panorama nie bia"ek ADDL albo zapobieganie ich wy- z Merckiem Acumen b´dzie w stanie wpro- twarzaniu. Próby usuwania powstajÄ…cych wadziç na rynek przeciwcia"a i szczepionki blaszek amyloidu sÄ… jego zdaniem chy- znacznie szybciej, niÅ» gdybyĘmy próbowali bione, a kiedy rozpoczyna si´ obumieranie to zrobiç samodzielnie wyjaĘnia Krafft. neuronów, na skutecznÄ… interwencj´ jest juÅ» Merck przeznacza dla firmy Acumen kwo- za póęno. To dla mnie oczywiste, Å»e oko"o t´ do 48 mln dolarów w zamian za prawa do 90% nak"adów przeznaczanych na badanie wytwarzanych przeciwcia" i drugie tyle, jeĘli choroby Alzheimera jest marnotrawione na uda si´ jej wyprodukowaç skutecznÄ… szcze- prace bez znaczenia twierdzi. pionk´. PieniÄ…dze te, w po"Ä…czeniu z finanso- W czasie formu"owania nowej teorii Krafft, waniem przez innych inwestorów, pozwolÄ… Klein i Finch uzyskali prawa patentowe do firmie Acumen opracowaç trzy inne metody ADDL i za"oÅ»yli w"asnÄ… firm´, Acumen Phar- zapobiegania chorobie Alzheimera z wyko- maceuticals, która ostatnio zawar"a porozu- rzystaniem bia"ka ADDL oraz stworzyç testy n mienie z firmÄ… Merck. Dzi´ki partnerstwu wykrywajÄ…ce wczesne oznaki choroby. Zimny wir ZAGADKA TAJEMNICZYCH PRŃDÓW WYJAÂNIONA. CHRISTINA REED Ä…siedzi zazwyczaj rzadko interesujÄ… si´ ry, ze wzgl´du na granice polityczne, po- tym, co dzieje si´ za p"otem ich posesji. mijano nawet dane satelitarne. Naukowcy SOd dziesi´cioleci Japonia i Korea Po- odkryli Zimny Wir Dok, uÅ»ywajÄ…c urzÄ…dzeÅ‚ "udniowa, badajÄ…c Morze JapoÅ‚skie (lub Mo- nazywanych odwróconymi echosondami, za- rze Wschodnie, jak nazywajÄ… je KoreaÅ‚czy- instalowanych na dnie morza od czerwca cy), zachowywa"y si´ podobnie. Zajmowa"y 1999 do lipca 2001 roku. si´ tylko tym, co dotyczy"o ich w"asnych stref UrzÄ…dzenia mierzy"y, ile czasu potrzebujÄ… ekonomicznych. Dopiero w roku 1999 oce- sygna"y, aby odbiç si´ od powierzchni wody i anografowie z tych dwóch krajów, wraz z ma- wróciç. Odst´p czasu zaleÅ»y od g´stoĘci wody, rynarkÄ… wojennÄ… Stanów Zjednoczonych, która zmienia si´ w zaleÅ»noĘci od temperatu- utworzyli zespó" do badaÅ‚ Morza JapoÅ‚skie- ry. Mitchell przetworzy" wyniki pomiarów aku- go, inicjujÄ…c pierwszy d"ugoterminowy pro- stycznych na profile temperatury i pr´dkoĘci ODNAWIANE jekt podwodnych badaÅ‚ jego cyrkulacji. prÄ…dów, jakie wyst´pujÄ… w Morzu JapoÅ‚skim. ZASOBY Ostatnio zespó" podsumowa" wyniki swo- W ciÄ…gu dwóch lat wir o Ęrednicy 60 km roz- Wiry sÄ… zwykle badane jej pracy. To, co odkryli badacze, zmienia przestrzenia" si´ wewnÄ…trz i na zewnÄ…trz pod wzgl´dem cech fizycznych, poglÄ…dy na procesy zachodzÄ…ce w akwenie basenu, rozpoczynajÄ…c w´drówk´ na pó"noc ale ostatnio analizuje si´ takÅ»e rozdzielajÄ…cym te dwa azjatyckie paÅ‚stwa: od wyspy Dok. Z ostatnich danych satelitar- ich wp"yw na biologi´ oceanu. wirujÄ…cy obszar zimnej wody w´druje tam nych wynika, Å»e to lokalne zjawisko pojawia Wiry oceaniczne sprzyjajÄ… i z powrotem, czego nikt wczeĘniej nie za- si´ i zanika co dziewi´ç lat. odnowieniu zasobów uwaÅ»y". Niezwyk"e zachowanie Zimnego Wi- Wiry wyst´pujÄ… w oceanach cz´sto jako pokarmowych regionu. MogÄ… ru Dok, nazwanego tak od jednej z wysp w zjawiska efemeryczne, ale niektóre, tak jak dostarczaç od 5 do 50% basenie Ullung, wyjaĘnia b"´dnie wczeĘniej Zimny Wir Dok, oraz te, które towarzyszÄ… produkcji pierwotnej otwartego interpretowany przebieg prÄ…dów w Morzu PrÄ…dowi Zatokowemu, powtarzajÄ… si´ cyklicz- oceanu mówi oceanograf JapoÅ‚skim, co moÅ»e mieç znaczenie dla ope- nie. Poznanie wirów jest waÅ»nym obszarem Claudia Benitez-Nelson racji wojskowych, Å»eglugi oraz rybo"ówstwa. badaÅ‚ zauwaÅ»a Tommy Dickey, specjali- z University of South Carolina. OdkryliĘmy, Å»e wir ten ma znaczny wp"yw sta od fizyki oceanu z University of California Wytypowanie konkretnego wiru na cyrkulacj´ w obr´bie ca"ego Morza Ja- w Santa Barbara. Jego zdaniem biogeoche- do badaÅ‚ jest trudne tak jak poÅ‚skiego mówi Douglas Mitchell z Naval mia wirów, a nawet ich fizyka, nie jest obec- przewidywanie huraganów. Research Laboratory (NRL) w Stennis Space nie w pe"ni zrozumia"a . Oceanografowie najcz´Ä˜ciej Center w Missisipi. Mitchell, który na poczÄ…t- Marynarka wojenna Stanów Zjednoczo- poszukujÄ… obszarów, gdzie ku tego roku na zjeÄ™dzie oceanografów Ame- nych, zainteresowana badaniami z powo- wiry powstajÄ… regularnie, rican Geophysical Union omawia" odkrycie dów strategicznych, zainwestowa"a w nie i przewidujÄ… ich tras´ za pomocÄ… satelity. Zimnego Wiru Dok, zauwaÅ»y", Å»e do tej po- 2 mln dolarów. Nic dziwnego: wiry zmieniajÄ… 12 ÂWIAT NAUKI CZERWIEC 2004 OCEANOGRAFIA panorama g´stoĘç wody, co moÅ»e zostaç wykorzystane jako kamuflaÅ» dla "odzi podwodnej. Zamiast rozchodziç si´ w linii prostej, dÄ™wi´ki z okr´tu za"amujÄ… si´ na wirze, fa"szujÄ…c wskazania so- Wyspa Ullung narów. ¸odzie podwodne mo- Wyspa Dok gÄ… si´ ukryç i podÄ…Å»aç za wirem Tworzy si´ mówi Mitchell. Zrozumienie Zimny KOREA Wir Dok formowania si´ wirów b´dzie PO¸UDNIOWA takÅ»e pomocne w interpretacji szumów akustycznych. Wyniki badaÅ‚ znajdÄ… zapew- ne zastosowanie w dzia"alnoĘci komercyjnej. Uwzgl´dniajÄ…c sys- temy cyrkulacji, Å»egluga mo- g"aby efektywniej planowaç tra- JAPONIA sy i zwi´kszyç wydajnoĘç. Pod prÄ…d p"ynie si´ droÅ»ej jak ujmuje to wspó"autor badaÅ‚ William Teague z NRL. i w Japonii. W drugim roku badaÅ‚ zimny ZIMNY WIR DOK powstaje, RównieÅ» rybacy sÄ… uzaleÅ»nieni od warun- wir wodny spowodowa" zmian´ pó"nocne- gdy zimne wody wciskajÄ… si´ ków fizycznych panujÄ…cych na Morzu JapoÅ‚- go kierunku ciep"ego prÄ…du, uniemoÅ»liwia- mi´dzy wyspy Ullung i Dok. skim, zw"aszcza podczas po"owów gatunków jÄ…c jego powrót przez pi´ç miesi´cy. W po- UtrzymujÄ…c si´ przez d"uÅ»szy czas, wraÅ»liwych na temperatur´. przednich latach rybacy obwiniali ch"odne zmienia kierunek przep"ywu Morze stanowi wysoko produktywny eko- zimy o pojawienie si´ zimnych prÄ…dów i ciep"ych wód i moÅ»e znacznie system, którym trudno zarzÄ…dzaç ze wzgl´- wynikajÄ…ce stÄ…d niÅ»sze po"owy. och"odziç wody mi´dzy KoreÄ… du na nierównomierne wyst´powanie gatun- Ustalenie, jak wir wp"ywa na po"owy oraz i JaponiÄ…. WielkoĘciÄ… wir ków ryb. Zrozumienie zaleÅ»noĘci mi´dzy na zasoby ryb w morzu, b´dzie przedmio- przypomina ten w Zatoce Zimnym Wirem Dok a organizmami wraÅ»li- tem dalszych badaÅ‚. Naukowcy japoÅ‚scy i Kalifornijskiej widoczny wymi na temperatur´ moÅ»e pomóc w zarzÄ…- koreaÅ‚scy zajmujÄ… si´ tym, nie baczÄ…c na dzi´ki planktonowi roĘlinnemu n dzaniu rybo"ówstwem zarówno w Korei, jak granice. (z prawej). Nokaut, i co dalej? DWIE HIPOTEZY NADPRZEWODZŃCEGO KLEJU OBALONE. GRAHAM P. COLLINS adprzewodniki wysokotemperaturowe, ĘwiadczeÅ‚ wynika, Å»e dwa waÅ»ne modele teo- mimo Å»e odkryto je 18 lat temu, wciÄ…Å» retyczne moÅ»na juÅ» wyeliminowaç. NsÄ… dla fizyków tajemnicÄ…. Ceramiczne W nadprzewodnikach niskotemperaturo- tlenki miedzi przewodzÄ… prÄ…d bez oporu w wych oddzia"ywanie odpowiedzialne za prze- temperaturze znacznie wyÅ»szej niÅ» zwyk"e p"yw prÄ…du jest przekazywane za poĘrednict- nadprzewodniki, lecz wciÄ…Å» o wiele niÅ»szej wem drgaÅ‚ dodatnio na"adowanych jonów od temperatury pokojowej. Fizycy wiedzÄ…, tworzÄ…cych sieç metalu. Ruch jednego elektro- Å»e nadprzewodnictwo w obu rodzajach ma- nu zaburza uporzÄ…dkowany uk"ad atomów, teria"ów jest wywo"ane "Ä…czeniem si´ elektro- co wp"ywa na inny elektron, który pojawi si´ nów w pary w jednym, wspólnym stanie w tym samym obszarze kilka mikrosekund kwantowym. Ale nie potrafiÄ… wyjaĘniç, jaki póęniej. Drgania sieci, tzw. fonony, zachowu- klej powoduje parowanie si´ elektronów w jÄ… si´ jak czÄ…stki, a ich emisja i absorpcja przez nadprzewodnikach wysokotemperaturowych. elektrony prowadzi do pojawienia si´ s"abe- Hipotez powsta"o duÅ»o, ale Å»adnej nie udo- go oddzia"ywania przyciÄ…gajÄ…cego. Fizycy na- wodniono. Z przeprowadzonych ostatnio do- zywajÄ… ten model teoriÄ… BCS, na czeĘç trójki CZERWIEC 2004 ÂWIAT NAUKI 13 FIZYKA SEAWIFS PROJECT, NASA GODDARD SPACEFLIGHT CENTER AND ORBIMAGE Zimna woda woda Ciep"a