ZAGADNIENIA OGÓLNE PUBLICZNEJ GOSPODARKI
FINANSOWEJ I PRAWA FINANSOWEGO
PODZIAA
POTRZEB LUDZKICH:
1) potrzeby zaspokajane indywidualnie(prywatnie)- wymagają starań osobistych
jednostki związane z działalnością prywatnej gospodarki rynkowej, produkcją,
popytem i podażą.
2) Potrzeby zaspokajane publicznie- wymagają aktywności państwa lub samorządu; są to
m.in.
" obrona kraju
" bezpieczeństwo wewnętrzne obywateli
" zapobieganie powodziom
" zapobieganie katastrofom
" zapobieganie epidemiom
" zwalczanie epidemii
" wymiar sprawiedliwości
" pomoc społeczna
3) potrzeby zaspokajane w systemie publicznym i indywidualnym- np. edukacja, usługi
zdrowotne.
Podział nie jest sztywny, ale ELASTYCZNY, sposób zaspokajania zależy od dominującej w
danym okresie koncepcji dotyczÄ…cej :
-roli państwa
-roli samorzÄ…du
-roli rynku
-roli jednostki
-znaczenia odpowiednich dóbr w życiu społecznym.
GOSPODARKA FINANSOWA PAC
STWA- jest to czerpanie, uzyskiwanie środków
pieniężnych oraz ich podział. Jest to działalność związana z gospodarką pieniężną.
PODZIAA
ŚRODKÓW PIENI
ŻNYCH- jest to kierowanie środków pieniężnych na
poszczególne cele i zadania.
FINANSE- są to stosunki społeczne powstające w związku z gromadzeniem i
wydatkowaniem środków pieniężnych. Wyrażają: formy, treści, przejawy i rezultaty
działalności finansowej, w ujęciu szerokim można mówić o finansach każdego podmiotu np.
państwa, ludności, organizacji społecznych, korporacji)
DOCHODY + WYDATKI= FINANSE PODMIOTU.
Art. 3.
Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich
rozdysponowaniem, a w szczególności:
1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;
2) wydatkowanie środków publicznych;
3) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
1
4) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu jednostki samorządu terytorialnego;
5) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;
6) zarządzanie środkami publicznymi;
7) zarządzanie długiem publicznym;
8) rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.
PRZEDMIOT PUBLICZNEJ GOSPODARKI FINANSOWEJ PAC
STWA:
= przymusowe(władcze) i nieodpłatne przejmowanie dochodów od obcych, prywatnych
jednostek gospodarczych i dokonywanie wydatków, związane ze świadczeniem usług i dóbr
zaspokajajÄ…cych potrzeby publiczne.
CECHY PUBLICZNEJ GOSPODARKI FINANSOWEJ PAC
STWA:
1.państwowa, a nie prywatna własność zasobów finansowych;
2. kategoria zaspokajanych potrzeb- publiczne
3. przymus państwowy lub nadrzędność państwa, a nie stosunki oparte na umowach
4. ekonomiczne stosunki podziału- redystrybucja dochodu narodowego, a nie ekonomiczne
stosunki wymiany;
5. administracyjny, polityczny im parlamentarny, a nie indywidualny proces podejmowania
decyzji w sprawach finansowych.
6. metoda budżetowa, tzn. usługa świadczona przez podmioty sektora publicznego nie jest
określona przez zysk, ale w trybie politycznej i administracyjnej procedury, która bazuje na
wspólnych, społecznych celach.
METODA BUDŻETOWA= PRZECIWIEC
STWO ZASADY RYNKOWEJ.
7. jest procesem ciągłym i stałym oraz niezbędnym elementem danej wspólnoty państwowej.
FUNKCJE
PUBLICZNEJ
GOSPODARKI
FINANSOWEJ
ODZIAA
YWANIA
REDYSTRYBUCYJNA-
FISKALNA-
NA STOSUNKI SPOA
. I GOSP.
Przejmowanie środków od
Dostarczanie państwu lub
-poszczególne formy dochodów np.
jednych podmiotów i
samorządom terytorialnym podatki rożne rodzaje i kierunki
przekazywanie innym. Prowadzi
wydatków wpływają na sytuacje
środków pieniężnych do
do odpowiedniego kształtowania
finansowÄ… i perspektywy rozwoju
wykonywania ich zadań
dochodów
grup osób i sfer gospodarki
2
PODMIOTY PROWADZ
CE PUBLICZN
GOSPODARK
FINANSOW
:
" państwo tj. jego organy i instytucje
" wspólnoty terytorialne tj. w szczególności samorząd terytorialny
" inne podmioty publicznej działalności finansowej(sytuujące się pomiędzy
strukturami sektora publicznego a jednostkami ze sfery gospodarki prywatnej SÄ…
to:
- instytucje ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych (zakłady ubezpieczeń
społecznych, fundusze emerytalne, kasy chorych)
- samorzÄ…dy zawodowe (np. izby lekarskie)
- zwiÄ…zki zawodowe
- związki pracodawców
- niektóre przedsiębiorstwa publiczne
- fundacje
- stowarzyszenia
DECENTRALIZACJA- proces przekazywania zadań i kompetencji w dół do wspólnot
terytorialnych niższego rzędu, jego podstawowa forma to samorząd terytorialny
CENTRALIZACJA- proces przesuwania zadań i kompetencji w górę do wyższych szczebli
samorzÄ…du i do sfery administracji rzÄ…dowej.
KONCENTRACJA LUB DEKONCENTRACJA KOMPETENCJI- odnosi siÄ™ do pozycji
i znaczenia organów funkcjonujących w ramach danej jednej administracji np. W ramach
administracji rządowej. Przykładowo: minister finansów(organ centralny) , izba
skarbowa(organ rządowy pośredniego szczebla), urząd skarbowy (organ rządowy pierwszej
instancji).
Decentralizacja w zakresie finansów jest możliwa dzięki decentralizacji administracji.
MAJ
TEK PUBLICZNY- środki jakimi dysponuje państwo w związku z:
1. gromadzeniem dochodów i dokonywaniem wydatków,
2. działalnością państwowych banków i przedsiębiorstw,
3. zaciąganiem i udzielaniem pożyczek
4. działalnością władz i urzędów
POSTAĆ MAJ
TKU PUBLICZNEGO 
a) środki pieniężne
b) akcje
c) udziały
d) wierzytelności
e) budynki
f) drogi publiczne
g) grunty
h) ruchomości(np.: wyposażenie, maszyny, pojazdy, księgozbiory)
Działając w płaszczyz
nie majątkowej państwo działa jako SKARB PAC
STWA.
Skarb państwa- jest osobą prawną reprezentującą państwo w stosunkach majątkowych z OF i
OP. Jest to złożona, szczególna osoba prawna, składająca się z wielu jednostek
organizacyjnych, działających na różnych szczeblach zarządzania majątkiem państwowym.
Zgodnie z art. 218 Konstytucji organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania
majątkiem Skarbu Państwa określa ustawa. Skarb Państwa w głównej mierze jest
reprezentowany przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa i ministra właściwego
do spraw finansów publicznych.
3
Skarb państwa działa :
1. za pomocą metod władczych (np. pobiera podatki i cła)
2. wchodzi w stosunki prywatnoprawne (cywilnoprawne) np. zakładając spółki,
zawierajÄ…c umowy
Skarb Państwa posiada :
1. uprawnienia władcze
2. uprawnienia właścicielskie
PROKURATORIA GENERALNA SKARBU PAC
STWA- powołana na mocy ustawy z
2005r w celu zapewnienia ochrony prawnej praw i interesów Skarbu Państwa. Zadania:
-zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przed SN, NSA, sądami powszechnymi i
administracyjnymi, sądami orzekającymi w stosunkach międzynarodowych.
- wydawanie opinii prawnych
Zastępstwo procesowe Skarbu Państwa jest obowiązkowe jeżeli wartość przedmiotu sprawy
przewyższa kwotę 1 000 000 zł.
W sprawach dotyczących ważnych praw lub interesów Skarbu Państwa, Prokuratoria
Generalna, na wniosek podmiotu reprezentującego Skarb Państwa wydaje opinie prawne,
opiniuje projektu umów, których stroną jest lub ma być Skarb Państwa. Czynności sądami,
trybunałami, i innymi organami wykonują r a d c o w i e Prokuratorii Generalnej.
BANK CENTRALNY- jest składnikiem finansowej działalności finansowej państwa.
Zgodnie z art.227 Konstytucji centralnym bankiem Polski jest Narodowy Bank Polski.
- Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza
- Ustalanie i realizacja polityki pieniężnej
- Odpowiada za wartość polskiego pieniądza
ROZA
OŻENIE ZADAC
, WYDATKÓW I DOCHODÓW POMI
DZY PAC
STWO A
SAMORZ
DY TERYTORIALNE
- jest następstwem podziału zadań (jest czynnikiem wtórnym)
- wynika z prawnego punktu widzenia - z ustaw i innych przepisów regulujących
poszczególne dziedziny działalności społecznej lub gospodarczej
- konieczny jest ustawowo dokonany podział dochodów publicznych, który musi nawiązywać
do zadań i ich kosztów
- obowiązuje tu zasada s u b s y d i a r n o ś c i (posiłkowości), która polega na tym, by
zadania publiczne powierzyć wspólnocie terytorialnej niższego szczebla, której jednostki i
przedsiębiorstwa powinny wykonać tyle zadań, ile są w stanie wykonać s k u t e c z n i e
i e f e k t y w n i e. Takie rozwiązanie zbliża przy tym świadczenie usług publicznych do
bezpośrednio zainteresowanych oraz wzmacnia odpowiedzialność polityczną danej
wspólnoty terytorialnej za prowadzoną działalność.
Zasada subsydiarności ma ogólny charakter i może być jedynie generalną wskazówką co do
rozkładu zadań między wspólnoty terytorialne.
POJ
CIE I PRZEDMIOT PRAWA FINANSOWEGO
Prawo finansowe to zespół norm prawnych regulujących funkcjonowanie finansów
publicznych w danym państwie. Prawo finansowe to regulacje prawne odnoszące się do
działalności finansowej organów państwa i samorządu oraz różnych publicznych instytucji,
agend i jednostek organizacyjnych. Jest to prawo o kompetencjach Państwa i samorządu,
państwowych i samorządowych organów i jednostek organizacyjnych w zakresie działalności
4
finansowej Prawo finansowe ma zapobiegać chaosowi, żywiołowości i niekontrolowanym
działaniom w zakresie gospodarki finansowej sektora publicznego.
Systematyka prawa finansowego:
1) prawo budżetowe (ustrojowe, prawo o wydatkach budżetowych, prawo o
dochodach budżetowych, w tym prawo podatkowe, prawo o opłatach i
dopłatach oraz prawo celne)
2) prawo o pożyczkach publicznych
3) prawo finansowe samorzÄ…du terytorialnego
4) prawo dewizowe i walutowe
5) publiczne prawo bankowe
6) prawo o gospodarce finansowej podmiotów gospodarczych
W ramach prawa finansowego wyróżnić można płaszczyznę:
a) ustrojową- powołują organy finansowe państwa oraz specjalne urzędy zajmujące się
gospodarkÄ… finansowÄ…
b) materialnoprawną- szczegółowe konstrukcje prawne poszczególnych instytucji i
rozwiązań budżetowych, podatkowych, bankowych, dewizowych, z zakresu
ubezpieczeń społecznych i gospodarki samorządu terytorialnego;
c) proceduralną  umożliwiają funkcjonowanie instytucji prawa materialnego.
Główne dziedziny prawa finansowego to:
1)prawo budżetowe- reguluje gospodarkę budżetową państwa i gospodarkę budżetową gmin.
FunkcjÄ™ z
ródła prawa budżetowego pełni ustawa o finansach publicznych i coroczna ustawa
budżetowa. PRAWO BUDŻETOWE NIE OKREŚLA W SPOSÓB BEZPOŚREDNI PRAW I
OBOWI
ZKÓW OF I OP.
REGULUJE DZIAA
ALNOŚĆ ORGANÓW I JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH
ODNOSZ
C SI
DO ICH KOMPETENCJI, ZAKRESU I TRYBU WYDATKOWANIA
ŚRODKÓW ORAZ SPOSOBU OSI
GANIA DOCHODÓW. Prawo to określa finansową
działalność państwa i samorządu terytorialnego.
2) prawo podatkowe- to 2 grupy regulacji:
a) ogólne ustawy podatkowe-wprowadzają pojęcia i zasady dotyczące funkcjonowania
podatków, są to: Ordynacja podatkowa z 29 sierpnia 1997r, ustawa o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji z 17 czerwca 1966r,ustawa o kontroli skarbowej, ustawa o
zasadach ewidencji identyfikacji podatników i płatników.
b)szczególne ustawy podatkowe- wprowadzają do systemu prawnego różne podatki np.:
ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawa o podatkach i opłatach lokalnych,
ustawa o opłacie skarbowej.itp.
OGÓLNE ZAA
OŻENIA PRAWA FINANSOWEGO RP:
- zgodnie z art. 2 Konst.  RP jest demokratycznym państwem prawa urzeczywistniającym
zasady sprawiedliwości społecznej
- zgodnie z art. 20 Konst.  społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności
gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów
społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP
- zgodnie z art. 21 Konst. RP chroni prawo własności
" WA
ASNOŚĆ PRYWATNA
" WOLNOŚĆ DZIAA
ALNOÅšCI GOSPODARCZEJ
" GOSPODARKA RYNKOWA
5
-konsekwencjÄ… dualizmu w administracji jest dualizm w systemie finansowoprawnym RP
FORMY PRAWNE DZIAA
ALNOŚCI FINANSOWEJ: (podział nie jest ścisły uzupełniają się
i zazębiają)
" PRAWNE
" FAKTYCZNE
" PRYWATNE
" PUBLICZNE
A) stanowienie przepisów prawa
B) wydawanie aktów indywidualnych
C) wydawanie uchwał przez organy samorządowe
D) formy prawa prywatnego np. zawieranie umów cywilnoprawnych, zakładanie spółek
prawa handlowego, emisja obligacji
E) zawieranie porozumień administracyjnych np. między organami samorządu a
administracji rzÄ…dowej np. dot. z
ródła finansowania zadań
F) czynności materialnotechniczne (faktyczne)
y
RÓDA
A PRAWA FINANSOWEGO:
I z
ródła powszechnie obowiązujące:
1.) Konstytucja RP
2.) Ustawy: w szczególności:
-ustawa o finansach publicznych z 30 czerwca 2005r,
- ustawa o dochodach samorzÄ…du
-ustawy podatkowe
-ustawy dotyczące działalności banków i NBP
- ustawy o finansach ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych
3.) ratyfikowane umowy międzynarodowe np. z zakresu spraw celnych i podatkowych
4)rozporządzenia (głównie ministra właściwego ds. finansów publicznych)
5)akty prawa miejscowego np. uchwały rady gminy, rady powiatu
II z
ródła wewnętrzne:
- np. zarządzenia i inne przepisy wewnętrzne wydawane przez Ministra Finansów, Prezesa
NBP, lub inne organy do tego upoważnione.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NARUSZENIE NORM PRAWA FINANSOWEGO
W oparciu głównie o 2 ustawy:
1) ustawa o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych z17 grudnia 2004r
2) ustawa kodeks karny skarbowy z 10 września 1999r
( są też inne ustawy które zawierają sankcje za naruszenie regulacji prawnofinansowych 6p.;
Prawo bankowe, ustawa o NBP, ustawa o RIO itp.)
6
1)ustawa o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych- tworzy zespół norm prawnych
wprowadzających zasady i zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów
publicznych= naruszenie norm materialnego prawa finansowego zawartego w ustawach:
- o finansach publicznych
- prawo zamówień publicznych
- o rachunkowości;
ZAKRES PODMIOTOWY ODPOWIEDZIALNOÅšCI ZA NARUSZENIE DYSCYPLINY
FINANSÓW PUBLICZNYCH:
Odpowiedzialności tej podlegają (7p7.4)
1)osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki
sektora finansów publicznych
2)jednostki niezliczone do sektora finansów publicznych otrzymujące środki publiczne
3)zarządzający mieniem jednostek sektora finansów publicznych
4)kierownicy jednostek sektora finansów publicznych
5)pracownicy jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono określone
obowiązki w zakresie gospodarki finansowej lub czynności przewidziane w ustawie o
zamówieniach publicznych
6)osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom niezaliczanym do
sektora finansów publicznych.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ JEST PONOSZONA ZARÓWNO ZA UMYŚLNE
I NIEUMYŚLNE NARUSZENIE DYSCYPLINY FINANSÓW PUBLICZNYCH
ODPOWIEDZIALNOŚĆ OSÓB WINNYCH POPEA
NIENIA CZYNÓW (NARUSZEC

WYMIENIONYCH W ART. 5-18 USTAWY
KARY:
1)upomnienie
2)nagana
3)kara pieniężna (w wys. od 1-krotności do 3-krotności miesięcznego wynagrodzenia osoby)
4)zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi na okres od
roku do 5 lat
POST
POWANIE W SPRAWIE O NARUSZENIE DYSCYPILNY FINANSÓW
PUBLICZNYCH
JEST DWUINSTANCYJNE
POST
POWANIE WYJAÅšNIAJ
CE- prowadzi RZECZNIK DYSCYPLINY
POST
POWANIE PRZED KOMISJ
ORZEKAJ
C
- I instancja , na rozprawie lub
posiedzeniu w składzie 3 osób. Organami orzekającymi pierwszej instancji są:
1.) resortowe komisje orzekające przy ministrach kierujących działem lub działami
administracji rzÄ…dowej;
2.) komisja orzekająca przy Szefie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
3.) wspólna komisja orzekająca ( dla organów państwa nie należących do administracji
rzÄ…dowej, np.: Kancelarii Sejmu, SN, NIK)
regionalne komisje orzekające przy RIO (właściwe w sprawach budżetów jednostek
samorządu terytorialnego, ich związków, stowarzyszeń, samorządowych jednostek
organizacyjnych, w sprawach realizacji budżetu wojewody, jednostek podległych i
nadzorowanych przez wojewodę a także innych jednostek otrzymujących środki publiczne
przekazane budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub z budżetu wojewody)
POST
POWANIE ODWOA
AWCZE- II instancja, przed GA
ÓWN
KOMISJ

ORZEKAJ
C

7
*Przewodniczącego, zastępcę i członków wspólnej komisji orzekającej powołuje i odwołuje
PREZYDENT RP;
*Przewodniczących i ich zastępców pozostałych komisji orzekających na wniosek ministra
właściwego ds. finansów publicznych  PREZES RADY MINISTRÓW
STRONY POST
POWANIA:
- OSKARŻYCIEL: rzecznik dyscypliny, który występuje z wnioskiem o ukaranie, a w II
instancji Główny Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych i jego zastępcy
- obwiniony o naruszenie dyscypliny finansów publicznych
PRZEBIEG POST
POWANIA W SPRAWIE O NARUSZENIE DYSCYPLINY
FINANSÓW PUBLICZNYCH:
1. Kierownicy jednostek sektora finansów publicznych lub jednostek korzystających ze
środków publicznych, a także organy kontroli zobowiązane są w razie ujawnienia
naruszenia dyscypliny finansów publicznych niezwłocznie powiadomić o tym fakcie
właściwego rzecznika dyscypliny finansów publicznych.
2. Rzecznik ustala, czy informacja ta odpowiada prawdzie i czy istnieją przesłanki do
wystąpienia z wnioskiem o ukaranie, a także zebranie lub uzupełnienie materiałów
służących do sporządzenia wniosku o ukaranie (postępowanie przygotowawcze-
wzywanie osób składania zeznań, wyjaśnień i opinii)
3. Gdy rzecznik stwierdzi zasadność złożenia wniosku o ukaranie  sporządza go i
przekazuje do właściwej komisji orzekającej. Oprócz rzecznika wniosek o ukaranie
mogą złożyć także: Minister Finansów, NIK, prezes RIO
4. Postępowanie wszczyna przewodniczący komisji orzekającej na wniosek.
5. Jeżeli po otrzymaniu wniosku stwierdzi on brak przesłanek do wszczęcia
postępowania może wydać postanowienie o odmowie jego wszczęcia, na które
przysługuje zażalenie stronom oraz składającemu wniosek.
6. O wszczęciu postępowania przewodniczący zawiadamia strony oraz podmiot, który
złożył wniosek o wszczęcie postępowania, a także kierownika zakładu pracy
obwinionego lub kierownika jednostki nadrzędnej.
7.Rozstrzygnięcie sprawy następuje po przeprowadzeniu rozprawy, która zasadniczo jest
jawna. Ograniczenie jawności może następować wyłączenie ze względu na ochronę
tajemnicy państwowej lub z uwagi na zagrożenie spokoju i porządku publicznego.
Ogłoszenie orzeczenia o ukaraniu odbywa się zawsze jawnie. W przypadku przypisania
odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych orzeczenie powinno
zawierać określenie naruszenia przypisanego obwinionemu, z podaniem sposobu i czasu
jego popełnienia, wskazaniem naruszonego przepisu prawa oraz przepisu ustawy, pod
który naruszenie to podpada, rozstrzygnięcie co do kary albo o odstąpieniu od jej
wymierzenia, z podaniem podstawy prawnej.
8. Ponieważ postępowanie jest dwuinstancyjne od orzeczenia komisji orzekającej
przysługuje odwołanie do Głównej Komisji Orzekającej.
9. Na prawomocne orzeczenia i postanowienia Głównej Komisji Orzekającej kończącej
postępowanie przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
10. Na orzeczenie sadu wojewódzkiego może być wniesiona skarga kasacyjna do
Naczelnego SÄ…du Administracyjnego.
Kary wymierzone przez komisje orzekajÄ…ce majÄ… charakter kar administracyjnych.
2) ustawa kodeks karny skarbowy z dn. 10 września 1999r.- przewiduje sankcje za naruszenie
regulacji prawnych z zakresu:
- podatków
- opłat
8
-ceł
- spraw dewizowych
-spraw dotyczÄ…cych gier losowych
- prywatyzacji Skarbu Państwa
-dotacji
-subwencji
Prawo karne skarbowe jest w stosunku do prawa finansów publicznych prawem wtórnym.
K.k.s. składa się z 3 tytułów: Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, Postępowanie
w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe, Postępowanie wykonawcze w sprawach
o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe.
Zakres podmiotowy postępowania - za przestępstwa lub za wykroczenia skarbowe
odpowiedzialności karnej skarbowej podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie
szkodliwy, zabroniony pod groz
bą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.
Przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe można popełnić umyślnie, a także
nieumyślnie jeżeli ustawa tak stanowi.
Kary  kara grzywny w stawkach dziennych(za wykroczenia skarbowe kwotowo), kara
ograniczenia wolności i kara pozbawienia wolności, poza tym stosowane są środki karne (np.:
przepadek osiągniętych korzyści majątkowych, przepadek przedmiotów) i środki
zabezpieczajÄ…ce.
W sprawach przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe orzekają sądy powszechne np.
rejonowy albo sÄ…dy wojskowe.
Organami dochodzenia sÄ…:
a)urzÄ…d skarbowy
b)inspektor kontroli skarbowej
c)urzÄ…d celny
d)Straż Graniczna
e)Policja
f)Agencja Bezpieczeństwa Publicznego
g)Żandarmeria Wojskowa.
POLITYKA FINANSOWA I INSTRUMENTY FINANSOWE. WSPIERANIE
ROZWOJU GOSPODARCZEGO.
POLITYK
FINANSOW
 jest dokonywanie wyborów celów i środków w sferze
działalności finansowej. Polityka deklarowana i polityka rzeczywiście stosowana mogą być
różne. Publiczną politykę finansową prowadzi: państwo, bank centralny, jednostki samorządu
terytorialnego, inne zdecentralizowane jednostki sektora finansów publicznych. Z
ekonomicznego punktu widzenia polityka finansowa realizowana jest w 3 sferach: stabilizacji
gospodarki, alokacji czynników produkcji, redystrybucji dochodów pomiędzy
poszczególnymi grupami społecznymi.
ŚRODKI POLITYKI FINANSOWEJ- to sposoby, przy pomocy których dany cel może być
osiągnięty. W polityce finansowej są 3 podstawowe środki: stanowienie prawa, ustalanie
planów, praktyczna realizacja prawa i planów. Mogą być one stosowane w różnych
dziedzinach finansów publicznych, np. można mówić o polityce budżetowej, podatkowej itp.
CELE POLITYKI FINANSOWEJ-
1.FISKALNE(związane z uzyskaniem przez państwo odpowiedniej sumy środków
pieniężnych) i POZAFISKALNE(dotyczące kształtowania życia społecznego i
gospodarczego)
2. KRÓTKOOKRESOWE i DA
UGOOKRESOWE
3. OGÓLNE I LOKALNE
4.których TREŚCI
jest ZMIANA lub UTRZYMANIE istniejÄ…ce stanu rzeczy
9
5. określone odpowiednio do funkcji państwa: GOSPODARCZE, SPOA
ECZNE,
KULTURALNE, OBRONNE.
6. GA
ÓWNE i DRUGORZ
DNE.
PUNKTEM WYJŚCIA jest analiza rzeczywistości społecznej, ważne są: idee, pomysły,
inteligencja, nowatorstwo itp. pierdoły.
INSTRUMENTY FINANSOWE: dualizm: 1. znajdujące się w rękach rządu 2. znajdujące
się w rękach samorządu są to np.: specjalne strefy ekonomiczne, partnerstwo publiczno-
prawne, zwolnienia, ulgi podatkowe itp.
NAUKI FINANSOWE
NAUKA- jest to system sądów o pewnej treści zbudowany logicznie. Każda nauka posiada
przedmiot badań i metodę
NUKA FINANSÓW PUBLICZNYCH- przedmiotem nauki finansowej jest całokształt
stosunków finansowych jako stosunków społecznych. Tłumaczy ich istotę, charakter
poszczególnych elementów, wykrywa prawidłowości i powiązania, formułuje zasady
funkcjonowania, bada przyczyny i skutki poszczególnych zjawisk finansowych. Jej metody są
związane ze stosowaniem odpowiednich mierników np.: PKB, dochodu narodowego,
poziomu cen, stopy procentowej itp. W ramach nauk finansowych wyróżniamy:
-nauki opisowe
-nauki historyczne
-teoretyczne nauki finansowe
-naukÄ™ o polityce finansowej
- naukÄ™ prawa finansowego  zawiera sÄ…dy (poglÄ…dy) dogmatyczne oparte na woli
ustawodawcy. Jej zadaniem jest systematyczny wykład norm prawnofinansowych
obowiÄ…zujÄ…cych w danym miejscu i czasie. W nauce prawa finansowego bada siÄ™ jakie sÄ…
normy regulujące finanse publiczne, JAK POWINNY FUNKCJONOWAĆ FINANSE
PUBLICZNE.(przedmiot- NORMY) W nauce finansów publicznych natomiast bada się jak
te FINANSE RZECZYWIÅšCIE FUNKCJONUJ
. (przedmiot- FAKTY).
PRAWO BUDŻETOWE PAC
STWA
DEF. BUDŻETU:
1. Jako zespół norm prawnych  instytucja finansowo  prawna, służąca planowej
organizacji zasobów pieniężnych podmiotu publiczno-prawnego ( np. państwa,
samorzÄ…du),
2. Jako plan finansowy  to podstawowy plan finansów państwa lub jednostki
samorzÄ…du terytorialnego majÄ…cy charakter dyrektywny i obejmujÄ…cy dochody oraz
wydatki, uchwalane przez parlament, zwykle roczne.
DEF. USTAWOWA  zgodnie z ustawą z 30.06.2005 roku o finansach publicznych budżet
państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów
uchwalanym w formie ustawy budżetowej, która stanowi podstawę gosp. Finansowej
państwa.
BUDŻET PAC
STWOWY USTANAWIA: ( ZAKRES REGULACJI )
1.Rozmiary
2. Kierunki
3. Granice rocznych dochodów i wydatków rządu i innych władz publicznych
DOCHODY BUDZETOWE:
- podatki
- opłaty
- cła
10
- pożyczki
- dochody majÄ…tkowe
WYDATKI :
- ŚRODKI SKIEROWANE NA FINANSOWNIE:- administracji państwowej
- sÄ…downictwa
- prokuratury
- obrony narodowej
- naukÄ™
- kulturÄ™
- szkolnictwo wyższe
- cele gospodarcze.
FUNKCJA BUDŻETU  REDYSRYBUCJA ( podział wydatków i dochodów).
ZASADY BUDŻETOWE 
1. zupełności  parlament uchwalając budżet powinien decydować o wszystkich
dochodach i wydatkach państwowych. Główne naruszenie tej zasady to tzw. fundusze
celowe.
2. równowagi  postulat zachowania odpowiedniego stosunku między dochodami a
wydatkami budżetowymi( wydatki nie powinny przekraczać dochodów).
3. jedności  występuje jeden budżet, jedna całość organizacyjno- prawna, jeden akt
prawny.
4. szczegółowości  budżet musi być szczegółowy, podzielony w uporządkowany
sposób, związek ze strukturą budżetu, znaczenie ekonomiczne i polityczne.
5. przejrzystości -
6. jawności  gospodarka finansowa państwa jest jawna, wyraża ją: jawność debaty
budżetowej, opublikowanie ustawy budżetowej oraz sprawozdań z opublikowania
budżetu, przedstawienie wykazu kwot dotacji udzielanych z budżetu, ogłaszanie
danych dotyczących długu publicznego
7. uprzedniości  budżet powinien być uchwalany do końca roku poprzedzającego rok
budżetowy, zasada nie wiąże bezwzględnie wyjątki:
8. rocznego okresu  budżet jest uchwalany na rok kalendarzowy tzn. nie zrealizowane
kwoty wydatków budżetu państwa wygasają z upływem roku budżetowego, nie wiąże
bezwzględnie wyjątki np. wieloletnie planowanie finansowe.
CHARAKTER PRAWNY USTAWY BUDŻETOWEJ
Podstawa prawna w konstytucji. Cechy podstawy prawnej:
1.- stanowiona w trybie właściwym dla stanowienia ustaw choć ma swe odmienności
( wyłączność inicjatywy ustawodawczej RM, specjalne terminy, specjalne uprawnienia
prezydenta, specjalna procedura wykonania ustawy  absolutorium)
2.- ustawa budżetowa ma swoją odrębną materię regulacji,
3.- ustawa budżetowa nie wprowadza podatków, opłat i innych dochodów do
obowiÄ…zujÄ…cego porzÄ…dku prawnego,
4.- nie określa szczegółowych konstrukcji prawnych w zakresie wynagrodzeń urzędników
państwowych ani zasad ustalania zasiłków bądz
stypendiów. Wpływa jednak na
poszczególne ustawy kreując finansowe możliwości ich realizacji,
5.- wydatki budżetowe powinny mieć swą podstawę prawną, wyznaczoną w ustawie
szczególnej. Ujęte w budżecie wydatki stanowią nie przekraczalny limit, którego
przekroczenie jest oceniane jako naruszenie dyscypliny finansów publicznych skutkujące
odpowiednimi karami,
6.- ujęte w ustawie budżetowej dochody stanowią prognozę ich wielkości, nie mają
charakteru limitów nie przekraczalnych granic,
11
7.- ustalenia dochodowe ustawy budżetowej nie stanowią podstawy prawnej
indywidualnych decyzji, stanowią dyrektywę polityczno- prawną dla wykonawców
budżetu.
KLASYFIKACJA BUDŻETOWA-
Dochody i wydatki oraz przychody i rozchody klasyfikuje się według:
1. działów i rozdziałów określających rodzaj działalności
2. paragrafów określających rodzaj dochodu, przychodu lub wydatku oraz rodzaj
środków
3. paragrafów określających z
ródło przychodu lub rodzaj rozchodu.
Klasyfikację określa w drodze rozporządzenia minister finansów z uwzględnieniem Polskiej
Klasyfikacji Działalności.
CZ
ŚCI BUDŻETU
DEF. = nawiązują do organizacji administracji publicznej i struktury organizacyjnej państwa,
części odpowiadają władzy państwowej organom kontroli, ochrony prawa, sądom i
trybunałom oraz organom administracji rządowej. W częściach tych ustalone są dochody i
wydatki tych organów. Da poszczególnych działów administracji rządowej oraz dla urzędów
nadzorowanych przez Prezesa RM ustala się odrębne części budżetowe. Dział administracji
rządowej = część budżetu państwa. W odrębnych częściach budżetu państwa ujmuje się:
1. rezerwę ogólną
2. rezerwy celowe
3. obsługę długu skarbu państwa
4. środki własne UE
5. przychody i rozchody związane z finansowaniem potrzeb pożyczkowych budżetu
państwa.
Z części budżetu państwa wynika jakie środki są w dyspozycji danego ministra, kierownika
Urzędu Centralnego, Wojewody.
DZIAA
Y I ROZDZIAA
Y BUDŻETOWE
Działy są to jednostki klasyfikacyjne zbudowane przedmiotowo ( rodzaje działalności
obejmujące jedną lub kilka dziedzin) występujące w ramach części budżetowych np.  nauka ,
 obrona narodowa . Działy składają się z rozdziałów, czyli bardziej szczegółowych w
stosunku do działu jednostek klasyfikacyjnych, zbudowanych według kryteriów
podmiotowych lub przedmiotowych. Rozdziały nawiązują do szczegółowo określonych zadań
i jednostek organizacyjnych, są następstwem wprowadzonych zadań i jednostek
organizacyjnych, np. w dziale kultura i ochrona dziedzictwa narodowego są rozdziały np.
muzea, biblioteki itd. W rozdziałach ustalone są kwoty dochodów budżetowych ( planowane i
realizowane w zw. Z funkcjonowaniem odpowiedniego rozdziału budżetowego) i kwoty
wydatków budżetowych skierowane na finansowanie danego rozdziału  zadania
budżetowego.
PARAGRAFY
DEF.= najniższa jednostka klasyfikacji budżetowej występująca w ramach rozdziałów. Są to
szczegółowo ujęte rodzaje dochodów, przychodów, wydatków i rozchodów wynikające z
obowiązującego systemu podatków, opłat, dotacji, składek, systemu wynagrodzeń i
świadczeń, wydatków bieżących i inwestycji, dodatkowo występuje klasyfikacja środków
związanych z finansowaniem programów i projektów z budżetu UE i z
ródeł zagranicznych.
Paragrafy szczegółowo wskazują wynikające z ustaw szczegółowych wydatki , dochody,
przychody i rozchody np. zakupy leków, żywności, spłaty pożyczek.
PROCEDURA BUDŻETOWA ( ŚCIEŻKA LEGISLACYJNA)
12
1. Inicjatywa ustawodawcza  art. 118 Konstytucji ad. Ogólnej inicjatywy
ustawodawczej nie obowiÄ…zuje, zgodnie z art.221 Konstytucji inicjatywa
ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej przysługuje wyłącznie RM.
2. Projekt ustawy budżetowej  . W drodze rozporządzenia minister finansów określa
szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowania wspomnianych materiałów w tym
wzory formularzy. Materiały do projektu ustawy budżetowej opracowują i
przedkładają ministrowi finansów dysponenci części budżetowych( Ministrowie,
wojewodowie). Minister finansów przedstawi RM założenia projektu budżetu
państwa. RM uchwala projekt ustawy budżetowej lub ustawy o prowizorium
budżetowym ( budżet tymczasowy na krótki okres czasu np. na 3 miesiące ) i w raz z
uzasadnieniem przedstawia go Sejmowi do dnia 30 września, zgodnie z art. 222
Konstytucji najpóz
niej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt
ustawy budżetowej na rok następny ( czyli najpóz
niej do dnia 30 września roku
poprzedzającego rok budżetowy) w wyjątkowych przypadkach możliwy jest termin
póz
niejszy.
3. Budżetowe prace Sejmu  zgodnie z art. 119 Konstytucji ustęp 1 Sejm rozpatruje
projekt ustawy w trzech czytaniach, prawo wnoszenia poprawek przysługuje posłom i
RM, zaś sposób pracy w Sejmie, w tym w komisjach określa regulamin Sejmu.
Główną rolę ma tu KOMISJA FINANSÓW PUBLICZNYCH. Marszałek Sejmu może
odmówić poddania pod głosowania poprawki, która uprzednio nie była przełożona
komisji. Obowiązuje zwykła większość głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów ( 230 posłów). W trakcie prac Sejmu musi być respektowana
zasada, że zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez RM
nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż
przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.
4. Budżetowe prace Senatu  ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje
Senatowi, ten natomiast może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20
dni od dnia jej otrzymania ( czyli termin w porównaniu do prac Senatu nad ustawa
zwykłą  30 dni jest o 10 dni krótszy). Senat może: przyjąć ją bez zmian, uchwalić
poprawki albo w całości ją odrzucić. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo
poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa sięga przejętą, jeżeli Sejm nie
odrzuci jej bezwzględna większością głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów. Senat ma 20 dni na uchwalenie poprawek a 30 dni na
podjęcie uchwały odrzucającej ustawę budżetową.
Uprawnienia budżetowe prezydenta  po zakończeniu postępowania w Sejmie i Senacie
Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę budżetową Prezydentowi, który podpisuje ją
w ciągu 7 dni. Przed podpisaniem Prezydent może wystąpić do TK z wnioskiem w sprawie
zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK
uznał za zgodną z Konstytucją. TK ma na sprawdzenie zgodności z Konstytucją 2 tygodnie.
Prezydentowi nie przysługuje natomiast prawo przekazania ustawy budżetowej do
ponownego rozpatrzenia przez Sejm, jak jest w przypadku ustaw zwykłych. Po jej podpisaniu
zarządza jej ogłoszenie w DZ. U. RP. Istotne znaczeniem regulacja terminu uchwalenia
ustawy budżetowej, która stanowi, że jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi
projektu nie zostanie przedstawiona Prezydentowi do podpisu, Prezydent może w ciągu 14
dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu Projekt ustawy budżetowej do czasu ogłoszenia
ustawy w dzienniku ustaw nie jest podstawÄ… gospodarki finansowej, ale obowiÄ…zuje dopiero z
dniem wejścia w życie. Ustawa budżetowa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia jednak z
mocą od dnia 1 stycznia danego roku budżetowego.
Absolutorium dla RM  RM uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z
wykonania budżetu i przedkłada w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego
13
Sejmowi wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa. Sejm rozpatruje przedłożone
sprawozdanie i po zapoznaniu się NIK`U podejmuje w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia
Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia RM absolutorium.
NIK jako naczelny organ kontroli państwowej kontroluje działalność:
- organów administracji rządowej
- NBP
- Państwowych OP
- innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia:
" Legalności
" Gospodarności
" Celowości
" Rzetelności wykonania
NIK przedkłada Sejmowi analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki
pieniężnej oraz opinie w przedmiocie absolutorium dla RM. Udzielenie absolutorium =
akceptacja wykonania budżetu, odmowa udzielenia absolutorium = ujemna ocena
wykonania budżetu lub = wyraz ograniczonego zaufania do RM jako organu kierującego
wykonaniem budżetu. Odpowiedzialność RM : polityczna, parlamentarna, konstytucyjna
przed TS.
WYKONANIE I KONTROLA NAD BUDŻETEM PAC
STWA
Wykonanie budżetu zapewnia RM, Minister Finansów dysponenci części budżetowych
( ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie), a także inne państwowe
jednostki organizacyjne uwzględnione w ustawie budżetowej ( państwowe jednostki
budżetowe). Środki budżetowe przekazywane są od dysponentów głównych ( dysponenci
części budżetowych) , otrzymujących środki z centralnego bieżącego rachunku budżetu
państwa i przekazują je dysponentom wyższego stopnia a ci z kolei dysponentom
niższego stopnia. Centralnym bieżącym rachunkiem budżetu państwa prowadzonym przez
NBP zarządza Minister Finansów.
UKA
AD WYKONAWCZY = szczegółowy plan dochodów i wydatków danej części
budżetu, sporządzany przez dysponentów części budżetowych Ministrowi Finansów.
ZASADY WYKONANIA BUDŻETU
1. terminy określone przepisami prawa i harmonogramem ich realizacji
2. w granicach kwot określonych w planie finansowym
3. zgodnie z planowanym przeznaczeniem
4. w sposób celowy i oszczędny
5. po podpisaniu umów finansowych z dawcą środków albo projektów od dnia
otrzymania przez komisjÄ™ europejskÄ… stosownego wniosku o dofinansowanie
6. wybór najkorzystniejszej oferty dla zadań zleconych
7. pierwszeństwo obsługi długu skarbu państwa przed innymi wydatkami
8. przeniesienie wydatków na zasadach i zakresie określonych przepisami ustawowymi
9. zwrot dotacji wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem, pobranych nie należnie
lub w nadmiernej wysokości wraz z odsetkami do budżetu państwa
WYGASANIE I BLOKOWANIE WYDATKÓW PAC
STWOWYCH
Mechanizm funkcjonowania budżetu = nie zrealizowane kwoty wydatków budżetowych
wygasają z upływem roku budżetowego, WYJ
TKI: wydatki, których z
ródłem finansowania
są środki zagraniczne i UE, wykaz wydatków, które nie wygasają ustalonych w drodze
rozporządzenia RM nie póz
niej niż do 15 grudnia.
Blokowanie planowanych wydatków budżetowych = okresowy lub obowiązujący do końca
roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków albo wstrzymanie
przekazywania środków na realizację zadań finansowanych z budżetu państwa w przypadku
stwierdzenia niegospodarności opóz
nień naruszenia zasad gospodarki finansowej przez
14
określoną jednostkę. Podejmuje je MF, dysponenci części budżetowych i RM w drodze
rozporządzenia w przypadku zagrożenia realizacji ustawy budżetowej.
RACHUNKI BANKOWE BUDŻETU PAC
STWA:
1. centralny rachunek bieżący budżet państwa ( w jego ramach rachunki dochodów,
wydatków i środków do sfinansowania potrzeb pożyczkowych skarbu państwa)
2. rachunki bieżące państwowych jednostek budżetowych
3. rachunki bieżące urzędów obsługujących organy podatkowe np. urząd skarbowy
4. rachunki bieżące państwowych funduszy celowych
5. rachunki bieżące zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek
pomocniczych
6. rachunki pomocnicze np. sumy na zlecenie, sumy depozytowe.
KONTROLA WYKONANIA BUDŻETU PAC
STWA
KONTROLA CAA
OŚCIOWA -Wykonanie budżetu państwa podlega kontroli Sejmu. RM
przedstawia Sejmowi i NIK w terminie do dnia 31 maja roku następującego po upływie roku
budżetowego roczne sprawozdanie z wykonania budżetu, powinno ono prezentować
dochody, wydatki oraz nadwyżkę lub deficyt sektora finansów publicznych, dochody i
wydatki wynikające z zamknięć rachunków budżetu państwa sporządzone według
szczegółowości i układu ustawy budżetowej. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po
zapoznaniu się z opinią NIK podejmuje uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia RM
absolutorium.
1. KONTROLA FINANSOWA  jest procesem, na który składają się:
A) Ustalenie stanu prawnego
B) Ustalenie stanu faktycznego ( wykonania)
C) Porównanie stanu faktycznego ze stanem wymaganym
D) Wyjaśnienie przyczyn stwierdzonej zgodności lub niezgodności między stanami
Przeprowadzana jest niezależnie od kontroli całościowej w poszczególnych jednostkach
organizacyjnych sektora finansów publicznych. Jej podstawę stanowią dokumenty pisemne
np. decyzje, wyciÄ…gi bankowe.
Funkcje kontroli :
- wykrywanie błędów gospodarki finansowej
- ustalanie odchylenia wykonania w stosunku do regulacji prawnych
- podstawa do wniosków na przyszłość
Kryteria klasyfikacji :
- wewnętrzna( dokonują jej organy znajdujące się wew. Struktury organizacyjnej
kontrolowanej jednostki np. dział kontroli) i zewnętrzna( sprawowana przez odrębne i
niezależne od kontrolowanej jednostki państwowe organy kontroli np. inspektorzy kontroli
skarbowej, NIK, RIO, organy podatkowe)
- wstępna i następna
- kameralna i wykonywana na miejscu
- faktyczna i dokumentalna
- merytoryczna i formalna
- funkcjonalna i instytucjonalna
- planowa i pozaplanowa
- pełna, odcinkowa, wyrywkowa, ciągła i doraz
na
2. AUDYT WEWN
TRZNY
Instytucja utworzona w jednostkach sektora finansów publicznych w oparciu o ustawę o
finansach publicznych, jest pojęciem zbliżonym do kontroli, jednak obecne są w nim także
aspekty oceny całego systemu funkcjonowania jednostki ( elementy efektywności,
gospodarności, analizy modelu działalności finansowej). Zadania audytu wewnętrznego
15
spoczywają na kierowniku jednostki sektora finansów publicznych i specjalnie powołanych
wewnętrznych komórkach organizacyjnych.
PRAWO BUDŻETOWE SAMORZ
DU TERYTORIALNEGO
1. HISTORIA- w okresie II RP prawo budżetowe samorządu terytorialnego było
unormowane odrębnie nie tworzyło wspólnej regulacji z przepisami dotyczącymi
budżetu państwa. Jego z
ródłem były 2 rozporządzenia:
a) rozporządzenie prezydenta RP o obowiązku i sposobie pokrywania wydatków przez
zwiÄ…zki komunalne
b) rozporządzenie MSW w porozumieniu z MS o sporządzaniu i ustalaniu budżetów
związków komunalnych.
Budżet komunalny dzielił się na 2 część:
" administracyjny
" szpitali, zakładów opiekuńczych, teatrów i przedsiębiorstw komunalnych.
Dochody i wydatki tych budżetów dzieliły się na : na zwyczajne ( związane z normalnym
funkcjonowaniem administracji lub z działalnością eksploatacyjną przedsiębiorstw) i
nadzwyczajne ( o charakterze inwestycyjnym). Obecnie przepisy budżetowe dotyczące
budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego zawarte są w jednej ustawie o
finansach publicznych, wspólne też są rozporządzenia wykonawcze MF.
2. POJ
CIE BUDŻETU JEDNOSTKI SAMORZ
DU TERYTORIALNEGO
Należy powiązać je z uchwałą budżetową. Budżet jednostki samorządu w płaszczyz
nie
prawnej zawarty jest w uchwale budżetowej.
TREŚĆ  stanowią ją ustalenia w zakresie budżetu tj. dochodów, wydatków, przychodów
i rozchodów. Obok postanowień budżetowych wyrażonych w głównym tekście uchwały
budżetowej oraz w kilkunastu załącznikach występują także inne ustalenia uchwały
związane z roczną gospodarką budżetową samorządu np. upoważnienia dla organu
wykonawczego do dokonywania przeniesień wydatków.
ZAKRES PRZEDMIOTOWY REGULACJI- ( obligatoryjny)
1. Prognozowane dochody jednostki samorządu terytorialnego według z
ródeł i działów
klasyfikacji
2. Wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego ( JST) w podziale na działy
i rozdziały klasyfikacji wydatków z wyodrębnieniem wydatków bieżących
( wynagrodzenia, dotacje, wydatki na obsługę długu, wydatki tytułu poręczeń i
gwarancji) i wydatków majątkowych
3. y
ródła pokrycia deficytu lub przeznaczenie nadwyżki BJST
4. Przychody i rozchody BJST
5. Wydatki związane z wieloletnimi programami inwestycyjnymi, z wyodrębnieniem
wydatków na finansowanie poszczególnych programów
6. Wydatki na programy i projekty realizowane ze środków budżetowych UE
7. Plany przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych
JB i dochodów własnych JB
8. Plany przychodów i wydatków funduszy celowych
9. Limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych
papierów wartościowych
10. Upoważnienia dla organu wykonawczego JST do zaciągania zobowiązań na
finansowanie wydatków wieloletnich i realizację niezbędnych płatności w roku
następnym
11. Zakres i kwoty dotacji przedmiotowych
12. Zakres i kwoty dotacji celowych a finansowanie i inwestycji zakładów budżetowych
13. Dochody i wydatki związane z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej i
innych zadań zleconych JST ustawami
16
14. Inne dotacje związane z realizacją zadań samorządu
15. Dochody i wydatki związane z realizacją zadań wspólnych realizowanych w drodze
umów między JST
Ponadto może zawierać:
1. Upoważnienie dla organu wykonawczego JST do zaciągania kredytów i pożyczek oraz
emisji papierów wartościowych na pokrycie występującego w ciągu roku deficytu
budżetowego
2. Upoważnienie dla organu wykonawczego JST do dokonywania zmian w budżecie w
określonym zakresie
3. Inne postanowienia dotyczÄ…ce wykonania BJST
4. Określać wydatki jednostek pomocniczych gminy i uprawnienia jednostki
pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy
Budżet jest to akt zarządzania finansowego wydawanym przez organ stanowiący
samorzÄ…du a wykonywanym przez organ wykonawczy i inne JS. BJST nie jest aktem
administracyjnym, ma formę uchwały budżetowej jest więc specyficznym aktem
normatywnym wiążącym głównie podmioty działające wewnątrz administracji
samorzÄ…dowej.
PRZESA
ANKI:
- BJST jest uchwalany w formie właściwej dla stanowienia aktów prawa miejscowego
( forma uchwały organu stanowiącego)
- uchwała budżetowa wyznacza granice rocznej działalności budżetowej organów i JS
gminnego, powiatowego czy wojewódzkiego
- uchwała budżetowa skierowane jest do wielu adresatów
- adresaci tej uchwały powinni prowadzić działalność wydatków i dochodów oraz
przychodów i rozchodów by zrealizować ustalenia uchwały, czynności te muszą się
mieścić w ogólnych normach ( granicach) budżetu. Za przekroczenie postanowień
uchwały przewidziane są sankcje przewidziane w ustawie o odpowiedzialności za
naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz sankcje prawne polegające na
nieudzielaniu absolutorium organowi wykonawczemu JST
Zamieszczenie w budżecie dochodów z określonych z
ródeł lub wydatków na określone
cele nie stanowi podstawy roszczeń bądz
zobowiązań JST wobec osób trzecich ani na
odwrót.
3. ZASADY BUDŻETOWE
Są to postulaty nauki pod adresem budżetu, trwałe cechy, właściwości budżetu dzięki
którym budżet jest aktem prawnym. Są to:
" Zasada równowagi budżetowej tj. wydatki są dostosowane do możliwości
dochodów
" Zasada zupełności budżetu  obejmuje wszystkie dochody i wydatki JST
" Zasada jedności budżetu  jeden budżet, jedna całość organizacyjno-prawna,
jeden akt prawny
" Zasada szczegółowości budżetu  szczegółowy podzielony w uporządkowany
sposobów na szereg pozycji wydatkowych i dochodowych, co ma znaczenie
ekonomiczne i polityczne
" Zasada specjalizacji budżetu  wydatki budżetowe przeznaczone na
szczegółowo ustalone cele w sposób celowy i oszczędny
" Zasada jawności budżetu  określa ją art.61 ustawy o samorządzie gminnym-
gospodarka finansowa gminy jest jawna, a wójt lub burmistrz niezwłocznie
ogłasza uchwałę budżetową i sprawozdanie z jej wykonania w trybie
przewidzianym dla aktów prawa miejscowego
17
" Zasada uprzedniości  budżet jest uchwalany do końca roku poprzedzającego
rok budżetowy, możliwe są wyjątki w odrębnych przepisach o terminach
dotyczących uchwalania budżetu
" Zasada rocznego okresu budżetowego  budżet jest uchwalany na rok
kalendarzowy, przewidziane wyjÄ…tki  elementy wieloletniego planowania
finansowego np. zadania inwestycyjne
4. KLASYFIKACJA BUDŻETOWA SAMORZ
DU
- to system jednostek klasyfikacyjnych ( podziałek budżetowych, w ramach których
ujmowane są poszczególne rodzaje dochodów i wydatków budżetowych oraz przychodów
i rozchodów)
Podziałki budżetowe = ( jednostki klasyfikacyjne) to dziedziny działalności publicznej np.
oświata, grupy jednostek organizacyjnych np. biblioteki, z
ródła dochodów budżetu np.
podatek dochodowy, rodzaje wydatków ( np. wynagrodzenia osobowe). Klasyfikacje tę
stosuje siÄ™ we wszystkich JST.
Podziałki budżetowe :
- działy budżetowe i rozdziały budżetowe  jednostki klasyfikacyjne zbudowane
przedmiotowo, są to rodzaje działalności obejmujące jedną lub kilka dziadzin np. oświata
i wychowanie, pomoc społeczna. Działy składają się z rozdziałów bardziej szczegółowych
jednostek klasyfikacyjnych, zbudowanych według kryteriów podmiotowych lub
przedmiotowych. Rozdziały nawiązują do szczegółowo określonych zadań i kompetencji
samorządu wynikających z ustaw są następstwem wprowadzanych zadań i jednostek
organizacyjnych np. w ramach działu  oświata i wychowanie  występują rozdziały :
szkoły podstawowe ,  gimnazja ,  dowożenie do szkół ,  licea ogólnokształcące  i
 kuratoria oświaty
- paragrafy  najniższa podziałka w ramach rozdziałów są to szczegółowo ujęte rodzaje
dochodów, przychodów, wydatków i rozchodów, wynikające z obowiązującego systemu
podatków, opłat, dotacji, składek, systemu wynagrodzeń i świadczeń, wydatków
bieżących i inwestycyjnych, specjalny element tzw. klasyfikacja środków związana z
finansowaniem programów i projektów z budżetu UE i z
ródeł zagranicznych
OPRACOWANIE PROJEKTU BUDŻETU JEDNOSTKI SAMORZ
DU
TERYTORIALNEGO
Projekt budżetu przygotowuje wójt( burmistrz , prezydent miasta) przedkłada go radzie gminy
najpóz
niej do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy, a ponadto przesyła projekt
do RIO celem zaopiniowania. Bez zgody organu wykonawczego gminy organ stanowiÄ…cy
( rada) nie może wprowadzić w projekcie uchwały budżetowej gminy zmian powodujących
zwiększenie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanym dochodach lub zwiększenia
planowanych dochodów bez jednoczesnego ustanowienia z
ródeł tych dochodów. Uchwałę
budżetową organ stanowiący JST uchwala przed rozpoczęciem roku budżetowego, a
szczególnie uzasadnionych przypadkach nie póz
niej niż di dnia 31 marca roku budżetowego
do czasu uchwalenia uchwały budżetowej. Podstawą gospodarki finansowej jest projekt
uchwały budżetowej przedstawiony organowi stanowiącemu JST. w przypadku nie
uchwalenia uchwały budżetowej w powyższym terminie RIO w terminie do dnia 30 kwietnia
roku budżetowego ustala budżet JST w zakresie zadań władnych i zleconych. Do czasu
ustalenia budżetu przez RIO podstawa gospodarki finansowej jest projekt uchwały
przygotowany przez wójta ( burmistrza , prezydenta miasta) , zarząd powiatu lub zarząd
województwa. W ramach budżetu samorządowego opracowywany jest plan finansowy dla
zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych samorządom ustawami.
WYKONYWANIE BJST
18
Wykonanie budżetu gminy  wykonawcą jest zarząd gminy, bankową obsługę budżetu gminy
prowadzi bank wskazany przez radę, ale nie może to być NBP. Rada gminy może wskazać
więcej niż jeden bank jako sprawujący bankową obsługę budżetu.
Jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze i środki specjalne może
tworzyć bądz
likwidować rada gminy.
KONTROLA WYKONANIA BUDŻETU GMINY
Wykonanie budżetu gminy podlega kontroli rady gminy. Zarząd gminy opracowuje i
przedkłada radzie gminy roczne sprawozdanie z wykonania budżetu gminy w układzie
według działów, rozdziałów i paragrafów. Rada gminy rozpatruje sprawozdanie w terminie do
dnia 30 kwietnia po roku sprawozdawczym i podejmuje decyzjÄ™ w sprawie udzielenia bÄ…dz

odmowie udzielenia absolutorium zarządowi gminy. Uchwałę w sprawie absolutorium rada
gminy podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady gminy. Rada
gminy rozpoznaje sprawę odwołania zarządu z przyczyny nie udzielenia absolutorium na seji
zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od podjęcia uchwały w sprawie nie udzielenia
zarzÄ…dowi absolutorium. Po zapoznaniu siÄ™ z opiniami gminnej komisji rewizyjnej oraz RIO
w sprawie uchwały rady gminy o nie udzieleniu absolutorium i po wysłuchaniu wyjaśnień
zarządu rada gminy może odwołać zarząd większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego
składu rady w głosowaniu tajnym.
ROLA SKARBNIKA GMINY
Jeżeli czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych, do jej
skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika gminy głównego księgowego budżetu
lub osoby przez niego uprawnionej. Skarbnik gminy, który odmówił kontrasygnaty dokona jej
jednak na pisemne polecenie zwierzchnika, powiadamiajÄ…c o tym radÄ™ gminy oraz RIO.
POZYCJA, ZADANIA I ORDANY RIO
RIO są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej podmiotów
należących do sfery samorządu terytorialnego. Izby sprawują nadzór nad działalnością JST w
zakresie spraw finansowych oraz dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień
publicznych:
- jednostek samorzÄ…du terytorialnego
- związków międzygminnych
- samorzÄ…dowych jednostek organizacyjnych w tym samorzÄ…dowych OP
Izby prowadzą też działalność informacyjną, instruktażową i szkoleniową. Organem Izby jest
KOLEGIUM IZBY, składa się ono z przewodniczącego ( prezes Izby) oraz członków
powołanych przez Prezes RM w specjalnym trybie. Połowę składu kolegium izby stanowią
członkowie powołani spośród kandydatów zgłoszonych przez organy stanowiące JST
.Członkowie kolegium w zakresie realizacji zadań nadzorczych i funkcji kontrolnych są
niezawiśli i podlegają jedynie ustawą . Prezesa izby powołuje po przeprowadzeniu konkursu
Prezes RM na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Prezes izby
kieruje jej pracami reprezentuje izbę na zewnątrz jest przełożonym pracowników izby,
zwołuje posiedzenia kolegium, wyznacza składy orzekające.
WA
AÅšCIWOÅšCI KOLEGIUM IZBY
- W szczególności ustalanie BJST. W przypadku nie uchwalenia uchwały budżetowej do 31
marca roku budżetowego oraz orzekanie o nieważności uchwał i zarządzeń organów JST
podejmowanych w sprawach finansowych. Uchwały kolegium izby zapadają bezwzględną
wiÄ™kszoÅ›ciÄ… gÅ‚osów w obecnoÅ›ci co najmniej ½ liczby czÅ‚onków kolegium izby. W
posiedzeniu kolegium izby ma prawo uczestniczyć przedstawiciel podmiotu, którego sprawa
jest rozpatrywana. W izbie działają składy orzekające złożone z 3 członków kolegium do
właściwości składów orzekających należy wydawanie opinii w sprawach finansowych:
- o możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych
19
- o możliwości sfinansowania deficytu budżetowego oraz prognozy kształtowania się długu
publicznego
- o przedkładanych projektach BJST wraz z informacjami o stanie mienia tych jednostek i
objaśnieniami
- o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów ( burmistrzów, i
prezydentów miast) sprawozdaniach z wykonania budżetu
- inne
Zadania kontrolne izby wykonują inspektorzy sporządzają protokoły, które przekazują
prezesowi izby i podmiotom kontrolowanym. Członkowie kolegium oraz inspektorzy w
zakresie wykonywanych czynności korzystają z ochrony prawnej przysługującej
funkcjonariuszom publicznym.
PÅ‚aszczyzny
działalności RIO
Sprawowanie nadzoru
Wykonywanie kontroli
( kompetencja kolegium izby
wykonujÄ… zatrudnieni w
bada zgodność z prawem
izbie inspektorzy do spraw Wydawanie opinii
uchwał i zarządzeń organów
kontroli gospodarki
samorzÄ…dowych
finansowej
podejmowanych w sprawach
finansowych)
" UWAGA !!! Organem działającym przy RIO jest REGIONALNA KOMISJA
ORZEKAJ
CA W SPRAWACH O NARUSZENIE DYSCYPLINY
FINANSÓW PUBLICZNYCH
KONTROLA NADZÓR
ZAKRES 1. wykonujÄ… jÄ… inspektorzy 1.badaaniu nadzorczemu
PRZEDMIOTOWY- ds. kontroli gospodarki podlegają uchwały i
ZGODNOŚĆ finansowej w sprawach zarządzenia dotyczące
DOKUMENTACJI Z związanych z uchwały budżetowej, uchwały
STANEM PRAWNYM I dokumentacjÄ… podatkowÄ… zwiÄ…zanej z procedurÄ…
FAKTYCZNYM obowiÄ…zuje ich tajemnica uchwalania i wykonywania
skarbowa z budżetu oraz wydatkami
przeprowadzonej kontroli budżetowymi, uchwały
sporządza protokół, który podatkowe dotyczące opłat i
podpisują inspektor, dotacji , uchwały związane z
20
kierownik kontrolowanej długiem publicznym i
jednostki oraz skarbnik przychodami samorzÄ…du
lub ich zastępcy na ( sprawy kredytów, pożyczek i
podstawie wyników obligacji oraz zarządzenia
kontroli izba kieruje do wójta burmistrza prezydenta
kontrolowanej jednostki miasta) w sprawach
wystąpienie po kontrolne, finansowych, czyli wójt lub
które zawiera : z
ródła i burmistrz obowiązany jest do
przyczyny przedłożenia RIO uchwał rady
nieprawidłowości ich gminy i zarządzeń wójta
rozmiary osoby objętych zakresem nadzoru w
odpowiedzialne , wnioski ciÄ…gu 7 dni od dnia ich
UPRAWNIENIA zmierzające do ich podjęcia izba bada te uchwały
INSPEKTORÓW usunięcia usprawnienie te niezgodne z prawem są
badanej działalności nieważne RIO ma na to czas
nie dłuższy niż 30 dni od dnia
doręczenia. Rozstrzygnięcie
nadzorcze powinno zawierać
uzasadnienie faktyczne i
prawne oraz pouczenie o
2. żądanie niezbędnych dopuszczalności wniesienia
dokumentów, informacji, skargi do SA. Orzeczenie o
dowodów, wszystkiego nieważności jest aktem
deklaratoryjnym z mocÄ… ex
tunc. Odrębną formą
rozstrzygnięcia RIO jest
ustalenie przez izbÄ™ BJST ,
gdy organ stanowiÄ…cy nie
uchwali budżetu w
przewidzianym w ustawie
terminie albo gdy RIO
stwierdziła nieważność ustawy
budżetowej w całości bądz
w
części ( gdy do 31 marca brak
budżetu  ustala go izba RIO
do końca kwietnia)
WYDATKI
1. ZWI
ZEK MI
DZY WYDATKAMI A ZADANIAMI PAC
STWA
Zadania publiczne wywołują odpowiednie zobowiązania państwa a także będące następstwem
tych zobowiązań wydatki. Zadania zobowiązania państwa nie są tożsame z zobowiązaniami w
rozumieniu ze zobowiÄ…zani mi w rozumieniu prawa cywilnego, nie pociÄ…gajÄ… za sobÄ…
roszczeń ze strony uprawnionych, które mogły być dochodzone w drodze sądowej.
Zobowiązania państwa wobec osób trzecich lub roszczenia osób trzecich wobec państwa nie
majÄ… swojego z
ródła w ustawie budżetowej, wynikają z staw szczególnych. Wydatki
nawiązują do przewidywanych dochodów i są implikowane z zadań i kompetencji państwa i
zadań publicznych. Wydatki publiczne określone w odnoszącej się do jednego roku ustawie
21
budżetowej są limitami i co do zasady nie mogą być przekraczane, mogą być ponoszone tylko
na cele i w wysokości ustalonych w ustawie budżetowej i planie finansowym jednostki
sektora finansów publicznych. Dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot
określonych w planie finansowym tej jednostki zgodnie z planowanym przeznaczeniem w
sposób celowy i oszczędny. Niektóre wydatki np. inwestycyjne powinny być dokonywane
zgodnie z procedurami prawa o zamówieniach publicznych.
2. STRUKTURA PRAWNA WYDATKÓW
Ustawa o finansach publicznych( lex generalia w sferze wydatków) wprowadza OGÓLNE
MECHANIZMY WYDATKOWANIA, dokonuje ogólnej klasyfikacji wydatków
budżetowych wskazuje rodzaje, a także formy prawne.
WYDATKI BUDŻETOWE = FINANSOWO OPISANY KOSZT WYKONANIA ZADANIA
PUBLICZNEGO OKREÅšLONEGO W PRZEPISACH PRAWNYCH.
CELE WYDATKÓW  (art.97 ustawy)
1) utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, kontroli i ochrony prawa;
2) zadania wykonywane przez administracjÄ™ rzÄ…dowÄ…;
3) funkcjonowanie sądów i trybunałów;
4) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;
5) dotacje dla jednostek samorzÄ…du terytorialnego;
6) środki wpłacane do budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej  środkami własnymi
Unii Europejskiej ;
7) subwencje dla partii politycznych;
8) dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami;
9) obsługę długu publicznego;
10) finansowanie programów i projektów, na realizację których uzyskano środki
pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej  współfinansowaniem ;
11) realizację Wspólnej Polityki Rolnej.
KLASYFIKACJA WYDATKÓW
FORMY WYDATKÓW
WYNAGRODZENIA
PRACOWNIKÓW DOTACJE ZE WYDATKI
PAC
STWOWEJ SFERY SKARBU PAC
STWA NABYWCZE
BUDŻETOWEJ
22
1. WYNAGRODZENIA PRACOWNIKÓWPAC
STWOWEJ SFERY
BUDŻETOWEJ
określane są przez ustawę o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej
( lex generalis) oraz w ustawach szczególnych np. o policji i rozporządzeniach. Ustawa
wprowadza specyficzne instytucje :
- średnioroczny wskaz
nik wzrostu wynagrodzeń ( są przedmiotem negocjacji w ramach
TRÓJSTRONNEJ KOMISJI DS. SPOA
ECZNO- GOSPODARCZYCH jest podstawÄ… do
określenia wynagrodzeń w roku budżetowym dla pracowników nieobjętych systemem
mnożnikowym, ustalony jest w ustawie budżetowej)
- limity zatrudnienia
- kwoty bazowe ( to prognozowane przeciętne wynagrodzenie w państwowej sferze
budżetowej)
Niektórzy pracownicy państwowej sfery budżetowej są objęci MNOŻNIKOWYMI
SYSTEMAMI WYNAGRODZEC
np. osoby zajmujące kierownicze stanowiska państwowe,
członkowie korpusu służby cywilnej, prokuratorzy, sędziowie, żołnierze itp.
2.DOTACJE ZE SKARBU PAC
STWA
A) dotacje bieżące i inwestycyjne , dotacje przedmiotowe i podmiotowe
B) dotacje inwestycyjne
PRZEZNACZENIE DOTACJI
- dla samorządów
- dla przedsiębiorców
- dla szkół wyższych
- dla zakładów budżetowych
- dla funduszy celowych
- dla agencji rzÄ…dowych
- dla organizacji pozarządowych ( stowarzyszeń fundacji)
FORMY PRAWNE PRZEKAZYWANIA DOTACJI
1. decyzja administracyjna ( służy skarga do WSA )
2. forma umowy ( możliwość powództwa do sądu cywilnego)
3. czynność materialno- techniczna ( możliwość skargi do WSA )
3. WYDATKI NABYWCZE
Dotyczą finansowania zadań publicznych w oparciu o środki publiczne. Podstawę prawną
stanowi ustawa z dnia 29 stycznia 2004 prawo zamówień publicznych. Ustawa określa
( art.1):
" zasady i tryb udzielania zamówień publicznych
" środki ochrony prawnej
" kontrolę udzielania zamówień publicznych
" organy właściwe w sprawach uregulowanych w ustawie
Zamówienia publiczne to umowy odpłatne zawierane między zamawiającym ( OF, OP, JO nie
posiadająca osobowości prawnej obowiązano do stosowania ustawy) a wykonawcą ( OF, OP,
JO nie posiadająca osobowości prawnej, która ubiega się o udzielenia zamówienia
publicznego, złożyła ofertę lub zawarła umowę w sprawie zamówienia publicznego) , których
przedmiotem sÄ… :
" usługi
" dostawy
23
" roboty budowlane
ZASADY REALIZACJI ZAMÓWIENIA PUBLICZNEGO
- jawność
- uczciwa konkurencja
- równe traktowanie
- pisemność
Tryby realizacji:
- przetarg nieograniczony
- przetarg ograniczony
- negocjacje z ogłoszeniem
- negocjacje bez ogłoszenia
- zapytanie o cenÄ™
- zamówienie z wolnej ręki
- licytacja elektroniczna.
Efektem postępowania prowadzonego w określonym trybie jest ZAWARCIE UMOWY
( stosuje siÄ™ K.C.)
KONTROLA UDZIELANIA ZAMÓWNIEC
 PREZES URZ
DU
ZAMÓWIEC
PUBLICZNYCH  jako centralny organ administracji rządowej właściwy w
sprawach zamówień publicznych.
ÅšRODKI OCHRONY PRAWNEJ
" protest  wnosi się w terminie 7 dni od dnia w którym wykonawca powziął lub
mógł powziąć wiadomość o okolicznościach stanowiących podstawę jego
wniesienia. ZamawiajÄ…cy rozstrzyga protest w terminie 10 dni od dnia jego
wniesienia, w przypadku uwzględnienia protestu zamawiający powtarza
oprotestowana czynność lub dokonuje czynności bezprawnie zaniechanej
" odwołanie -przysługuje od rozstrzygnięcia protestu wnosi się je do PREZESA
URZ
DU ZAMÓWIEN PUBLICZNYCH w terminie 5 dni od dnia doręczenia
rozstrzygnięcia protestu lub upływu terminu do rozstrzygnięcia protestu, do
postępowania odwoławczego stosuje się przepisy K.P.C o sądzie polubownym,
rozpatruje je zespół 3 arbitrów, którzy mogą nakazać dokonania lub powtórzenia
czynności zamawiającego albo ją unieważnić
" skarga do sądu  przysługuje na wyrok zespołu arbitrów z postępowania
odwoławczego, obowiązują przepisy K.P.C o apelacji, wnosi się ją do sądu
okręgowego właściwego dla siedziby albo miejsca zamieszkania zamawiającego.
PROBLEM RACJONALIZACJI WYDATKÓW
- problem legalności, sensowności, trafności wydatków, ma wymiar etyczny
- istotne znaczenie, kwestia decentralizacji  przekazywanie pewnych wydatków i dotacji w
ręce samorządów, dlatego kontrola nad nimi
- problem odpowiedniej legislacji  ustawodawca powinien jasno i klarownie określić zadania
i kompetencje
- ważna jest przejrzystość, jawność wydatków
24
BUDŻET ZADANIOWY = podział budżetu na działy, które umożliwiają badanie efektywności
wydatków ( do czego służy wskaz
nik efektywności).
WYDATKI JEDNOSTEK SAMORZ
DU TERYTORIALNEGO
- znaczenie lokalne
- w oparciu o ustawy o samorządzie gminnym, powiatowym, województwa
- ogólnie wskazane zadania, wynikające z ustaw regulujących różne dziedziny stosunków
społecznych, ich podział, i finansowe odbicie ich realizacji- wydatki JST
PODZIAA
WYDATKÓW :
" wydatki własne samorządu ( zadania własne- finansowane w oparciu o własne
dochody oraz subwencje, obowiÄ…zkowe, wynikajÄ…ce z porozumienia np. z innymi JST)
" wydatki zlecone przez państwo ( finansowane w oparciu o dotacje celowe)
NADZÓR NAD DZIAA
ALNOÅšCI
SAMORZ
DOW
W DZIEDZINIE WYDATKÓW
PUBLICZYCH SPRAWOWANY JEST NA PODSTAWIE KRYTERIUM LEGALNOÅšCI 
ZGODNOÅšCI Z PRAWEM.
JST WYKONUJEZADANIA SAMODZIELNIEI WEDA
UG WA
ASNEGO UZNANIA
DONIEJ NALEŻY WYBÓR KIERUNKÓW INWESTOWANIA.
WYDATKI WA
ASNE JST :
1. bieżące- dotacje z budżetu samorządowego przeznaczone na
wynagrodzenia pracowników JST, składki, świadczenia na rzecz OF,
zakupy towarów i usług
2. inwestycyjne
3. osobowe
4. dotacje  wydatki o celowym przeznaczeniu oparte na podstawie
prawnej np. przeznaczone na finansowanie lub dofinansowanie zadań
zleconych jednostkom nie zaliczanym do sektora finansów
publicznych oraz fundacjom i stowarzyszeniom
5. wydatki na obsługę długu  obejmują wydatki budżetu
samorządowego z tytułu oprocentowania i dyskonta od
samorządowych papierów wartościowych ( obligacji ) ,
oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat
związanych z udzielonymi przez samorząd poręczeniami i
gwarancjami
6. wydatki majÄ…tkowe  obejmujÄ… wydatki inwestycyjne SJB oraz
dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie inwestycji a
także wydatki na zakup i objęcia akcji oraz wniesienie wkładów do
spółek prawa handlowego
7. wydatki rezerwy celowe  suma rezerw celowych nie może
przekroczyć 5 % wydatków budżetu, są one tworzone na wydatki,
których szczegółowy podział na podziałki budżetowe nie może być
dokonany w okresie opracowywania budżetu
8. rezerwa ogólna  nie może być wyższa niż 1 % wydatków budżetu
25
DOCHODY PUBLICZNE I PRAWO PODATKOWE
DEF. DOCHODY = przez dochody publiczne należy rozumieć:
1. daniny publiczne, do których zalicza się podatki, opłaty, składki oraz inne
świadczenia pieniężne np. dochody zmienia jednostek sektora finansów publicznych,
których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa JST oraz innych jednostek
zaliczanych do sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw.
2. pozostałe dochody uzyskiwane przez jednostki sektora finansów publicznych do
których zalicza się:
a) środki pochodzące z budżetu UE i innych z
ródeł zagranicznych
b) przychody budżetu państwowego lub samorządowego służące finansowaniu długu i
deficytu budżetowego ( wpływy ze sprzedaży obligacji, przychody z prywatyzacji
majÄ…tku),
c) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez
nie własnej działalności np. przychody z działalności zakładów budżetowych
3. pojęcie elementy konstrukcji i funkcje podatku  podatkiem ( art.6ordynacji
podatkowej)jest świadczenie:
" publiczno  prawne
" nieodpłatne
" przymusowe
" bezzwrotne
" pieniężne
" na rzecz skarbu państwa, województwa, powiatu, gminy
" wynikajÄ…ce z ustawy podatkowej.
Wierzyciel i poborca = państwo lub samorząd
Elementy konstrukcji- sÄ… to:
" podmiot
" przedmiot- zdarzenie, sytuacja, działalność, okoliczność w związku z
którymi ustawodawca nakłada obowiązek podatkowy np. otrzymanie
darowizny
" podstawa opodatkowania- jest niÄ… przedmiot podatku odpowiednio
skonkretyzowany ujęty wartościowo ( w jednostkach pieniężnych) lub
ilościowo ( w jednostkach naturalnych, np. w metrach kwadratowych,
hektarach, sztukach) np. dochód danej osoby osiągnięty w roku
podatkowym, obliczony na odstawie prowadzonej ewidencji rachunkowej
" stawki ( lub skale) podatkowe- mogą być procentowe lub kwotowe. Stawki
procentowe odnoszą się do podstawy opodatkowania wyrażonej
wartościowo ( w pieniądzu), stawki procentowe mogą być ukształtowane
przez ustawodawcę jako stawki stałe (liniowe), które nie zmieniają się , są
ciągle na tym samym poziomie np. 20% niezależnie od tego czy kwota
stanowiąca podstawę opodatkowania rośnie, maleje czy pozostaje bez
zmian. Stawki procentowe mogą być ukształtowane jako stawki zmienne i
tworzą wówczas tzw. skalę podatkową. Rodzaje skali podatkowych:
- progresywna  zbiór, zestawienie zmiennych stawek podatkowych ułożony w
ten sposób, że w miarę powiększania się podstawy opodatkowania np. dochodu
rośnie stawka podatkowa im wyższa podstawa opodatkowania, tym większe
obciążenie podatkowe
- degresywna  im mniejsza podstawa tym niższe stawki
- regresywna  im mniejsza podstawa tym wyższe stawki
Stawki kwotowe występują wówczas gdy podstawa opodatkowania wyrażona
26
jest w jednostkach aktualnych ( np. 0,20 zł od 1 metra kwadratowego
powierzchni budynku w polskim podatku od nieruchomości
" zwolnienia  majÄ… podmiotowy (np. zwolnienie od opodatkowania
określonych kategorii podmiotów np. jednostki budżetowej) lub
przedmiotowy ( zwolnienie od podatku określonej sytuacji np. stypendium
naukowe) lub mieszany
" ulgi- konstrukcje zbliżone do zwolnień. Zmniejszenie wysokości podatku
zwiÄ…zane ze :
a) zmniejszeniem podstawy opodatkowania
b) obniżeniem stawek podatkowych
c) bezpośrednim obniżeniu kwoty podatku
" sposoby i terminy płatności- zależą od charakteru podatku np. podatki
dochodowe mają roczny charakter i płacone są zaliczkowo w formie
miesięcznych zaliczek z reguły do 20 dnia danego miesiąca za miesiąc
poprzedni; płatność dokonywana gotówkowo, bezgotówkowo ( przelew w
kasie), poprzez zakup znaku opłaty skarbowej lub urzędowego blankietu.
FUNKCJE PODATKÓW :
1. funkcja fiskalna  wyraża istotę ekonomiczną podatku w oparciu o gromadzone
wpływy podatkowe państwo lub samorząd terytorialny mogą realizować określone
zadania publiczne. Z funkcja ta wiąże się konstrukcja przedmiotu i podstawy
opodatkowania.
2. funkcje pozafiskalne  funkcje oddziaływania i wpływania na zachowania
przedsiębiorców i ludności. Np. ulgi mogą zachęcać ludność do budowy, remontów
mieszkań.
KALSYFIKACJE PODATKOWE
" ze względu na zasięg: 1. podatki państwowe
2. podatki samorzÄ…dowe
" ze względu na przedmiot opodatkowania: 1. przychodowe tj. od całości
wpływów z prowadzonej działalności
2. dochodowe tj. od nadwyżki
przychodów nad kosztami ich uzyskania
3. majÄ…tkowe tj. od przyrostu
majątkowego mającego postać spadku lub darowizny
4. konsumpcyjne będące
odpowiednio skonstruowaną podatkowa częścią ceny
" ze względu na podmiot obciążony : 1. podatki pośrednie  obciążają dochody
osób fizycznych lub prawnych pośrednio, w wyniku dokonywania zakupów
towarów i usług obciążonych podatkiem np. podatek akcyzowy.
2. podatki bezpośrednie
" ze względu na elementy służące do obliczania podatku:
1. w nierozłączny sposób związane z prowadzeniem ksiąg rachunkowych lub
podatkowych ksiąg przychodów i rozchodów
2. pozostałe podatki np. wartość rynkowa rzeczy
INNE RODZAJE PODATKÓW:
- podatki realne tj. podatki od obiektów np. gruntów i budynków, który pobierany jest
niezależnie od tego kto jest aktualnym właścicielem obiektu
- podatki personalne  podatek dochodowy od osób fizycznych
27
DEF. OBOWI
ZEK PODATKOWY  zgodnie z ordynacjÄ… podatkowÄ… jest to wynikajÄ…ca z
ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego
w zw. Z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie np. otrzymanie spadku.
DEF. ZOBOWI
ZANIE PODATKOWE  wynikajÄ…ce z obowiÄ…zku podatkowego
zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz skarbu województwa, powiatu lub gminy
podatku w wysokości w terminie oraz w miejscu określonym w przepisach prawa
podatkowego. ObowiÄ…zek podatkowy + konkretyzacja = zobowiÄ…zanie podatnika.
DEF. PODATNIK  jest to: osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie
posiadajÄ…ca OP, podlegajÄ…ca na mocy ustaw podatkowych obowiÄ…zkowi podatkowemu.
DEF. PA
ATNIK PODATKU  instytucja występuje tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi, jest
to podmiot obowiązany na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania
od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu np.
płatnikiem podatku jest zakład pracy.
DEF. INKASENT PODATKU  może być wprowadzony w niektórych sytuacjach( np. w
zakresie podatku rolnego) jest to podmiot obowiÄ…zany do pobrania od podatnika podatku i
wpłacenia go do organu podatkowego. Inkasent nie oblicza podatku jedynie pobiera go i
wpłaca do organu podatkowego.
POWSTANIE ZOBOWI
ZAC
PODATKOWYCH
W dwojaki sposób:
1. z dniem zaistnienia zdarzenia
2. z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego
Organ podatkowy może w drodze decyzji ze względu na ważny interes podatnika lub interes
publiczny i na jego wniosek odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć na raty zapłatę
podatku lub zaległości podatkowej.
Odsetki za zwłokę wpłacane są bez wezwania organu podatkowego, a oblicza je podatnik,
płatnik, inkasent lub czasem organ podatkowy. Obowiązującą stawkę odsetek ogłasza MF w
Monitorze Polskim.
WYGASANIE ZOBOWI
ZAC
PODATKOWYCH
ZobowiÄ…zania podatkowe wygasajÄ… w skutek:
- zapłaty podatku
- potrÄ…cenia podatku
- zaniechania poboru
- przeniesienia własności rzeczy
- umorzenie zaległości
- przedawnienie ( art. 59 ordynacji )
ODPOWIEDZIALNOŚĆ MAJ
TKOWA ZA ZOBOWI
ZANIA PODATKOWE
28
Za zobowiązania podatkowe odpowiada całym swoim majątkiem podatnik w określonych
tylko przypadkach odpowiadać będzie: płatnik, inkasent, spadkobierca itp.
EWIDENCJA PODATNIKÓW  ustawa o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i
płatników określa zasady ewidencji podatników, płatników podatków, składek na
ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz zasady i tryb nadawania NIP. OF, OP i inne
podmioty będące podatnikami otrzymują NIP i podlegają obowiązkowi ewidencyjnemu.
Nadanie NIP następuje w drodze decyzji wydanej przez naczelnika urzędu skarbowego.
Podatnicy podają NIP na wszelkich dokumentach związanych z wykonywaniem zobowiązań
podatkowych. Utworzona została Krajowa Ewidencja Podatników prowadzona przez MF.
POSTEPOWANIE PODATKOWE  poborem podatków i ceł zajmują się organy podatkowe i
organy celne dzielą się na rządowe i samorządowe. Rządowe to : naczelnik urzędu
skarbowego, naczelnik urzędu celnego, dyrektor izby skarbowej, dyrektor izby celnej i MF.
ORGANY I INSTANCJI  naczelnicy urzędów skarbowych i celnych w niektórych
przypadkach dyrektorzy izb skarbowych i celnych.
SAMORZADOWE ORGANY PODATKOWE I INSTANCJI  to wójt, burmistrz, prezydent
miasta, starosta albo marszałek województwa.
ORGANY ODWOA
AWCZE  dyrektorzy izb skarbowych i dyrektorzy izb celnych w
niektórych przypadkach MF.
SAMORZ
DOWE ORGANY PODATKOWE II INSTANCJI  to samorzÄ…dowe kolegia
odwoławcze ( SKO).
KONTROLA SKARBOWA I KONTROLA PODATKOWA  prowadza jÄ… organy kontroli
skarbowej  minister właściwy ds. finansów publicznych jako naczelny organ kontroli
skarbowej, GENERALNY INSPEKTOR KONTROLI SKARBOWEJ, dyrektorzy urzędów
kontroli skarbowej. Jest to z reguły kontrola z
ródłowa ( prowadzona w miejscu).
KONTROLA PODATKOWA  prowadzona jest niezależnie od kontroli skarbowej. Organy
podatkowe I instancji ( rzÄ…dowe i samorzÄ…dowe) przeprowadzajÄ… kontrole podatkowÄ… u
podatników, płatników inkasentów oraz ich następców prawnych. Celem tej kontroli jest
sprawdzenie wywiązania się kontrolowanych z obowiązków wynikających z przepisów prawa
podatkowego. Ponadto organy podatkowe I instancji dokonują tzw. czynności
sprawdzających, które maja na celu sprawdzenie terminowości składania deklaracji
podatkowych oraz wpłacania podatków, a także sprawdzenie formalnej poprawności
dokumentów i zbadanie zgodności stanu faktycznego z przedstawionymi dokumentami.
PODATKI PAC
STWOWE
PODATEK OD TOWARÓW I USA
UG  jest podstawowym dochodem budżetu państwa,
podatkiem konsumpcyjnym, wchodzi w skład ceny towaru lub usługi. Podstawa
opodatkowania jest obrót tj. kwota należna z tytułu sprzedaży towarów. Do tej kwoty dolicza
się kwotę podatku według stawki 22% ( w niektórych przypadkach 7% lub3%). Podatek
obliczony od kwoty będącej podstawą opodatkowania to tzw. podatek należny. Podatnik ma
prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego i zapłaconego
29
przy okazji nabycia potrzebnych do produkcji towarów i usług od dostawców z którymi
współpracuje. Kwota podatku naliczonego wynika z faktur stwierdzających nabycie przez
podatnika towarów i usług. Podatnicy obowiązani są składać w urzędzie skarbowym
deklaracje podatkowe dla podatku od towarów i usług, a także obowiązani są do obliczania i
wpłacania podatku na rachunek urzędu skarbowego na ogół za okresy miesięczne, w terminie
do 25 dnia następnego miesiąca. Zobowiązani są do prowadzenia odpowiedniej ewidencji
podatkowej.
PODATEK AKCYZOWY  jest podatkiem pośrednim zawarty w cenie towaru ma istotne
znaczenie dla dochodów budżetu państwa. Opodatkowaniu akcyzą podlegają wyroby
akcyzowe ( 62 pozycje określone w załączniku do ustawy o podatku akcyzowym) są to np.
ropa naftowa, gaz ziemny, paliwa silnikowe, piwa, wina, czyli napoje alkoholowe, cygara,
papierosy, perfumy, kosmetyki, broń myśliwska, samochody osobowe i karty do gry. Eksport
wyrobów akcyzowych jest zwolnionych od akcyzy.
CA
A  są kategorią dochodów publicznych zbliżoną do podatków pośrednich od wejścia do
UE regulują je przepisy wspólnotowe i uzupełniająco ustawa prawo celne. Regulujące zasady
przywozów towarów na obszar wspólnoty europejskiej, obniżone stawki celne itp.
Konstrukcja taryfy celnej i inne środki taryfowe mogą być stosowane obok środków polityki
handlowej ( czyli gospodarcze pozataryfowe środki takie jak ograniczenia i zakazy dotyczące
przywozu i wywozu oraz ochrony rynku. Obowiązuje określona procedura celna, każdy towar
powinien być zgłoszony do niej w tzw. zgłoszeniu celnym). Odpowiednie przepisy dotyczą
sposobów ustalania wartości celnej, czyli pewnego rodzaju podstawy opodatkowania. Istotną
instytucją prawa celnego jest dług celny- powstałe z mocy prawa zobowiązanie do uiszczenia
należności celnych.
PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH  wprowadzony w 1992 roku, jest
powszechnym podatkiem dochodowym ma więc obciążać wszelkie dochody osób fizycznych
( są to: dochody z działalności gospodarczej OF, dochody ze stosunku pracy, emerytury,
dochody z udziału w zyskach OP, dochody z nieruchomości, inne. Opodatkowaniu podatkiem
dochodowym od osób fizycznych podlegają dochody osiągnięte ze z
ródeł przychodów
wyszczególnionych w ustawie. Podstawą opodatkowania jest dochód osiągnięty w roku
podatkowym. Od dochodu przed jego opodatkowaniem są lub mogą być odliczone różne
kwoty np. składki na ubezpieczenia emerytalne. Podatek ten obliczany jest przy zastosowaniu
skali progresywnej, złożonej z 3 progów podatkowych ( w roku 2007 ze stawkami 19%, 30%,
40%. Podatnicy obowiązani są do złożenia urzędowi skarbowemu zeznania podatkowego o
wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym w terminie do 30 kwietnia następnego
roku. Skala podatkowa podatku dochodowego od osób fizycznych powinna być
waloryzowana przez MF na każdy rok podatkowy ( do 30 listopada roku poprzedzającego).
PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH  podlegają mu: OP i JO nie mające
osobowości prawnej. Działalność objęta podatkiem jest bardzo szeroka nie obejmuje tylko
produkcji rolniczej i leśnej. Podstawą opodatkowania jest dochód podatnika pomniejszony o
określone kwoty np. Darowizny na cele naukowe  do wysokości nie przekraczającej 15% lub
10% dochodu podatnika. Uiszczany jest z reguły w postaci miesięcznych lub kwartalnych
zaliczek narastająco od początku roku podatkowego. Podatnicy zobowiązani są sami obliczyć
i wpłacić należny podatek ( zaliczki na podatek) w terminie do dnia 20 każdego miesiąca za
miesiąc poprzedni, na rachunek urzędu skarbowego właściwego dla siedziby podatnika.
30
PODATEK OD GIER  określa go ustawa o grach i zakładach wzajemnych zgodnie, z którą
grami losowymi są gry o wygrane pieniężne lub rzeczowe, których wynik zależy od
przypadku, a warunki gry określa regulamin, zaś zakładami wzajemnymi są zakłady o
wygrane pieniężne polegające na odgadywaniu wyników sportowego współzawodnictwa, w
których uczestnicy wpłacają stawki, a wysokość wygranej zależy od łącznej kwoty
wpłaconych stawek  (totalizatory ) i bukmacherstwo. Gry losowe loterie stanowią monopol
państwa, podlegają opodatkowaniu podatkiem od gier, podstawę opodatkowania stanowi
m.in. suma wpływów uzyskanych ze sprzedaży losów lub innych dowodów udziałów w grze.
RYCZAA
T OD PRZYCHODÓW EWIDENCJONOWANYCH  określa ustawa o
zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby
fizyczne. Ryczałt ten opłacają osoby fizyczne osiągające przychody z pozarolniczej
działalności gospodarczej także, gdy działalność ta jest prowadzona w formie spółki cywilnej
osób fizycznych, a ponadto przychody osób fizycznych osiągane z tytułu umowy najmu,
podnajmu itp. Podatnicy opłacają ryczałt, jeżeli w roku poprzedzającym rok podatkowym
uzyskali przychody w wysokości nie przekraczającej określonej kwoty( 25000 euro).
PODATKI I OPA
ATY SAMORZ
DOWE
SÄ… to:
" podatek od nieruchomości  (podstawa opodatkowania budynek, grunt,
samodzielny lokal) stawki kwotowe za metr kwadratowy określa ustawa, ale
uwzględnia się także coroczną waloryzację  zmiany na rynku. Prowadzona
jest ewidencja gruntów i budynków, która ma znaczenie dla wymiaru
podatków, jest to tzw. kataster. Rada gminy wprowadza coroczne uchwały
odnośnie stawek podatkowych
" rolny
" leśny
" od środków transportowych
" opłata skarbowa
" opłata targowiskowa
" opłata uzdrowiskowa
" podatek od spadków i darowizn
" podatek od czynności cywilnoprawnych
" opłata eksploatacyjna
" opłaty za korzystanie z zezwoleń za sprzedaż napojów alkoholowych
" podatek od posiadania psów
" opłata od wzrostu wartości nieruchomości
" opłata za korzystanie z dróg publicznych.
SAMOOPODATKOWANIE MIESZKAC
CÓW  rada gminy podejmuje uchwałę o
przeprowadzeniu referendum w sprawie samoopodatkowania mieszkańców na cele publiczne
bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu. Uchwała rady gminy o
przeprowadzeniu referendum w sprawie samoopodatkowania mieszkańców na cele publiczne
powinna zawierać wskazanie konkretnego celu lub celów na które przeznacza się wpływy
samoopodatkowania oraz powinna określać zasady samoopodatkowania np. jakie kategorie
mieszkańców podlegają samoopodatkowaniu, jaki jest przedmiot samoopodatkowania, co jest
podstawą obliczenia podatku, wysokości % lub kwotowych stawek podatkowych, terminów,
trybu płatności, ewentualnych zwolnień.
31
Referendum to jest ważne jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30 % uprawnionych do
głosowania, zaś referendum w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele
publiczne jest rozstrzygające, jeżeli za samoopodatkowaniem opowiedziało się co najmniej
2/3 ważnie oddanych głosów. Jeżeli wymóg ten zostanie spełniony rada gminy powinna
niezwłocznie podając czynności w celu realizacji tej sprawy.
PRAWO O DOCHODACH JEDNOSTEK SAMORZ
DU
TERYTORIALNEGO
SYSTEMY PODZIAA
U y
RÓDEA
PODATKOWYCH POMI
DZY PAC
STWO I
SAMORZ
DY TERYRORIALNE:
1. system konkurencji podatkowej- każdy terytorialny związek publiczno  prawny może
opodatkować według własnego uznania dowolne z
ródła podatkowe, co prowadzi do
zróżnicowanego w poszczególnych częściach kraju obciążenia podatkowego i do
zróżnicowanego zakresu świadczeń publicznych. W czystej postaci obecnie nie występuje.
Najbliższy jest mu ustrój finansowy USA i Szwajcarii.
2. system rozgraniczenia z
ródeł podatkowych- pomiędzy państwo a samorząd  w systemie
tym występuje rozdzielność z
ródeł podatkowych między państwem a samorządem. Mają one
ustawowo przydzielone odrębne z
ródła podatkowe. Dana wspólnota terytorialna przejmuje
wpływy z przydzielonego jej z
ródła podatkowego na własne potrzeby.
3. system dodatków do podatków  polega na tym, że gmina lub inna wspólnota terytorialna
pobiera dochody w wyniku powiększenia kwoty podatku płynącego na rzecz państwa o
odpowiedni dodatek, który może przybrać formę:
a) jednakowej, równej dla gmin wysokości
b) o górnej maksymalnej granicy
c) o nieokreślonej górnej graniczy
4. system udziałów podatkowych  wspólnoty terytorialne mają % ustalone udziały we
wpływach, które pochodzą z danego podatku. Państwo i wspólnoty terytorialne mają więc
wspólny podatek. System ten ułatwia prowadzenie jednolitej polityki podatkowej.
5. systemy mieszane  jest to połączenie wcześniej omawianych rozwiązań tj. systemu
konkurencji podatkowej, rozgraniczenia z
ródeł podatkowych, dodatków do podatków i
udziałów w podatkach. Współczesny stan stosunków społecznych, gospodarczych i ustrojowo
 prawnych sprawia, że system wyposażenia finansowego państwa i innych wspólnot
terytorialnych powinien opierając się na głównych rozwiązaniach: na systemie rozdzielności
z
ródeł podatkowych i systemie udziałów podatkowych. Niektóre podatki powinny być
przydzielone tylko państwu np. cła niektóre tylko gminom np. podatek od nieruchomości.
Główne podatki ( dochodowe ) powinny być natomiast wspólne i objęte udziałami % państwa
i wspólnot terytorialnych.
Dochody jednostek samorzÄ…du terytorialnego dzielÄ… siÄ™ na:
- dochody własne  np. podatki
- subwencje ogólne  przeznaczone są na finansowanie zadań własnych
- dotacje celowe  służą finansowaniu zarówno zadań własnych jak i zadań zleconych
KOMPETENCJE PODATKOWE SAMORZ
DÓW TERYTORIALNYCH
Wyróżnia się 3 rodzaje kompetencji jakie mogą przysługiwać samorządowi terytorialnemu.
SÄ… to :
32
1. kompetencja do przejmowania wpływów z poszczególnych
podatków
2. kompetencja do stanowienia przepisów prawnych w zakresie
podatków( stosowanie samoopodatkowania, mogą ustalać
zwolnienia, rada gminy uchwala uchwały w sprawie stawek
podatków wg ustawowego ograniczenia na dany rok, ustalanie
inkasenta, jego wynagrodzenia, ustalanie wzorów formularzy
podatkowych )
3. kompetencja do administrowania w zakresie poszczególnych
podatków
y
RÓDA
A DOCHODÓW
- ustawa rozdziela je między państwo, a samorząd
- co to jest z
ródło dochodów? Jest to rodzaj, typ dochodów publicznych podzielony przez
ustawodawcę na: podatki i opłaty, dotacje i subwencje.
- metoda rozdzielenia podatków na:
" państwowe- na tym powinien opierać się typ wyposażenia finansowego państwa i
innych wspólnot
" samorządowe- np.: podatki gminne np.: opłata skarbowa(targowa, miejscowa, ),
podatek leśny, rolny, od spadków i darowizn
- ustawa z 2003r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego określa z
ródła dochodowe
gminy.
- podatek państwowy + dodatek= typ dodatków do podatków. Dodatek do podatków musi być
uchwalony przez organ gminy. Brak tego mechanizmu w Polsce.
DOCHODY SAMORZ
DOWE:
a) dochody własne
- udziały w podatkach, opłaty, dochody z majątku
- z nimi związana jest autonomia finansowa, nie można ich samorządom odebrać.
- niektóre gminy są bardzo silne, więc mają więcej wpływów z dochodów własnych, dlatego
otrzymują subwencje ogólne
b) subwencje ogólne
- finansowanie zadań własnych, dla ogółu zadań, bez wyszczególnienia wyjątek- subwencja
oświatowa
- subwencja wynika ze wzoru- oparta jest na zobiektywizowanych kryteriach
c) dotacje celowe
- np.: na utrzymanie, wojskowe, zasiłki okresowe dla pomocy społecznej, na inwestycję
szkolnÄ…
- przyznawane na wniosek, z uzasadnieniem
- zadanie zlecone
- samorządowi przysługuje prawo dochodzenia dotacji na cele zlecone w drodze sądowej
- dotacje na dofinansowanie zadań własnych
- porozumienie administracyjne- przekazywanie spraw i kompetencji między jednostkami
A) DOCHODY PUBLICZNOPRAWNE
" Udziały w podatkach
" Opłaty
" Dotacje
33
" Subwencje
B) DOCHODY PRYWATNOPRAWNE(majÄ…tkowe)
" Mienie- nieruchomości, grunty
" Czynsze najmu, dzierżawy
" Sprzedaż
EUROPEJSKA KARTA SAMORZ
DU TERYTORIALNEGO-
- przyjęta przez Radę Europy
- ratyfikowana przez Polskę w 1993r., np. Francja nie ratyfikowała
- samorządy mają prawo do samodzielności finansowej, do funkcjonowania na rynku.
- polskie ustawy powinny dostosować się do założeń Karty
SUBWENCJE:
- SUBWENCJA WYRÓWNAWCZA:
" wskaz
nik G- dochody podatkowe gminy podzielone na liczbę mieszkańców
" wskaz
nik Gg- dochody podatkowe wszystkich gmin przez ilość mieszkańców całego
kraju
" subwencję wyrównawczą otrzymują te gminy, których wskaz
nik G jest mniejszy niż
92% Gg
- SUBWENCJA RÓWNOWAŻ
CA:
" silne gminy mogą nie tylko nie dostać subwencji wyrównawczej, muszą oddać opłatę
na rzecz subwencji równoważącej
" wpłaty dokonywane są do budżetu państwa, ale pozostają one w obrębie rozliczeń
finansowych zachodzących między samorządami gminnymi.
" Kwota uzupełniająca dla gmin- oparta na gęstości zaludnienia w gminie (im mniejsza
gęstość tym mniejsza kwota)
" Kwota uzupełniająca dla powiatów  stopa bezrobocia
-SUBWENCJA OÅšWIATOWA:
" Na prowadzenie szkół, co jest samorządowym zadaniem własnym. Istotna jest liczba
uczniów oraz struktura uczniów (np. niepełnosprawni)
" Liczba uczniów i liczba uczniów przeliczeniowych
- DOTACJE CELOWE NA DZIAA
ANIA INWESTYCYJNE
" Kontrakt województwa  umowa między samorządem, a rządem
" Pieniądze daje głównie rząd, ale samorząd musi też wnieść wkład własny lub z UE
DA
UG PUBLICZNY PAC
STWA I SAMORZ
DÓW TERYTORIALNYCH
DA
UG PUBLICZNY- jest sumą zobowiązań Skarbu Państwa i innych instytucji sektora
publicznego. Jest on następstwem stosunku prawnego o złożonym charakterze. Stosunek ten
powstaje w zasadzie z czynności prawnych (cywilnoprawnych), których stroną jest Skarb
państwo lub inny podmiot publiczny. Np. z umowy pożyczki, kredytu, czynności
powodujących nabycie obligacji skarbowej. Skarb państwo i inne instytucje sektora
publicznego są zobowiązani do zwrotu należności pieniężnych na rzecz banku,
przedsiębiorstwa i innym podmiotom, które pożyczyły im środki pieniężne. Jest to pojęcie po
34
części z zakresu prawa cywilnego. (wierzytelność- po jednej stronie mamy dług, a po drugiej
należność. )
Dlaczego państwo ma długi? Państwo i samorządy mają długi, ponieważ nie zawsze wydatki
są równe dochodom. Dług jest konsekwencją występowania deficytu budżetowego.
DEFICYT BUDŻETOWY- to sytuacja prawna, gdy ustalone wydatki są większe od
planowanych dochodów.
Skąd państwo bierze środki na pokrycie deficytu?
Wówczas uaktywnia się działalność Skarbu Państwa (samorządu), gdzie zaciąga się pożyczki,
kredyty- państwo staje się dłużnikiem. A instytucje pożyczające mu środki- stają się
wierzycielami. Skarb Państwa pożyczając pieniądze na pokrycie deficytu, zobowiązuje się do
tego, że je odda, oczywiście wraz z odsetkami, by wierzyciel nie czuł się poszkodowany.
Skarb Państwa pożycza pieniądze w różny sposób: od osób, instytucji, finansowych,
krajowych i zagranicznych, pożycza pieniądze poprzez emisję i sprzedaż obligacji
skarbowych- jest to specjalna technika pożyczania pieniędzy przez Skarb Państwa. Państwo
emituje obligacje, które nabywane są przez inne podmioty, ze sprzedaży państwo czerpie
pieniądze, ale jednocześnie ma dług, bo w określonym czasie musi te obligacje odkupić i to z
% dla tych, którzy je wcześniej od państwa kupili.
LIMITY ZADA
UŻENIA- są pewne regulacje prawne, które wskazują limity zadłużenia, które
nie powinny być przez władze przekraczane. Limity wynikające z prawa unijnego:
1)dług publiczny całego sektora publicznego, w tym Skarbu państwa- konkretna kwota długu
nie może przekroczyć 60% rocznego PKB, który obliczany jest prze GUS(regulacja ta wynika
również z Konstytucji). Na dzień dzisiejszy jest to ok.51%.
Istnieją również procedury ostrożnościowe i naprawcze(sanacyjne), są to regulacje
,,życzeniowe a nie funkcjonalne- nie sprawdzają się w praktyce.
2)wynika tylko z prawa unijnego- państwa UE niekoniecznie przestrzegają  wielkość
deficytu w danym roku nie może być większy niż 3% PKB.
RELACJE MI
DZY SKARBEM PAC
STWA A NBP- wiąże się z dodrukowywaniem
pieniędzy przez NBP na pokrycie deficytu budżetowego, ustawa zasadnicza zabrania tego-
deficyt nie może być pokryty przez NBP. W banko spółdzielczym można zaciągnąć kredyt na
pokrycie deficytu, ale nie w NBP.
PRZYCHODY- wpływy do budżetu państwa na finansowanie deficytu budżetowego: wpływy
z obligacji skarbowych, kredytów, pożyczek, wpływy z tytułu prywatyzacji np. sprzedaży
spółek należących do państwa, wpływy ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych.
ROZCHODY- środki kierowane na opłatę zadłużenia, które przypadają na dany rok, które
termin uregulowania, spłaty określają na dany rok.
PRZYCHODY I ROZCHODY S
STRICTE ZWI
ZANE Z DEFICYTEM.
POTRZEBY POŻYCZKOWA BUDŻETU PAC
STWA- jest to zapotrzebowanie na środki,
które potrzebne są na pokrycie deficytu danego roku i spłatę pożyczek, kredytów, które
zostały zaciągnięte we wcześniejszych latach.
SKARBOWE PAPIERY WARTOÅšCOWE- regulacje zwarte w ustawie o finansach
publicznych, ustawa wymienia:
a) obligacje skarbowe
b) bony skarbowe.
Emituje je Skarb Państwa, a w imieniu państwa Minister Finansów(emitent). MF musi
poinformować przyszłych kupujących papiery jakie są wartości papierów, wartości emisji w
35
danym okresie proponowane, jakie jest oprocentowanie, jakie terminy wykupu. Informacje
MF jako emitenta muszą być zawarte w liście emisyjnym., z niego nabywcy- inwestorzy,
dowiadują się jakie papiery są oferowane. Tak naprawdę to NBP zajmuje się sprzedażą
wyemitowanych przez państwo papierów.
BONY SKARBOWE- papiery wartościowe opiewające na 10 tys.- kwota nominalna, są
emitowane, a następnie odkupowane w określonym terminie. Wykup bonów nie może być
jednak póz
niej niż rok. Są to papiery KRÓTKOTERMINOWE.
OBLIGACJE SKARBOWE- papiery wartościowe średnio i długoterminowe. (2lata, 5lat).
Dają możliwość wyższego procentu. Jest jednak możliwość dyskonta- sprzedaży poniżej
kwoty wykupu. (kupujemy np. za 10 tys. A sprzedajemy za 9 tys.)
Papiery wartościowe nie mają charakteru dokumentów- mają charakter zdematerializowany.
Są to zapisy na na rachunkach uczestników transakcji.
SAMORZ
D TERYTORIALNY
JST (gmina, powiat, województwo) również mogą mieć deficyt budżetowy. Mają więc swoje
z
ródło przychodów na pokrycie długu publicznego, które stanowią np.: kredyty w bankach,
pożyczki np. w funduszu ochrony środowiska, bądz
pożyczka uzyskana od Skarbu Państwa,
samorząd również może emitować obligacje samorządowe(komunalne), które mają oparcie
w ustawie z 1995 r. o obligacjach, a nie w ustawie o finansach publicznych.
Tryb emitowania obligacji samorzÄ…dowych jest dwojaki:
1 w trybie publicznym- emituje je do ogółu  każdy może te obligacje kupić. By emisja
publiczna miała miejsce trzeba złożyć wniosek- prospekt emisyjny- do komisji finansowej-
komisji papierów wartościowych. Pomaga w tym firma maklerska.
2 emisja niepubliczna- wysłanie propozycji np. listownie do konkretnej osoby, banku, firmy,
by ta osoba nabyła obligacje gminy, powiatu, czy województwa, nie bierze w niej udziału
komisja papierów wartościowych, jst same załatwiają sobie klientów, jest to emisja
ograniczona, gdyż listy te można skierować do nie więcej niż 300 adresatów, a obecne prawo
mówi o 100 adresatach.
Samorządy bardzo rozważnie gospodarują finansami i częściej korzystają z drugiego
rozwiązania  emisji niepublicznej. Bardzo często mają one nadwyżki budżetowe  są one
traktowane jako przychody i idÄ… na finansowanie deficytu.
Jakie są granice zadłużenia? Czy można ogłosić upadłość samorządu? Nie, ani Skarb
Państwa, ani samorząd nie może ogłosić upadłości. Muszą istnieć od strony prawnej.
Jest kilka granic zadłużenia, o których mówi ustawa o finansach publicznych:
1) kwota przeznaczona na spłaty odsetki kredytów nie może być
większa niż 15% planowanych dochodów gminy, powiatu, czy
województwa.
2) Wielkość długu na koniec roku nie może być większa niż 60 %
dochodów budżetowych gminy, powiatu, czy województwa.
RIO jest powołana między innymi po to, by badać czy samorządy przestrzegają prawa.
PUBLICZNE PRAWO BANKOWE.
PRAWO BANKOWE- to całokształt norm prawnych regulujących strukturę,
organizację i działalność banków, obejmuje zagadnienia cywilnoprawne i zagadnienia
publicznoprawne w obszarze bankowości.
36
PRZEDMIOT REGULACJI- stosunki zobowiÄ…zaniowe powstajÄ…ce w toku realizacji
czynności bankowych, zagadnienia tworzenia i likwidacji banków, funkcjonowanie nadzoru
nad działalnością banków.
PODZIAA
:
A)PUBLICZNE PRAWO BANKOWE- obejmuje normy prawne zawierajÄ…ce ustalenia
dotyczące zasad tworzenia, organizacji, finansowania, banków oraz sprawowania wobec nich
kontroli i nadzoru bankowego. Do publicznego prawa bankowego należą też przepisy
określające status prawny oraz zadania banku centralnego.
b)PRAWO BANKOWE PRYWATNE- zawiera natomiast regulacje oparte na równorzędnych
stosunkach banku z klientami, a podstawą do tych stosunków są umowy.
PODSTAWA PRAWNA:
a)PRZEPISY POWSZECHNIEOBOWI
ZUJ
CE:
1. ustawa z 29 VIII 1997r. prawo bankowe i przepisy wykonawcze
2. ustawa z 1994r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym,
3. ustawa z 1997r o listach zastawnych i bankach hipotecznych,
4. ustawa o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych,
5. ustawa z 2000r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych itp.
Polskie ustawy muszą być zgodne z dyrektywami wydanymi przez UE.
b)PRZEPISY WEWN
TRZNIE OBOWI
ZUJ
CE- (wewnÄ…trz sektora bankowego)
1. regulacje wydane przez organy NBP (Prezesa, Zarząd, Radę Polityki Pieniężnej)
2.regulacje wydane przez organ nadzoru bankowego- KomisjÄ™ Nadzoru Bankowego.
Definicja BANK- jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą
na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych,
obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Bank nie może istnieć bez zezwolenia uprawniającego do wykonywania czynności
bankowych, a czynności bankowe łączą się z ryzykiem (klient powierza bankowi swe
pieniądze pod tytułem zwrotnym, ryzyko działalności obciąża bank.)
Bank pozyskuje środki (wkłady) za odpowiednim wynagrodzeniem (oprocentowaniem)
oraz kieruje zgromadzone kapitały w przedsięwzięcia dające odpowiednie przychody.
Bank posiada także odpowiednie kapitały (fundusze )własne. Kapitały bankowe (własne i
zgromadzone od klientów) są wykorzystywane w celu udzielania kredytów, na zakup
papierów wartościowych, inne lokaty.
Przychodami banku są wpływy z tytułu udzielonych kredytów, odsetki od lokat w papiery
wartościowe, opłaty i prowizje za czynności usługowe.
Przychody banku komercyjnego pomniejszone o koszty bankowe= ZYSK BANKU.
PRZEDMIOT DZIAA
ALNOŚCI BANKOWEJ- czynności bankowe objęte monopolem
bankowym np. przyjmowanie wkładów pieniężnych i prowadzenie rachunków tych wkładów.
FORMA ORGANIZACYJNO- PRAWNA:
3 FORMY:
- BANKI PAC
STWOWE:
" może być utworzony w drodze rozporządzenia RM, gdy zajdzie taka potrzeba;
" potrzebny jest wówczas: wniosek Ministra Skarbu i opinia ze strony Komisji Nadzoru
bankowego
" obecnie w Polsce jest tylko 1 bank państwowy- Bank Gospodarstwa Krajowego
" do jego kompetencji należy obsługa funduszy i programów państwowych
utworzonych, powierzonych lub przekazanych temu bankowi na podstawie odrębnych
umów. Np. Krajowy Fundusz Mieszkaniowy
" zadania tego banku to: prowadzenie odpowiednich programów rządowych oraz
obsługa sektora finansów publicznych.(rządowego i samorządowego).
37
- BANK SPÓA
DZIELCZY:
" może być utworzony z zachowaniem trybu określonego przepisami prawa
spółdzielczego, na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, wydanego w
uzgodnieniu z Ministrem Finansów, na wniosek założycieli.
" Założyciele- OF, a ich liczba nie może być mniejsza niż 10,
" W Polsce jest ich ok. 600
" Prowadzą działalność na terenie powiatu (bank lokalny np. : rolników)
" ZobowiÄ…zane sÄ… do Å‚Ä…czenia w strukturÄ™ banku zrzeszajÄ…cego (jest to 2-gi szczebel
bankowości spółdzielczej)
-BANKI W FORMIE SPÓA
EKAKCYJNYCH:
" Może być utworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, z
zachowaniem trybu określonego w przepisach Kodeksu spółek handlowych o
spółkach akcyjnych;
" Ok. 60 obecnie w Polsce;
" Są to duże banki komercyjne, objęte przez kapitał zagraniczny;
" Bank o polskim kapitale to PKO BP s.a.
a)BANKI ZAGRANICZNE- czyli o kapitale pochodzącym z państw nie należących do UE,
powstajÄ… w trybie specjalnej procedury, za zgodÄ… KNB
b)BANK ZAGRANICZNY- (2GIE ZNACZENIE)- posiada siedzibÄ™ w UE, tu dla utworzenia
nie jest potrzebna zgoda KNB
inne banki:
- banki hipoteczne- aktualnie w Polsce nie występują , są to banki lokalne
- parabanki: podmioty prowadzące działalność podobną bankowej np.: spółdzielcze kasy
oszczędnościowo- kredytowe, pracownicze kasy zapomogowo- pożyczkowe
KOMISJA NADZORU BANKOWEGO:
- organ administracji rzÄ…dowej;
- powstał w 1997r., wcześniej organem nadzoru był Prezes NBP,
- funkcje:
a) wydawanie zezwoleń na utworzenie banku;
b) kontrola i nadzór w stosunku dzbanków;
c) wydawanie decyzji, zgody np. kto może być prezesem banku, członkiem zarządu
d) jest organem właściwym w sprawach przekształcania, połączeń , kapitałów
- może kontrolować banki, także karać np., kary finansowe
NBP- bank centralny
- zgodnie z art. 227 Konstytucji przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza (tj. znaków
pieniężnych  banknotów i monet) oraz prawo ustalania i realizowania polityki pieniężnej
(np.: poprzez ustalanie rezerw obowiązkowych banków komercyjnych, oprocentowania
kredytów refinansowych, politykę otwartego rynku).
- NBP ponosi konstytucyjną odpowiedzialność za wartość polskiego pieniądza
- NBP posiada osobowość prawną i prawo używania pieczęci z godłem państwowym
- NBP jest bankiem banków i bankiem rządu;
- celem działalności jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu
polityki gospodarczej rzÄ…du
38
- do zadań NBP należy: organizowanie rozliczeń pieniężnych, prowadzenie gospodarki
rezerwami dewizowymi i działalności dewizowej, prowadzenie bankowej obsługi budżetu
państwa, regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie, kształtowanie warunków
dla rozwoju systemu bankowego, opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej,
opracowywanie bilansu płatniczego.
- organami NBP są: Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej, Zarząd
- bank wykonuje zadania przez centralę, oddziały okręgowe i inne równorzędne komórki
organizacyjne.
- PREZES- jest powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP, kadencja-
6lat, jest równocześnie przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej,
- RADA POLITYKI PIENI
ŻNEJ- ma 9 członków + Prezes jako przewodniczący,
członkowie powoływani są w równej liczbie przez Sejm, Senat i Prezydenta z pośród
specjalistów z zakresu finansów. Rada Polityki Pieniężnej ustala coroczne założenia polityki
pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z projektem RM ustawy
budżetowej; rada w ciągu 5 miesięcy od zakończenia budżetowego przedkłada Sejmowi
sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej, ustala wysokość stóp procentowych, ustala
stopy rezerwy obowiązkowej banków i wysokość jej oprocentowania, ustala zasady operacji
otwartego rynku, zatwierdza plan finansowy NBP.
- ZARZ
D- kieruje działalnością banku centralnego, realizuje uchwały Rady, podejmuje
uchwały w sprawach należących do jego kompetencji, m.in. realizowanie zadań z zakresu
polityki kursowej, ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych, nadzorowanie operacji
otwartego rynku, określanie zasad gospodarki funduszami NBP.
INSTRUMENTY POLITYKI PIENI
ŻNEJ STOSOWANE PRZEZ NBP :
1. REZERWY OBOWI
ZKOWE BANKÓW KOMERCYJNYCH W NBP- NBP
gromadzi na swych rachunkach określoną część wkładów innych banków tzw.
rezerwy obowiÄ…zkowe, jest to ustawowy obowiÄ…zek NBP, sens- poprzez ustalanie ich
wysokości można pobudzać lub hamować działalność kredytową banków
2. KREDYT REFINANSOWY UDZIELANY PRZEZ NBP- udziela tego kredytu
bankom komercyjnym w celu uzupełnienia ich zasobów pieniężnych w oparciu o
umowÄ™ kredytowÄ…,
3. DYSKONTO I REDYSKONTO WEKSLI STOSOWANE PRZEZ NBP
4. OPERACJE NBP NA RYNKU FINANSOWYM
USTRÓJ PIENI
ŻNY
" Regulują ustawy np.: o denominacji złotego, KC, prawo bankowe, prawo
dewizowe
" Pieniądz- prawny środek płatniczy,
" Zgodnie z art. 1 ustawy o denominacji złotego obowiązującą w Polsce jednostką
pieniężną jest złoty, który dzieli się na 100 groszy,
" Prawne znaczenie pieniądza- polega na nadaniu mu przez państwo przymusowej
mocy umarzania zobowiązań poprzez przeniesienie wartości ekonomicznej z
majątku dłużnika do majątku wierzyciela
" pieniądz jest prawnym środkiem płatniczym,
39
" zasada nominalizmu- wykonanie zobowiązania pieniężnego przez dłużnika
następuje przez zapłatę sumy nominalnej w znakach pieniężnych, regulowana
przepisami KC
" zasada walutowości- obowiązek stosowania waluty polskiej na obszarze RP przy
określaniu zobowiązań pieniężnych (art. 358 KC)
" złoty polski jest walutą wymienialną
" wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych przysługuje bankowi
centralnemu
" emisja banknotów i monet oraz właściwe funkcjonowanie pieniądza w obrocie
prawny jest podstawowym zadaniem władz publicznych.
" Pieniądz występuje w 2 formach: gotówkowej i bezgotówkowej
" Ogólna kondycja (wartość ) pieniądza jest funkcją stanu gospodarczego kraju oraz
siły gospodarczej i politycznej państwa.
SYSTEM FINANSOWY UBEZPIECZEC
SPOA
ECZNYCH I
ZDROWOTNYCH
Ubezpieczenia głównie społeczne i zdrowotne  to trzeci obok rządowego i samorządowego
sektor finansów publicznych. Ubezpieczenia społeczne są obowiązkowe. Dotyczą
pracowników, OF, i OF prowadzących działalność gospodarczą. Osiągnięcie wieku
emerytalnego, choroba, wypadek, śmierć, powodują że dalsze świadczenie pracy lub
wykonywanie działalności staje się niemożliwe. W skutek tych zdarzeń nie może być
uzyskiwane wynagrodzenie za pracę. Aby rozwiązać te powszechne sytuacje życiowe
funkcjonuje system ubezpieczeń społecznych z jego finansowymi konstrukcjami, które
określa ustawa z 13. paz
dziernika 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepisy
ustawy obejmujÄ… ubezpieczenia:
a) emerytalne
b) rentowe
c) chorobowe
d) wypadkowe.
Finansowanie świadczeń w ramach ubezpieczeń społecznych prowadzonych przez zakład
ubezpieczeń społecznych odbywa się metodą repartycyjną, która polega na bieżącym
finansowaniu świadczeń bezpośrednio z gromadzonych składek. Składki są przeznaczone od
razu na świadczenia. Pokolenie osób pracujących, które aktualnie opłaca składki umożliwia
finansowanie emerytur i innych świadczeń dla pokolenia osób starszych, które jest
uprawnione do uzyskania emerytur i rent. Składki na ubezpieczenia emerytalne finansują z
własnych środków i w równych częściach ( po połowie) ubezpieczeni pracownicy i płatnicy
składek ( pracodawcy). Podstawą wymiaru składek jest przychód osoby fizycznej, o którym
mówią przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wynagrodzenie
ze stosunku pracy i inne przychody. Stopy % składek wynoszą:
a) 19,52% podstawy wymiaru  na ubezpieczenia emerytalne
b) Od 2007 roku  10% , a od 1 stycznia 2008 roku  6% podstawy wymiaru  na
ubezpieczenia rentowe
c) 2,45% podstawy wymiaru  na ubezpieczenia chorobowe
d) Od 0,67 % do 3,60 % podstawy wymiaru na ubezpieczenia wypadkowe.
40
Do czasu wprowadzenia nowego systemu składki na ubezpieczenia społeczne pracowników
finansowane były w całości ze środków pracodawcy. Wspomniane składki obliczają,
rozliczają i przekazują co miesiąc do ZUS płatnicy składek ( pracodawcy). Roczna podstawa
wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracownika nie może być wyższa w
danym roku od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego na ten rok
kalendarzowy przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, określonego w
ustawie budżetowej. Od nadwyżki ponad ten limit składki nie są pobierane, kwotę
ograniczenia ( limitu) rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i
rentowe ogłasza Minister Pracy i Polityki Socjalnej. W2007 roku limit rocznej podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia wynosi 78 480 złotych, a sens merytoryczny ograniczenia
podstawy wymiaru składek jest związany z tym, żeby nie obciążać składkami wysokich
przychodów, by obliczona w oparciu o te składki przyszła emerytura nie była nadmiernie
wysoka.
ZUS prowadzi konta ubezpieczonych, konta płatników składek, centralny rejestr
ubezpieczonych, centralny rejestr płatników składek, centralny rejestr członków otwartych
funduszy emerytalnych. System indywidualnych kont umożliwia powiązanie wysokości
przyszłej emerytury z sumą wniesionych składek emerytalnych. ZUS jest państwową JO ,
posiada osobowość prawną. W skład ZUS u wchodzi centrala i terenowe JO (oddziały,
inspektoraty). Plan finansowy FUS ( fundusz ubezpieczeń społecznych) ma centralny charter,
jednakże realizują go liczne jednostki organizacyjne zakładu. Do zakresu działania zakładu
należy m.in. stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczenia społecznego, ustalanie
uprawnień doświadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłacanie tych świadczeń,
wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne,
fundusz pracy inne fundusze, prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek.
Organy ZUS
- Prezes zakładu,
- Zarząd z Prezesem zakładu jako przewodniczącym,
- Rada nadzorcza zakładu
FUS  powołany został w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Przychodami funduszu są głównie składki na ubezpieczenia społeczne. Ze środków funduszu
finansowane są wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego i
wypadkowego. W ramach FUS wyodrębnia się fundusze:
- emerytalny
- rentowy
- chorobowy
- wypadkowy
- rezerwowe.
Ustawa z 13 paz
dziernika 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych traktuje fundusz
ubezpieczeń społecznych jako państwowy fundusz celowy, powołany w celu realizacji zadań
z zakresu ubezpieczeń społecznych, którego dysponentem jest ZUS. Przystosowanie
wysokości rent i emerytur do rosnących zarobków i cen  czyli waloryzacja jest
koniecznością. Wzrost ( waloryzacja) świadczeń postępuje w nawiązaniu do wzrostu cen lub
obu tych elementów. Prawny wyraz zagadnienia płynności wypłat emerytalnych tworzenia
rezerw na cele emerytalne znajduje siÄ™ w przepisach o Funduszu Rezerwy Demograficznej.
Ustawa ustala, że środki FRD mogą być wykorzystane wyłącznie na uzupełnienie niedoboru
funduszu emerytalnego, który wynika z przyczyn demograficznych.
41
OTWARTE FUNDUSZE EMERYTALNE
Są elementem systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce ( tzw. II filarem), określa ustawa z
28 VIII 1997 roku o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych zgodnie z ustawÄ…
fundusz emerytalny jest OP, jest związany z kapitałową metodą funkcjonowania ubezpieczeń
emerytalnych. Polega na tym, że środki pochodzące ze składek są inwestowane w celu
zgromadzenia kapitału na przyszłe świadczenia emerytalne. Oszczędności te są realną sumą
środków pieniężnych danej osoby. Przedmiotem działalności funduszu jest gromadzenie
środków pieniężnych i ich lokowanie z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po
osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Gromadzenie składek i ich lokowanie zostało
powierzone otwartym funduszom emerytalnym, natomiast wypłacanie tak zgromadzonych
środków finansowych  zakładom emerytalnym. Organ nadzorczy nad funduszami
emerytalnymi wydaje zezwolenie na utworzenie funduszu emerytalnego. Lokowanie
( inwestowanie) środków pochodzących ze składek emerytalnych może mieć istotne
znaczenie dla rozwoju gospodarczego.
I filar  to waloryzacja, czyli podwyższenie emerytury ze względu na podniesienie cen, a
obniżenie płac.
II filar  polega na przymusowym oszczędzaniu, OF przekazują swoje składki do tzw.
otwartych funduszy emerytalnych, gdzie są lokowane, inwestowane, by ich wartość się
powiększała. Są one uwalniane, gdy OF osiągnie wiek emerytalny.
- można mieć emerytury z I i II filaru.
- podmiotami działającymi w II filarze są otwarte fundusze emerytalne jest ich 16 , a składki
są obowiązkowe. Wysokość tej składki to 7,3 % wymiaru przychodu z czego 1/3 idzie do
ZUS. OFE to masa pieniędzy , masa finansowa( majątkowa) posiada osobowość prawną .
PTE ( POWSZECHNE TOWARZYSTWO EMETYTALNE) to podmiot zarzÄ…dzajÄ…cy tÄ…
masÄ….
METODA KAPITAA
OWA  oszczędności mają być pomnażane, lokowane.
III filar
" Dobrowolny
" Każdy maże przystąpić
" Gromadzone są pieniądze  na starość
" Są 2 elementy gdzie państwo wkracza
- pracownicze programy emerytalne- zakład pracy pracodawca, związki zakładowe
decydują czy taki próg wprowadzić, tu składkę płaci pracodawca w oparciu o umowę
zakładową między pracodawcą a pracownikami
- IKE  indywidualne konta emerytalne  gromadzą środki w banku np. zakup obligacji
skarbowych, państwo popiera gromadzenie takich środków, tu od odsetek nie trzeba płacić
podatku ( a na kontach w banku tak) .
UBEZPIECZENIA ZDROWOTNE- TO FINANSOWANIE USA
UG SA
UŻBY
ZDROWA. Służba zdrowia jest finansowana na 3 sposoby:
1. ( do 1998) model budżetowy  szpitale, przychodnie  jednostki budżetowe
finansowane z budżetu państwa  np. z podatków
2. model ubezpieczeniowy ( od 1998)  potencjalny pacjent jest ubezpieczony i wnosi
składki pobiera je ZUS i przekazuje do kasy chorych, która ma zapewnić usługi
medyczny, zawiera umowy lekarzami na usługi medyczne, określa warunki refundacji
42
leków. Kasy chorych zniesiono, a utworzono NFZ ( Narodowy Fundusz Zdrowia), jest
on bardziej scentralizowany składka obecnie wynosi 9% przychodu.
3. model rynkowy ( komercyjny) funkcjonuje też w Polsce ( jego elementy to rynek,
umowy oparte o stosunek cywilnoprawny, nie każdy jest w stanie zapłacić za usługę
medycznÄ…, czyli prywatne gabinety, dlatego rola drugoplanowa).
43