Materiały niebezpieczne  przewozy transgraniczne
Po upływie sześciu lat prac ekspertów 1 lipca br. weszła w życie nowa wersja Umowy
Europejskiej w sprawie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych  ADR. Do końca
2002 r. potrwa okres przejściowy.
W czerwcu br. w A
agowie w woj. lubuskim obradowało kolejne forum transgraniczne
w sprawie materiałów niebezpiecznych.
Jak mówił Krzysztof Grzegorczyk  ekspert z Ministerstwa Transportu i Gospodarki
Morskiej  nowy podział tematyczny umowy, wydzielenie pełnego wykazu materiałów,
zmiana sposobu numeracji przepisów, to tylko niektóre efekty działalności nowelizacyjnej.
Jeśli do tego dodamy liczne zmiany redakcyjne, koncepcję doradcy ds. bezpieczeństwa,
otrzymamy zupełnie nowy stan prawny, który sukcesywnie zastąpi dotychczasowe przepisy.
Problematyka produkcji, magazynowania, transportu jest w Polsce coraz poważniej
traktowana m.in. dlatego, że nasz kraj dysponuje poważnym potencjałem przemysłu
chemicznego, w którym produkuje się i przetwarza lub magazynuje niebezpieczne substancje
chemiczne.
Krajowy przemysł chemiczny tworzy obecnie ponad 220 przedsiębiorstw
państwowych i ok. 14 000 prywatnych, ale kontakty z materiałami niebezpiecznymi ma wiele
innych zakładów. Ocenia się, że w 2015 r. wielkość ładunków niebezpiecznych sięgnie 40
mln ton.
W naszym kraju w 1996 r. wydarzyło się 178 wypadków drogowych związanych z
przewozem towarów niebezpiecznych, w 1999 r. 92 (w tym rozszczelnienie cystern  25), w
r. ub.  51 (rozszczelnienie  10). Liczby te wskazują na poprawę bezpieczeństwa.
Województwo lubuskie ze względu na transgraniczne położenie charakteryzuje duży
ruch pojazdów, w tym i przewozów materiałów niebezpiecznych.
W 1999 r. doszło na drogach do 364 zdarzeń, w których jednostki Państwowej Straży
Pożarnej usuwały różnorodne zanieczyszczenia z powierzchni. Dwanaście razy
zanieczyszczenia przeniosły się na środowisko.
W następnym roku PSP interweniowała 3983 razy, jednakże zanieczyszczenie
środowiska wystąpiło tylko w 11 przypadkach.
Rzadziej spotykanym problemem jest nielegalna utylizacja, a nawet porzucenie bez
nadzoru trujących związków chemicznych.
Na przykładzie Ziemi Lubuskiej
Na terenie województwa zlokalizowanych jest obecnie 56 składowisk odpadów
komunalnych i zakładowych.
W ocenie dr. Z. Lewickiego, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, na
żadnym z nich, poza deponatorem w Chróściku, nie można składować odpadów
niebezpiecznych, co oznacza, że województwo jest słabo przygotowane do składowania i
przechowywania odpadów niebezpiecznych. Brak jest pełnego rozpoznania zgromadzonych
substancji chemicznych w zakładowych i szkolnych magazynkach laboratoryjnych.
Na terenie woj. lubuskiego istnieją cztery mogielniki zlokalizowane w Lipnie, Lutolu
Suchym, Smolinach i Żabicach. Znajdują się one w stanie zorganizowanej likwidacji.
Z racji położenia województwa występują także problemy transgranicznego transportu
materiałów niebezpiecznych.
Przed prawie dziesięciu laty Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze nawiązał
współpracę z niemiecką inspekcją pracy kraju związkowego Brandenburg w RFN.
Jednym z przykładów tej współpracy jest organizowanie przez Okręgowy Inspektorat
Pracy w Zielonej Górze i Urząd Ochrony Pracy i Techniki Bezpieczeństwa w Cottbus
przemiennie, w cyklach dwuletnich, na terytorium obu stron konferencji poświęconych
problemom produkcji opakowań, transportu i kontroli w sferze materiałów niebezpiecznych.
W czerwcu br. było to już IV Forum. Na otwarcie obrad szefowie współpracujących
jednostek  Franciszek Grześkowiak, Okręgowy Inspektor Pracy i Berthold Langer,
Kierownik Urządzeń w Cottbus, omówili szereg aspektów tej współpracy nie ograniczając się
tylko do problematyki poruszonej na forum.
W Forum wzięło udział 70 osób reprezentujących obie inspekcje, straż pożarną,
policję, służby celne, straż graniczną, inspekcję sanitarną i ochrony środowiska, producentów
i przedsiębiorstwa transportowe.
Z wystąpień inspektorów A. Świątkowskiego i Z. Trzcińskiego (Polska) oraz W.
Storma (RFN) wynikało, że różnych nieprawidłowości jest wciąż za dużo. Kontrole
prowadzone wspólnie ze strażą graniczną wykazały po obu stronach granicy zastrzeżenia
dotyczące ok. 38 42% transportów.
Niepokój uczestników wbudzał fakt, że pojazdy z materiałami niebezpiecznymi stoją
przed przejściami granicznymi w kolejkach razem z innymi pojazdami ciężarowymi. Te
postoje są niejednokrotnie bardzo długie, a wybuch któregoś z ładunków może spowodować
nieobliczalne konsekwencje. Dobrym przykładem rozwiązania przejazdu dla materiałów
niebezpiecznych jest Olszyna na zachodniej granicy, a także terminale transportowe.
Pozytywnie należy ocenić nadzór Urzędu Marszałkowskiego nad instytucjami
szkolącymi i samo szkolenie prowadzone w jednostkach Zakładu Doskonalenia
Zawodowego.
Nadal budzi wiele niejasności obowiązujący w Polsce system klasyfikacji
niebezpiecznych produktów chemicznych charakteryzowany trzema przepisami 
rozporządzeniem MZiOS z 10.09.1997 r., rozp. MSW z 3.11.1992 dot. ochrony
przeciwpożarowej i rozp. MTiGM z 5.06.1999 w sprawie transportu materiałów
niebezpiecznych.
Zgodnie z nowymi przepisami ADR powinniśmy zintensyfikować szkolenie
specjalistów (doradców) ds. materiałów niebezpiecznych.
Interesujące, możliwe do wykorzystania doświadczenia zaprezentowali w tym zakresie
przedstawiciele BASF Schwarzheide, DEKRA Stuttgart i AAS Aachen.
System bezpieczeństwa chemicznego
Podstawą systemu bezpieczeństwa chemicznego rozciągniętego na kraje Unii są dwie
dyrektywy. Pierwsza z nich to 67/548/EC, która wprowadziła system klasyfikacji
niebezpiecznych substancji chemicznych dostarczonych na rynek, druga 94/55/EC, będąca
wdrożeniem Umowy ADR do prawa unijnego, wprowadzająca jednolity system
bezpieczeństwa opierający się na zaleceniach Komitetu Ekspertów ONZ.
W Polsce potencjał krajowego systemu ratowniczego, głównie Państwowej Straży
Pożarnej, stopniowo rośnie, co pozwala na coraz bardziej sprawne prowadzenie akcji
ratowniczych w razie powstałych awarii w czasie transportu materiałów niebezpiecznych.
Wyposażenie służb ratowniczych w sprzęt i środki techniczne musi jednak poprawić się, gdyż
za dużo jeszcze starych rozwiązań. Istotną rolę w ratownictwie odgrywa szybkość
zaalarmowania służb ratowniczych oraz rozpoczęcia działań interwencyjnych. W latach
1998 2000 nastąpiło skrócenie czasu podjęcia akcji, co świadczy o poprawie funkcjonowania
ratownictwa chemicznego Państwowej Straży Pożarnej.
Taki wniosek można było wyprowadzić słuchając wystąpień przedstawicieli Straży
Pożarnej i Policji. To pozwala optymistyczniej spojrzeć na różne możliwości dostosowane do
ww. dyrektyw.
Wygłoszono łącznie 17 referatów, a uzupełniła je bogata dyskusja. W przyjętym na
zakończenie stanowisku uczestnicy sprecyzowali zadania dla wszystkich obecnych na forum
instytucji i organizacji.
Następne spotkanie za dwa lata w Cottbus.
Jerzy Szewczyk