www.whm.lt
PORADNIK
 100 zbiórek harcerskich
Autor: phm Albert Narwojsz HL
wice-komendant Wileńskiego Hufca Maryi
im. Pani Ostrobramskiej
Wilno
2012
Poradnik dla zastępowych i drużynowych  www.whm.lt
Druhno i druhu, byłem kiedyś zastępowym i drużynowym, więc dobrze wiem jak trudno jest
zaplanować i dobrze przeprowadzić zbiórkę. Często brakuje pomysłów do zorganizowania ciekawych i
pożytecznych zbiórek. Opracowałem poradnik, który ci pomoże w planowaniu i prowadzeniu zbiórek
harcerskich. Poradnik powstał na podstawie osobistego doświadczenia i informacji z Internetu. Materiał jest
rozdawany bezpłatnie w ramach szkolenia.
Planowanie zbiórek
Często myślimy sobie: Za tydzień zbiórka  mam jeszcze dużo czasu. Za dwa dni zbiórka 
dziś jestem zmęczony, więc jutro wszystko zaplanuję. Jutro zbiórka - dziś mam bardzo dużo lekcji, jutro na
przerwie cokolwiek wymyślę. 30 min do zbiórki  w szkole nie było czasu, więc coś tam przeprowadzę. Po
zbiórce  harcerzom się spodobało, więc wszystko OK. CZY NA PEWNO???
Z punktu widzenia harcerza/harcerki może zbiórka się udała, ale z punktu widzenia
drużynowego  czegoś brakuje. Była zabawa, ale nie było wychowania, które powinno kryć się za tą
zabawą. Dlatego każda zbiórka powinna być dokładnie przemyślana i przyszykowana.
Zasady dobrej zbiórki
Cel zbiórki  każda zbiórka powinna mieć swój cel. Co chcesz osiągnąć i co przekazać dla harcerzy?
Czego harcerze się nauczą, jakie wartości poznają, jakie umiejętności będą rozwijać?
Coś nowego  poprzez zbiórki kształtujesz harcerzy, więc zawsze powinno być coś nowego na zbiórkach.
Gdy powtarzasz  w kółko to samo  nie osiągniesz dobrych rezultatów.
Stałe elementy zbiórki  harcerze zazwyczaj stosują stałe elementy zbiórki: obrzędowe powitanie i
zakończenie, krąg rady, musztra i inne.
Przemienność form zbiórki  zbiórka nie może ciągnąć się w nieskończoność. W czasie zbiórki powinny
być bardziej i mniej dynamiczne formy (gawęda, gra, pląs, dyskusja, piosenka zdobywanie sprawności,
musztra, scenka itd.). Nie pozwól, by zbiórka zamieniła się w dwugodzinne słuchanie tego co mówisz lub
same pląsy.
Aktywność harcerzy  na zbiórce trzeba dać możliwość wykazać się dla harcerzy, żeby pokazali swoje
umiejętności i nauczyli się współpracować. Zawsze dawaj indywidualne i grupowe zadania dla harcerzy w
czasie zbiórki i między zbiórkami.
Podział pracy  Wiedz, że nie jesteś sam. Szykując zbiórki możesz się podzielić pracą z innymi. Pamiętaj,
że nie możesz wymagać od innych więcej niż od siebie.
Niedobre cechy zbiórki to:
Bezcelowość - zbiórka o niczym (bez celu i tematu).
Nieprzygotowana zbiórka   lanie wody , wymyślanie w trakcie zbiórki.
Monotonia  co tydzień to samo (jest nudno i nieciekawie).
1
Poradnik dla zastępowych i drużynowych  www.whm.lt
Formy pracy
Aby zbiórki były naprawdę dobre, warto stosować różne formy pracy harcerskiej oraz
zdobywanie sprawności:
Formy terenowe: gra, harc, zabawa, zwiad, rajd, pielgrzymka, wycieczka, ognisko, turniej, bieg na
orientację, sztafeta, techniki harcerskie (terenoznawstwo, samarytanka, sygnalizacja, węzły, szyfry),
zdobywanie sprawności (lekka stopa, łazik, wskazidroga, sygnalista, sanitariusz, sobieradek, przyjaciel lasu,
sportowiec, łucznik, piłkarz, kucharz polowy itd.)
Formy operowania słowem: kominek, koncert, gawęda, dyskusja, wykład, scenka, wywiad, piosenka,
recytacja wierszy, zdobywanie sprawności (aktor, śpiewak, recytator, językoznawca, milczek, negocjator itd.)
Formy umysłowe: konkurs, quiz, pokaz zdolności, krzyżówka, kalambur, sąd, gra planszowa, burza
mózgów, zdobywanie sprawności (szachista, przyjaciel książki, komputerowiec, znawca gier i zabaw itd.)
Formy towarzyskie: kawa i herbata, dyskoteka, piknik, bal przebierańców, wieczór taneczny, zdobywanie
sprawności (tancerz, grajek, znawca obrzędów i zwyczajów, krawiec itd.)
Formy wydawnicze: wystawa, plakat, kącik harcerski, gazetka, strona internetowa, album zdjęć, kronika,
porradnik, czasopismo, kalendarzyk harcerski, śpiewnik, zdobywanie sprawności (kronikarz, grafik
komputerowy, plastyk, fotograf, projektant itd.)
Formy patriotyczne: uroczysty apel, złożenie kwiatów i zapalenie znicz, wieczór pamięci, historia, warta,
zdobywanie sprawności (znawca historii, wartownik, mistrz musztry itd.)
Formy religijne: modlitwa, służba Bliz
nim, droga krzyżowa, msza harcerska, czytanie Ewangelii, opłatek,
dzień skupienia, zdobywanie sprawności (ministrant, dobry duszek, pomocna dłoń, wolontariusz itd.)
Formy pogłębiania wiedzy: kursy, szkolenia, warsztaty, seminarium, konferencja, prezentacja, zdobywanie
sprawności (organizator kursów, mistrz technik harcerskich itd.)
Elementy zbiórki
1. Obrzędowe rozpoczęcie.
2. Temat zbiórki (gawęda, gra, techniki, zajęcia plastyczne, zdobywanie sprawności itd.)
3. Piosenka
4. Zadania indywidualne lub grupowe
5. Zabawa, pląs, konkurs
6. Musztra
7. Zadanie międzyzbiórkowe (samodoskonalące)
8. Sprawy bieżące i ogłoszenia
9. Obrzędowe zakończenie
Jak często organizowane są zbiórki?
Zbiórka Jak często?
Drużyny Raz w miesiącu
Zastępu Raz w tygodniu
Zastępu zastępowych Raz w 2 tygodnie
Rady drużyny Raz w 2 tygodnie
2
Poradnik dla zastępowych i drużynowych  www.whm.lt
Formularz zbiórki
Pomysły na zbiórkę
Wszędzie dokoła nas jest mnóstwo potencjalnych tematów: zbiórek, gawęd, obrzędowości.
Wystarczy się tylko uważnie rozejrzeć. Pomysły na zbiórkę można zaczerpnąć w książkach harcerskich, w
Internecie, w czasopismach, w telewizji, u starszych harcerzy itd. Tylko każdy temat zbiórki powinien się
łączyć z celem jaki chcemy osiągnąć. Zawsze musimy zadawać sobie pytanie  co chcemy przekazać dla
harcerzy?
Na przykład, jeśli wiemy, że nasi harcerze nie są zgrani jako zastęp, to musimy na zbiórkach
stosować więcej zadań i gier grupowych, żeby harcerze nauczyli się współpracować. Jeśli widzimy, że
harcerze bardzo dużo czasu spędzają przy grach komputerowych i w Internecie, to trzeba ich zachęcić do
bycia na łonie przyrody poprzez ciekawe zbiórki i nowe formy pracy. Dobrą metodą wychowawczą są
również zadania międzyzbiórkowe oraz wymagania na stopnie i sprawności.
Pomysły na zbiórki często mogą wyniknąć z zainteresowań harcerzy i harcerek. Warto z nimi
o tym porozmawiać. Chłopcy często lubią różnorodne gry i techniki harcerskie, zawody sportowe, rycerskie
lub indiańskie obrzędy, zdobywanie sprawności, wyprawy. Dziewczęta natomiast lubią robić różnorodne
wyroby, pogłębiać wiedzę, dyskutować na ciekawe tematy, zwiedzać, śpiewać, grać w gry i zabawy.
Pamiętaj, że zanim cokolwiek organizujesz musisz zadbać o bezpieczeństwo harcerzy i środowiska.
3
Poradnik dla zastępowych i drużynowych  www.whm.lt
Tematy zbiórek
1.  Harcerz  kto to?  nabór drużyny, zastępu, zachęcenie druhen lub druhów do wstąpienia do
harcerstwa, zapoznanie z harcerstwem, kilka ciekawych gier lub zabaw, album zdjęć harcerskich.
2.  My mamy prawo  wytłumaczenie punktów Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego, podanie
przykładów harcerskiego i nieharcerskiego zachowywania się, konkurs albo quiz. Gra z nagrodami
na sprawdzenie Prawa Harcerskiego. Krótka dyskusja.
3.  Obrzędowy piec  ustalenie obrzędów w zastępie/drużynie (okrzyk, piosenka, godło, proporzec,
powitanie, znaki specjalne, kronika, sztab leśny, przyjmowanie do zastępu/drużyny itd.).
Projektowanie proporca i założenie kroniki. Sieć alarmowa.
4.  Historyczna gra terenowa  zapoznanie z historią harcerstwa za pomocą gry terenowej, gdzie
patrole zbierają układankę historii harcerstwa. Podsumowanie. Zadania indywidualne.
5.  Powitanie jesieni  robienie dekoracji harcerskich z darów jesieni, nauka układania ognisk,
smażenie kiełbasek i ziemniaków przy ognisku.
6.  Symbolika  gawęda o lilijce i krzyżu harcerskim, wytłumaczenie odznak harcerskich i
instruktorskich, rysowanie lilijki i krzyża, krzyżówka o symbolice.
7.  Sprawności harcerskie  zapoznanie harcerzy ze sprawnościami, zasady zdobywania
sprawności, o wyszywaniu sprawności na mundurze, ustalenie jakie sprawności będą zdobywane.
Gry na rozruszanie. Zadania indywidualne, np: napisanie wymagań na sprawność.
8.  Drogowskazy  przedstawienie znaków patrolowych, gra na sprawdzenie, punkt obserwacyjny,
ocena odległości, orientacja w lesie bez kompasu. Zdobywanie sprawności  Wskazidroga.
9.  Zbiórka integracyjna  gawęda o braterstwie i przyjaz
ni, gry towarzyskie, poczęstunek z kawą i
herbatą.
10.  Tropami zwierząt i roślin  rozpoznawanie śladów zwierząt, rozpoznawanie rodzajów drzew,
maskowanie się, chodzenie bezszmerowe. Sprawności: Lekka, stopa, Przyrodoznawca.
11.  Węzły  obrzędowość Marynarzy, szkolenia węzłów i praktyczne ich zastosowanie. Zadania na
sprawdzenie. Zdobywanie sprawności  Znawca węzłów.
12.  Harcerz w lesie  budowa szałasu, rozstawianie namiotu. Zdobywanie sprawności  Sobieradek.
13.  Jak pakować plecak  co wziąć ze sobą na biwak?, prawidłowe pakowanie plecaka, składanie
koca i śpiwora. Zawody na sprawdzenie. Zdobywanie sprawności  A
azik.
14.  Konkurs wiedzy harcerskiej  konkurs na sprawdzenie wiedzy harcerskiej i musztry (z
nagrodami).
15.  Film harcerski  pokaz pouczającego filmu, gawęda do tematu, gry na rozruszanie.
16.  Teatrzyk  przyszykowanie scenki na wybrany temat. Wykonanie strojów. Przedstawienie.
Zdobywanie sprawności  Aktor, Krawiec.
17.  Historyczne postacie  np: Robert Baden-Powel, Andrzej i Olga Małkowscy, Wincenty
Frelichowski. Zabawa na sprawdzenie wiedzy.
4
Poradnik dla zastępowych i drużynowych  www.whm.lt
18.  Dzień dobrych uczynków  wyjaśnienie służby i jej znaczenia, pomoc potrzebującym w
miejscowości, podsumowanie dobrych uczynków. Zdobywanie sprawności  Dobry duszek.
19.  Zwiady - zwiady pobliskich miejscowości, poznanie historii i tradycji mieszkańców. Kilka zadań
dla patroli.
20.  Terenoznawstwo  szkolenia posługiwania się mapą i kompasem, określanie stron świata,
gwiazda polarna, pomiary wysokości drzewa i szerokości rzeki. Zadania praktyczne. Gra na
sprawdzenie. Sprawność  Obserwator, Terenoznawca.
21.  Samarytanka  zaproszony gość pokazuje podstawy pierwszej pomocy i kompletowanie apteczki.
Gra na utrwalenie wiedzy z okazania pierwszej pomocy. Sprawności: Higienista, Sanitariusz.
22.  Sygnalizacja  nadawanie alfabetu Morse a chorągiewkami i dymem. Sprawności: A
ącznik,
Sygnalista.
23.  Szyfry  nauka szyfrowania i odszyfrowywania posługując się różnymi szyframi. Sprawność 
Znawca Szyfrów.
24.  Dzień św. Jerzego  obrzędowość rycerska, stroje i broń przyszykowane zawczasu. Legenda o
św. Jerzym. Inscenizacja turnieju rycerskiego i pojedynków. Zdobywanie sprawności  Włócznia św.
Jerzego.
25.  Wieś indiańska  poznanie kultury indiańskiej, zrobienie strojów, łuków itd. Zdobywanie
sprawności A
ucznika.
26.  Stopnie harcerskie  przedstawienie stopni harcerskich, przykłady wymagań na stopnie, rola
opiekuna stopnia. Zadanie - napisać wymagania na stopień albo omówić już wykonane wymagania
próby.
27.  Dzień Myśli Braterskiej  przyszykowanie kartek z pozdrowieniami i życzeniami dla drużyn i
instruktorów.
28.  Powstanie Styczniowe  gawęda o powstaniu styczniowym. Wyprawa narciarska. Zdobywanie
sprawności  Narciarz, Saneczkarz.
29.  Akcja pod Arsenałem  historia Szarych Szeregów, robienie plakatów, dyskusja o dawnym i
współczesnym harcerstwie.
30.  Sąd  harcerze są podzieleni na role rozpatrują kilka zawczasu przyszykowanych rozpraw
sądowych. Każda ze stron opierając się na znanych faktach próbuje udowodnić winę i odwrotnie.
31.  Pokaz zdolności  konkurs na pokazanie własnych zdolności lub talentów (śpiew, taniec, jakieś
wyroby, coś co z trudnością mogą zrobić inni).
32.  Pamięć o poległych  sprzątanie zaniedbanych grobów na cmentarzu, zapalenie znicz, modlitwa.
33.  Warsztaty kulinarne  współtworzenie potraw i smakołyków. Konkurs na najlepszego kucharza.
Zdobywanie sprawności kucharza.
34.  Rajd rowerowy  kilkugodzinna wyprawa do pobliskich miejscowości w celu lepszego poznania
historii i geografii okolic.
35.  Bieg na orientację  dobrze zaplanowany bieg z mapą i kompasem w celu ćwiczenia orientacji w
terenie. Zdobywanie sprawności  Lekka stopa, Terenoznawca.
5
Poradnik dla zastępowych i drużynowych  www.whm.lt
36.  Bal przebierańców  tematyczna dyskoteka z harcerkami, konkurs na najlepszy strój. Np:
Harcerskie Andrzejki.
37.  Święto Niepodległości  odwiedzenie miejsc poległych żołnierzy w obronie Ojczyzny. Zapalenie
znicz. Gawęda o miłości do Ojczyzny.
38.  Kącik harcerski  przyszykowanie kącika harcerskiego w szkole, żeby zapoznać innych z
harcerstwem.
39.  Pionierka obozowa  zbiórka przedobozowa, gdzie harcerze uczą sie robić prycze, rozstawić
dziesiątkę i mniejsze namioty. Zdobywanie sprawności  Sobieradek obozowy, Technik.
40.  Mikołajki  każdy harcerz i harcerka szykuje niedrogi prezent dla osoby, którą losowo wyciągnął
na poprzedniej zbiórce. Wymiana prezentami, kolędy, słodki poczęstunek. Zabawy w świątecznym
nastroju.
41.  Dzień sportu  różnorodne zawody sportowe między zastępami, metoda współzawodnictwa i
współdziałania. Sprawności sportowe.
42.  Jasełka  przyszykowanie występu dla rodziców na koncert Bożonarodzeniowy.
43.  Szkicowanie  nauka robienia szkicu terenu. Szkic azymutowy trasy gry terenowej. Zdobywanie
sprawności  Szkicowiec, Topograf.
44.  Obóz już wkrótce  zbiórka przygotowawcza do obozu, obrzędowość, ekwipunek, podział prac,
sprawności na obozie.
45.  Dzień skupienia  zbiórka w okresie Wielkiego Postu. Gra polegająca na odkrywaniu urywków z
Pisma Świętego. Krzyżówka na sprawdzenie wiedzy religijnej.
46.  Majsterkowanie  robienie dekoracji do harcówki z papieru, ze skóry, z drewna, z darów lasu.
Zdobywanie sprawności  Plastyk.
47.  Dzień Dziecka  odwiedzenie dzieci z Domu Dziecka, wspólne zabawy, śpiewy i obcowanie.
48.  Kto ty jesteś? Polak mały...  historia odzyskania Niepodległości. Kalambur o słynnych
postaciach historycznych Polski.
49.  Sztuki walki Dalekiego Wschodu  mini kurs samoobrony prowadzony z pomocą instruktora
albo nauczyciela.
50.  Pudełko zwane wyobraz
nią  gra na wyobrażenie przyszłych wynalazków, kalambur
(pokazywanie bez słów), dyskusja, rzucanie szybkich propozycji na wybrany temat ( burza mózgów )
np,: co zrobić, żeby nasza drużyna się wzmocniła? Jakie cechy powinien posiadać drużynowy?
51.  Poznaj stolicę  wycieczka po Wilnie. Poznanie historii Wilna i najważniejszych zabytków.
52.  Wielkie odkrycia geograficzne  każdy harcerz krótko opowiada o państwie, które chciałby
odwiedzić i poznać, konkurs wiedzy geograficznej, kalambur o państwach. Zdobywanie sprawności
 Znawca geografii.
53.  Internet  zapoznanie harcerzy z zaawansowanym wyszukiwaniem informacji (np. Google
Advanced Search), każdy harcerz szuka w Internecie 2 ciekawe pomysły na zbiórki i pisze krótki
plan tych zbiórek.
6
Poradnik dla zastępowych i drużynowych  www.whm.lt
54.  Zmysły  różnorodne gry i zabawy na ćwiczenie zmysłów (węch, wzrok, dotyk, słuch, smak). Np:
rozpoznanie zapachów przypraw i smaku potraw, gra z zawiązanymi oczami  ślepa kura ,
rozpoznanie przedmiotów poprzez dotyk, rozpoznawanie dz
więków.
55.  Tropienie  nauka rozpoznawania śladów zwierząt, gra: jeden patrol wyrusza w drogę
zostawiając prawdziwe i błędne ślady, drugi patrol stara się go znalez
ć. Zdobywanie sprawności 
Tropiciel.
56.  Ratownictwo  harcerze szukają w lesie zranionego człowieka, okazują pierwszą pomoc przy
złamaniach, sporządzają nosze i transportują, stosują węzeł ratowniczy, uczą się prawidłowo robić
masaż serca, ratują po ukąszeniu węża lub po zatruciu gazem itd. Zdobywanie sprawności 
Ratownik.
57.  Zdrowe odżywianie się  przykłady zdrowego odżywiania się, niebezpieczne produkty, ułożenie
jadłospisu, pokazywanie zdrowych produktów bez słów.
58.  Kolędowanie  przebrani w jasełkowe stroje harcerze chodzą po domach, recytują wiersze i
śpiewają kolędy.
59.  Fotografia  podstawy fotografii, nauka robienia zdjęć, stworzenie albumu zastępu. Zdobywanie
sprawności  Fotograf.
60.  Klip  harcerze zapoznają się z filmowaniem i filmują klip reprezentacyjny o zastępie lub
drużynie. Filmują apel, ognisko, grę, komentarze lub pozdrowienia itd. Zmontowany klip umieszczają
na stronie internetowej. Zdobywanie sprawności  Wideo operator.
61.  Festiwal  kilka zastępów organizują konkurs piosenki. Zapraszają instruktorów do oceny.
Zdobywanie sprawności  Śpiewak, Grajek.
62.  Szachownica  wytłumaczenie zasad gry w szachy i warcaby. Mini turniej wśród harcerzy z
nagrodami. Zdobywanie sprawności  Szachista.
63.  W świecie książek  harcerze przynoszą ostatnio przeczytaną książkę i starają się ją jak najlepiej
zareklamować. Zdobywanie sprawności  Przyjaciel książki.
64.  A
yżworolki  wypad na łyżwy lub łyżworolki, gawęda  Sport  to zdrowie , zawody na
łyżworolkach.
65.  Ekologia  gawęda o ochronie środowiska, przyszykowanie scenki  Harcerz miłuje przyrodę ,
rozpoznawanie ziół leczniczych.
66.  Akcja zarobkowa  harcerze szykują kartki świąteczne lub kalendarzyki harcerskie i sprzedają je
po mszy przy kościele.
67.  Park wodny  zbiórka relaksowa w parku wodnym, nauka pływania i atrakcje.
68.  3 maja  gawęda o znaczeniu Konstytucji 3 maja, zbudowanie masztu, uroczysty apel i
wciągnięcie flagi na maszt.
69.  Armia Krajowa  gra terenowa z obrzędowością wojenną w celu poznania historii Armii Krajowej.
70.  Moje Hobby  gawęda o zainteresowaniach, harcerze opowiadają jakie mają hobby i
przedstawiają plakaty o swoich zainteresowaniach.
7
Poradnik dla zastępowych i drużynowych  www.whm.lt
71.  Warsztaty dziennikarskie  przedstawienie pracy dziennikarskiej, zadania praktyczne,
inscenizacja wywiadów na różne tematy, zrobienie gazetki harcerskiej. Zdobywanie sprawności 
Dziennikarz.
72.  Muzeum  odwiedzenie muzeum w zależności od zainteresowań, np: muzeum władców, sztuki,
techniki.
73.  Służba w środowisku  gawęda o służbie, sprzątanie parku lub placu zabaw w miejscowości.
74.  Grzybobranie  nauka o dobrych i złych grzybach, wypad na grzyby, ugotowanie zupy grzybowej
w lesie. Zdobywanie sprawności  Przyjaciel lasu, Grzybiarz.
75.  Droga krzyżowa  harcerze prowadzą w kościele drogę krzyżową, czytają stacje, prowadzą
śpiewy.
76.  Pokaz mody  harcerze szykują 2 lub 3 stroje i demonstrują na podium, dyskusja: jakie ubrania
są teraz modne?
77.  Skarb piratów  szukanie skarbu piratów z pomocą mapy, określanie skali mapy, dokładne
pomiary odległości na mapie, wyliczanie kroków do skarbu. Zdobywanie sprawności  Wideo
operator.
78.  Unia Europejska  wykład o Unii Europejskiej, bieg na sprawdzenie wiedzy o UE.
79.  Powitanie wiosny  ognisko w formie uczty szlacheckiej, poznanie tradycji i obyczajów szlachty
XVII-XVIII wieku, smażenie szaszłyka.
80.  Wyścigi rowerowe  wyścigi rowerowe z mapką po bezpiecznej trasie leśnej, polegają na
zbieraniu wstążek w kilku punktach. Podstawy reperacji roweru. Zdobywanie sprawności 
Rowerzysta.
81.  Focus-pokus  harcerze szykują  magiczny trick, który zademonstrują innym na najbliższym
wyjez
dzie.
82.  Analiza siebie  zbiórka z elementami psychologii, gawęda o pracy nad sobą i stopniowaniu
trudności, analiza SWOT, napisanie postanowień albo wymagań na stopnie. Zdobywanie
sprawności  Skała Ducha, Twórca siebie.
83.  Cywilizacje świata  harcerze przedstawiają przyszykowane przed zbiórką informacje i obrazki
o różnych cywilizacjach świata, np: grecka, rzymska, chińska, arabska, Azteków, Majów itd.
Harcerze zadają pytania sobie nawzajem podczas prezentacji.
84.  Przyjęcie do pracy  harcerze przychodzą na rozmowę o pracy i starają się jak najlepiej
zaprezentować swoje zdolności i cechy charakteru, żeby otrzymać daną pracę. Zdobywanie
sprawności  Negocjator.
85.  Wieczornica  wieczór literacki poświęcony jakiekolwiek osobie albo rocznicy wydarzeń, np:
Powstanie Warszawskie, Tryptyk Rzymski Jana Pawła II.
86.  Gość zbiórki  zaproszony gość (np. Instruktor, starszy harcerz) prowadzi zbiórkę i dzieli się
doświadczeniem z młodszymi harcerzami.
87.  Bieg harcerski  bieg na zamknięcie próby na stopień, sprawdzenie wiedzy harcerskiej i technik.
8
Poradnik dla zastępowych i drużynowych  www.whm.lt
88.  Marsz na przełaj  pokonywanie trudnej trasy na skróty, nauka czołgania się, gry na ćwiczenie
celowości.
89.  Sumienność  gawęda o sumiennym wykonywaniu swoich obowiązków, sztafeta na
przypomnienie Prawa Harcerskiego, harcerze piszą sobie na kartce jakie rzeczy wykonują
sumiennie i starannie a jakie nie. Za tydzień każdy czyta sobie swoją kartkę.
90.  Podchody  jeden patrol wychodzi w teren i rozbija obozowisko, drugi  stara się podejść
niezauważony jak najbliżej.
91.  Charakter - gawęda o kształtowaniu charakteru, test na określenie typu charakteru (flegmatyk,
choleryk, sangwinik, melancholik), każdy harcerz podaje argumenty czy zgadza się z wynikami testu
czy też nie.
92.  Harce wodne  zdobywanie wodnych sprawności w obecności ratownika z łodzią, np:
moczynoga, pływak, wioślarz.
93.  Leśna olimpiada  igrzyska sportowe: biegi z przeszkodami, biegi w workach, rzuty w dal, rzuty
do celu, przeciąganie liny itd.
94.  Planowanie  krótki wykład o metodzie planowania (cel, pomysł, plan, podział prac, sprawdzenie,
podsumowanie), dyskusja o przyczynach braku czasu, przykłady planowania wolnego czasu.
95.  W krainie śmiechu  aktorskie przedstawienie śmiesznego opowiadania czy wydarzenia, konkurs
na najlepszy dowcip, kalambur.
96.  Wspinaczka - harcerze uczą się bezpiecznego wspinania się po linie (niewysoko), stosowanie
różnych węzłów. Mini zawody.
97.  Dobre maniery  nauka zachowywania się przy stole, w transporcie, w gościnie, na uroczystości,
podczas rozmowy. Inscenizacja zachowań w różnych sytuacjach.
98.  Bohater dnia codziennego  gawęda o Zawiszy Czarnym, mianowanie na rycerzy, ślubowania
rycerskie (o rycerskim zachowaniu i obronie słabszych).
99.  Alarm - zbiórka alarmowa na sprawdzenie gotowości. Utrwalenie wiedzy harcerskiej.
100.  Podsumowanie rocznej pracy  ognisko lub kominek, dzielenie się wspomnieniami i
wrażeniami z całorocznej pracy, pokaz albumów zdjęć lub prezentacja zdjęć przez projektor,
zastanowienie się: czego nam brakuje i co robimy w przyszłości?
9