BIULETYN INFORMACYJNY
ODDZIAA
U
WARSZAWSKIEGO PTT
im. Mieczysława Karłowicza
Nr 11 (2) Warszawa, luty 2007 r.
Od lutego znów mo\
emy się spotykać w siedzibie Muzeum Ziemi PAN w willi Pniewskiego jak
zwykle w 1 i 3 czwartek miesiÄ…ca o godz. 18-tej.
Terminy najbli\
szych spotkań to: 15 luty, 1 marca, 15 marca.
Sekretarz O/w PTT
" SA
OWACJA: OSCYPKA POLAKOM NIE DAMY
Wszystkie słowackie gazety informują, i\
Bratysława zaprotestowała w Unii
Europejskiej przeciwko zarejestrowaniu oscypka jako wyrobu z Polski, bo jest on od
wieków robiony równie\
po słowackiej stronie Tatr.
"Oscypka Polakom nie damy", "Zaczęliśmy walczyć o oscypek", "Słowacja protestowała w
Unii w sprawie oscypka" - to tytuły z pierwszych stron słowackich gazet. Jeszcze ostrzejsze,
często wulgarne, komentarze znalazły się na stronach internetowych gazet.
Zarejestrowanie oscypka przez Polaków oznaczałoby, i\
mo\
e być on wyrabiany tylko po
polskiej stronie Tatr i oznaczany jako "polski produkt" - wyjaśnia "Pravda". "Sme" informuje,
i\
Polacy chcą zarejestrować tak\
e inne "typowo słowackie produkty" jak bryndza, czy
korbacze (\
ółty ser w pasemkach poskręcany w kształcie warkocza), które zdaniem gazety,
"od wieków byÅ‚y wizytówkÄ…« SÅ‚owacji".PrzegraliÅ›my z WÄ™grami, przegramy z Polakami? -
zastanawiajÄ… siÄ™ "Hospodarske noviny", odnoszÄ…c siÄ™ do faktu, i\
Komisja Europejska
zdecydowała, i\
wino tokaj jest wyrobem węgierskim, choć winorośl do produkcji tego wina
jest uprawiana tak\
e w kilku wioskach po słowackiej stronie Dunaju. Tylko ta gazeta, jako
jedyna, informuje, i\
od 2005 roku istnieje między Bratysławą i Warszawą umowa, i\
Polacy
zarejestrują w UE "oscypek", a Słowacy zgłoszą swój wyrób, bardzo podobny, ale
zawierający więcej mleka krowiego i robiony trochę inną technologią, pod nazwą "słowacki
oscypek" (slovensky osztiepok).
" ZAKOPIANKA ZAKR
CA
Gmatwa się budowa zakopianki. Ministerstwo Transportu i Budownictwa wstrzymało
wykup gruntów pod nową trasę.
Protesty zakopiańczyków przeciwko planom modernizacji  zakopianki , proponowanym przez
Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad - nie słabną. Doprowadzili oni do
wstrzymania wykupów gruntów, a ostatnio przygotowali własny kontrprojekt. Ich działaniom
sprzeciwia się grupa właścicieli budynków, którzy pogodzili się z myślą o wyburzeniach
swoich domów. Protesty Komitetu Mieszkańców przeciwko modernizacji zakopianki trwają
ju\
od roku, od momentu, kiedy zakopiańczycy dowiedzieli się z prasy o planowanej przez
GDDKiA w Zakopanem inwestycji i związanej z nią koniecznością wyburzenia ok. 90
budynków w mieście. Ani inwestor, ani władze miasta, które o inwestycji wiedziały od marca
2003 r. - nie poinformowały mieszkańców. Według projektu GDDKiA w stolicy Tatr ma być
wybudowana 4-pasmowa droga - wg pierwszej wersji  GP - główna przyspieszona, w
drugiej wersji  G - główna. Ka\
da z tej wersji - jak podkreślają protestujący - proponuje
1
parametry charakterystyczne dla autostrady. Obecnie pojawiła się trzecia wersja projektu,
określana jako ostateczna, o której jednak wiedzą nieliczni.
Wersja ta nie ró\
ni siÄ™ od poprzednich, je\
eli chodzi o przebieg i wielkość.
W dalszym ciągu do wyburzenia przeznaczonych jest 65 budynków, a łącznie do wykupu
według projektu pozostaje ok. 1000 działek. Mimo \
e w sprawie budowy nie podjęto jeszcze
\
adnych decyzji administracyjnych, ju\
wykupuje się nieruchomości pod tę inwestycję.
Katastrofa dla Zakopanego
ProtestujÄ…cy uwa\
ajÄ…, \
e doprowadzenie drogi o takich parametrach do centrum
Zakopanego to dla podgórskiego kurortu o niepowtarzalnym krajobrazie i architekturze -
katastrofa. Projektowana nowa droga, a nie modernizacja ju\
istniejącej - jak podkreślają
protestujący - ma przebiegać przez miasto w kierunku granicy ze Słowacją, niszcząc
istniejący układ urbanistyczno-architektoniczny.
Infrastruktura komunikacyjna Zakopanego nie jest - ich zdaniem - przygotowana na przyjęcie
zwiększonego ruchu samochodowego, a ruch tranzytowy na całym świecie prowadzi się
poza terenami zabudowanymi. Inwestorowi zarzucajÄ… te\
marnotrawstwo publicznych
pieniędzy, uwa\
ajÄ…, \
e projekt nasÄ…czony jest niepotrzebnymi, kosztownymi inwestycjami.
Domagają się szerokiej dyskusji społecznej i powa\
nego traktowania ich postulatów przez
władze miasta.
Jednocześnie podkreślają, \
e widzÄ… potrzebÄ™ modernizacji  zakopianki z Krakowa do
Zakopanego, a ich protest dotyczy jedynie odcinka Poronin - Zakopane. - Zdajemy sobie
sprawę równie\
z tego, \
e jest kilka osób, które chcą pozbyć się swoich nieruchomości z
ró\
nych względów, nie mo\
e to jednak zmienić naszego krytycznego stosunku do
projektowanej inwestycji - podkreśla Janina Stańco. - Występujemy w imieniu zdrowego
rozsÄ…dku i zasad porzÄ…dku urbanistycznego, przeciw gigantomanii oraz w obronie tych,
którzy związani są emocjonalnie ze swoją własnością. Wielu z nas budowało bądz

remontowało swoje domy kosztem licznych wyrzeczeń w czasach bardzo trudnych. Wiemy,
\
e wysokość odszkodowań nie pokryje faktycznych rynkowych wartości naszych domów, a
GDDKiA nie oferuje zamiennych własności - tłumaczy. Protestujący podkreślają, \
e często
budynki wskazane do wyburzenia zamieszkuje po kilka rodzin, w tym osoby starsze i
schorowane, a przymusowa zmiana siedliska przy bardzo wysokich cenach rynkowych
nieruchomości w Zakopanem będzie dla nich kolejną katastrofą. Przypominają, \
e ci, którzy
podjęli decyzję o budowie nowej drogi na terenie Zakopanego, powołują się na nieistniejący
plan zagospodarowania przestrzennego miasta: - Powstał on w czasie  radosnej twórczości
komunistycznej, a trasę tej drogi (którą obecnie poszerzono do gigantycznych rozmiarów)
wytyczono na istniejących terenach zabudowanych, wcześniej wydając pozwolenia na
budowÄ™ - przypomina Andrzej Bachleda Szeliga. Je\
eli ta droga ma być realizowana a\
do
Chochołowa, to wyburzenia dotkną tak\
e mieszkańców Skibówek, Krzeptówek, Kościeliska i
dalszych miejscowości  przewidują protestujący. Zwracają uwagę tak\
e na aspekt
finansowo-prawny. Osoby nie posiadające uregulowanych prawnie własności nie otrzymają
rekompensat tytułem wykupu nieruchomości, pieniądze trafią do depozytu, tracąc tym
samym na wartości.
Alternatywa dla gigantomanii
Po proteście podpisanym przez 409 zakopiańczyków, jaki wpłynął do Ministerstwa
Transportu i Budownictwa w kwietniu, wiceminister Piotr Stomma nakazał wstrzymanie
wykupu gruntów w Zakopanem. Wcześniej inwestor zdą\
ył nabyć 20 działek. Jednocześnie
zakopiański oddział Towarzystwa Opieki nad Zabytkami zadeklarował opracowanie
alternatywnej koncepcji odcinka  zakopianki od Poronina do Zakopanego, do istniejÄ…cych
pod Gubałówką wiaduktów. Koncepcję przygotował społecznie Maciej Targowski -
niezale\
ny konsultant w dziedzinie projektowania dróg i mostów z 20-letnim doświadczeniem
we Francji. Jego koncepcja zakłada rozło\
enie ruchu na kilka innych potoków, z
2
wykorzystaniem istniejÄ…cej ju\
sieci dróg lokalnych, które po modernizacji i oznakowaniu w
naturalny sposób przejęłyby część ruchu. W samym Zakopanem proponuje drogę o
charakterze miejskim. Minimalizuje liczbę budynków do wyburzeń.
Niedz
wiedzia przysługa
Tymczasem - jak się okazuje - nie wszyscy właściciele budynków przeznaczonych do
wyburzeń - są zadowoleni z akcji protestowych i ich skutków. - Mamy ju\
dość spania na
walizkach. Nie wierzymy, \
eby jakiekolwiek protesty zablokowały budowę  zakopianki .
Nie chcemy te\
mieszkać w pobli\
u tej drogi, bo to nie \
ycie. Pogodziliśmy się, \
e nasze
domy znikną, chcemy jak najszybciej dostać pieniądze, tymczasem akcja pani Janiny Stańco
zablokowała wykupy - stwierdza Witold Chyc, którego dom przeznaczony jest do
wyburzenia. - Te protesty to dla nas niedz
wiedzia przysługa. My chcemy mieć to ju\
za sobÄ…
- wtrÄ…ca Andrzej Starzyk. - I nie \
yczymy sobie, \
eby protestujÄ…cy wypowiadali siÄ™ w naszym
imieniu - dodaje. Stanisława Bafia miała ju\
wypatrzony nowy dom, czekał na nią do
czerwca, bo wtedy GDDKiA deklarowała wypłatę odszkodowań.
- Dom mi przepadł. Co teraz? - denerwuje się.
-Ludzie majÄ… ju\
wypatrzone domy, niektórzy podpisali wstępne umowy. Teraz muszą
rezygnować - mówi Agata Pawlikowska.
- Coraz trudniej kupić jakiś budynek w Zakopanem, te protesty spowodują, \
e pozostanÄ…
nam domy w Maniowach albo Bustryku.
Poza tym ceny ciągle rosną - martwi się Witold Chyc. - Biegły wyznaczony przez GDDKiA
wycenił mój budynek znacznie poni\
ej ceny rynkowej, jeśli wykupy będą dalej
wstrzymywane, stracimy jeszcze więcej - obawia się Włodzimierz Mentel, który ma dom na
Starym Kamieńcu. - Nikomu z nas ta  zakopianka nie jest na rękę, ale ta modernizacja jest
nieunikniona, te protesty tylko wszystko spowalniajÄ…. Chcemy to ju\
mieć za sobą - tłumaczy
pan Witold. Właściciele obawiają się te\
, \
e kolejne zmiany w projekcie spowodujÄ…, \
e ich
domy pozostaną, a wtedy będą musieli mieszkać przy  zakopiance . Twierdzą, \
e ju\
teraz
nie da siÄ™ \
yć w tej okolicy z powodu ciągłych korków i du\
ej liczby samochodów. Po
otwarciu okna, zamiast górskiego powietrza, wdychają spaliny.
Warszawa w końcu chce rozmawiać z protestującymi i poznać ich alternatywną koncepcję,
burmistrz Bąk  który powinien reprezentować mieszkańców, protestujących traktuje jak
wrogów, a na ich kontrprojekt  nawet nie chciał spojrzeć podczas niedawnego spotkania.
" RATOWANIE CZY ZAGA
ADA
Zabytkowe szałasy na Polanie Podokólne niszczeją. Z ka\
dym rokiem ich ubywa. Czy
pomysł przetworzenia zabytkowej osady w domki pod wynajem je uratuje?
Polanę Podokólne mieszkańcy wsi otrzymali w gromadzkie u\
ytkowanie pod koniec XIX
wieku w zamian za utracone polany i hale tatrzańskie. Z Tatr przenieśli swoje szałasy i w ten
sposób ok. 2 km za Jurgowem powstała wioska letnia, do której przenoszono się z bydłem w
sezonie letnim. Ka\
dy gazda miał tam swój szałas, w którym była wydzielona część dla
pasterza i część dla bydła. Przez dzień jurgowianie wspólnie wypasali zwierzęta, a
wieczorem kwitło przy ogniskach \
ycie towarzyskie. Dziś część obiektów słu\
y jako
magazyny, część została odsprzedana osobom spoza Jurgowa, część zniknęła z polany.
Dziś praktycznie wszystkie wymagają większych lub mniejszych remontów. Na przełomie lat
70. i 80. część z nich pod nadzorem Muzeum Tatrzańskiego została wyremontowana. Na 56
zinwentaryzowanych wtedy szałasów, ministerialnych pieniędzy starczyło dla 28 obiektów.
Ju\
kilka lat temu powstał pomysł, \
eby letnią wioskę w Jurgowie zaadaptować pod turystów.
Ka\
dy pomysł, który doprowadzi do uratowania tych obiektów, jest dobry. Na wypas nie ma
ju\
szans, ich funkcja pasterska zaniknęła, zostałaby zamieniona na mieszkalną. Standard w
środku zmieniłby się, ale architektura zostałaby zachowana. O turystycznym
zagospodarowaniu szałasów myśli spółka  Hawrań , którą zało\
yli jurgowianie, budujÄ…cy we
3
wsi kompleks narciarski. Powstaje on właśnie vis a vis Polany Podokólne. Liczą, \
e z
pomocą funduszy unijnych uda im się przekształcić szałasy w domki pod wynajem. To
jednak dalszy etap inwestycji. Na razie przeciwległy stok chcą zapełnić wyciągami.
" TU SI
NARODZIA
STYL ZAKOPIAC
SKI
 Koliba - pierwszy dom w stylu zakopiańskim według projektu Stanisława Witkiewicza ma
ju\
110 lat.  KolibÄ™ budowano w latach 1892-1894 dla Zygmunta Gnatowskiego, ziemianina
z Jakimówki w guberni kijowskiej, absolwenta Wy\
szej Szkoły Rolniczej w Dublanach, który
przyjechał do Zakopanego leczyć gruz
licę. Dom budowali górale: Maciej Gąsienica Józkowy
- wówczas jedyny koncesjonowany majster ciesielski oraz Jasiek Stachoń, Staszek Bobak i
Klimek Bachleda. Snycerka jest dziełem Wojciecha Brzegi i Józefa Kasprusia Stocha.
Początkowo Gnatowski zamierzał wybudować sobie tradycyjną chałupę góralską, ale
Witkiewicz przekonał go do zmiany planów. Pisał do niego:  (...) chata zbudowana przez
 Pana , nie byłaby czym innym, ni\
chata budowana przez  Chłopa , byłaby tylko jej kopią,
powtórzeniem, nie zaś rozwinięciem jej form (...) . Właściwie Stanisław Witkiewicz nie
wykonał projektu Koliby, a jedynie rysunki i szkice, które pozwoliły na stopniową budowę.
Wykorzystał w niej charakterystyczne proporcje podhalańskiej chałupy, zrębową konstrukcję
ścian i półszczytowy dach w kilku ró\
nych kompozycjach. Ostatecznie dom Zygmunta
Gnatowskiego miał być swoistym połączeniem tradycyjnej budowli góralskiej i letniskowej
willi, nawet z pewnymi analogiami do stylu  szwajcarskiego .  Koliba została wyposa\
ona w
stylowe meble, tkaniny oraz inne przedmioty codziennego u\
ytku specjalnie zaprojektowane
dla Zygmunta Gnatowskiego.  (...) Styl góralski dostarcza doskonałych i charakterystycznych
wiązań nóg, nie tylko do stołów, lecz równie\
biur, biurek, do Å‚aw i szafek, stojÄ…cych przy
łó\
kach (...) - pisał w  Stylu zakopiańskim Stanisław Witkiewicz. Wyposa\
enie projektował
te\
właściciel  Koliby . Meble wykonywał Józef Giewont, którego Witkiewicz uwa\
ał za
najlepszego stolarza w Zakopanem. Swój udział miał równie\
Kazimierz Sieczka i Andrzej
Krzeptowski. Niektóre meble zdobił ornamentami Józef Kaspruś Stoch. Niemal wszyscy
zatrudniani przez Witkiewicza byli absolwentami Szkoły Przemysłu Drzewnego. Niestety, nie
zachowało się pierwotne wyposa\
enie Koliby. Uroczystość poświęcenia domu odbyła się w
lipcu 1894 roku. OdtÄ…d  KolibÄ™ uwa\
ano za przykład stylu rodzimego w architekturze
drewnianej. Z czasem - z nieznanych przyczyn -  KolibÄ™ rozbudowano. W 1901 roku od
strony zachodniej dobudowano parterowe skrzydło z osobnym wejściem i wy\
kÄ… z pokojami.
Autorem projektu był prawdopodobnie Tadeusz Prauss. Stanisław Witkiewicz określił to
przedsięwzięcie jako  przerobienie zupełne . W 1906 roku w Jakimówce zmarł Zygmunt
Gnatowski, w testamencie zapisując Muzeum Tatrzańskiemu swoje zbiory etnograficzne,
biblioteczne oraz 10 tys. koron z przeznaczeniem na fundusz budowy murowanego gmachu
muzealnego. Po śmierci Gnatowskiego  Koliba została sprzedana i funkcjonowała jako
pensjonat. Ostatnim właścicielem był generał Marian Linde, który dom zadłu\
ył i zaniedbał.
W 1935 roku wystawiono go na licytację.  Koliba przeszła na własność Kolejowego
Przysposobienia Wojskowego z Warszawy, które - zmieniając wnętrze i elewację północną -
zaadaptowało ją na dom wczasowy. W okresie okupacji była tu siedziba Hitlerjugend. Po II
wojnie światowej - jako spadkobierca - właścicielem  Koliby został Związek Zawodowy
Pracowników Kolejowych PRL, który przekazał dom Funduszowi Wczasów Pracowniczych.
W latach 1954-1981 - w  Kolibie znajdował się dom dziecka. W tym okresie naprawy i
remonty domu bez uzgodnień konserwatorskich doprowadziły do dewastacji willi, a
póz
niejszy stan wojenny uniemo\
liwił podejmowanie jakichkolwiek decyzji. Dopiero w 1985
roku na podstawie porozumienia ze związkami zawodowymi, Muzeum Tatrzańskie
wydzier\
awiło  Kolibę na 10 lat, zobowiązując się wykonać pełny remont konserwatorski i
zaadaptować dom na Muzeum Stylu Zakopiańskiego.
Opracowanie dokumentacji konserwatorskiej i kapitalny remont zajęły kilka lat. Ostatnie
prace wewnątrz willi wykonano w 1993 roku, a otwarcie muzeum nastąpiło 4 grudnia. W
1995 roku Muzeum Tatrzańskie kupiło  Kolibę od federacji związków zawodowych.
Oprac. graficzne, redakcja i skład: Zbigniew Muszyński
4