Monizm substancjalny
Monizm substancjalny
Benedykt Spinoza
© JarosÅ‚aw Kucharski
Gottfried Wilhelm Leibniz
© JarosÅ‚aw Kucharski
B. Spinoza
y
ródła filozofii B. Spinozy
1632 - 1677
" Kartezjańskie pojęcie substancji
«% SUBSTANCJA  rzecz, która tak istnieje, że
żadnej innej rzeczy nie potrzebuje do
żadnej innej rzeczy nie potrzebuje do
swego istnienia
" Wyjaśnianie bytów za pomocą przyczyn:
«% Poznać jakÄ…Å› rzecz, to poznać jej przyczynÄ™
" Metoda  dowodzenie ściśle na podstawie
przyjętych definicji
© JarosÅ‚aw Kucharski
B. Spinoza
Substancja
1632 - 1677
" Definicja: SUBSTANCJA  rzecz, która tak
istnieje, że żadnej innej rzeczy nie potrzebuje do
swego istnienia
swego istnienia
" Taką substancją może być tylko Bóg
" Istnieje niezależnie (sam z siebie)
" Żadnej rzeczy nie potrzebuje do istnienia
Wszystkie byty nie-boskie musiały zostać w jakiś
sposób stworzone
© JarosÅ‚aw Kucharski
Właściwości Boga-jedynej
B. Spinoza
1632 - 1677
substancji
" Bóg istnieje samodzielnie (na mocy definicji)
«% Sam jest swojÄ… przyczynÄ…
" Bogu odpowiada idea bytu najdoskonalszego
" Bogu odpowiada idea bytu najdoskonalszego
" Jest nieskończony
«% MógÅ‚by być ograniczony wyÅ‚Ä…cznie przez innÄ…
substancjÄ™ (wykluczone na mocy definicji)
" Istnieje tylko jedna substancja
" Jedna substancja posiada nieskończenie wiele
atrybutów
© JarosÅ‚aw Kucharski
B. Spinoza
Substancja a atrybuty
1632 - 1677
" Atrybuty  własności substancji, jej przejawy
" Bóg posiada nieskończenie wiele atrybutów
«% Atrybuty sÄ… uporzÄ…dkowane  od nieskoÅ„czonych
«% Atrybuty sÄ… uporzÄ…dkowane  od nieskoÅ„czonych
do skończonych
«% Atrybuty przyjmujÄ… różne modi
" Człowiek jest w stanie poznać dwa atrybuty Boga
«% RozciÄ…gÅ‚ość
«% MyÅ›lenie
Z substancji może wynikać nieskończenie wiele
na nieskończenie wiele sposobów.
© JarosÅ‚aw Kucharski
B. Spinoza
Substancja a świat fizyczny
1632 - 1677
" Rozciągłość jest boskim atrybutem
" Cały świat przyrody jest atrybutem Boga
" Bóg = natura (Deus sive natura)
" Bóg = natura (Deus sive natura)
«% CaÅ‚a natura jest boska, Bóg jest w naturze
«% Wszystkie ciaÅ‚a sÄ… elementami Boskiego atrybutu
" Bóg nie jest niczym więcej niż Natura  nie jest
transcendentny w stosunku do świata
«% Natura jest nieskoÅ„czona
© JarosÅ‚aw Kucharski
B. Spinoza
Substancja a psychika
1632 - 1677
" Zjawiska przypisywane duszy są częścią boskiego
atrybutu
«% Każdy umysÅ‚ jest częściÄ… boskiego atrybutu
«% Każdy umysÅ‚ jest częściÄ… boskiego atrybutu
myślenia
" Umysł boski jest sumą nieskończonych umysłów
pojedynczych
«% Nie należy utożsamiać umysÅ‚u Boskiego z
aktualnymi umysłami ludzkimi
© JarosÅ‚aw Kucharski
B. Spinoza
Substancja a modi
1632 - 1677
" Substancja wyraża się poprzez atrybuty
" Atrybuty różnią się od siebie dzięki modi
«% Modi rozciÄ…gÅ‚oÅ›ci: ksztaÅ‚t, kolor, smak, etc&
«% Modi rozciÄ…gÅ‚oÅ›ci: ksztaÅ‚t, kolor, smak, etc&
«% Modi myÅ›lenia: myÅ›li, uczucia, intuicje etc&
" Modi odnoszą się do atrybutów, nie do
substancji
© JarosÅ‚aw Kucharski
B. Spinoza
Problem psychofizyczny
1632 - 1677
" Zjawiska fizyczne i duchowe sÄ… atrybutami
jednej substancji
" Nie może być pomiędzy nimi niezgodności
" Nie może być pomiędzy nimi niezgodności
" Dusza i ciało są elementami tego samego
systemu
«% WystÄ™puje miÄ™dzy nimi odpowiedniość
" Problem psychofizyczny nie istnieje
© JarosÅ‚aw Kucharski
B. Spinoza
Monizm substancjalny Spinozy
1632 - 1677
" Istnieje tylko jedna substancja (Bóg)
" Substancja jest wszystkim, co jest (monizm
ontologiczny)
ontologiczny)
" Substancja ta przejawia się na nieskończenie
wiele sposobów, z których człowiek może poznać
dwa  rozciągłość i myślenie
" Atrybuty substancji sÄ… elementami tego samego
układu- nie mogą być niezgodne  eliminacja
problemu psychofizycznego
© JarosÅ‚aw Kucharski
B. Spinoza
Panteizm Spinozy
1632 - 1677
" Bóg = Natura
«% Bóg jest nieskoÅ„czony= natura jest nieskoÅ„czona
«% Bóg nie jest poza Å›wiatem  nie można mówić o
«% Bóg nie jest poza Å›wiatem  nie można mówić o
obecności czegokolwiek poza światem
" Natura dzieli się na dwie części
«% Natura naturans (natura rodzÄ…ca)  sama
substancja, która przybiera atrybuty
«% Natura naturata (natura zrodzona) 
 wcielone atrybuty jedynej substancji
© JarosÅ‚aw Kucharski
Gottfried Wilhelm Leibniz
G. W. Leibniz
1646-1716
" Sprzeciwiał się panteizmowi Spinozy
" Postulował powrót do klasycznego pojęcie
" Postulował powrót do klasycznego pojęcie
substancji
«% SUBSTANCJA  podmiot wszelkich wÅ‚asnoÅ›ci
" O substancjach możemy orzekać różne własności
 substancja jest metafizycznym reprezentantem
podmiotu w zdaniu
© JarosÅ‚aw Kucharski
Dedukcja substancji
G. W. Leibniz
1646-1716
" Poznajemy pewne własności (kolory, kształty,
słowa, myśli, etc)
" Własności te muszą mieć swoje z
ródło
" Własności mają z
ródło w substancjach
" Substancja to podmiot własności
© JarosÅ‚aw Kucharski
Zasada identyczności
G. W. Leibniz
1646-1716
" Byty posiadające te same właściwości są
nieodróżnialne
" To co nieodróżnialne, jest tym samym
" To co nieodróżnialne, jest tym samym
" Identyczność to posiadanie tych samych
własności
" Nie ma dwóch bytów, które posiadałby
dokładnie te same właściwości
© JarosÅ‚aw Kucharski
Ilość substancji
G. W. Leibniz
1646-1716
" Poznajemy różne  zestawy własności
" Własności muszą mieć swoje z
ródło w substancji
" Różne zestawy oznaczają odmienne substancje
" Różne zestawy oznaczają odmienne substancje
" Nie mogą pochodzić od jednej substancji 
wtedy nie różniłyby się między sobą
" Istnieje wiele substancji (pluralizm
ontologiczny)
© JarosÅ‚aw Kucharski
Własność substancji
G. W. Leibniz
1646-1716
" Nie mogą być materialne  same nie posiadają
żadnej własności
" SÄ… niematerialne (duchowe)
" SÄ… niematerialne (duchowe)
" Różnią się od siebie:
«% Poprzez swoje okreÅ›lenia
«% Poprzez postrzeżenia tych okreÅ›leÅ„
" Każda substancja (monada)  posiada zestaw
określeń (instrukcji), które nią kierują
© JarosÅ‚aw Kucharski
Określenia monad
G. W. Leibniz
1646-1716
" Istnieje Bóg (monada najdoskonalsza)
«% Jest doskonaÅ‚y
«% Jest wszechwiedzÄ…cy
«% Jest wszechwiedzÄ…cy
" Wszechwiedza Boska  znajomość wszystkich
prawd o poszczególnych monadach
" Ponieważ Bóg zna wszystkie prawdy  są to (dla
Niego) prawdy konieczne
" Bóg stwarzając świat, ułożył monady w
należytym porządku (harmonii przedustawnej)
© JarosÅ‚aw Kucharski
Zasada racji dostatecznej
G. W. Leibniz
1646-1716
Dlaczego jest raczej coś niż nic?
" Nic co jest, nie istnieje, nie istnieje bez przyczyny
" Nic co jest, nie istnieje, nie istnieje bez przyczyny
" Wszystko co jest, musi mieć swoją rację
dostatecznÄ…
" Jaka jest racja istnienia świata?
" Bóg stworzył świat, ponieważ jest bytem
doskonałym  posiada moc stwórczą i może ją
manifestować
© JarosÅ‚aw Kucharski
Określenia monad
G. W. Leibniz
1646-1716
" Dla poszczególnych monad tylko wydarzenia
przeszłe są konieczne
«% PrzyszÅ‚ość jest postrzegana jako wydarzenia
«% PrzyszÅ‚ość jest postrzegana jako wydarzenia
przygodne
" Monady różnią się między sobą postrzeżeniami
swoich określeń:
«% SwojÄ… historiÄ…
«% Stopniem wyraz
ności postrzeżeń:
Percepcje  postrzeganie wyłącznie określeń
Apercepcje  postrzeganie określeń i świadomość
© JarosÅ‚aw Kucharski
Właściwości monad
G. W. Leibniz
1646-1716
" Monady posiadajÄ… w sobie wszystkie instrukcje
Monady nie majÄ… onkien
«% Monady nie kontaktujÄ… siÄ™ ze sobÄ…  dziaÅ‚ajÄ…
«% Monady nie kontaktujÄ… siÄ™ ze sobÄ…  dziaÅ‚ajÄ…
według wewnętrznych instrukcji
" Monady tworzą świat materialny poprzez
zagęszczenie monad duchowych
" Znika problem psychofizyczny
«% Nie ma materii
«%  zegary wszystkich monad sÄ… doskonale zgrane
© JarosÅ‚aw Kucharski
Czas i przestrzeń
G. W. Leibniz
1646-1716
" Czas i przestrzeń nie istnieją samoistnie
«% PrzestrzeÅ„ jest wyznaczana przez wzajemne
«% PrzestrzeÅ„ jest wyznaczana przez wzajemne
odniesienie siÄ™ do siebie monad
«% Czas jest wyznaczany przez nastÄ™pstwo monad
jedna po drugiej
© JarosÅ‚aw Kucharski
Monizm substancjalny
G. W. Leibniz
1646-1716
" Substancja to podmiot własności
" Istnieje tylko jeden rodzaj substancji 
substancja duchowa
substancja duchowa
" Istnieje wiele substancji duchowych (monad) 
pluralizm ontologiczny
" Monady nie wchodzÄ… ze sobÄ… w interakcje 
działają na podstawi wewnętrznych instrukcji
" Likwidacja problemu psychofizycznego 
monady sÄ… ze sobÄ… zestrojone przez Boga
(harmonia przedustawna)
© JarosÅ‚aw Kucharski
K. Marks
Monizm materialny
1818  1883
" Istnieje wyłącznie jeden rodzaj substancji 
substancja materialna
" Wszystkie byty są złożone z materii
" Zjawiska duchowe to efekt wysoko
zorganizowanej materii
© JarosÅ‚aw Kucharski
Monizm substancjalny
Substancja Substancja
Substancja duchowa
materialna Boska
Jeden byt
(monizm
ontologiczny) B. Spinoza
1632 - 1677
B. Spinoza
1632 - 1677
Wiele bytów
(pluralizm
ontologiczny)
K. Marks
G. W. Leibniz
K. Marks1818  1883 R. Descartes
1646-1716
G. W. Leibniz
(Kartezjusz)
1818  1883
1646-1716
1596  1650