawny. Przez
aby wykładnia ta była zgodna z unijnym porządkiem prawnym. rok wykonywała u pozwanego samodzielnie obsługę prawną.
W lutym 2004 r. pozwany zatrudnił kolejnego radcę prawnego
z wynagrodzeniem wyższym niż przyznane powódce. Ukoń-
Dyskryminacja
czył on aplikację radcowską, a także kilka kursów i szkoleń
Odwołanie do prawa wspólnotowego i dorobku orzeczni- specjalistycznych. Uprzednio pracował w charakterze referenta
czego ETS szczególnie często występuje w sprawach, których prawnego i radcy prawnego w jednej z kopalń, jako radca praw-
przedmiotem jest zarzut dyskryminacji. Krajowe przepisy ny w dwóch urzędach, prowadził indywidualną kancelarię radcy
w zakresie dyskryminacji prawie w całości zostały uchwalone prawnego, a także wykonywał obowiązki likwidatora, syndyka,
na skutek implementacji do prawa polskiego dyrektyw unij- nadzorcy sądowego w postępowaniach układowych i członka
nych. W pełni zatem ma zastosowanie zasada, że gdy przepisy rad nadzorczych spółek kapitałowych. Od marca 2004 r. po-
prawa wspólnotowego regulują ten sam przedmiot, co prawo zwany zatrudniał kolejnych radców prawnych (ogółem 4), każ-
krajowe, którego naruszenie zostało wskazane przez stronę demu z nich ustalając wynagrodzenie na poziomie wyższym
skarżącą, sąd krajowy z urzędu dokonuje wykładni przepisów niż powódki. Pierwszy z nich ukończył aplikację radcowską,
prawa krajowego zgodnie z przepisami wspólnotowymi. odbył staż w zagranicznej kancelarii adwokackiej, pracował
Pierwszą kwestią, która została rozstrzygnięta w orzecznic- w spółkach z udziałem Skarbu Państwa i mienia komunalne-
twie SN z uwzględnieniem regulacji unijnych, jest zagadnienie go oraz był pracownikiem naukowym Uniwersytetu Śląskiego.
rozkładu ciężaru dowodu w sprawach o dyskryminację. W wy- Kolejna osoba także ukończyła aplikację radcowską, a ponadto
roku z 9.06.2006 r. (III PK 30/06)22 SN dokonując wykładni seminaria z zakresu prawa handlowego oraz legitymowała się
art. 183b k.p., z którego wynika, że za naruszenie zasady rów- wieloletnim stażem radcowskim. Następny radca pracował
nego traktowania pracowników, z pewnymi wyjątkami, uważa kilka lat w kancelariach prawnych. Sądy niższych instancji
się zróżnicowanie przez pracodawcę sytuacji z jednej lub kilku przyjęły, że ustalając wynagrodzenie powódki i pozostałych
dyskryminujących przyczyn  chyba że pracodawca udowodni, radców prawnych, pracodawca posłużył się dopuszczalnymi
że kierował się obiektywnymi powodami , odwołał się do treści prawnie kryteriami pozytywnymi i nie zastosował zakazanych
art. 10 ust. 1 dyrektywy Rady nr 2000/78/WE z 27.11.2000 r. kryteriów negatywnych, a zróżnicowanie wynagrodzenia rad-
ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania ców prawnych pracujących u pozwanego miało uzasadnienie
w zakresie zatrudnienia i pracy.23 Stanowi on, że zgodnie z ich z punktu widzenia okoliczności związanych z pracą i ich kwa-
krajowymi systemami sądowymi, państwa członkowskie po- lifikacjami oraz doświadczeniem zawodowym. Sądy wskazały,
dejmują niezbędne środki dla zapewnienia, aby strona pozwa- że doświadczenie zawodowe powódki jako radcy prawnego
na musiała udowodnić, iż nie wystąpiło pogwałcenie zasady pod kątem liczby i zakresu działania obsługiwanych przez
równego traktowania, w przypadku gdy osoby, które uważają nią podmiotów było najmniejsze spośród wszystkich zatrud-
się za pokrzywdzone w związku z nieprzestrzeganiem wobec nionych u pozwanego radców, gdyż poza pozwanym urzędem
nich zasady równego traktowania, ustalą przed sądem lub in- pracowała uprzednio tylko w dwóch różnych zakładach pracy,
nym właściwym organem fakty, które nasuwają przypuszcze- w tym tylko u jednego pracodawcy jako radca prawny. W do-
nie o zaistnieniu bezpośredniej lub pośredniej dyskryminacji. datku powódka legitymowała się najmniejszymi kwalifikacja-
Ponieważ przepis art. 183b k.p. należy interpretować zgodnie mi, skoro poza aplikacją sądową nie ukończyła żadnych kursów
z art. 10 powołanej dyrektywy, wynikają z tego dwa wnioski. Po i szkoleń zawodowych. Także podział obowiązków pomiędzy
pierwsze, że pracownik musi uprawdopodobnić jego dyskry- powódką a innymi radcami nie miał charakteru dyskryminu-
minację, wskazując fakty, z których ma ona wynikać; po drugie
zaś, że pracodawca może obalić twierdzenie pracownika, wska-
zując, że w swoim postępowaniu kierował się obiektywnymi 22 Niepublikowany.
23 Dz.Urz. UE, polskie wyd. specj., rozdz. 5, t. 4, s. 79.
powodami. Sąd Najwyższy wskazał, że na podstawie podobnej
24 Dz.Urz. UE, polskie wyd. specj., rozdz. 5, t. 3, s. 264 ze zm.
regulacji zamieszczonej w art. 4 dyrektywy Rady 97/80/WE
25 ECR [2005] I-1789.
z 15.12.1997 r. dotyczącej ciężaru dowodu w sprawach dyskry-
26 Podobnie wypowiedział się SN w postanowieniu z 24.05.2005 r. (II PK
minacji ze względu na płeć,24 ETS stwierdził w pkt 4 wyroku 33/05), niepublikowanym, stwierdzając, że pracownik dochodzący odszko-
dowania z tytułu naruszenia zasady równego traktowania musi najpierw
z 10.03.2005 r. (C-196/02) w sprawie Vasiliki Nikolouki,25 że:
wskazać, iż był w zatrudnieniu dyskryminowany w bezpośredni lub po-
 W przypadku gdy pracownik powołuje się na naruszenie zasa-
średni sposób, a dopiero następnie pracodawcę obciąża dowód, że przy róż-
dy równości traktowania na jego niekorzyść i gdy przedstawi on
nicowaniu pracowników kierował się obiektywnymi powodami.
fakty, z których można domniemywać istnienie bezpośredniej 27 Niepublikowany.
Europejski Przegląd Sądowy wrzesień 2007
38
PRZEGL
DY ORZECZNICTWA
jącego powódkę. Skarżąca w skardze kasacyjnej wskazała, że (pkt 36 38) ETS wywiódł, że pracodawca może wynagradzać
sądy błędnie uznały, iż liczba podmiotów wcześniej obsługi- staż pracy, nie będąc zobowiązany do wykazania znaczenia
wanych przez radcę prawnego świadczy o jego doświadczeniu tego stażu dla wykonywania poszczególnych zadań powie-
zawodowym i dlatego niezasadnie przyjął, że jej doświadczenie rzonych pracownikowi. Nie jest jednak wykluczone, że mogą
jest najniższe z całego zespołu, mimo że wykonywała u pozwa- istnieć sytuacje, w których odwołanie się do kryterium stażu
nego obsługę prawną przez 14 lat. Taka wykładnia, zdaniem pracy powinno być uzasadnione przez pracodawcę w sposób
skarżącej, prowadziła do absurdalnego wniosku, że długoletni szczegółowy. Tak jest mianowicie w przypadku, gdy pracownik
pracownik zatrudniony u tego samego pracodawcy powinien przedstawia informacje mogące rodzić poważne wątpliwości co
mieć wynagrodzenie niższe niż nowo przyjęty, który uprzednio do możliwości osiągnięcia wspomnianego celu poprzez odwo-
pracował u kilku pracodawców. Poza tym o ilości przydzielonej łanie się do kryterium stażu pracy. Na pracodawcy spoczywa
pracy i wysiłku nie może świadczyć jedynie samo porównanie zatem obowiązek udowodnienia tego, że to, co jest prawdą, co
liczby obsługiwanych komórek organizacyjnych bez ustalenia do zasady, a mianowicie, że staż pracy idzie w parze z doświad-
ich wielkości, liczby zatrudnionego tam personelu i stopnia czeniem, które zazwyczaj umożliwia pracownikowi lepsze wy-
nasilenia problemów prawnych wymagających oceny radcy konywanie powierzonych mu obowiązków, ma miejsce również
prawnego. W ocenie powódki, pozwany nie udowodnił, że do- w przypadku spornego zatrudnienia. W sprawie rozpoznawanej
datkowe kwalifikacje, jakie posiadał radca, do którego wyna- przez SN sądy niższych instancji podzieliły poglądy pozwa-
grodzenia żądała wyrównania powódka, były wykorzystywane nego, że usprawiedliwionym kryterium różnicującym był staż
przy świadczonej pracy, a jej zdaniem, przy obsłudze prawnej pracy powódki i wskazanego pracownika. Nie chodziło jednak
komórek organizacyjnych pozwanego kwalifikacje te nie miały o staż pracy zakładowy czy ogólny zawodowy, co byłoby w tym
znaczenia (żadnego zastosowania). aspekcie niewątpliwie uzasadnione, lecz o staż pracy rozumiany
Zarzuty skarżącej podzielił Sąd Najwyższy. Pozwany pra- w sposób specyficzny jako zatrudnienie u większej liczby pra-
codawca powoływał się na zróżnicowanie wynagrodzenia za codawców. Tak rozumiany staż pracy jako kryterium różnicu-
pracę ze względu na kwalifikacje zawodowe oraz staż pra- jące został skutecznie przez powódkę zakwestionowany, a więc
cy powódki i wskazywanego pracownika. W ocenie SN, sądy pozwany powinien wykazać, że tak rozumiany staż pracy był
niższych instancji ustaliły w tym przedmiocie stan faktyczny obiektywnym kryterium dyferencjacji wynagrodzenia.
w sposób niewystarczający, gdyż nie przeprowadziły w tym
zakresie prawidłowej wykładni przepisów, zwłaszcza art. 183b
Transfer przedsiębiorstwa
ż 2 pkt 4 k.p. Z przepisu tego co prawda wynika, że nie naru-
szają zasady równego traktowania w zatrudnieniu działania po- Implementacji do polskiego porządku prawnego rozwią-
legające na ustalaniu zasad wynagradzania z uwzględnieniem zań przyjętych w prawie unijnym (chodzi o dyrektywę Rady
kryterium stażu pracy. Za obiektywne kryterium różnicujące 2001/23/WE z 12.03.2001 r. w sprawie zbliżania ustawo-
należy też, co do zasady, uznawać zróżnicowanie w zakresie dawstw państw członkowskich odnoszących się do ochrony
kwalifikacji zawodowych. Sąd Najwyższy wskazał jednak, że praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw,
przepisy (zasady) te trzeba interpretować zgodnie z prawem eu- zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów)30 zawdzię-
ropejskim. Powołał się przy tym na wyrok ETS z 17.10.1989 r. czamy także wprowadzenie do kodeksu pracy przepisu art. 231.
(C-109/88), w sprawie Handelsog Kontorfunktionarernes Forbund W ż 1 stanowi on, że w razie przejścia zakładu pracy lub jego
i Danmark przeciwko Dansk Arbejdsgiverforening występującym części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną
w imieniu Danfoss,28 w którym Trybunał stwierdził, że jeżeli w dotychczasowych stosunkach pracy, z zastrzeżeniem prze-
przedsiębiorstwo stosuje system wynagrodzeń charakteryzują- pisów ż 5.31 Za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy,
cy się całkowitym brakiem przejrzystości, to pracodawca musi powstałe przed przejściem części zakładu pracy na innego pra-
udowodnić, iż jego system płac nie jest dyskryminujący; może codawcę, dotychczasowy i nowy pracodawca odpowiadają soli-
uzasadnić stosowanie kryterium wykształcenia zawodowego, darnie (ż 2). Przejście zakładu pracy lub jego części na innego
wykazując, że takie wykształcenie ma znaczenie dla wykony- pracodawcę nie może także stanowić przyczyny uzasadniającej
wania specjalnych zadań, które są powierzane pracownikowi. wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy (ż 6).
Zdaniem SN w przedmiotowej sprawie, system kształtowa- Sąd Najwyższy szczególnie często sięga do dorobku wspól-
nia przez pozwanego wynagrodzeń poszczególnych radców notowego w kwestii kwalifikowania danej sytuacji jako przejście
prawnych nie był przejrzysty, a konkretnie w odniesieniu do zakładu pracy na nowego pracodawcę. Przykładowo, w wyroku
kryterium kwalifikacji zawodowych pozwany nie wykazał, aby
dodatkowe kwalifikacje zawodowe wskazanego pracownika
miały znaczenie dla wykonywanych zadań. Podniósł także, że
28 ECR [1989] 3199. Zob. także M. Wandzel, Równe traktowanie mężczyzn i ko-
co prawda we wskazanym wyroku ETS uznał też, że pracodaw-
biet, Kraków 2003, s. 41.
ca nie musi specjalnie uzasadnić zastosowania kryterium stażu
29 ECR [2006] I-9583.
pracy, jednak rozwinął wykładnię w tym zakresie w wyroku 30 Dz.Urz. UE, polskie wyd. specj., rozdz. 5, t. 4, s. 98.
31 Paragraf 5 art. 231 k.p. stanowi, że pracodawca z dniem przejęcia zakładu pra-
z 3.10. 2006 r. (C-17/05) w sprawie B.F. Cadman przeciwko Health
cy lub jego części jest obowiązany zaproponować nowe warunki pracy i płacy
& Safety Executive29 przyjmując, iż zatrudniający nie musi spe-
pracownikom świadczącym dotychczas pracę na innej podstawie niż umowa
cjalnie udowadniać, że odwołanie się do kryterium stażu pracy
o pracę oraz wskazać termin, nie krótszy niż 7 dni, do którego pracownicy
jest odpowiednie dla zróżnicowania wynagrodzeń, gdyż chodzi mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych
warunków. W razie nieuzgodnienia nowych warunków pracy i płacy dotych-
o wynagrodzenie zdobytego doświadczenia, które pozwala pra-
czasowy stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu równego okresowi
cownikowi lepiej wywiązywać się ze swoich obowiązków, chy-
wypowiedzenia, liczonego od dnia, w którym pracownik złożył oświadczenie
ba że przedstawi on okoliczności mogące wzbudzić poważne
o odmowie przyjęcia proponowanych warunków, lub od dnia, do którego mógł
wątpliwości pod tym względem. W uzasadnieniu tego wyroku złożyć takie oświadczenie. Przepis ż 4 zd. 2 stosuje się odpowiednio.
Europejski Przegląd Sądowy wrzesień 2007
39
PRZEGL
DY ORZECZNICTWA
z 15.09.2006 r. (I PK 75/06)32 opierając się, obok dotychcza- Sąd Najwyższy przyjął, że niedochowanie tych przepisów nie
sowego orzecznictwa SN, także na orzecznictwie ETS, przesą- powoduje skutku polegającego na niedojściu do przejęcia za-
dzono, że przejście to bynajmniej nie musi polegać na nabyciu kładu pracy (przejścia pracowników do nowego pracodawcy).
przedsiębiorstwa lub jego części oraz nie zależy od rodzaju Takiej sankcji nie przewidują bowiem ani przepisy krajowe, ani
czynności prawnej, na podstawie której następuje. Ocena, czy dyrektywa 2001/23. Jak podkreślono, w orzecznictwie ETS
doszło do przejścia części zakładu pracy na nowego pracodaw- przyjmuje się, że państwa członkowskie powinny zapewnić
cę, zależy natomiast od ustalenia, że przyjął on w faktyczne stosowanie sankcji efektywnych, proporcjonalnych i odstręcza-
władanie część zadania lub zadań, stanowiących placówkę za- jących pracodawcę od naruszenia tego obowiązku, ale wybór
trudnienia, a więc w zakresie pozwalającym na wykonywanie formy odpowiedzialności pracodawcy powinien być odpowied-
obowiązków pracowniczych. ni, pod względem materialnym i proceduralnym, do sankcji
W stanie faktycznym sprawy pozwany szpital zawarł z firmą stosowanych w podobnych przypadkach w ustawodawstwie
zewnętrzną trzy umowy, tj. umowę o świadczenie usług pole- kraju członkowskiego (wyrok ETS z 8.06.1994 r., C-382/92,
gających na obsłudze technicznej pawilonów i terenu szpita- w sprawie Commission przeciwko United Kingdom).36 Jednak pra-
la oraz trzech przyszpitalnych bloków mieszkalnych, umowy codawca ma swobodę w dokonywaniu przekształceń organiza-
sprzedaży narzędzi będących na wyposażeniu pracowników cyjnych zakładu pracy, w tym także przekazywaniu jego części
dotychczasowego działu eksploatacji szpitala oraz umowy na rzecz innych podmiotów (wyrok ETS, C-284/83, w sprawie
dzierżawy pomieszczeń działu eksploatacji zlokalizowanych Dans Metalabejderforbund i Specialarberforbundet i Danmark przeciw-
w szpitalu. W sprawie sporne było, czy pracownicy zatrud- ko H. Nielsen i Son, Maskinfabrik A/S),37 a skutek w postaci prze-
nieni w tej części szpitala zostali  przejęci przez ową firmę. jęcia pracowników przez nowego pracodawcę powstaje, nawet
Pracownicy, którzy dochodzili roszczeń od szpitala, twierdzili, jeśli pracownicy sprzeciwiają się transferowi lub nie wyraża-
że skutek ten nie nastąpił. Zdaniem skarżących, umowy-zle- ją na niego zgody (por. wyrok ETS z 5.05.1988 r., C-144/87
cenia usługi polegającej na obsłudze technicznej pawilonów i C-145/87, w sprawie Harty Berg i Theodorus Maria Busschers
i terenu szpitala, najmu oraz sprzedaży części narzędzi nie przeciwko Ivo Marten Besselsen.38
prowadzą do nabycia lub przejęcia przedsiębiorstwa albo jego Jak wskazano powyżej, zgodnie z art. 231 ż 1 k.p., w razie przej-
części, a umowa wykonywania usług nie tworzy stanu stałego ścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się
(podlega wypowiedzeniu w cyklu miesięcznym) i dlatego nie on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy,
jest zapewniona gwarancyjna dla pracowników funkcja art. 231 z zastrzeżeniem przepisów ż 5. Wykładnia tego przepisu opiera
k.p. Wbrew temu Sąd Najwyższy stwierdził, że doszło do tego się m.in. na istotnym założeniu, że przejście zakładu pracy na in-
przejęcia, a na poparcie swojego stanowiska powołał się na nego pracodawcę nie uzasadnia samo w sobie pogorszenia warun-
ugruntowane w tym zakresie orzecznictwo ETS. Wskazał, że ków pracy przejmowanego pracownika. Taki też pogląd wyraził
w szczególności w wyroku z 19.05.1992 r. (C-29/91) w sprawie ETS w świetle art. 3 ust. 1 dyrektywy nr 77/187/EWG.39 Trybu-
Sophie Redmond Stichting przeciwko Henricus Bartol i innym33 Trybu- nał przyjął, że zmiana treści stosunku pracy przez nowego praco-
nał uznał, iż działalność o szczególnym charakterze, stanowią- dawcę na niekorzyść pracowników jest dopuszczalna, skoro ma
ca samodzielne zadanie, może, stosownie do okoliczności, być się on znalez
ć w sytuacji dotychczasowego pracodawcy, jednak
zrównana z zakładem lub częścią zakładu. Przytoczono także przejście zakładu pracy nie może być jej wyłącznym powodem
wyrok z 14.04.1994 r. (C-392/92) w sprawie Christel Schmidt (zob. wyroki z: 10.02.1988 r., w sprawie Foreningen af Arbejdsledere
przeciwko Spar­ und Leihkasse Der Früheren Ämter Bordeesholm, Kiel i Danmark przeciwko Daddy s Dance Hall, 324/8640 i 12.11.1992 r.
und Cronshagen,34 z którego wynika, że przejście części zakładu w sprawie Anne Watson Rask i Kirsten Christensen przeciwko Iss Kanti-
pracy następuje w sytuacji, w której przedsiębiorca powierza neservice A/S., C-209/9141). Konieczne jest jednak pytanie, czy taka
innemu przedsiębiorcy, w drodze umowy, odpowiedzialność za zmiana treści umowy o pracę na niekorzyść pracownika (lub inna
wykonywanie prac zwiÄ…zanych ze sprzÄ…taniem realizowanych niekorzystna modyfikacja, np. zmiana rodzaju umowy o pracÄ™)
wcześniej bezpośrednio, nawet jeśli prace te były wykonywane
przed przeniesieniem przez jednego pracownika.
W prezentowanej sprawie SN posiłkując się regulacjami
32  Prawo Pracy 2007/2, s. 35.
unijnymi rozstrzygnął jeszcze jeden problem. Chodziło o to, 33 ECR [1992] I-3189. Patrz także L. Mitrus, Przejęcie zakładu pracy przez nowego
pracodawcę w prawie Wspólnoty Europejskiej,  Praca i Zabezpieczenie Społecz-
jaki wpływ na przejście zakładu pracy na nowego pracodawcę
ne 1998/2, s. 14.
ma niezachowanie przez dotychczasowego pracodawcÄ™ trybu
34 ECR [1994] I-1311. Zob. także A. Tomanek, Przejście zakładu pracy na innego
konsultacji przejścia części zakładu pracy ze związkami zawo-
pracodawcę, Wrocław 2002, s. 27 i 38.
dowymi. ObowiÄ…zek ten wynika z art. 261 ustawy o zwiÄ…zkach 35 Ustawa z 23.05.1991 r. o zwiÄ…zkach zawodowych, tekst jedn.: DzU z 2001 r.
nr 79, poz. 854 ze zm.
zawodowych.35 Według tego przepisu w razie przejścia zakładu
36 ECR [1994] I-2435. Patrz także A. Tomanek, Przejście zakładu pracy na innego
pracy lub jego części na nowego pracodawcę, dotychczasowy
pracodawcę, Wrocław 2002, s. 171; A.M. Świątkowski, Restrukturyzacja zakła-
i nowy pracodawca sÄ… obowiÄ…zani do poinformowania na piÅ›-
du pracy  komentarz, Kraków 2003, s. 58.
mie działających u każdego z nich zakładowych organizacji 37 ECR [1985] 553. Patrz także E. Maniewska w: K. Jaśkowski, E. Maniewska,
J. Stelina, Grupowe zwolnienia. Komentarz, Kraków 2007, s. 20.
związkowych o przewidywanym terminie tego przejścia, jego
38 ECR [1988] 2559. Patrz także L. Florek, Prawo Wspólnot Europejskich w zakre-
przyczynach, prawnych, ekonomicznych oraz socjalnych skut-
sie zatrudnienia i stosunków pracy, Warszawa 1993, s. 40.
kach dla swoich pracowników, a także zamierzonych działa-
39 Dyrektywa Rady nr 77/187/EWG, w sprawie zbliżania ustawodawstw
niach dotyczących warunków zatrudnienia tych pracowników, państw członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych
w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsię-
w szczególności warunków pracy, płacy i przekwalifikowania
biorstw lub zakładów, Dz.Urz.WE z 1977 r., L. 61, s. 26, zastąpiona dy-
(ust. 1), a informacje te dotychczasowy i nowy pracodawca sÄ…
rektywÄ… 2001/23.
obowiązani przekazać co najmniej na 30 dni przed przewidywa-
40 ECR [1988] 739, pkt 16.
nym terminem przejścia zakładu pracy lub jego części (ust. 2). 41 ECR [1992] I-05755, pkt 28.
Europejski Przegląd Sądowy wrzesień 2007
40
PRZEGL
DY ORZECZNICTWA
może być dokonana przez nowego pracodawcę i pracownika wych (ratyfikowanych konwencji Międzynarodowej Organiza-
w drodze porozumienia. Ta kwestia była przez SN rozważana cji Pracy), czy też regulacji krajowych, zawierających unormo-
w wyroku z 7.02.2007 r. (I PK 269/06).42 Podkreślono, że za wania dotyczące wprost traktowania w zakresie ubezpieczenia
taką możliwością przemawia w szczególności zasada autonomii społecznego obywateli państw obcych bądz
też odsyłających do
woli stron. W tej kwestii w doktrynie prawa i orzecznictwie Sądu odpowiednich aktów prawnomiędzynarodowych. Do ujednoli-
Najwyższego wyrażono pogląd, że pracownik i nowy pracodawca cenia zasad traktowania obywateli drugiego państwa w zakresie
mogą wprowadzić w drodze porozumienia warunki pracy mniej ubezpieczenia społecznego doszło w aktach prawnych Europej-
korzystne dla pracownika od dotychczasowych, pod warunkiem skiej Wspólnoty Gospodarczej, a następnie Unii Europejskiej,
iż oświadczenie woli pracownika jest w pełni dobrowolne, a po- w stosunku do obywateli państw-członków tej Wspólnoty. Od
rozumienia nie zmierza do obejścia art. 231 ż 1 k.p.43 Dokładniej 1971 r. odpowiednie uregulowanie zawiera rozporządzenie Rady
sens art. 231 ż 1 k.p. SN wyraził w wyroku z 6.05.2003 r. (PK nr 1408/71/EWG z 14.06.1971 r. w sprawie stosowania syste-
237/02),44 w którym stwierdził, że bezwzględnie obowiązująca mów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych,
natura norm prawnych wynikających z art. 231 k.p. wyłącza mo- osób prowadzących działalność na własny rachunek i do człon-
dyfikowanie treści stosunków pracy, chyba że co innego wynika ków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie.
z wyraz
nej woli obu stron stosunku pracy i nie zmierza do obej-
ścia standardów ochrony pracownika zawartych w art. 231 k.p. To Przykładu, jak należy traktować sytuację ubezpieczenio-
zapatrywanie, jak podkreślił SN, odpowiada również w większym wą obywatela innego państwa członkowskiego, prowadzącego
stopniu dokonanej przez ETS wykładni art. 3 ust. 1 wymienio- działalność gospodarczą na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej
nej wyżej dyrektywy 77/187, obowiązującej w okresie objętym przed i po akcesji do Unii Europejskiej, dostarcza wyrok SN
komentowaną sprawą. Sąd Najwyższy uwypuklił, że w kwestii z 17.01.2007 r. (I UK 225/06).46
tej szczególnie istotna jest wykładnia wskazanego przepisu w po- W sprawie tej obywatel Czech odwołał się od decyzji Zakła-
wołanym wyżej wyroku w sprawie Daddy s Dance Hall (sprawa du Ubezpieczeń Społecznych stwierdzającej, że od 1.01.2003 r.
324/86). W sprawie tej pracownik zawarł z nowym pracodaw- podlega on obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, ren-
cą umowę o pracę zmieniającą dotychczasowe warunki pracy, towemu i wypadkowemu z tytułu prowadzenia na obszarze Rze-
m.in. przez uzgodnienie na wniosek pracownika okresu prób- czypospolitej Polskiej działalności gospodarczej jako wspólnik
nego, w którym dopuszczalne było rozwiązanie stosunku pracy jednoosobowej spółki z o.o. Sądy niższych instancji oddaliły jego
za 14-dniowym wypowiedzeniem. Oceniając skuteczność tej odwołanie. Wskazały bowiem, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5
umowy, Trybunał stwierdził, że ochrona udzielona pracownikom i art. 12 ust. 1 ustawy z 13.10. 1998 r. o systemie ubezpieczeń
przez dyrektywę 77/187 należy do zakresu polityki publicznej społecznych47 osoby prowadzące pozarolniczą działalność pod-
i z tego względu jest ona niezależna od woli stron umowy o pracę, legają obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowe-
a jej przepisy, zwłaszcza dotyczące ochrony przed zwolnieniem mu oraz wypadkowemu. Z treści art. 5 ust. 2 powołanej ustawy
z pracy z powodu transferu, mają przymusowy charakter i nie wynika zaś, że ubezpieczeniom społecznym określonym w tej
jest dopuszczalne odstąpienie od nich w sposób niekorzystny dla ustawie nie podlegają jedynie obywatele państw obcych, których
pracownika. Pracownik nie może zrzec się uprawnień wynikają- pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru
cych z przepisów dyrektywy, nawet gdy niekorzystne skutki ta- stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach
kiego zrzeczenia się są rekompensowane przez świadczenia, które dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach spe-
powodują, że zważywszy całość sprawy, jego sytuacja nie ulega cjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy
pogorszeniu. Jednak dyrektywa nie wyklucza zmiany stosunku międzynarodowe stanowią inaczej. Skarżący nie spełniał zaś
pracy w drodze porozumienia z nowym pracodawcą, jeżeli zmia- wskazanych powyżej warunków.
na taka jest dopuszczalna w prawie krajowym w przypadkach Sąd Najwyższy nie podzielił tego stanowiska. Rozpoznawa-
innych niż przejście zakładu pracy. Jak zaznaczył SN, ETS dodał na sprawa dotyczyła objęcia obowiązkiem ubezpieczenia od
także, że w świetle art. 3 ust. 1 dyrektywy pracodawca przejmu- 1.01.2003 r., obejmowała więc okres zarówno sprzed członkostwa
jący zakład może dokonać zmiany treści stosunku pracy w takim Polski w UE, jak i po tej dacie. Wobec zmiany stanu prawnego
zakresie, w jakim mógł to uczynić zbywca, z tym jednak zastrze- w związku z członkostwem Polski (i Czech) w UE, rozważenia wy-
żeniem, że przejście zakładu pracy (transfer) nigdy nie może być magała najpierw sytuacja wnioskodawcy w okresie do 1.05.2004 r.
powodem takiej zmiany.45 W rezultacie w sprawie I PK 269/06 W tym zakresie podkreślono, że stosunki między Polską a Cze-
SN uznał, że ze względu na bezwzględnie obowiązujący charak- chosłowacją, a następnie Czechami regulowała umowa o ubezpie-
ter art. 231 ż 1 k.p. autonomia woli stron stosunku pracy w zakre-
sie kształtowania treści stosunku pracy ulega ograniczeniu, a pra-
42 Niepublikowany.
codawca przejmujący zakład pracy nie może zmienić warunków
43 Np. wyrok SN z: 7.06.1994 r. (I PRN 29/94), OSNP 1994/12, poz. 189;
pracy pracownika na jego niekorzyść z powodu samego przejęcia
29.03.2001 r. (I PKN 324/00), OSNP 2003/1, poz. 7; w doktrynie por.
zakładu, bez względu na to czy pracownik wyraża zgodę na taką
np. A. Tomanek, Przejście zakładu pracy..., s. 153 i powołana tam literatura;
zmianÄ™, czy nie. A
. Pisarczyk, Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę, Warszawa 2002,
s. 162 163.
44 Zob. OSNP 2004/15, poz. 265;  Prawo Pracy 2003/9, s. 37.
Sprawy ubezpieczeniowe
45 Por. tezowaną część oraz pkt 15 17 uzasadnienia wyroku; zob. także wyroki
ETS z: 14.09.2000 r. w sprawie C-343/98, Renato Collino i Luisella Chiappero
z elementem transgranicznym
przeciwko Telecom Italia SpA, ECR [2000 I-06659, część 2 tezy i pkt 53 oraz
26.11.2003 r. w sprawie C-4/01, Serene Martin i inni przeciwko South Bank
Ustawodawstwa krajowe o ubezpieczeniu społecznym mia-
University, ECR [2003] I-12859, pkt 54.
Å‚y poczÄ…tkowo charakter regulacji narodowych, obejmujÄ…cych
46 Niepublikowany. Por. także wyroki z: 24.10.2006 r. (II UK 98/06)
wyłącznie własnych obywateli. Z czasem od tej zasady były
i 22.06.2006 r. (I UK 356/05), niepublikowane.
wprowadzane wyjątki czy to w drodze umów międzynarodo- 47 Tekst jedn.: DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.
Europejski Przegląd Sądowy wrzesień 2007
41
PRZEGL
DY ORZECZNICTWA
czeniu społecznym z 5.04.1948 r.48 Nie obejmowała ona jednak się w szczególności stosowanie postanowień wzorców umów,
spraw ubezpieczenia społecznego osób prowadzących pozarolni- które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umo-
czą działalność gospodarczą. W okresie do 1.05.2004 r. powsta- wy uznanych za niedozwolone, o których mowa w art. 47945
nie obowiązku ubezpieczenia obywateli czeskich prowadzących k.p.c. został uchwalony w celu implementacji postanowień
na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej pozarolniczą działalność dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 98/27/WE
regulował natomiast, jak wskazały sądy niższych instancji, art. 5 z 19.05.1998 r. o nakazach zaprzestania szkodliwych praktyk
ust. 2 ustawy systemowej. Nie wzięły jednak pod uwagę, że wraz w celu ochrony interesów konsumentów,53 natomiast przepisy
z wejściem Polski do UE stan prawny uległ zmianie. Nie uwzględ- art. 47936-45 k.p.c. w celu wykonania postanowień dyrektywy
niły bowiem faktu, że od 1.05.2004 r. poza przepisami krajowymi Rady nr 93/13/EWG z 5.04.1993 r. w sprawie nieuczciwych
zastosowanie znajdują przepisy rozporządzenia 1408/71, a także warunków w umowach konsumenckich.54
przepisy rozporzÄ…dzenia Rady z 21.03.1972 r. i nr 574/72/EWG Przedmiotem zagadnienia rozpatrywanego przez SN
w sprawie wykonywania rozporządzenia 1408/71 (art. 12a).49 w uchwale z 13.07.2006 r. (III SZP 3/06) był problem, czy sto-
Ponieważ, jak podkreślono wyżej, umowa polsko-czechosłowac- sowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treś-
ka nie reguluje spraw objęcia ubezpieczeniem prowadzących po- cią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym
zarolniczą działalność, a także z tej przyczyny, że rozporządze- wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie  Sądu Ochrony
nie zastępuje postanowienia każdej konwencji o zabezpieczeniu Konkurencji i Konsumentów i wpisanych do rejestru, o którym
społecznym wiążącej wyłącznie dwa lub więcej państw człon- mowa w art. 47945 ż 2 k.p.c. może być uznane za praktykę na-
kowskich (art. 6 pkt a rozporządzenia nr 1408/71)50  w rozpo- ruszającą zbiorowe interesy konsumentów także w stosunku do
znawanej sprawie, jak podkreślił SN, znajdują zastosowanie od- innego przedsiębiorcy niż ten, który był stroną postępowania
powiednie przepisy rozporządzenia dotyczące ustawodawstwa zakończonego wpisem do rejestru, oraz czy za praktykę tę moż-
właściwego dla obywateli państw członkowskich UE, prowadzą- na także uznać stosowanie postanowień umów, które co pra-
cych działalność gospodarczą na własny rachunek na terytorium wa różnią się treścią, od tych które wpisane są do rejestru, ale
innego państwa. Przepisy rozporządzenia 1408/71, analogicznie wywołują ten sam skutek. Sąd Najwyższy analizując ten prob-
jak inne akty unijne rangi rozporządzenia, obowiązują wprost lem opowiedział się za rozszerzającą wykładnią art. 23a ust. 2
i bezpośrednio na terytorium państw członkowskich, a w razie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i odpowiedział
sprzeczności z prawem krajowym mają przed nim pierwszeń- twierdząco na oba przedstawione pytania. Wskazał, że znajdu-
stwo. Celem tych uregulowań jest m.in. zapobieżenie tzw. kon- je ona uzasadnienie w dyrektywach 93/13 oraz 98/27, a także
fliktowi ustawodawstw, tzn. sytuacji, gdy dana osoba objęta by- orzecznictwie ETS dotyczącym zasady efektywności. Dyrekty-
łaby jednocześnie więcej niż jednym ustawodawstwem. Ogólne wa 93/13 wymaga bowiem, by sądy lub organy administracyj-
zasady dotyczące prawa właściwego w przypadku różnych ro- ne państw członkowskich zostały wyposażone w  odpowiednie
dzajów zatrudnienia określają przepisy Tytułu II, art. 13 17a i skuteczne środki, dzięki którym stosowanie niedozwolonych
(9). Okoliczności sprawy zdawały się, w ocenie SN, wskazywać klauzul w umowach konsumenckich zostanie wyeliminowane
(zastrzeżenie to jest potrzebne ze względu na brak dokonania (art. 7 dyrektywy 93/13). Sąd Najwyższy wskazał, że dyrek-
przez sądy niższych instancji stanowczych i jednoznacznych tywa 98/27 została uchwalona, ponieważ uznano, iż obowią-
ustaleń) na zastosowalność w sprawie przepisu art. 14c (5) roz- zujące ówcześnie mechanizmy zapewnienia zgodności zacho-
porządzenia, dotyczącego szczególnych zasad mających zasto- wań przedsiębiorców z wymogami wynikającymi z dyrektyw
sowanie w przypadku osób będących jednocześnie pracownika- konsumenckich nie pozwalają na szybkie zaprzestanie praktyk
mi najemnymi na terytorium jednego państwa członkowskiego szkodliwych dla zbiorowych interesów konsumentów (akapit 2
i prowadzących działalność na własny rachunek na terytorium preambuły dyrektywy 98/27). Natomiast zasada efektywności
innego państwa członkowskiego. Osoby takie podlegają ustawo- polega na osiągnięciu celów prawa wspólnotowego poprzez
dawstwu państwa członkowskiego, na którego terytorium wyko- zapewnienie właściwego wykonania obowiązków wynikają-
nują pracę za wynagrodzeniem, lub, jeżeli są zatrudnione na tery- cych z przepisów systemu prawnego Wspólnoty. Wymaga, by
torium dwóch lub więcej państw członkowskich, ustawodawstwu przepisy prawa krajowego były interpretowane w taki sposób,
określonemu zgodnie z art. 14 ust. 2 lub 3, chyba że lit. b) stanowi by zapewnić skuteczną ochronę uprawnieniom, jakie prawo
inaczej. Ten ostatni przypadek, przewidujący wyjątek od zasady wspólnotowe przyznaje jednostkom. Podkreślono, że adresa-
jedności ustawodawstwa, odnosi się do enumeratywnie określo- tami obowiązków wynikających z zasady efektywności prawa
nych przypadków, zamieszczonych w załączniku VII do rozpo- wspólnotowego są przede wszystkim sądy krajowe, które jako
rządzenia i przewiduje m.in. sytuację prowadzenia działalności organy niezależne i podlegające tylko przepisom prawa, w tym
na własny rachunek w Czechach oraz zatrudnienia za wynagro- prawa wspólnotowego, stoją na straży zapewnienia efektywnej
dzeniem w innym państwie członkowskim.
Ochrona konkurencji i konsumentów 48 DzU z 1949 r. nr 6, poz. 34.
49 Dz.Urz. UE, polskie wyd. specj., rozdz. 5, t. 1, s. 83 ze zm.
50 Chyba że określone postanowienia konwencji o zabezpieczeniu społecz-
Implementacji do krajowego porzÄ…dku prawnego regulacji
nym, do których państwa członkowskie przystąpiły przed wejściem w ży-
unijnych zawdzięczamy także część wewnętrznych przepi-
cie rozporządzenia, są korzystniejsze dla beneficjentów, jeśli postanowienia
sów o ochronie konkurencji i konsumentów. W szczególności
te są wymienione w załączniku III (art. 7 ust. 2 pkt c), co jednak nie miało
art. 23a ust. 2 nieobowiązującej już ustawy z 15.12.2000 r. miejsca w przedmiotowym stanie faktycznym, ponieważ umowa polsko-
-czechosłowacka nie została wymieniona w załączniku III do rozporządzenia.
o ochronie konkurencji i konsumentów51 (ale mający swój
51 Tekst jedn.: DzU z 2003 r. nr 68, poz. 804 ze zm.
odpowiednik w art. 24 zastępującej ją ustawy z 16.02.2007 r.
52 DzU nr 50, poz. 331.
o ochronie konkurencji i konsumentów),52 zgodnie z którym za
53 Dz. Urz. UE, polskie wyd. specj., rozdz.15, t. 4, s. 43.
praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów uważa 54 Dz. Urz. UE, polskie wyd. specj., rozdz.15, t. 2, s. 288.
Europejski Przegląd Sądowy wrzesień 2007
42
PRZEGL
DY ORZECZNICTWA
ochrony prawom i interesom jednostek. Z zasady efektywności rowe interesy konsumenta). Zniechęcając przedsiębiorców do
wynika obowiązek, niezależny od treści przepisów wspólnoto- obchodzenia wpisów dokonanych w rejestrze niedozwolonych
wego prawa pierwotnego lub wtórnego, by prawo krajowe zawie- postanowień, przyczynia się do podniesienia poziomu ochro-
rało przepisy zapewniające skuteczne, odstraszające sankcje za ny konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi
naruszenie uprawnień wynikających z prawa wspólnotowego w sposób odpowiadający wymogom wynikającym z art. 76
(por. wyrok ETS z 10.04.1984 r., C-14/83, w sprawie Sabine Konstytucji RP oraz art. 2 i 3t) TWE.
Von Colson i Elisabeth Kamann przeciwko Land Nordrhein­Westfa- OmawiajÄ…c zagadnienie wymogu prowspólnotowej wykÅ‚adni
len).55 Sąd Najwyższy podkreślił, że w sprawie C-14/83 ETS krajowych przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów na-
orzekł, iż aczkolwiek przepisy dyrektywy nie wymagały wprost leży zwrócić uwagę na istotną dystynkcję dotyczącą tego obsza-
wprowadzenia do prawa krajowego żadnej szczególnej postaci ru prawa. Jak podkreślił bowiem SN w wyroku z 9.08.2006 r. (III
sankcji, zapewnienie skuteczności postanowieniom dyrektywy SK 6/06), jedynie część tych przepisów implementuje do krajo-
wymagało, by sankcje te gwarantowały właściwą i skuteczną wego porządku prawnego prawodawstwo unijne. Chodzi miano-
ochronę. Na tej podstawie przyjęto, że sankcje z tytułu złama- wicie o przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
nia zakazu dyskryminacji ze względu na płeć w procesie rekru- dotyczące ochrony zbiorowych interesów konsumentów (dział
tacyjnym muszą być skuteczne i odstraszające od przyszłych IIIa ustawy z 15.12.2000 r. i dział IV ustawy z 16.02.2007 r.).
naruszeń. Dlatego nie powinny się ograniczać do wynagrodze- Pozostałe regulacje dotyczące reguł konkurencji (prawo anty-
nia szkody w postaci zwrotu wydatków związanych z ubiega- monopolowe) mają charakter autonomiczny, obowiązują bowiem
niem się o posadę, poniesionych przez osobę, w stosunku do równolegle do przepisów wspólnotowego prawa konkurencji,
której dopuszczono się dyskryminacji (C-14/83, pkt 28). Z po- w szczególności do art. 81 i 82 TWE. Jak wskazał Sąd Najwyż-
wyższego wynika, jak stwierdził SN, że zdarzają się sytuacje, szy, zasady rozstrzygania kolizji między krajowymi a wspólno-
w których do zapewnienia skuteczności prawu wspólnotowe- towymi regułami konkurencji składającymi się na prawo anty-
mu nie wystarczy implementacja dyrektywy poprzez wydanie monopolowe (prawo konkurencji sensu stricto) normuje zaÅ› art. 3
odpowiednich przepisów, które pod względem treściowym lub rozporządzenia Rady nr 1/2003 w sprawie stosowania art. 81
kompetencyjnym realizują cel dyrektywy. Osiągnięcie celu dy- i 82 TWE.57 Przepis ten nakazuje sądom krajowym stosować art.
rektywy może bowiem wymagać istnienia w systemie prawnym 81 TWE do praktyk ograniczających konkurencję, które mogą
państwa członkowskiego odpowiednich sankcji. W sprawie wpływać na handel między państwami członkowskimi (art. 3
Von Colson i Kamann niedostatek sankcji miał być uzupełnio- ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003). Jeżeli praktyka nie wpływa
ny przez odpowiednią interpretację prawa niemieckiego przez na handel wewnątrzwspólnotowy, sądy krajowe stosują jedynie
sąd. Obecnie przyjmuje się, że jeżeli dyrektywa nie przewiduje krajowe prawa konkurencji. Przepisy prawa antymonopolowego
szczególnych kar za naruszenie wynikających z niej uprawnień składają się zatem na tę część prawa krajowego, która nie jest ob-
lub odsyła w tym zakresie do prawa krajowego, art. 10 TWE jęta procesem harmonizacji z art. 94 i 95 TWE. Nie można zatem
wymaga, by państwa członkowskie podjęły wszelkie środki do mówić o obowiązku dokonywania prowspólnotowej wykładni tej
zapewnienia stosowania i efektywności prawa wspólnotowe- części przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
go (wyrok ETS z 8.06.1994 r., C-382/92, w sprawie Komisja Dlatego, jak podkreślił Sąd Najwyższy, wyroki Europejskiego
przeciwko Wielkiej Brytanii).56 Gdy akt prawa wspólnotowego nie Trybunału Sprawiedliwości oraz decyzje Komisji dotyczące
przewiduje sankcji za naruszenie wynikających z niego praw, art. 81 i 82 TWE stanowią  w sprawach z odwołania od decyzji
nie wystarczy odpowiednie zastosowanie przepisów prawa kra- Prezesa Urzędu w sprawach antymonopolowych, które nie mają
jowego w celu uzupełniania luki. Trybunał wymaga, by prawo wpływu na handel między państwami członkowskimi  jedynie
krajowe przewidywało wprost kary, które są efektywne, pro- z
ródło inspiracji intelektualnej, przykład sposobu rozumowania
porcjonalne i zniechęcają do naruszania praw podmiotowych. prawniczego i rozumienia pewnych pojęć, które mogą znalez
ć
Brak takich sankcji stanowi naruszenie prawa wspólnotowego. zastosowanie przy wykładni przepisów prawa polskiego choć-
Odnosząc powyższe reguły do stanu prawnego rozpoznawanej by z tego względu, że gospodarka rynkowa i wolna konkurencja,
sprawy SN uznał, że uzasadniają one wskazaną powyżej wy- a wraz z nią prawo ochrony konkurencji, funkcjonują w Rzeczy-
kładnię art. 23a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, pospolitej Polskiej dopiero od 1990 r. Jak zaakcentowano, nale-
wymagając wręcz odejścia  przynajmniej w sprawach z zakre- ży jednak pamiętać, że wspólnotowe prawo konkurencji może
su prawa konsumenckiego  od zasady in dubio pro libertatem. realizować inne cele niż krajowe prawo antymonopolowe. Roz-
Treść art. 7 dyrektywy 93/13 w zestawieniu z celami oraz art. 1 bieżność celów skutkuje zaś odmienną interpretacją tak samo
ust. 1 i 2 dyrektywy 98/27 realizuje sformułowany w orzeczni- brzmiących przepisów i pozwala na ich różne zastosowanie do
ctwie ETS obowiązek zapewnienia skutecznych sankcji, w tym takich samych lub zbliżonych stanów faktycznych.
sankcji o charakterze administracyjnym, za działania narusza-
jące prawa konsumentów. Determinuje to wykładnię przepisów Eliza Maniewska
prawa krajowego, na pierwszy plan wysuwając potrzebę za- Autorka jest asystentem sędziego Sądu Najwyższego
pewnienia skuteczności przepisom chroniącym konsumentów. w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych
Zdaniem SN, możliwość uznania zachowania przedsiębiorcy i Spraw Publicznych oraz radcą prawnym.
polegającego na stosowaniu postanowień wzorców umownych,
które nie mając identycznego brzmienia z treścią postanowień
wpisanych do rejestru, o którym mowa w art. 47945 ż 2 k.p.c., za 55 ECR [1984] 1891. Zob. też K. Kowalik-Bańczyk, Zasada skuteczności pra-
wa wspólnotowego  wprowadzenie i wyrok ETS z 10.04.1984 r. w sprawie 14/83
praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów z art. 23a
Von Colson i Kamann przeciwko Land Nordrhein­Westfalen,  Europejski Prze-
ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w sposób
glÄ…d SÄ…dowy 2006/5, s. 55 60.
istotny zwiększa skuteczność obu instytucji (tj. niedozwolo-
56 ECR [1994] I-2435.
nych postanowień umownych oraz praktyk naruszających zbio- 57 Dz. Urz. UE, polskie wyd. specj., rozdz. 8, t. 2, s. 205.
Europejski Przegląd Sądowy wrzesień 2007
43