Inteligencja emocjonalna cecha, zdolność czy chwyt marketingowy? Inteligencja emocjonalna cecha, zdolność czy chwyt marketingowy? Czym jest osobowość? Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego 2 " R. Cattell (1950): osobowość to konstrukt psychologiczny, który pozwala przewidzieć, jak dana osoba zachowa się w danej sytuacji R = f(S x P) reakcja jest funkcją sytuacji i osobowości Inteligencja emocjonalna Inteligencja emocjonalna Cechy stanowią strukturę psychiczną osobowości a osobowość a osobowość " Powierzchniowe wnioskujemy o nich bezpośrednio na podstawie całego zachowania " yródłowe podstawowe zmienne, z których zbudowana jest osobowość (wnioskujemy o nich na podstawie analizy czynnikowej) Trzy rodzaje cech wg Cattella: " Cechy zdolnościowe " Cechy temperamentalne " Cechy dynamiczne (motywacje i cele) mgr Maciej Stolarski Związki IE temperament: dane empiryczne IE a temperament PTS (Matczak, 2006) 3 4 " Pojęcie temperamentu odnosi się do " INTE (samooopis) a PTS (Pavlovian Temperament podstawowych, względnie stałych cech Survey) osobowości, które manifestują się w formalnej Siła Procesu Pobudzenia (0,22 0,38) charakterystyce zachowania (parametrach energetycznych i czasowych). Cechy te występują Siła Procesu Hamowania (0,20 0,49) we wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla Ruchliwość Procesów Nerwowych (0,24 0,34) człowieka i zwierząt. Będąc pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy " Dość nieoczekiwane związki z miarami testowymi (tylko fizjologiczne, temperament podlega zmianom dane polskie): zachodzącym pod wpływem dojrzewania (i starzenia się) oraz niektórych czynników środowiskowych SPP a SIE-T (-0,16 do -0,29) (Strelau, 1993, s. 117). SPH a SIE-T (-0,15) RPN a SIE-T (-0,21) i TRE (-0,20) Związki IE temperament: dane empiryczne IE a temperament FCZ-KT 5 6 " INTE (samoopis) a FCZ-KT: " Podsumowanie: śwawość (0,24 0,39) IE mierzona kwestionariuszowo wydaje się dodatnio związana z cechami temperamentu wskazującymi na du\e mo\liwości Aktywność (0,20 0,45) przetwarzania stymulacji Wra\liwość sensoryczna (0,19 0,40) Podobnych zale\ności nie stwierdzono w przypadku IE Perseweratywność (0,21 do 0,28) mierzonej testowo; niektóre zale\ności okazały się tu przeciwne (choć praktycznie nie przekraczały poziomu 0,20) Reaktywność emocjonalna (od -0,18 do -0,32) Brak korelacji z Wytrzymałością Wniosek specyfika zale\ności pomiędzy IE temperamentem zwraca uwagę na ró\nice pomiędzy pomiarem " Znów nieoczekiwane związki z miarami testowymi (tylko dane kwestionariuszowym i testowym: prawdopodobnie miary te polskie): odnoszą się do całkowicie ró\nych konstruktów Reaktywność emocjonalna (0,18) (dodatnio!) WS i PE (około 0,20) Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Czego dowiedzieliśmy się do tej pory? Czym zatem jest IE? 7 8 " IE-zdolność wią\e się z inteligencją ogólną (zob. zajęcia " Wykazano, \e IE spełnia kryteria inteligencji nr 5) mo\emy uznać ją za grupę zdolności " IE ma podło\e biologiczne (zw. z funkcjonowaniem " IE zale\y równie\ od temperamentu, który stanowi jej konkretnych obszarów mózgu) (zob. zajęcia nr 4) podło\e, a jednocześnie jest uznawany za bazę osobowości " IE zale\y od temperamentu (zob. zajęcia nr 4; model Zeidnera) " Eysenck twierdzi, \e osobowość to temperament i inteligencja " IE zale\y od wychowania, relacji z opiekunami, kształtuje się w interakcji ze środowiskiem (równie\ " Czy zatem IE to modelowa cecha osobowości? zajęcia nr 4) Przyjrzyjmy się temu, co pokazują nam badania& Teoria PEN H. Eysencka IE a osobowość w modelu PEN 9 10 " Eysenck: osobowość = temperament + inteligencja " Obydwie grupy charakterystyk mają podło\e biologiczne (temperamentalne) " Na podstawie badań wyodrębnił dwa podstawowe czynniki osobowości: " W ramach koncepcji Eysencka odnajdujemy charakterystyki przypisywane IE: Ekstrawersja introwersja (towarzyskość, \ywość, aktywność, asertywność i poszukiwanie doznań) Niska psychotyczność wią\e się z wysoką empatią, atruizmem i uspołecznieniem Neurotyczność stabilność emocjonalna (lęk, przygnębienie, poczucie winy, niska samoocena i napięcie) Wysoka neurotyczność przejawia się m.in. tendencją do podwy\szonego lęku i silnych doznań stresowych (tymczasem " Dalsze badania i analizy doprowadziły do wykazano, \e IE ujemnie koreluje z lękiem i jest wa\nym wyodrębnienia dodatkowo trzeciego czynnika: czynnikiem obni\ającym siłę doznań stresowych) Wysoka ekstrawersja wią\e się z tzw. emocjonalnościa Psychotyczność (krańce wymiaru: altruizm, empatia, pozytywną oraz towarzyskością, która jest przejawem radzeni uspołecznienie vs przestępczość, psychopatia i schizofrenia) sobie w sytuacjach interpersonalnych Wyniki badań PEN - IE Teoria NEOAC (Model W5) Costy i McRae 11 12 " Długoletnie badania nad diagnozą osobowości " Miary samoopisowe: doprowadziły do wyró\nienia pięciu podstawowych Ekstrawersja (0,21 do 0,41) wymiarów: Neurotyczność (-0,31) Neurotyczność (lęk, agresywna wrogość, depresja, impulsywność, nadwra\liwość, nieśmiałość) Psychotyczność (-0,14 do -0,34) Ekstrawersja (towarzyskość, serdeczność, asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań, emocjonalność pozytywna) " Miary testowe regularnie nie osiągały poziomu istotności statystycznej Otwartość na doświadczenie (wyobraznia, estetyka, uczucia, działanie, idee, wartości) " Związki z IE-cechą nie okazały się zatem silne, ale ich Ugodowość (zaufanie, prostolinijność, altruizm, ustępliwość, kierunek pozostał zgodny z przewidywaniami skromność, skłonność do rozczulania się) " Brak związków z IE-zdolnością świadczy o względnej Sumienność (kompetencje, skłonność do porządku, obowiązkowość, dą\enie do osiągnięć, samodyscyplina, odrębności tej charakterystyki od sfery osobowości rozwaga) Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Czynniki Wielkiej 5-ki Skale EQ-i Bar-Ona IE a osobowość w modelu W5 NEU Depresyjność Poczucie szczęścia Nadmierny samokrytycyzm Szacunek do siebie 13 14 Impulsywność Kontrola impulsów " Osobowość w ujęciu Costy i McCrae jest bardziej Nadwra\liwość Tolerancja na stres oddalona od temperamentu, ni\ ma to miejsce u Eysencka EKS Asertywność Asertywność Emocjonalność pozytywna Optymizm " Intuicja podpowiada, \e cechy z modelu Wielkiej Piątki powinny okazać się przynajmniej w pewnym stopniu OTW Uczucia Samoświadomość emocjonalna powiązane z IE; potwierdzają to analizy teoretyczne Działanie Aatwość przystosowania " Istnieje ogromna liczba badań potwierdzających Wartości Niezale\ność intuicyjne przypuszczenia i wskazujących na istnienie UGD Zaufanie Zdoln. do utrz. relacji interpers. takich zale\ności Skłonność do rozczulania się Empatia " Podobieństwa pomiędzy teoriami niekiedy nawet SUM Kompetencje Zdolność do rozw. problemów rzucają się w oczy& . Obowiązkowość Odpowiedzialność społeczna Dą\enie do osiągnięć Samoaktualizacja Ogólne korelacje miar IE z cechami osobowości Wyniki polskich badań IE-W5 (Mayer, Salovey i Caruso, 2008, p. 509) 15 16 " Polskie badania trafności INTE: Neurotyczność: -0,45* (-0,23*) Ekstrawersja: 0,58* (0,33*) Otwartość na doświadczenie: 0,37* (0,07) Ugodowość: 0,28* (0,20*) Sumienność 0,48* (0,31*) " Wysokie korelacje pokazują, \e IE-cecha (przynajmniej mierzona INTE) da się w znacznej mierze wyjaśnić poprzez cechy osobowości Podsumowanie zale\ności uzyskiwanych Podsumowanie rozwa\ań nt. powiązań IE w badaniach nad W5 i IE z rozmaitymi cechami osobowości 17 18 " Miary kwestionariuszowe (Bar-On, Schutte, TMMS) " Ogólnie rozumiana IE mo\e być postrzegana jako tzw. cecha z pogranicza osobowości i inteligencji (CIO) Neurotyczność: związki ujemne (od -0,19 do -0,72), często (por. Zajenkowski, 2005) przekraczające poziom -0,50 Ekstrawersja: korelacje dodatnie (od 0,26 do 0,68) " W ujęciach szczegółowych (trait vs ability) IE nabiera wyraznej charakterystyki: Pozostałe cechy modelu W5: dodatnio, zazwyczaj nieco słabiej ni\ NEU i EKS bądz to poznawczej (gdy jest mierzona testami wykonania i rozumiana jako zdolność), " Miary testowe bądz osobowościowej (gdy do pomiaru wykorzystuje się Korelują z cechami osobowości słabo i często nieistotnie kwestionariusze samoopisowe) Względnie systematyczne zale\ności stwierdza się dla " Z istnienia owych (czasem nawet silnych) powiązań otwartości na doświadczenie (0,17-0,25) i ugodowości pomiędzy IE a osobowością rodzą się wątpliwości: (0,24-0,30) czy IE nie jest mno\eniem bytów ponad miarę? Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski y ród ł o: Szczygie ł , D. (2008). Inteligencja emocjonalna wi ę cej ni \ IQ i osobowo ść ? O potrzebie i znaczeniu sprawdzania trafno ś ci dodanej narz ę dzi mierz ą cych IE. W: M. Ś mieja, J. Orzechowski (red.), Inteligencja emocjonalna. Fakty, mity, kontrowersje (s. 136-152). Warszawa: PWN. Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Wątpliwości, co do sensu wyró\niania IE Jak badać trafność dodaną? 19 20 " McCrae (2000) IE-cecha to tak naprawdę układ " Podstawowa (a właściwie jedyna) metoda: pozytywnych cech Wielkiej Piątki (N-, E+, O+, A+, C+) analiza regresji " Czy zatem jest po prostu starym winem " Postuluje się metodę hierarchiczną (czyli taką, w której sprzedawanym w nowej butelce ? (Antonakis, 2004) badacz samemu ustala kolejność włączania zmiennych) " Problem unikalnej wartości predykcyjnej IE: czy mo\emy na jej podstawie przewidzieć coś więcej ni\ " Włączanie do modelu musi następować w minimum u\ywając innych charakterystyk, takich jak osobowość, dwóch etapach: temperament, inteligencja? 1. Włączenie do modelu (jako zmiennych wyjaśniających) zmiennych innych ni\, IE (mo\na równie\ podzielić na " Metoda: badanie trafności dodanej (przyrostowej) mniejsze etapy) (incremental validity), która jest swoistym papierkiem 2. Włączenie do modelu wyników pomiaru IE lakmusowym u\yteczności stosowania IE Jak badać trafność dodaną? Przykład badania trafności dodanej IE 21 22 " Następnie musimy sprawdzić, czy i o ile zwiększyła się wartość predykcyjna modelu po włączeniu inteligencji emocjonalnej " Miarą trafności dodanej jest przyrost wariancji wyjaśnianej, a zatem zmiana R2 " Jeśli wprowadzenie IE do modelu w sposób istotny zwiększa jego wartość predykcyjną, oznacza to, \e uzasadnione jest wykorzystywanie danego narzędzia jako czynnika wyjaśniającego pewien obszar funkcjonowania człowieka Literatura 23 " Matczak, A. (2004). Temperament a inteligencja emocjonalna. Psychologia, Etologia, Genetyka, 10, 59-82. " Jaworowska, A., Matczak, A. (2008). Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej INTE. Podręcznik. Wydanie 2 zmienione. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych. Rozdz. 5.3. i 5.4. Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski Inteligencja emocjonalna cecha, zdolno ść czy & mgr Maciej Stolarski