ZARZ
DZANIE ORGANIZACJA
Projektowanie robót budowlanych
w obiektach zabytkowych
Mgr inż. Radosław Sekunda, mgr inż. Leszek Tischner, Wojskowa Akademia Techniczna
1. Wstęp 2) zabytek nieruchomy  nierucho- zabytkami uwzględnia się przy spo-
mość, jej część lub zespół nieru- rządzaniu i aktualizacji dokumentów
Praca projektanta budowlanego chomości, o których mowa w pkt związanych z zagospodarowaniem
nie polega tylko i wyłącznie na wypra- 1; ... przestrzennym na wszystkich szcze-
cowywaniu technicznych rozwiązań 8) roboty budowlane  roboty blach planowania (tj. krajowym,
projektowych. Uczestnik procesu budowlane w rozumieniu przepi- wojewódzkim, gminnym).
budowlanego, jakim jest projektant, sów Prawa budowlanego, podej- W miejscowym planie zagospoda-
musi znać odpowiednie procedury mowane przy zabytku lub w oto- rowania przestrzennego uwzględ-
prawne wymagane przepisami oraz czeniu zabytku... nia się w szczególności ochronę
umiejętnie współpracować z innymi Przytoczone definicje wskazują, zabytków nieruchomych wpisanych
uczestnikami procesu budowlane- że obiekty budowlane (w rozumieniu do rejestru i ich otoczenia oraz
go, a także organami administracji prawa budowlanego) objęte ochro- innych zabytków nieruchomych,
architektoniczno-budowlanej i inny- ną konserwatorską, są zabytkami znajdujących się w gminnej ewi-
mi instytucjami. Inwestor zatrudnia- nieruchomymi (w rozumieniu ustawy dencji zabytków. Ustala się również,
jąc projektanta oczekuje pomocy o ochronie zabytków). w zależności od potrzeb, strefy
w tym zakresie. W artykule pod- ochrony konserwatorskiej obejmu-
jęto zagadnienie projektowania 2.1. Sprawowanie ochrony kon- jące obszary, na których obowiązują
robót budowlanych w obiektach serwatorskiej zabytków nieru- określone ustaleniami planu ogra-
zabytkowych. Skoncentrowano się chomych niczenia, zakazy i nakazy, mające
tu celowo nie na aspektach tech- na celu ochronę znajdujących się
nicznych (niemożliwych do ziden- Ochrona zabytków polega głównie na tym obszarze zabytków. Projekty
tyfikowania w układzie i objętości na zapewnieniu warunków praw- i zmiany planu zagospodarowania
pracy), lecz na aspektach prawnych nych, organizacyjnych i finansowych przestrzennego województwa oraz
wynikających z istoty problemu. umożliwiających trwałe zachowanie miejscowego planu zagospodaro-
Przedstawiono przemyślenia auto- zabytków oraz ich zagospodarowa- wania przestrzennego podlegają
rów wynikające z dotychczasowych nie i utrzymanie oraz na kontroli uzgodnieniu z wojewódzkim konser-
doświadczeń. stanu zachowania i przeznaczenia watorem zabytków.
zabytków. W art. 36. 1. ustawy czytamy m.in.
2. Obiekty zabytkowe (zabytki Formami ochrony zabytków są: że:  pozwolenia wojewódzkiego
nieruchome) % wpis do rejestru zabytków (pro- konserwatora zabytków wymaga:
wadzonego przez Wojewódzkiego % prowadzenie prac konserwator-
Zagadnienie ochrony zabytków oraz Konserwatora Zabytków); skich, restauratorskich lub robót
opieki nad nimi, finansowania prac % uznanie za pomnik historii; budowlanych przy zabytku wpisa-
konserwatorskich, restauratorskich % utworzenie parku kulturowego; nym do rejestru;
i robót budowlanych przy zabytkach % ustalenia ochrony w miejscowym % wykonywanie robót budowlanych
regulują przepisy ustawy  o ochronie planie zagospodarowania prze- w otoczeniu zabytku;
zabytków i opiece nad zabytkami. strzennego. % zmiana przeznaczenia zabytku
W art. 3. czytamy między innymi: Wpisanie zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru lub sposobu
 1) zabytek  nieruchomość lub rzecz (obiektu budowlanego) do rejestru korzystania z tego zabytku;
ruchomą, ich części lub zespoły, ujawnia się w księdze wieczystej % umieszczanie na zabytku wpisa-
będące dziełem człowieka lub zwią- danej nieruchomości na wniosek nym do rejestru urządzeń technicz-
zane z jego działalnością i stanowią- wojewódzkiego konserwatora zabyt- nych, tablic, reklam oraz napisów;
ce świadectwo minionej epoki bądz
ków, na podstawie decyzji o wpi- % podejmowanie innych działań,
zdarzenia, których zachowanie leży sie do rejestru tego zabytku, która które mogłyby prowadzić do naru-
w interesie społecznym ze względu również stanowi podstawę wpisu szenia substancji lub zmiany wyglą-
na posiadaną wartość historyczną, w katastrze nieruchomości. du zabytku wpisanego do rejestru.
artystyczną lub naukową; Ochronę zabytków i opiekę nad Uzyskanie pozwolenia wojewódzkie-
40
PRZEGL
D BUDOWLANY 5/2005
A R T Y K U A
Y P R O B L E M O W E
ZARZ
DZANIE ORGANIZACJA
go konserwatora zabytków na pod- budowlanym wpisanym do rejestru 3. Projektowanie robót budow-
jęcie robót budowlanych przy zabyt- zabytków wymaga, przed wydaniem lanych w obiektach zabytko-
ku wpisanym do rejestru nie zwalnia decyzji o pozwoleniu na budowę, wych
z obowiązku uzyskania pozwolenia uzyskania pozwolenia na prowadze-
na budowę albo zgłoszenia, w przy- nie tych robót, wydanego przez wła- Projektowanie robót budowlanych
padkach określonych przepisami ściwego wojewódzkiego konserwa- w obiektach zabytkowych (zabyt-
Prawa budowlanego. tora zabytków . Zapis ten nakłada kach nieruchomych), wymaga od
Wojewódzki konserwator zabytków więc na właściwy organ obowiązek projektanta uwzględnienia specyfiki
może wydać decyzję o wstrzymaniu uzyskania pozwolenia na roboty związanej z sytuacją prawną nie-
wykonywanych bez jego pozwolenia budowlane opisane w dokumentacji ruchomości. Zabytkowy charakter
lub w sposób odbiegający od zakre- projektowej (w rozumieniu projektu obiektu powoduje, że projektant jest
su i warunków określonych w pozwo- budowlanego). zmuszony do  współpracy z dodat-
leniu robót budowlanych przy zabyt- Z zapisów prawa budowlanego kowym organem administracyjnym,
ku wpisanym do rejestru lub w jego nie wynika natomiast, że należy obli- jakim jest konserwator zabytków.
otoczeniu (art. 43 ustawy). Może gatoryjnie wnioskować o uzyskanie Niekiedy  współpraca ta polega
również wydać decyzję o wstrzyma- decyzji o pozwoleniu na budowę przy np. na opracowywaniu wariantów
niu prac konserwatorskich, restaura- wykonywaniu robót budowlanych rozwiązań projektowych akcepto-
torskich lub robót budowlanych przy w obiektach niewpisanych do reje- wanych przez konserwatora zabyt-
zabytku niewpisanym do rejestru, stru zabytków, a objętych ochroną ków. Z tego też powodu uważana
jeżeli zabytek ten spełnia warun- konserwatorską na podstawie miej- jest ona za kłopotliwą i projektanci
ki uzasadniające dokonanie wpisu scowego planu zagospodarowania dość niechętnie podejmują tu prace
do rejestru (art. 46.1 ustawy). przestrzennego. Jeśli jednak zakres projektowe, preferując projektowa-
robót wymaga uzyskania pozwolenia nie robót w obiektach niewpisanych
2.2. Realizacja procesu budo- na budowę, wówczas decyzję taką do rejestru zabytków.
wlanego wydaje właściwy organ w uzgodnie- Inwestor dokonując wyboru pro-
niu z wojewódzkim konserwatorem jektanta, zastrzega sobie często
Ustawa  Prawo budowlane okre- zabytków (art. 39, ust. 3). prawo wypłaty części wynagrodze-
śla przypadki prowadzenia robót Podobne uzgodnienie jest także nia za prace projektowe dopiero
budowlanych, na które nie jest wymagane na etapie wydania (uzy- po uzyskaniu decyzji o pozwoleniu
wymagane pozwolenie na budo- skania) przez właściwy organ decy- na budowę. Takie postępowanie jest
wę. Jednym z takich przypadków zji o ustaleniu lokalizacji inwestycji zrozumiałe i słuszne, szczególnie
jest remont istniejących obiektów celu publicznego. podczas planowania robót budow-
budowlanych. Wyjątek stanowią Nie unormowano prawnie sytuacji, lanych w obiektach zabytkowych.
tu m.in. obiekty wpisane do reje- w której brak jest miejscowego planu Dokumentacja projektowa podlega
stru zabytków. Prowadzenie remon- zagospodarowania przestrzennego, tu uzgodnieniu z konserwatorem
tu w tego typu obiektach wyma- a więc wtedy, gdy nie są określo- zabytków (lub wymaga jego zgody)
ga uzyskania decyzji o pozwoleniu ne strefy ochrony konserwatorskiej i może wymagać korekt lub wręcz
na budowę (art. 29, ust. 2, pkt 1). Art. obejmujące obszary, na których obo- zmiany rozwiązań przyjętych w pro-
39 ust. 1 mówi, że:  prowadzenie wiązują określone ustaleniami planu jekcie.
robót budowlanych przy obiekcie ograniczenia, zakazy i nakazy. Powszechna i wynikająca z przepi-
41
PRZEGL
D BUDOWLANY 5/2005
A R T Y K U A
Y P R O B L E M O W E
ZARZ
DZANIE ORGANIZACJA
sów procedura uzyskania pozwole- w pięciu egzemplarzach). Poza % wypracowanie wstępnych rozwią-
nia na prowadzenie robót budowla- tym uwagi konserwatora do projek- zań projektowych (projektant);
nych w obiektach zabytkowych jest tu wcale nie muszą być  receptą % złożenie wniosku do konserwa-
następująca (rys. 1): umożliwiającą poprawę projektu. tora o przeprowadzenie wizji lokal-
% opracowanie projektu budowla- Konserwator zabytków w wydanej nej z udziałem projektanta i przed-
nego (projektant); decyzji nie podaje gotowych roz- stawiciela konserwatora i wydanie
% wystąpienie z wnioskiem o pozwo- wiązań. Określa jedynie wytycz-  wytycznych projektowych (inwe-
lenie na budowę (inwestor  staro- ne, co i tak w konsekwencji zmu- stor, projektant  konserwator);
sta); sza projektanta do konsultowania % wizja lokalna. Wypracowanie
% uzgodnienia projektu lub uzyska- z nim wypracowywanych rozwiązań. wspólnych rozwiązań na podstawie
nie zgody na prowadzenie robót opi- Dlatego też, z punktu widzenia pro- koncepcji projektowej (projektant,
sanych w projekcie (starosta  kon- jektanta, wydaje się uzasadnione inwestor  konserwator);
serwator zabytków); podjęcie współpracy z konserwa- % otrzymanie w formie pisemnej
% wydanie decyzji z wytycznymi torem już na etapie prac projekto-  wytycznych projektowych , w tym
i uwagami do projektu (konserwator wych. Takie rozwiązanie jest również określenie zakresu dopuszczalnych
zabytków  starosta); preferowane przez konserwatora zmian, które mogą być wprowadzo-
% wydanie postanowienia o uzupeł- zabytków. Eliminuje ono możliwość ne w zabytku (konserwator  inwe-
nieniu projektu (starosta  inwestor, przyjęcia w projekcie rozwiązań  nie- stor, projektant);
projektant); akceptowalnych z punktu widzenia % opracowanie projektu budowla-
% ewentualna poprawa projektu konserwatorskiego. Sposób postę- nego (projektant);
z uwzględnieniem uwag konserwa- powania powinien być tu następują- % uzgodnienia projektu lub uzyska-
tora (projektant); cy (rys. 2): nie zgody na prowadzenie robót
% wydanie pozwolenia na budowę % uzyskanie odinwestora pełnomoc- opisanych w projekcie (projektant
(starosta). nictwa do reprezentowania go przed  konserwator zabytków);
Taki sposób postępowania powo- konserwatorem zabytków (inwe- % wydanie decyzji (konserwator
duje, że czas uzyskania decyzji stor  projektant). Pełnomocnictwa zabytków  inwestor, projektant);
o pozwoleniu na budowę może być udzielić może właściciel nierucho- % wystąpienie z wnioskiem o poz-
bardzo długi. Dodatkowym minu- mości lub zarządca sprawujący wolenie na budowę (inwestor, pro-
sem jest tu ewentualna koniecz- zarząd obiektem (musi być podpi- jektant  starosta). Do wniosku załą-
ność poprawy projektu budowlane- sana umowa zarządu, a nie umowa czona jest decyzja konserwatora
go (kompletnego i sporządzonego administrowania obiektem); zabytków;
Konserwator
Projektant
Starosta
zabytków
(inwestor)
Opracowanie projektu
budowlanego
Złożenie wniosku
Uzgodnienie dokumentacji
o pozwolenie na budowę
(uzyskanie zgody)
Wydanie decyzji
(wytyczne do projektu)
Wydanie postanowienia
o uzupełnieniu projektu
Uzupełnienie (poprawa) pro-
jektu budowlanego Wydanie decyzji
o pozwoleniu na budowę
Rys. 1. Ideogram metodyki postępowania w celu uzyskania pozwolenia na prowadzenie robót budowlanych
w obiektach zabytkowych
42
PRZEGL
D BUDOWLANY 5/2005
A R T Y K U A
Y P R O B L E M O W E
ZARZ
DZANIE ORGANIZACJA
% wydanie pozwolenia na budowę pisami Prawa zamówień publicznych BIBLIOGRAFIA
(starosta). (jeśli roboty budowlane finansowane
[1] Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane.
są ze środków publicznych).
[2] Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu
Nierzadko przed wydaniem wytycz-
i zagospodarowaniu przestrzennym.
nych projektowych przedstawi- 4. Zakończenie
[3] Ustawa z 17 maja 1989 r. Prawo
geodezyjne i kartograficzne.
ciel konserwatora zabytków prosi
[4] Ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie
o wykonanie tzw. próbek (np. kolory- Powyższe opracowanie ujmuje prze-
zabytków i opiece nad zabytkami.
styki elewacji, kolorystyki posadzek, myślenia autorów z przedmiotowego
itp.). To z kolei wymaga współpracy zakresu. Proponowana metodyka
projektanta z przedstawicielami firm współpracy projektanta z konserwato-
wykonawczych oraz producentów rem zabytków stosowana jest w prak-
wyrobów budowlanych. Z punktu tycznej działalności autorów opra-
widzenia konserwatorskiego prefe- cowania i w wielkim stopniu skraca
rowane jest również, aby projektant czas otrzymania decyzji o pozwoleniu
w projekcie stosował zapisy precyzu- na budowę. Jej poprawność konsul-
jące jednoznacznie stosowane mate- towano z Mazowieckim Wojewódzkim
riały, co jest z kolei rozbieżne z prze- Konserwatorem Zabytków.
Projektant Konserwator
Starosta
(inwestor) zabytków
Wypracowanie koncepcji
projektowej
Złożenie wniosku o przeprowadzenie wizji lokalnej
na przedmiotowym obiekcie
Wizja lokalna.
Wizja lokalna.
Wypracowanie
Wypracowanie
wspólnych rozwiązań
wspólnych rozwiązań
Wydanie wytycznych projektowych, w tym określenie zakresu
dopuszczalnych zmian, które mogą być wprowadzone
Opracowanie projektu
budowlanego
Uzgodnienie dokumentacji (uzyskanie zgody)
Wydanie decyzji (uzgodnienie bądz
zgoda)
Złożenie wniosku
o pozwolenie na budowę
Wydanie decyzji
o pozwoleniu na budowę
Rys. 2. Propozycja postępowania w celu uzyskania pozwolenia na prowadzenie robót budowlanych w obiektach
zabytkowych
43
PRZEGL
D BUDOWLANY 5/2005
A R T Y K U A
Y P R O B L E M O W E