Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM
Wiedza o spo"eczeł
stwie
Poziom rozszerzony
Listopad 2009
Schemat punktowania
Model odpowiedzi
Nr
W nawiasach kwadratowych [ ] odpowiedzi
zadania Zasady przyznawania Punkty
alternatywne bÄ…dÄ™ uzupe"niajÄ…ce
punktów za zadanie
1. c) inicjatyw´ ludowÄ… 0 1
2. b) pomarał
czowÄ… rewolucjÄ… 0 1
3. c) Egipt 1 pkt za dwa zazna- 0 1
d) Jordania czenia
4. a) Chorwacja 1 pkt za zaznaczenie 0 1
c) Macedonia trzech pał
stw
f) Turcja
5. a) Rzecznik Praw Obywatelskich 1 pkt 0 2
b) Janusz Kochanowski 1 pkt
Uwaga: Warunkiem przyznania punktu za pra-
wid"owe wykonanie polecenia b jest prawid"owe
wykonanie polecenia a.
6. a) 1. system parlamentarno-komitetowy; Szwajcaria Po 1 pkt za podanie 0 4
2. system pó"prezydencki [semiprezydencki, w"aĘciwego systemu
prezydencko-parlamentarny]; np.: Francja, Rosja rządów lub wyborcze-
Uwaga: Uznajemy inne pał
stwa, o ile wyst´puje go i nazw´ paÅ‚
stwa
w nich dany system rządów.
b) 1. system wi´kszoĘciowy, np. W. Brytania,USA
2. system proporcjonalny, np. Polska, W"ochy
Uwaga: Uznajemy inne pał
stwa, o ile wyst´puje
w nich dany system wyborczy.
7. a) sÄ…dy rejonowe 1 pkt za podanie 0 1
b) sądy apelacyjne dwóch nazw sądów
powszechnych
8. 1. prawda 1 pkt za trzy prawi- 0 1
2. prawda d"owe odpowiedzi
3. fa"sz
9. 1. fa"sz 1 pkt za trzy prawi- 0 1
2. prawda d"owe odpowiedzi
3. fa"sz
10. Funkcja represyjna  polega na wymierzaniu kar 1 pkt za podanie kaÅ»- 0 2
za pope"nianie przest´pstw. dej definicji
Funkcja organizacyjna  przejawia si´ w tworzeniu
instytucjonalnych podstaw Życia spo"ecznego
i pał
stwowego
11. 1. Niemcy, [kanclerz Angela] Merkel Po 1 pkt za podanie 0 4
2. Wielka Brytania, [premier Gordon] Brown nazwy pał
stwa oraz
3. W"ochy, [premier Silvio] Berlusconi nazwiska szefa rzÄ…du
4. Hiszpania, [premier José L. Rodríguez] Zapatero danego paÅ‚
stwa
www. operon. pl
1
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Schemat punktowania
Model odpowiedzi
Nr
W nawiasach kwadratowych [ ] odpowiedzi
zadania Zasady przyznawania Punkty
alternatywne bÄ…dÄ™ uzupe"niajÄ…ce
punktów za zadanie
12. BezkarnoĘç parlamentarzystów [pos"ów, senato- Po 1 pkt za nazwanie 0 1
rów]; pogarda dla prawa okazywana przez parla- problemu na rysunku
mentarzystów; wykorzystywanie immunitetu dla
osobistych korzyĘci; brak równoĘci wobec prawa
[sÄ… osoby wybrane chronione immunitetem].
Uwaga: Problem moÅ»e zostaç nazwany inaczej,
o ile zdajÄ…cy odda istot´ problemu.
13. Najszybsze: Afryka [ponad 6-krotne] 1 pkt za podanie 0 1
Najwolniejsze: Europa [mniej niŻ 2-krotne] dwóch prawid"owych
nazw kontynentów
14. a) Zast´powalnoĘç pokoleÅ‚
 sytuacja, w której ko- 1 pkt 0 3
lejne pokolenie odtwarza si´ w iloĘci nie mniejszej
niŻ poprzednie pokolenie [przy wskaęniku dzietno-
Ęci 2,1 dziecka na jednÄ… kobiet´]
Uwaga: Uznajemy inne wyjaĘnienie, o ile oddaje
sens definicji.
b) Afryka, Azja, Australia i Oceania 1 pkt za podanie nazw
trzech kontynentów
c) Na przyk"ad: 1 pkt za podanie
 wyd"uŻenie urlopów macierzył
skich trzech propozycji
 wprowadzanie bardzo dobrze p"atnych urlopów dzia"ał
ze strony pał
-
wychowawczych stwa
 dop"aty pał
stwa do Ż"obków i przedszkoli [bez-
p"atne Å»"obki i przedszkola]
 zmiany w prawie pracy umoŻliwiające kontynu-
owanie kariery zawodowej kobiet po"Ä…czonej z ro-
dzeniem i wychowywaniem dzieci
 wprowadzenie urlopów macierzył
skich dla m´Å»-
czyzn ( tacierzył
skich )
 zaliczanie okresu urlopu wychowawczego
do póęniejszej emerytury
Uwaga: NaleÅ»y uznaç inne, zgodne z logikÄ… i praw-
dÄ… odpowiedzi!
15. a) Wskaęnik maskulinizacji (wspó"czynnik maskuli- 1 kt 0 2
nizacji)  wskaęnik demograficzny okreĘlający, ilu
m´Å»czyzn w danym spo"eczeÅ‚
stwie przypada
na okreĘlonÄ… liczb´ kobiet  najcz´Ä˜ciej okreĘla licz-
b´ m´Å»czyzn na 100 kobiet.
b) W wieku przedprodukcyjnym liczba m´Å»czyzn 1 pkt
jest wi´ksza niÅ» liczba kobiet; w wieku poprodukcyj-
nym liczba kobiet jest wi´ksza niÅ» liczba m´Å»czyzn.
16. a) W latach 2000 2030 ubywaç b´dzie osób 1 pkt 0 2
w wieku 0 17 i 18 59/64, natomiast przybywaç
b´dzie osób w wieku 60/65 i wi´cej [ubywaç
b´dzie osób w wieku produkcyjnym i przed-
produkcyjnym, natomiast przybywaç osób
w wieku poprodukcyjnym].
b) Na przyk"ad: wzrost popularnoĘci konsumpcyj- 1 pkt za dwa wyja-
nego stylu Å»ycia, uwaÅ»anie dzieci za przeszkod´ Ęnienia
wrealizacji w"asnych planów, polepszajÄ…ca si´
opieka medyczna dla osób starszych, wyd"uŻanie
si´ czasu Å»ycia
Uwaga: Uznajemy inne przyczyny, o ile sÄ… logiczne
i zgodne z rzeczywistoĘcią.
www. operon. pl
2
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Schemat punktowania
Model odpowiedzi
Nr
W nawiasach kwadratowych [ ] odpowiedzi
zadania Zasady przyznawania Punkty
alternatywne bÄ…dÄ™ uzupe"niajÄ…ce
punktów za zadanie
17. a) Im wi´kszy jest stopieÅ‚
równouprawnienia mi´- 1 pkt za podanie jed- 0 2
dzy kobietami a m´Å»czyznami w Å»yciu zawodo- nej z dwóch podanych
wym, tym wi´cej rodzi si´ dzieci. obok zaleÅ»noĘci
lub
Im lepsza polityka spo"eczna pał
stwa, tym wi´cej
rodzi si´ dzieci [im wi´ksze kwoty paÅ‚
stwo prze-
znacza na pomoc rodzinom, tym wi´cej rodzi si´
dzieci].
b) Opór cz´Ä˜ci Niemców wynika ze z"ych skojarzeÅ‚
1 pkt za wyjaĘnienie
z czasami komunistycznymi. System Ż"obków by"
bardzo rozbudowany w komunistycznej NRD i jako
element enerdowskiego systemu oĘwiaty zosta"
w zjednoczonych Niemczech pot´piony.
Uwaga: ZdajÄ…cy musi uwzgl´dniç w wyjaĘnieniu
okres NRD oraz post´powanie w tym czasie wobec
dzieci  indoktrynacja.
18. WYPRACOWANIE
TEMAT NR 1
ZdajÄ…cy:
a) ocenia problem niŻu demograficznego w Euro- 0 1 0 20
pie (zdający w sposób ogólny stwierdza, Że to pro-
blem waŻny, istotny, powaŻny, niebagatelny, fun-
damentalny itp.)
Uwaga: Uznajemy inne sformu"owania oddajÄ…ce,
Że zdający rozumie problem niŻu demograficznego
wEuropie.
b) przedstawia dwa aspekty polityczne, które Po 1 pkt za przedsta-
wp"ywają na rozwój demograficzny Europy (np. wienie kaŻdego
stabilizacja polityczna  brak wojen; dobre stosunki aspektu politycznego
sÄ…siedzkie mi´dzy paÅ‚
stwami)  "Ä…cznie 2 pkt
Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez
ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne.
c) przedstawia dwa aspekty gospodarcze, które Po 1 pkt za przedsta-
wp"ywają na rozwój demograficzny Europy (np. wienie kaŻdego
dobrobyt gospodarczy, istnienie systemów emery- aspektu gospodarcze-
talnych, inwestowanie najpierw w karier´, aby go  "Ä…cznie 2 pkt
utrzymaç si´ na rynku pracy, a dopiero potem
dzieci)
Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez
ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne.
d) przedstawia dwa aspekty spo"eczne, które Po 1 pkt za przedsta-
wp"ywają na rozwój demograficzny Europy (np. wienie kaŻdego
póęne zak"adanie rodziny, niech´ç do posiadania aspektu spo"ecznego
dzieci, rozwój antykoncepcji)  "ącznie 2 pkt
Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez
ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne.
e) przedstawia dwa aspekty kulturowe, które Po 1 pkt za przedsta-
wp"ywają na rozwój demograficzny Europy (np. wienie kaŻdego
rozwój indywidualizmu charakterystyczny dla kul- aspektu kulturowego
tury zachodniej; inwestowanie w siebie, a nie  "Ä…cznie 2 pkt
wrodzin´ czy wspólnot´)
Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez
ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne.
www. operon. pl
3
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Schemat punktowania
Model odpowiedzi
Nr
W nawiasach kwadratowych [ ] odpowiedzi
zadania Zasady przyznawania Punkty
alternatywne bÄ…dÄ™ uzupe"niajÄ…ce
punktów za zadanie
f) przedstawia (prezentuje) trzy perspektywy Po 2 pkt za przedsta-
(moŻliwoĘci) demograficzne Europy (np. dalszy wienie jednej per-
spadek liczby dzieci w Europie; dalszy rozwój tech- spektywy (moŻliwo-
nologiczny i mniejsza liczba dzieci; zagroŻenie sys- Ęci) rozwoju
temów emerytalnych w Europie i zmiana nasta- demograficznego Eu-
wienia ludzi; zagroŻenie ekspansją imigrantów, ropy  "ącznie 6 pkt
u których jest wysoki przyrost naturalny; koniecz-
noĘç sprowadzenia do Europy kolejnych imigran-
tów, aby utrzymaç wzrost gospodarczy itp.)
Uwaga: MoÅ»na uznaç inne moÅ»liwoĘci podane
przez ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne.
g) zajmuje i uzasadnia w"asne stanowisko w spra- 0 1
wie perspektyw rozwoju demograficznego dla Eu-
ropy
h) wykorzystuje materia"y ęród"owe Po 1 pkt na kaŻdy
w"aĘciwie zastosowa-
ny przyk"ad odwo"ania
do materia"ów ęród"o-
wych  "Ä…cznie 2 pkt
i) praca spójna kompozycyjnie: wst´p, rozwini´cie, 0 1
zakoł
czenie
j) praca poprawna j´zykowo 0 1
TEMAT NR 2
ZdajÄ…cy:
a) ocenia i charakteryzuje rozwój demograficzny 1 pkt za ukazanie po- 0 20
Polski od 1989 roku do chwili obecnej: wagi problemu;
 ukazuje powag´ problemu (zdajÄ…cy moÅ»e uÅ»yç 1 pkt za charaktery-
nast´pujÄ…cych sformu"owaÅ‚
: rozwój demograficz- styk´ rozwoju demo-
ny Polski to sprawa powaŻna, waŻna, istotna, za- graficznego Polski 
sadnicza, kluczowa, fundamentalna, Żywotna, nie- "ącznie 2 pkt
bagatelna itp.)
Uwaga: Uznajemy inne sformu"owania oddajÄ…ce
istot´ sprawy.
 charakteryzuje rozwój demograficzny Polski
(zdajÄ…cy moÅ»e uÅ»yç nast´pujÄ…cych sformu"owaÅ‚
:
nadwyŻka zgonów nad urodzinami, zmniejszająca
si´ liczba urodzin, zwi´kszajÄ…ca si´ liczba zgonów,
wi´cej ludzi umiera, mniej dzieci si´ rodzi, jest co-
raz mniej Polaków, liczba Polaków si´ zmniejsza,
duÅ»o ludzi umiera, ma"o ludzi si´ rodzi itp.)
Uwaga: Uznajemy inne sformu"owania oddajÄ…ce
istot´ sprawy.
b) przedstawia dwa aspekty polityczne, które Po 1 pkt za przedsta-
wp"ywa"y na rozwój demograficzny Polski (upadek wienie kaŻdego
komunizmu w 1989 r.; wstÄ…pienie Polski do Unii aspektu politycznego
Europejskiej; stabilnoĘç polityczna w Europie  "Ä…cznie 2 pkt
 brak wojen)
Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez
ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne.
www. operon. pl
4
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Schemat punktowania
Model odpowiedzi
Nr
W nawiasach kwadratowych [ ] odpowiedzi
zadania Zasady przyznawania Punkty
alternatywne bÄ…dÄ™ uzupe"niajÄ…ce
punktów za zadanie
c) przedstawia dwa aspekty spo"eczne, które wp"y- Po 1 pkt za przedsta- 0 20
wa"y na rozwój demograficzny Polski (zmiany wienie kaŻdego
w mentalnoĘci ludzi po upadku komunizmu; brak aspektu spo"ecznego
poczucia bezpieczeł
stwa, upowszechnienie wol-  "Ä…cznie 2 pkt
nych związków bez zobowiązał
; wzrastajÄ…ca liczba
singli w spo"eczeł
stwie)
Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez
ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne.
d) przedstawia dwa aspekty gospodarcze, które Po 1 pkt za przedsta-
wp"ywa"y na rozwój demograficzny Polski (np. wienie kaŻdego
bezrobocie niesk"aniajÄ…ce do posiadania dzieci; aspektu gospodarcze-
ch´ç dorobienia si´; gospodarka rynkowa wymu- go  "Ä…cznie 2 pkt
szajÄ…ca cz´ste zmiany pracy  brak stabilnoĘci za-
trudnienia; wyjazdy za pracÄ… za granic´)
Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez
ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne.
e) przedstawia dwa aspekty kulturowe, które Po 1 pkt za przedsta-
wp"ywa"y na rozwój demograficzny Polski (zmniej- wienie kaŻdego
szajÄ…ca si´ religijnoĘç Polaków; upowszechnienie aspektu kulturowego
si´ zachodniego modelu Å»ycia po 1989 r.; kult indy-  "Ä…cznie 2 pkt
widualizmu)
Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez
ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne.
f) przedstawia pi´ç róŻnych moÅ»liwoĘci zwiÄ…za- Po 1 pkt za przedsta-
nych z niskim przyrostem naturalnym dla pał
stwa wienie jednej moŻli-
polskiego (np. upadek systemu emerytalnego; du- woĘci  "ącznie 5 pkt
Ża liczba emerytów, ma"a liczba dzieci; wyludnianie
si´ cz´Ä˜ci obszarów Polski z powodu niskiego przy-
rostu naturalnego, w szczególnoĘci wsi; brak rąk
do pracy; koniecznoĘç wzrostu podatków w celu
utrzymania duÅ»ej rzeszy emerytów; wi´ksze wy-
datki na opiek´ zdrowotnÄ…; koniecznoĘç sprowa-
dzenia emigrantów z innych krajów do Polski;
trudnoĘci adaptacyjne w nowym spo"eczeł
stwie
ze strony sprowadzonych emigrantów)
Uwaga: MoÅ»na uznaç inne moÅ»liwoĘci podane
przez ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne.
g) prezentuje w"asne stanowisko 0 1
h) wykorzystuje materia"y ęród"owe Po 1 pkt na kaŻdy
w"aĘciwie zastosowa-
ny przyk"ad odwo"ania
do materia"ów ęród"o-
wych  "Ä…cznie 2 pkt
i) praca spójna kompozycyjnie: wst´p, rozwini´cie, 0 1
zakoł
czenie
j) praca poprawna j´zykowo 0 1
W kluczu sÄ… prezentowane przyk"adowe prawid"owe odpowiedzi. NaleÅ»y równieÅ» uznaç odpowiedzi
ucznia, jeĘli są inaczej sformu"owane, ale ich sens jest synonimiczny wobec schematu, oraz inne
odpowiedzi, nieprzewidziane w kluczu, ale poprawne.
www. operon. pl
5