ANALITYKA
studia zaoczne
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
y
ródła informacji:
" wykład
" sieć: http://galaxy.uci.agh.edu.pl/~kca/
" skrypt: Z.Kowalski, W.W.Kubiak, J.Migdalski;
 Instrumentalne metody analizy chemicznej -
Laboratorium modułowe
Wyd. AGH Kraków 1991 (SU 1276)
" instrukcje do ćwiczeń
" literatura uzupełniająca do poszczególnych tematów.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
ANALITYKA
(ANALYTICAL SCIENCE)
Interdyscyplinalna nauka zajmujÄ…ca siÄ™ tworzeniem i
praktycznym wykorzystaniem metod pozwalajÄ…cych na
określenie ze znaną precyzją i dokładnością składu
chemicznego układów materialnych.
Przedmiotem analityki jest:
informacja o rodzaju i ilości składników włącznie z ich
przestrzennym uporzÄ…dkowaniem i rozmieszczeniem a
także zmianami w czasie;
metodyka niezbędna do uzyskania informacji o składzie.
informacja
Wynikiem badań analitycznych jest
uzyskiwana poprzez materialne lub energetyczne
oddziaływanie na badany obiekt.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
UZYSKIWANA INFORMACJA DOTYCZY:
SKA
ADU
(analityka składu)  ustalenie składu próbki
tj. jakie substancje i w jakiej ilości występują w próbce.
PROCESU
(analityka procesowa)  określenie zmiany
zawartości poszczególnych składników próbki w
czasie (śledzenie przebiegu zjawisk i procesów).
ROZMIESZCZENIA
(analityka rozmieszczenia) 
określa jakie jest rozmieszczenie przestrzenne w skali
makro poszczególnych składników próbki.
STRUKTURY
(analityka strukturalna)  określa jakie
jest rozmieszczenie przestrzenne w skali atomowej
poszczególnych składników próbki (ustalenie budowy
cząsteczki, ciała stałego, cieczy).
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Wynik analizy chemicznej musi zawsze zawierać informację
o ilości składnika oraz o niepewności jej wyznaczenia:
xÅ›r Ä… µ
gdzie:
xśr - średnia (lub inna aproksymacja wartości rzeczywistej) z
wyników oznaczenia stężenia lub zawartości;
µ - przedziaÅ‚ ufnoÅ›ci (zwykle wyznaczony dla poziomu
istotności 0.95) lub inne oszacowanie niepewności
wyznaczenia wartości xśr
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
ZAKRES ANALIZY
Analiza elementarna - identyfikacja i ilościowe
oznaczenie pierwiastków występujących w badanym
obiekcie.
Analiza szczegółowa - ilościowe oznaczenie
konkretnego zwiÄ…zku chemicznego w badanym
obiekcie (np. ryboflawiny, witaminy C).
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Analiza specjacyjna - identyfikacja i ilościowe oznaczenie
różnych fizycznych i chemicznych form danego pierwiastka
występujących w badanym obiekcie analizy.
" Specjacja szczegółowa (właściwa) - określenie pełnego
ilościowego i jakościowego składu form chemicznych
występowania danego pierwiastka w badanym obiekcie.
" Specjacja grupowa - określenie łącznej zawartości
wyróżnionej grupy (lub grup) związków badanego
pierwiastka.
" Frakcjonowanie - określenie zawartości pewnych grup
związków danego pierwiastka charakteryzujących się
podobną funkcją (właściwościami np. rozpuszczalnością w
określonych rozpuszczalnikach) bez określenia chemicznej
natury składników poszczególnych grup.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
OZNACZANE SKA
ADNIKI
100% - 1% składnik główny
1% - 0.01% składnik uboczny
poniżej 0.01% składnik śladowy
[SÅ‚ownik chemii analitycznej]
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
PROCES ANALITYCZNY
Postępowanie analityczne:
etapy: badany obiekt do
wyniku analizy.
Metoda analityczna:
etapy: przygotowanie
próbki do interpretacji
wyniku.
Zasada pomiaru:
etap; pomiar
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
PRÓBKA ANALITYCZNA
Analiza chemiczna jest zwykle przeprowadzana dla niewielkiej
części obiektu badanego nazywanego próbką. Niezbędnym
wstępnym krokiem w procesie analitycznym jest pobranie próbki
{sampling}.
Pobranie próbki  operacja w wyniku której uzyskiwana jest próbka
reprezentatywna dla obiektu badanego i określonego celu analizy.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Pobranie próbki ma kapitalne znaczenie dla
ostatecznego wyniku analizy. Jakość i
przydatność informacji analitycznej nie będzie
lepsza niż jakość pobranej próbki a ta zależy od
trafności wyboru strategii pobierania próbki.
Próbka musi być reprezentatywna dla
badanego obiektu w odniesieniu do
postawionego problemu.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Właściwości badanego obiektu wpływające na sposób
pobrania i postępowania z próbką:
" stan skupienia (ciało stałe, ciecz, gaz);
" skład fazowy;
" jednorodność;
" wielkość;
" twardość;
" lotność;
" trwałość.
Specjalne techniki są stosowane do ciągłego pobierania próbek
oraz do próbek biologicznych i mikrobiologicznych.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Wielkość próbki P którą należy pobrać zależy od zakresu
oznaczalności A metody analitycznej i zawartości G oznaczanego
składnika w próbce:
A
P = [g]
G
gdzie:
A  oznaczalność metody (uwzględniająca czynności związane z
przygotowaniem próbki) [g];
G  zawartość oznaczanego składnika w próbce (mx masa
oznaczanego składnika, my masa matrycy próbki):
mx
G =
mx + my
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Strategie pobierania próbki:
" Losowe pobieranie próbek - próbki są w sposób losowy
pobierane z całego obiektu badanego.
" Systematyczne pobieranie próbek - próbki są pobierane w
oparciu o zadany schemat geometryczny lub czasowy.
" Warstwowe pobieranie próbek - obiekt badany dzielony jest
najpierw na szereg części - warstw {stratum}, a w każdej warstwie
dalsze pobieranie próbek odbywa się w sposób losowy.
" Reprezentatywne pobieranie próbek - podobnie jak w
warstwowym badany obiekt dzielony jest na części, dalsze
próbkowanie w warstwie jest prowadzone tak by warstwa była
reprezentowana proporcjonalnie do swojej wielkości.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Etykietowanie próbek - pojemniki z próbkami muszą być
zaopatrzone w etykiety zawierające następującą informację:
" miejsce pobrania próbki (dokładna lokalizacja);
" czas pobrania próbki (data, godzina);
" ilość pobranych próbek (szczególnie w przypadku pobierania
wielu próbek);
" metoda stabilizacji lub konserwacji próbki;
" dla jakiej metody analitycznej próbka jest pobrana;
" informacje dodatkowe (kto pobrał, opis próbki itd.)
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Pojemniki na próbki - wymagania:
" muszą być wykonane z materiału obojętnego, nie oddziałującego
z próbką (także poprzez adsorpcję i absorpcję);
" muszą mieć wystarczającą wytrzymałość aby nie ulegać
uszkodzeniu podczas pobierania próbki, transportu i
przechowywania;
" muszą mieć odpowiednią wielkość.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Przechowywanie próbek - próbki powinny być analizowane
najwcześniej jak to jest możliwe. Jeżeli konieczne jest
przechowywanie stosowane są następujące warunki:
" obniżona temperatura (ok. 4°C);
" gÅ‚Ä™bokie zamrożenie (-20°C; -40°C lub temperatura ciekÅ‚ego
azotu);
" liofilizacja;
" zastosowanie stabilizatorów i konserwantów oraz innych
substancji przeciwdziałających zmianom próbki (np. zakwaszenie
w celu zapobieżenia adsorpcji śladów metali ciężkich na ścianach
naczynia).
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
ROZTWARZANIE I MINERALIZACJA PRÓBEK
Mineralizacja sucha (spopielanie)
" W UKA
ADZIE OTWARTYM - ogrzewanie próbki (w
piecu muflowym lub płomieniem palnika) do temperatury
450 - 550°C (czasem nawet do 1000°C) w tyglu
(porcelanowym, kwarcowym, platynowym) do całkowitego
rozkładu substancji organicznej (zwykle proces trwa ok. 3
godz.). Zalety - prostota, niska ślepa próba, wielkość
próbki dowolna. Wady - straty składników lotnych, możliwe
straty mechaniczne, długi czas procesu, proces
dwustopniowy (otrzymany popiół musi być
rozpuszczony/roztworzony).
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
" W UKA
ADZIE ZAMKNI
TYM - bomba tlenowa
Metoda polega na spaleniu małej ilości substancji organicznej (poniżej 20 mg)
w zamkniętej kolbie zawierającej tlen. Produkty spalenia są gazowe i zostają
ilościowo zaabsorbowane przez roztwór wody obecny w naczyniu.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
MINARALIZACJA MOKRA
W SYSTEMIE OTWARTYM
" Mineralizacja/roztwarzanie w kwasach - zwykle polega na
ogrzewaniu w kwasach utleniających, które roztwarzają składniki
nieorganiczne a organiczne utleniają do dwutlenku węgla, wody i
innych lotnych produktów. Najczęściej stosowane kwasy i ich
mieszaniny:
HNO3 + H2O2 - próbki biologiczne
HNO3 + H2SO4 - uniwersalna
HNO3 + HCl - woda królewska - uniwersalna
HNO3 + HClO4 - próbki biologiczne, wybuchowa
HF - próbki nieorganiczne
HNO3 + HF - uniwersalna
HClO4 - próbki biologiczne, wybuchowa
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
" Mineralizacja UV - stosowana do próbek ciekłych
zawierających substancje organiczne. Próbka naświetlana
jest lampÄ… kwarcowÄ… ( = 250 nm,
P = 150 W). Zwykle do próbki dodaje się substancję
utleniajÄ…cÄ… (H2O2, K2S2O8, HNO3).
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Mineralizacja mikrofalowa - mikrofale sÄ… promieniowaniem niejonizujÄ…cym,
powodującym ruchy molekularne poprzez migrację jonów i rotację dipoli, nie
powodujÄ…c zmian struktury molekularnej. Zakres mikrofal obejmuje
częstotliwości 300 - 300000 MHz. Do roztwarzania mikrofalowego stosuje się
zwykle fale 2450 MHz i moc 600 - 700 W. W trakcie penetracji próbki przez
mikrofale adsorbuje ona energię w stopniu zależnym od współczynnika
pochłaniania (dissipation factor) wynoszącego 0.6 dla kwarcu, 1.5 dla teflonu,
10.6 dla szkła borokrzemowego i 1570 dla wody. Mineralizacja mikrofalowa jest
podobna do mineralizacji w kwasach, jednak energia jest dostarczana
bezpośrednio do próbki (a nie przez ściany naczynia). Dzięki temu proces jest
znacznie szybszy. Ze względu na niebezpieczeństwo wybuchy kwas
nadchlorowy nie powinien być tu używany. Mineralizacja/roztwarzanie
mikrofalowe jest stosowane do biologicznych i botanicznych a także
geologicznych, środowiskowych i metalurgicznych próbek.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
MINERALIZATOR
MIKROFALOWY
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
MINERALIZACJA W SYSTEMIE ZAMKNI
TYM
Mineralizacja/roztwarzanie w zamkniętych
naczyniach ciśnieniowych (bombach) w wysokiej
temperaturze i wysokim ciśnieniu jest bardziej
efektywna niż w systemie otwartym. Ogrzewanie
może być konwencjonalne lub mikrofalowe.
Stosowana jest temperatura ok. 180°C. ZaletÄ…
jest ograniczenie strat związków lotnych.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
STAPIANIE
Trudne do roztworzenia materiały (takie jak skały i minerały krzemianowe i
glinokrzemianowe, minerały tlenkowe i fosforanowe czy niektóre stopy żelaza)
sÄ… zamieniane w Å‚atwo rozpuszczalne zwiÄ…zki na drodze stapiania z topnikami.
Wadą procesu jest znaczna kontaminacja, wprowadzenie do próbki znacznej
zawartości soli, straty składników lotnych i kontaminacja od naczynia.
Najczęściej stosowane topniki i ich wykorzystanie zestawione jest w tabeli:
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Topnik tt°C Tygiel Zastosowanie
Na2CO3 851 Pt Próbki zawierające krzmiany, glin,
fosforany i siarczany
Na2CO3 Pt (z wyj Próbki zawierające S, As, Sb, Cr itd.
z KNO3 Na2O2),
KClO3 Ni
Na2O2
NaOH 318 Au, Ag, Krzemiany, węglik krzemu, różne
KOH 380 Ni minerały
Na2O2 Fe, Ni Siarczki, nierozpuszczalne w kwasach
stopy Fe, Ni, Cr, Mo, W, stopy platyny,
minerały Cr, Sn, Zr
B2O3 577 Pt Krzemiany i tlenki jeżeli oznaczne
mają być metale alkaliczne
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
METODY ROZDZIELANIA I ZAT
ŻANIA
Dwie całkowicie wymieszane substancja mogą zostać rozdzielone jeżeli różnią
się co najmniej jedną właściwością fizykochemiczną.
Podstawa rozdzielania Metoda
Lotność Destylacja
Rafinacja
Współczynnik podziału Chromatografia gaz/ciecz
Chromatografia
podziałowa
Ekstrakcja
Równowaga wymiany Wymiana jonowa
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Aktywność Chromatogr. adsorpcyjna
powierzchniowa Chromatogr. gaz/ciało
stałe
Rafinacja piany
Geometria czÄ…steczki Sita molekularne
Filtracja/permacja żelowa
Dyfuzja gazów
Kompleksy inkluzyjne
Ultrafiltracja
Dializa, elektrodializa
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Migracja Elektroforeza
Rozpuszczalność Strącanie
Rafinacja strefowa
Potencjał rozkładu Elektroliza
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
CHRAKTERYSTYKA WYBRANYCH METOD
ROZDZIELANIA
Ekstrakcja - proces wymiany masy pomiędzy fazą z której
następuje ekstrakcja (stałej lub ciekłej) a fazą ciekłą
(ekstrahent - najczęściej rozpuszczalnik organiczny nie
mieszajÄ…cy siÄ™ z wodÄ… np. alkohol amylowy, ditizon) w
układzie wieloskładnikowym o ograniczonej
rozpuszczalności. W wyniku ekstrakcji składnik (lub
składniki) przechodzą do ekstrahenta w stopniu określonym
przez współczynnik podziału Nernsta (K=c1/c2). Ekstrakcja
prowadzona jest w układzie ciecz/ciecz lub ciało stałe/ciecz.
W celu zwiększenia stopnia ekstrakcji stosuje się reakcje
kompleksowania.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Wymiana jonowa - reakcja typu A1A2+B1B2=A1B2+B1A2
zachodzi na substancjach zwanych wymieniaczami
jonowymi (jonitami). SÄ… to polielektrolity nierozpusz-czalne
w wodzie. Kationit - wymienia kationy, grupy funkcyjna -
SO3H; -COOH. Anionit - wymienia aniony, grupy funkcyjna
aminowe o różnej rzędowości. Dobry jonit powinien mieć
dużą pojemność, dużą szybkość reakcji wymiany oraz
odporność chemiczną.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Ultrafiltracja (odwrotna osmoza) - proces, w którym
roztwór pod wpływem wywieranego wysokiego ciśnienia
przenika przez membranę półprzepuszczalną podczas gdy
rozdzielane składniki pozostają. W zależności od wielkości
porów membrany przez membranę przenika tylko
rozpuszczalnik podczas gdy niepożądane rozpuszcone
składniki i cząstki koloidalne pozostają na membranie.
Stosowane do ultrafiltracji membrany mają średnice porów
0.2 - 0.45 µm a stosowane ciÅ›nienia 10 - 30 MPa.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Dializa - polega na usuwaniu małych cząsteczek lub jonów
z roztworów koloidalnych za pomocą membrany
półprzepuszczalnej (która zatrzymuje cząstki koloidalne a
pozwala przenikać małym jonom i cząsteczkom).
Przyspieszenie rozdziału następuje gdy proces prowadzony
w polu elektrycznym - elektrodializa.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Elektroforeza - ruch naładowanych cząstek koloidalnych
pod wpływem pola elektrycznego względem nieruchomego
ośrodka rozpraszającego. Szybkość ruchu cząstek jest
funkcją ich ładunku, wielkości i kształtu. Po pewnym czasie
trwania procesu rozdzielane elektroforetycznie naładowane
czÄ…stki tworzÄ… oddzielne strefy. Stosowana jest np. do
rozdzielania białek. Elektroforeza prowadzona jest na
specjalnych papierach elektroforetycznych, octanie
celulozy, żelach (np. agar-agar, żele poliakryloamidowe).
Stosowana jest także w celach preparatywnych. Podobną
metodÄ… jest elektroosmoza polegajÄ…ca na ruchu osrodka
dyspersyjnego przez membranę półprzepuszczalną pod
wpływem pola elektrycznego (ruch ośrodka
rozpraszającego względem substancji rozproszonej).
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
SCHEMAT BLOKOWY INSTRUMENTU
POMIAROWEGO
MODYFIKACJA
PRZETWORNIK
DETEKTOR ODCZYT
SYGNAA
U
WEJÅšCIA
Detektor np.. fotometryczny, elektrochemiczny (elektroda jonoselektywna);
Przetwornik wejścia np.. przetwornik prąd napięcie, wtórnik napięciowy;
Modyfikacja sygnału np.. wzmocnienie, logarytmowanie, przetwarzanie A/C;
Odczyt np.. Wyświetlacz ciekłoktystaliczny, rejestrator XY.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Odbiorca
Proces fizykochemiczny
Detektor  urządzenie za pomocą którego
fizyczne lub chemiczne właściwości substancji
przekształcane są na sygnał analityczny.
[SÅ‚ownik chemii analitycznej, WNT 1984]
Sensor chemiczny  małe urządzenie które
może być użyte do bezpośredniego pomiary
analitu w matrycy próbki.
[J.Wang, Analtical Electrochemistry, VCH 1994]
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
DETEKTOR KONDUKTOMETRYCZNY
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
AMPEROMETRYCZNY SENSOR
GLUKOZY I TLENU
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
BUDOWA SENSORA
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Charakterystyka idealnego sensora:
" Specyficzność
w rzeczywistości sensory są raczej selektywne niż
specyficzne i ich odpowiedz
(R) może być opisana:
R = SiCi + ai +
"K C
j j
j`"i
" Czułość (nachylenie funkcji pomiarowej Si)  powinna być
jak największa aby umożliwić detekcję jak najmniejszych
zmian stężenia analitu.
" Możliwie krótki czas odpowiedzi.
" Duża trwałość (co najmniej kilka miesięcy).
" Mały rozmiar i możliwość zastosowania nowych
technologii produkcji.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
TYPY SENSORÓW
SENSOR PROCES MONITOROWANY WARUNKI
CHEMICZNY PARAMETR POMIARU
Potencjometryczny Wymiana jonów z Siła Równowaga (i = 0)
membranÄ… elektromotoryczna
Amperometryczny Reakcja elektroche- Prąd graniczny Stały potencjał
miczna zewnętrzny
Piezoelektryczny Ruch materiału Zmiana masy Zewnetrzny sygnał ac
Termiczny Każdy proces ze Zmiana entalpii Bez wymiany ciepła z
otoczeniem
zmianÄ… entalpii H
"
Optyczny Proces ze zmianÄ… Absorbancja, Ochrona przed
własności optycznych fluorescencja zewnętrznym
membrany promieniowaniem
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
NIEKTÓRE PRZETWORNIKI WEJŚCIA
Detektor Zmienna niezależna Zmienna zależna
1. Elektroda jonoselektywna Aktywność jonu w roztworze Napięcie
2. Termoelement (termopara) Temperatura Napięcie
3. Fotopowielacz, fotokomórka Natężenie światłaPrąd
4. Detektor polarograficzny Stężenie depolaryzatora Prąd
5. Termistor, termoopornik Temperatura Oporność
6. Fotodioda, fotoogniwo Natężenie światłaPrąd
Oporność
7. Detektor konduktometryczny Stężenie elektrolitu Przewodnictwo, oporność
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Kalibracja instrumentu (cechowanie, wzorcowanie)
Proces regulacji instrumentu pomiarowego prowadzÄ…cy
do obniżenia błędu pomiaru charakterystycznej dla niego
wielkości fizycznej do poziomu określonego klasą
dokładności.
Kalibracji instrumentu dokonuje się przy użyciu wzorców
mierzonej wielkości fizycznej (siły elektromotorycznej,
napięcia, oporności, przewodnictwa, luminancji itd.)
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
KALIBRACJA
Kalibracja - proces, w którym wyznaczana jest zależność
funkcyjna pomiędzy mierzonym w danej metodzie sygnałem a
wielkością określającą ilość oznaczanego składnika na
podstawie danych obarczonych błędami przypadkowymi.
Kalibracja instrumentu (cechowanie, wzorcowanie) -
proces, w którym przenoszona jest nominalna (certyfikowana)
wartość przypisana do wzorca (próbki wzorcowej) na
rzeczywiste wartości sygnału otrzymywane przy pomiarze
danym instrumentem.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Kalibracja polega na wyznaczeniu funkcji pomiarowej F
(zwanej także funkcją kalibracyjną):
y = F(x)
gdzie: y - mierzony sygnał (prąd, natężenie światła itp.) x -
wielkość związana z ilością oznaczanej substancji (stężenie,
masa itp.).
W większości metod analitycznych nie jest znana teoretycznie
dokładna postać funkcji pomiarowej. Zwykle znana jest jej
przybliżona postać, która nie może być podstawą oznaczeń
analitycznych (jest natomiast przydatna w określeniu typu
funkcji - liniowa, kwadratowa, wykładnicza itp.). Tylko w kilku
przypadkach funkcja pomiarowa jest dokładnie znana
teoretycznie (analiza wagowa, miareczkowanie, kulometria,
elektrograwimetria). W tych metodach konieczna jest kalibracja
instrumentu.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
W celu wyznaczenia funkcji kalibracyjnej należy:
" Dokonać szeregu pomiarów w roztworach standardowych o
różnym stężeniu substancji oznaczanej. Zwykle stosuje się 7-
10 roztworów o różnych stężeniach. Pomiar w każdym
roztworze standardowym powtarzany jest zwykle 3-razy, a do
dalszej interpretacji wykorzystywana jest ich średnia (po
ewentualnym odrzuceniu błędów skrajnych i grubych). Aby
wyniki oznaczenia na podstawie kalibracji były poprawne
matryca próbki i roztworów standardowych powinna być
identyczna.
" Otrzymany zestaw par liczb: (stężenie roztworu
standardowego, zmierzony sygnał) stanowi dane
kalibracyjne.
" Dopasowanie funkcji do danych kalibracyjnych.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Funkcja kalibracyjna jest najczęściej dopasowywana metodą
najmniejszych kwadratów (LS) lub jej modyfikacją (ważone
najmniejsze kwadraty, regresja przez 0 itd.). Typ funkcji
kalibracyjnej jest zwykle zakładany na podstawie modelu
teoretycznego.
W metodzie najmniejszych kwadratów poszukiwana jest taka
funkcja F(x) aby suma kwadratów odchyleń danych
kalibracyjnych od wyznaczanej funkcji była minimalna:
2
min y - F (x)
( )
"
Zakładając liniową funkcję kalibracyjną F(x)=bx+a:
2
min y - bx - a
( )
"
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Rozwiązanie układu równań:
" 2
Å„Å‚
y - bx - a = 0
()
"
[]
ôÅ‚"a
ôÅ‚
òÅ‚
" 2
ôÅ‚
y - bx - a = 0
()
"
[]
ôÅ‚"b
ół
pozwala na znalezienie wartości parametrów  b
(nachylenie) i  a (wyraz wolny). Analiza regresji pozwala
także na oszacowanie przedziałów ufności parametrów  b i
 a , współczynnika korelacji  r oraz błędów predykcji
wartości y dla znanego x oraz wartości x dla znanego y.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Przykładowy zestaw danych kalibracyjnych i przebieg
funkcji podany jest na rysunku.
stężenie prąd
[ppm] [nA]
0.1 20.0
0.2 40.6
0.3 59.0
0.4 78.3
0.5 101
0.6 118
0.7 143
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Aby otrzymać informację analityczną na podstawie
zmierzonego sygnału konieczna jest f-cja analityczna Ś:
x=Åš(y)
Funkcja analityczna Åš jest funkcjÄ… odwrotnÄ… do funkcji
pomiarowej F.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
W większości metod
analitycznych dąży się do
liniowej funkcji pomiarowej
ponieważ:
" możliwe jest określenie
błędu predykcji
(oznaczenia ilościowego);
" odwrócenie funkcji jest
trywialne;
" czułość oznaczenia jest
stała w całym zakresie
stężeń.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Inne metody oznaczeń ilościowych:
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
PORÓWNANIE ZE WZORCEM (kalibracja jednopunktowa).
Stężenie analitu w próbce cx dające sygnał sx jest obliczane na
podstawie sygnału ss otrzymywanego dla roztworu
standardowego o stężeniu cs mierzonego w tych samych
warunkach pomiarowych:
cs Å" sx
cx =
ss
Metod daje prawidłowe wyniki gdy:
" stężenia analitu w próbce i roztworu standardowego są w
przybliżeniu równe;
" matryca próbki i roztworu standardowego są identyczne;
" wyraz wolny liniowej funkcji pomiarowej stosowanej metody
analitycznej nie różni się istotnie od zera.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
METODA DODATKU WZORCA
Stężenie analitu w próbce jest obliczane na podstawie
zmiany sygnału po dodaniu do próbki wzorca analitu.
Dodatek może być pojedynczy lub wielokrotny. Objętość
dodawanego wzorca powinna być zaniedbywalnie mała w
stosunku do objętości próbki. Metoda daje prawidłowe
wyniki jeżeli wyraz wolny liniowej funkcji pomiarowej
stosowanej metody analitycznej nie różni się istotnie od
zera.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Metoda dodatku wzorca jest szczególnie przydatna
gdy matryca próbki jest skomplikowana lub nieznana.
Ponieważ objętość dodawanego wzorca jest
zaniedbywalnie mała w stosunku do objętości próbki
zmiany stężenia matrycy (a zatem także jej wpływ na
wynik) sÄ… zaniedbywalne.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
METODA DODATKU PRÓBKI
Stężenie analitu w próbce jest obliczane na
podstawie zmiany sygnału roztworu standardowego
po dodatku próbki. Metoda jest przydatna gdy
stężenie analitu w próbce jest wysokie lub gdy
rozcieńczenie matrycy próbki eliminuje pochodzące
od niej interferencje.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
METODA WZORCA WEWN
TRZNEGO
Stosowna do eliminacji wpływu parametrów operacyjnych
metody na odpowiedz
analitu. Zakłada, że wpływ
niekontrolowanych fluktuacji parametrów operacyjnych na
odpowiedz
wzorca i analitu jest taka sama. W celu
zastosowania metody do próbki dodaje się wzorca innej
substancji (tj. nie analitu) a sygnał analitu mierzony jest w
odniesieniu do sygnału wzorca.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
WZORCE I MATERIAA
Y ODNIESIENIA
PIERWOTNE WZORCE FIZYCZNE I CHEMICZNE
" Wzorzec masy (1 kg).
" Wzorzec jednostki masy atomowej (izotop C12).
" Srebro 5N (tj. zawartość Ag > 99.999%, do kulometru
srebrowego).
" StaÅ‚a Faradaya (F = 9.64845·107 C), liczba Avogadro
(N = 6.02209·1023 czÄ…steczek/mol).
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
WZORCE STOSOWANE W ANALITYCE
" Wzorce podstawowe - sÄ… stosowane do kalibracji
instrumentów i systemów pomiarowych w celu zapewnienia
długoterminowej wiarygodności i rzetelności procedury
pomiarowej.
" Wzorce chemiczne - substancje chemiczne o wysokiej
czystości i stechiometrycznym składzie.
" Materiał odniesienia (RM) - materiał lub substancja, których
jedna lub więcej właściwości są dostatecznie jednorodne i
na tyle dobrze określone, aby mogły być stosowane do
kalibracji przyrzÄ…du, oceny metody pomiarowej lub do
przypisania wartości cechom materiałów. Stosowane są
materiały odniesienia składu chemicznego, składu
izotopowego, właściwości fizycznych i specjalnych
właściwości technicznych.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
" Certyfikowany (atestowany) materiał odniesienia (CRM) -
materiał odniesienia opatrzony certyfikatem, którego jedną
lub więcej wartości określonych właściwości atestowano z
wykorzystaniem procedury zapewniajÄ…cej odniesienie do
dokładnego wzorca jednostki miary wyrażającej daną
właściwość, z jednoczesnym podaniem, dla każdej
certyfikowanej wartości, niepewności na określonym
poziomie ufności.
" Wzorce wtórne - substancje standardowe i materiały
odniesienia stosowane w codziennej praktyce analitycznej.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Wzorce chemiczne - substancje o wysokiej czystości
stosowane do kalibracji instrumentów i metod
analitycznych. Wymagania:
" Skład stechiometryczny.
" Wysoka czystość (99.99% lub lepiej).
" Nie powinny być higroskopijne.
" Nie powinny reagować z dwutlenkiem węgla i tlenem.
" Powinny mieć wysoką masę cząsteczkową.
Przykłady: Na2CO3, KCl
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Certyfikowane materiały odniesienia (CRM) -
wykorzystywane są do kalibracji instrumentów
pomiarowych, metod analitycznych, sprawdzania
wiarygodności procesów analitycznych, laboratoriów i
analityków oraz do charakteryzowania właściwości
substancji i materiłów.
Produkcja CRM jest skomplikowanym procesem
wieloetapowym. Obejmuje takie etapy jak:
" Selekcja - wymagania dotyczące składu matrycy,
zawartości analitu, sposobu związania analitu, możliwych
interferencji oraz fizycznej postaci materiału.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
" Przygotowanie - zebranie ilości materiału wystarczającej
do zapewnienia wystarczającego zapasu na dłuższy
czas. Przygotowanie materiału poprzez takie operacja
jak: rozdrobnienie (rozkruszenie i utarcie), przesianie,
odfiltrowanie i wymieszanie.
" Homogeniczność - CRM musi być homogeniczny w całej
masie. Homogeniczność jest weryfikowana dla założonej
wielkości próbki.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
" Stabilność - musi być określona poprzez badanie
zachowania w warunkach przyspieszonego starzenia.
" Otrzymanie wartości certyfikowanych - możliwe jest na
drodze użycia metody definitywnej lub częściej przez
zastosowanie różnych metod analitycznych w
najlepszych laboratoriach. Wartość certyfikowana
otrzymywana jest z rezultatów uzyskanych w różnych
laboratoriach poprzez zastosowanie specjalnej procedury
statystycznej (ISO guide 35).
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Przykłady:
Matryca biologiczna:
Liście tytoniu typu Oriental, CTA-OTL-1
Liście tytoniu typu Oriental, CTA-OTL-1
atestowane zawartości: Al, As, Ba, Br, Ca, Cd, Ce, Co, Cr, Cs, Cu,
Eu, K, La, Li, Mg, Mn, Ni, P, Pb, Rb, S, Se, Sm, Sr, Tb, Th, V, Zn
IEAE Tuna Fish, IEAE-350
IEAE Tuna Fish, IEAE-350
atestowane zawartości: Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Hg, Mn, Ni, Rb, Se, Zn,
MeHg(metylortęć)
oraz: liście (kapusty, pomidora, szpinaku, jabłoni), siano, porosty,
mąka, tkanka ostrygi, igły świerka, plankton itd.
Matryca nieorganiczna:
Koncentrat apatytowy, CTA-AC-1
Koncentrat apatytowy, CTA-AC-1
atestowane zawartości: Ba, Ca, Ce, Co, Cu, Eu, Gd, Hf, La, Lu, Mn,
Na, Nd, Sc, Si, Sm, Ta, Tb, Th, Ti, U, V, Y, Yb, Zn
oraz: popiół lotny, osad rzeczny, gleba itd.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Wytwarza i rozprowadza
certyfikowane materiały odniesienia
dla potrzeb analizy chemicznej i
spektroskopowej. Powołane do
istnienia w 1935 r. jako kontynuacja
British Chemical Standards (BSC)
istniejÄ…cej od 1916 roku. Pierwsze
materiały były produkowane w
kooperacji z amerykańskim NBS.
Produkowane są materiały w postaci:
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
" proszków lub skrawków dla
potrzeb analizy chemicznej,
obejmujÄ…cych stale (stopowe
i węglowe), stopy żelaza i
stopy innych metali, rudy i
materiały ceramiczne.
" materiałów litych (dysków
lub bloków) dla potrzeb
analizy spektralnej,
obejmujÄ…cych stale, stopy
żelaza i stopy innych metali
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
BA

DY ANALIZY I ICH y
RÓDA
A
" Błędy przypadkowe - wynikają z losowych fluktuacji
warunków pomiarowych. Podlegają rozkładowi normalnemu
(w nielicznych przypadkach możliwe są inne rozkłady błędu).
Są naturalnym składnikiem mierzonych wielkości a
oszacowaniem ich wielkości i ich wpływam na wynik analizy
zajmujÄ… siÄ™ metody statystyczne.
" Błędy skrajne - błędy przypadkowe o bardzo dużych
wartościach i bardzo małym prawdopodobieństwie
wystąpienia. Ponieważ mogą wpłynąć w sposób istotny na
wartość średnią wyniku powinny być odrzucane przy
interpretacji przy pomocy odpowiednich testów statystycznych
(np. test Deana-Dixona).
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
" Błędy grube - błędy o bardzo dużych wartościach
spowodowane czynnikiem ludzkim. Ponieważ podobnie jak
błędy skrajne mogą wpłynąć w sposób istotny na wartość
średnią wyniku powinny być odrzucane przy interpretacji
przy pomocy testów statystycznych (np. test Deana-Dixona).
" Błędy systematyczne - błędy powodujące
systematyczne odchylenie wartości średniej od wartości
rzeczywistej. Wyróżnia się błędy systematyczne
proporcjonalne (o wielkości proporcjo-nalnej do mierzonej
wielkości) i stałe (ich wielkość nie zależy od wielkości
mierzonej). Wynikają z czynników aparaturowych, ludzkich
lub odczynnikowych. Eliminowane sÄ… w procesie kalibracji.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
PRZEGL
D METOD ANALITYCZNYCH
Metoda Sygnał Wielkość mierz. Uwagi
Analiza wagowa Masa Ilość analitu Podstawowa
metoda ilościowa
Miareczkowanie Objętość Ilość analitu Punkt końcowy
titranta wykrywany wizual.
lub met.instrument.
Przewodnictwo
Konduktometria Stężenie
Potencjometria Siła elektro- Aktywność pH, elektrody
motoryczna jonoselektywne
Woltamperometria
Prąd Stężenie KER-polarografia
Woltamperometria
Prąd Stężenie Analiza śladowa
stripingowa
W.W.Kubiak  Analityka - studia zaoczne
Metoda Sygnał Wielkość mierz. Uwagi
Kulometria A
adunek Ilość analitu
Elektrograwi- Masa Ilość analitu Masa substancji
metria wyelektrolizowanej
z roztworu
Spektrofoto- Natężenie Stężenie UV/VIS
metria światła
Spektroskopia Natężenie linii Stężenie Półilościowa
emisyjna spektralnej metoda
przeglÄ…dowa
Fotometria Natężenie linii Stężenie A
atwo wzbudzalne
płomieniowa rezonansowej metale (Na, K, Ca)
W.W.Kubiak  Analityka - studia zaoczne
Atomowa Natężenie linii Stężenie Najczęściej
Spektrometria spektralnej stosowana metoda
Adsorpcyjna analizy śladowej
Spektrometria Promień Ilość analitu ICP MS - analiza
masowa trajektorii śladowa
czÄ…stki i
natężenie linii
Analiza Intensywność Ilość analitu Metoda
aktywacyjna niedestrukcyjna
kwantów ł,
aktywacja
neutronami
W.W.Kubiak  Analityka - studia zaoczne
PARAMETRY PROCESU ANALITYCZNEGO
" Dokładność (accuracy)
" Precyzja (precision)
" Czułość (sensitivity)
" Zakres liniowości (linear range)
" Granica wykrywalności (detection limit)
" Granica oznaczalności (determination limit)
" Selektywność (selectivity)
" Specyficzność (specifity)
" Powtarzalność (repeatability)
" Odtwarzalność (reproducibility).
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
PARAMETRY METOD ANALITYCZNYCH
" Dokładność (accuracy) - stopień zgodności
pomiędzy wynikiem pomiaru a wartością referencyjną
(którą może być wartość prawdziwa, oszacowana lub
oczekiwana). Dokładność wyrażana jest poprzez błąd
bezwzględny (tj. różnicę między wartością zmierzoną a
wartością referencyjną) lub błąd względny.
" Precyzja (precision) - wielkość charakteryzująca
rozrzut wyników uzyskiwanych przy wielokrotnym
oznaczaniu składnika daną metodą w zdefiniowanych
warunkach. Precyzja wyrażana jest przez odchylenie
standardowe (lub względne odchylenie standardowe)
wyników.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
" Czułość (sensitivity) - jest to stosunek przyrostu
sygnału analitycznego do odpowiadającego mu przyrostu
stężenia. Definiowana jest zatem jako nachylenie funkcji
pomiarowej (kalibracyjnej) F:
dF
S =
dc
" Zakres liniowości (linear range) - przedział
stężenia, w którym czułość metody ma wartość stałą.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
" Granica wykrywalności (detection limit) -
stężenie składnika dla którego otrzymany sygnał może
być odróżniony z dużym prawdopodobieństwem od
sygnału ślepej próby. Pozwala to na półilościowe
stwierdzenie obecności danego składnika w próbce.
" Granica oznaczalności (determination limit) -
stężenie przy którym dana metoda analityczna jest
wystarczająco precyzyjna i dokładna aby uzyskać
zadowalające oznaczenia ilościowego danego
składnika.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
" Selektywność (selectivity) - zdolność metody do
dawania sygnału analitycznego tylko dla pewnej grupy
substancji a nie reagownia na obecność innych
substancji. Metoda selektywna ma ograniczoną ilość
substancji interferujÄ…cych.
" Specyficzność (specifity) - zdolność metody do
dawania sygnału analitycznego tylko dla jednej substancji
a nie reagownia na obecność innych substancji. W
metodzie specyficznej nie ma wpływu interferencji.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
" Powtarzalność (repeatability) - precyzja metody
uzyskana w warunkach praktycznie identycznych (ten
sam wykonawca, materiał, próbka, aparatura,
laboratorium, niewielkie odstępy czasowe).
" Odtwarzalność (reproducibility) - precyzja
metody uzyskana w warunkach porównywalnych (taki
sam materiał ale mogą być różni wykonawcy, sprzęt,
laboratorium względnie długie odstępy czasu pomiędzy
analizami).
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
ZAKRES STOSOWALNOÅšCI WYBRANYCH METOD
ANALITYCZNYCH
ppb ppm
Technika DL[%]
10-10 10-9 10-8 10-7 10-6 10-5 10-4 10-3 10-2
Analiza wagowa
Analiza miareczkowa
Spektrofotometria
Woltamperometria
impulsowa
Woltamperometria
stripingowa
ASA płomień
ASA piec grafitowy
Aktywacja neutronowa
ICP-MS
W.W.Kubiak  Analityka - studia zaoczne
PRECYZJA WYBRANYCH METOD ANALITYCZNYCH
10-3 10-2 10-1 100 101
Technika RSD[%]
Analiza wagowa
Analiza miareczkowa
Spektrofotometria
Woltamperometria
impulsowa
Woltamperometria
stripingowa
ASA
Kulometria
Aktywacja neutronowa
ICP-MS
W.W.Kubiak  Analityka - studia zaoczne
CZAS POMIARU W WYBRANYCH TECHNIKACH
ANALITYCZNYCH
Technika Czas[min] 1 10 100
Analiza wagowa
Analiza miareczkowa
Spektrofotometria
Woltamperometria
impulsowa
Woltamperometria
stripingowa
ASA
Kulometria
Aktywacja neutronowa
ICP-MS
W.W.Kubiak  Analityka - studia zaoczne
UDZIAA
POSZCZEGÓLNYCH ETAPÓW PROCESU
ANALITYCZNEGO W CAA
KOWITYM BA

DZIE I
CZASIE WYKONANIA ANALIZY
y
RÓDA
A BA

DÓW CZAS WYKONANIA
W.W.Kubiak  Analityka - studia zaoczne
ZAKRES WSPÓA
PRACY ZLECENIODAWCY I ANALITYKA W TRAKCIE
REALIZACJI PROCESU ANALITYCZNEGO
ETAPY PROCESU RELACJA
ANALITYCZNEGO Zleceniodawca, Analityk
Ogólne określenie problemu
Z
Określenie analitycznych aspektów
Z,A
problemu
Wybór procedury analitycznej
A,Z
Pobieranie próbek
Z+A
Przygotowanie próbki
A
Pomiar
A
Obróbka wyniku
A
Wnioskowanie
A
Sprawozdanie końcowe
A,Z
W.W.Kubiak  Analityka - studia zaoczne
INFORMACJA NIEZB
DNA ANALITYKOWI DO
PRAWIDA
OWEGO WYKONANIA ANALIZY
" Co jest przedmiotem oznaczenia (analitem) - jeden
czy kilka składników, pierwiastki (analiza elementarna)
czy zwiÄ…zki?
" Jaki materiał jest przedmiotem badania? Jaki jest
jego stan skupienia? Czy znany jest skład matrycy?
" Czy materiał dostępny jest w dowolnych ilościach,
czy sÄ… to obiekty unikalne?
" Jak będą pobierane próbki? Kto będzie je pobierał,
kto dostarczał do laboratorium?
W.W.Kubiak  Analityka - studia zaoczne
" Jaka będzie częstotliwość dostarczania próbek
(pojedyncze, długie serie czy pomiary ciągłe)?
" Jaki jest czas wymagany na uzyskanie wyników
analizy?
" Jaka jest dopuszczalna niepewność otrzymywanych
wyników?
Ponadto na podstawie powyższych informacji należy
określić jakie będą koszty analizy i czy są one
adekwatne do funduszy, którymi dysponuje
zleceniodawca.
W.W.Kubiak  Analityka - studia zaoczne
KRYTERIA DOBORU METODY ANALITYCZNEJ
" stan skupienia badanego obiektu (ciało stałe, gaz, ciecz, mieszany);
" zakres zawartości analitu;
" obecność w matrycy innych składników;
" precyzja i dokładność oznaczenia;
" koszty:
" inwestycyjne;
" eksploatacyjne;
" osobowe;
" wymagania odnośnie ochrony środowiska;
" wielkość i cenność próbki;
" osobiste upodobania i umiejętności analityka
W.W.Kubiak  Analityka - studia zaoczne
ZAGADNIENIE JAKOÅšCI W ANALIZIE CHEMICZNEJ
Jakość (quality) to charakterystyka oraz parametry
charakterystyczne dla metody analitycznej, sprzętu oraz
wyników pomiarów w odniesieniu do ich przydatności do
spełnienia stawianych wymagań.
Dla metody analitycznej charakterystyka obejmuje takie
parametry jak: wiarygodność (dokładność i precyzja),
specyficzność i czułość.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Zapewnienie jakości (quality assurance) - system
działań obejmujący:
" Zarządzanie jakością (quality management) - te
aspekty zarządzania, które określają i implementują
wysoką jakość.
" Planowanie jakości (quality planning) - selekcja,
klasyfikacja i ocena charakterystyki jakości oraz
realizacji wymagań jakościowych w trakcie
przygotowania do realizacji zadań.
" Kierowanie jakością (quality guidance) - nadzorowanie
charakterystycznych dla jakości wielkości i
wprowadzanie procedur korekcyjnych.
" Sprawdzanie jakości (quality testing) - określenia w
jakim stopniu wymagania jakości są spełnione.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
WALIDACJA
Kompleksowa procedura sprawdzajÄ…ca czy metoda
analityczna jest wolna od błędów (systematycznych i
przypadkowych) nie tylko w ramach kalibracji ale przede
wszystkim wynikajÄ…cych z interferencji przy analizie
próbek rzeczywistych.
Przepisy państwowe (branżowe) mogą określać
walidację dla specjalistycznych instrumentów
pomiarowych składającą się z testów wykonywanych
przez odpowiednie służby zgodnie z odpowiednimi
normami.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
DOBRA PRAKTYKA LABORATORYJNA
(GOOD LABORATORY PRACTICE - GLP)
Dobra Praktyka Laboratoryjna (GLP) jest systemem
zapewnienia jakości obejmującym działania organiza-
cyjne oraz warunki, w których badania środowiskowe i
zdrowotne (nie kliniczne) sÄ… planowane, dokonywane,
monitorowane, rejestrowane, archiwizowane i prezento-
wane. Jest to protokół opracowany przez organizację
OECD [http://www.oecd.org].
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
Zasady GLP:
" Sprawdzanie sprawności organizacji i personelu (osób
i jednostek organizacyjnych koniecznych do
prowadzenia badań).
" Program zapewnienia jakości - zdefiniowany system
obejmujący personel niezależny od prowadzonych
badań powołany do zapewnienia jakości zgodnie w
zasadami GLP.
" Udogodnienia - obejmują wykonywanie testów,
materiały referencyjne, archiwa oraz gospodarkę
odpadami.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
" Wymagania dla instrumentów, materiałów i
odczynników.
" Systemy sprawdzające, testy i materiały referencyjne -
przepisy, metody postępowania obejmujące
pobieranie próbek, przechowywanie i charakterystykę.
" Standardowe procedury operacyjne (SOP) -
dokumenty opisujące procedury wykonywania testów i
innych czynności laboratoryjnych (np. przygotowania
roztworów, prowadzenia pomiarów itp.).
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
" Wykonanie badań - plan badań i przebieg badań.
" Przedstawianie wyników badań - zawartość raportu
końcowego z badań.
" Przechowywanie i archiwizacja materiałów i zapisów.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
AKREDYTACJA
Proces, w którym urząd akredytujący po sprawdzeniu
jakości i innych kryteriów aplikującej o akredytację
jednostki (np. laboratorium) udziela (lub nie) akredytacji
(ISO Guide 25)
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne
1. Laboratorium wnioskujÄ…ce o akredytacjÄ™ dostarcza
wniosek akredytacyjny, kopiÄ™ instrukcji zapewnienia
jakości, listę oznaczanych składników wraz z
podstawowymi informacjami o metodologii.
2. Urząd akredytujący wysyła zespół inspekcyjny,
którego zadaniem jest sprawdzenie czy dostarczona
informacja jest adekwatna. Sprawdzane jest działanie
systemu jakości oraz metodologia ze szczególnym
uwzględnieniem walidacji i oceny jakości.
3. Po udzieleniu akredytacji wizyty nadzorujÄ…ce sÄ…
dokonywane co roku. Akredytacja jest zwykle
udzielana na okres czterech lat i po tym okresie
procedura akredytacyjna jest powtarzana.
W.W.Kubiak "Analityka" - studia zaoczne