P R A CE OR Y GI NA L NE OR I GI NA L P A P E R S
� Borgis
Jakość życia pacjentek z chorobą
nowotworową leczonych metodą chemioterapii
*Barbara Golecka
Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy, Zespół Opieki Zdrowotnej, Głogów
Kierownik Zakładu: mgr Henryk Sylwanowicz
The qualiTy of life of female paTienTs wiTh cancer disease TreaTed
wiTh chemoTherapy
Summar y
Introduction. The research on quality of life in liaison with the level of functioning lead to the concept of quality of life related
to health. medical institutions aim not only to treat patients, but also to prepare them to living with disease and treatment
procedures. an examination of quality of life at various stages of cancer disease is important in relation to possibility of taking
actions leading to the quality improvement.
Aim. The purpose of this paper is to analyse the quality of life of female married, chemiotherapy-treated patients and to analyse
the association between the level of quality of life and the ways of coping with cancer diseases.
Material and methods. The research was carried out on 30 married women with cancer diseases, treated with chemotherapy.
The questionnaire of the quality of life mcGill, ps-T scale and  The questionnaire ways of coping  cancer Version were
used for the analysis.
Results. examined women represent low, medium and high level of quality of life. The majority have medium level of quality
of life. The women cope with disease using emotional, cognitive and behavioral methods. The group with low and high level
of quality of life vary statistically in terms of emotional method of copying. The higher level of quality of life, the more often
emational methods are used.
Conclusions. The women with medium level of quality of life adapt to the situation of disease the best, they use social support
and are task-oriented.
Key words: quality of life, cancer disease, ways of copying
WStęP czynników sytuacyjnych (np. od wsparcia społecznego)
oraz od czynników podmiotowych, takich jak poczucie
Jakość życia uwarunkowana stanem zdrowia to termin kompetencji, sprawstwa, siły, skuteczności, odporności
opisujący fizyczny, społeczny, umysłowy, psychologiczny psychicznej, sposobu interpretowania doświadczeń,
aspekt dobrego samopoczucia i funkcjonowania ocenia- strategii radzenia sobie z konsekwencjami (4, 5). Dobra
nego przez pacjenta (1) lub wpływ choroby i leczenia na jakość życia bywa utożsamiana z subiektywnym dobrym
funkcjonowanie oraz zadowolenie z życia chorego (2, 3). samopoczuciem, satysfakcją, dobrym przystosowaniem
Ocena jakości życia pacjentów należy do standardów po- do sytuacji, nadzieją, zdolnością do sprawowania funkcji
stępowania placówek opieki medycznej czy paliatywnej społecznych (1, 2, 6, 7). Osoba dokonując oceny jakości
(1), gdyż negatywne wydarzenia życiowe, jak zagrażająca życia, uwzględnia wcześniejsze doświadczenia, obecną
życiu choroba nowotworowa, w większym stopniu niż po- sytuację oraz oczekiwania dotyczące przyszłości (8).
zytywne zdarzenia oddziałują na jakość życia człowieka Badania pokazują, że wyższe poczucie jakości życia uła-
(4). Pojawienie się choroby nowotworowej jest drama- twia zmaganie się z chorobą, a także wzmacnia procesy
tycznym momentem w życiu. Fizyczne i psychologiczne równoważenia zagrożeń z zasobami, natomiast wyższy
konsekwencje choroby i leczenia przeciwnowotworo- poziom zdrowia zwrotnie oddziałuje na subiektywne
wego wpływają na dotychczasowy tryb funkcjonowania poczucie jakości życia (5).
osoby, mogą osłabiać lub uniemożliwiać pełnienie wielu Jakość życia jest pojęciem wielowymiarowym i w pra-
dotychczasowych funkcji, powodować reorganizację cy tej przyjęto, że odnosi się do trzech głównych sfer funk-
aktywności, rezygnację z wielu życiowych marzeń i celów, cjonowania człowieka chorego: psychicznej (emocji i pro-
przewartościowanie potrzeb. Jednak stopień, w jakim cesów poznawczych), fizycznej (dolegliwości związanych
wydarzenie choroby nowotworowej i proces leczenia z chorobą i leczeniem) oraz behawioralnej (sposobów
zmieni funkcjonowanie jednostki, zależy od różnych radzenia sobie z chorobą). Człowiek może dokonywać
Medycyna Rodzinna 2/2013 35
Barbara Golecka
tabela 1. Opis badanej grupy  diagnoza rodzaju nowo-
oceny poszczególnych dziedzin życia (rodzina, stosunki
tworu.
społeczne, warunki finansowe, praca, stan zdrowia) lub
życia jako całości. Pacjenci z rozpoznaniem nowotworu
Diagnoza Liczba pacjentek Procent
złośliwego dokonują oceny jakości życia dotyczącej
Rak piersi 9 30,0
zdolności troszczenia się o siebie samego, radzenia
sobie z ubocznymi skutkami leczenia, realizacji celów
Rak jajnika 7 23,3
życiowych, wsparcia otrzymywanego od najbliższych,
Rak jelita grubego 6 20,0
satysfakcji z życia czy bilansu życia. W sytuacji choroby
nowotworowej ocena jakości życia bardzo często zależy
Rak płuc 3 10,0
od nasilenia dolegliwości fizycznych (np. bólu), oceny
własnej sprawności fizycznej, nasilenia niepokoju lub Rak macicy 3 10,0
nadziei oraz od przekonania o skuteczności leczenia.
Rak żołądka 2 6,7
Duże znaczenie dla poczucia dobrej jakości życia ma
kontakt z innymi ludz
mi. Kontakt społeczny jako jedna
Razem 30 100,0
z podstawowych potrzeb człowieka jest niezbędny dla
y
ródło: opracowanie własne na podstawie diagnozy lekarskiej.
prawidłowego funkcjonowania. Inni ludzie pełnią ważną
rolę, dostarczając wsparcia, pozytywnych doświadczeń
emocjonalnych czy oferując swoją pomoc. Wsparcie
łagodzi psychologiczne skutki stresu, prowadzi do lep-
szego rozumienia własnej sytuacji, umożliwia dokonanie czynnikiem doboru był również stan cywilny, stąd w bada-
poznawczej reinterpretacji i nadawanie sensu krytycznym niu uczestniczyły jedynie mężatki. Dobór osób do badań
doświadczeniom. Badania dowodzą, że istotnym z
ródłem celowo zakładał uczestnictwo kobiet zamężnych z uwagi
wsparcia społecznego jest rodzina (4). Rodzina zajmuje na wsparcie rodzinne. Dobór osób do badań nie był
jedno z najwyższych miejsc w hierarchii wartości, ponie- zdeterminowany wiekiem. Badane były osoby dorosłe.
waż podtrzymuje poczucie sensu życia, łagodzi wpływ Dolna granica wieku to 47 lat, a górna 74 lata. Rycina 1
stresów zewnętrznych, dostarcza wsparcia, daje człowie- przedstawia związki między badanymi zmiennymi.
kowi poczucie głębokich więzi z ludz
mi i potwierdza jego W pracy posłużono się narzędziami badawczymi:
wartość. Małżeństwo wpływa na zadowolenie z życia, kwestionariuszem jakości życia McGill, skalą do bada-
sprawia, że osoby są bardziej szczęśliwe, mniej depresyjne nia oceny sytuacji  skala PS-t, oraz Kwestionariuszem
oraz zdrowsze. Małżeństwo jest z
ródłem pozytywnych do- Sposobów Radzenia Sobie z Chorobą  Ways of Coping
świadczeń emocjonalnych, jeśli jest udane, i podtrzymuje  Cancer Version (WOC-Ca).
poczucie szczęścia, lecz kiedy funkcjonuje z
le, to stwarza Kwestionariusz jakości życia McGill służy do badania
gorsze psychologicznie warunki niż samotne życie (4). jakości życia w odniesieniu do fizycznej, psychicznej i
Podjęte w pracy zagadnienia badawcze dotyczą społecznej sfery funkcjonowania osoby chorej. ta tech-
funkcjonowania zamężnych kobiet chorych na nowotwór nika badawcza ma charakter samoopisowy i składa się z
i leczonych metodą chemioterapii. czterech części. W części A badany ocenia jakość swoje-
go życia z uwzględnieniem wszystkich aspektów własne-
Cel PRACy
go życia. Część B odnosi się do fizycznej sfery  badany
Celem pracy było ustalenie, jaki jest poziom jakości ma wymienić objawy fizyczne, które mu dokuczają.
życia zamężnych pacjentek poddawanych chemioterapii Część C bada psychiczną i społeczną sferę życia  bada-
oraz jakie strategie radzenia sobie z chorobą wykorzy- ny ma wskazać odpowiedz
, która najlepiej odzwierciedla
stują pacjentki poddawane leczeniu chemioterapeutycz- jego odczucia i myśli. Zwraca się tu uwagę na stopień
nemu. przystosowania do choroby, doznawanie uczuć pozytyw-
nych (zadowolenie, radość) oraz negatywnych (smutek,
MAteRIAł I MetODy
przerażenie, bezsens życia), a także jakość kontaktów
Osobami badanymi była grupa 30 kobiet, pacjentek
dolnośląskich oddziałów onkologicznych. W badaniu
uwzględniono takie zmienne niezależne, jak: choroba
nowotworowa, rodzaj stosowanego leczenia, płeć i stan
cywilny. Osoby były wybierane do badania na podstawie
kryterium medycznego. O doborze decydowało me-
dyczne rozpoznanie choroby nowotworowej oraz fakt
leczenia metodą chemioterapii. W tabeli 1 przedstawiono
rozkład liczebności pacjentek pod względem diagnozy
różnych rodzajów nowotworów. Analizowano funkcjono-
wanie pacjentek chorych na nowotwór jako grupy, bez
różnicowania poszczególnych jednostek chorobowych.
Założono homogeniczność grupy pod względem płci,
Ryc. 1. Związki między badanymi zmiennymi.
dlatego do badania wybierano jedynie kobiety. Istotnym
36 Medycyna Rodzinna 2/2013
Jakość życia pacjentek z chorobą nowotworową leczonych metodą chemioterapii
społecznych, otrzymywane wsparcie. W części D badany kość życia. Największą grupę (70% badanych) stanowią
ma wymienić te czynniki, które w największym stopniu pacjentki o średniej jakości życia. Należy uwzględnić
wpływają na jakość jego życia, zarówno sprzyjające, jak fakt, że badana grupa to kobiety zamężne, posiadające
i pogarszające jakość życia. Pytania kwestionariuszowe wsparcie rodzinne, co ma decydujący wpływ na jakość
zawierają się pomiędzy dwoma skrajnie przeciwnymi ich życia. Zdecydowana większość (96,7%) badanych
twierdzeniami. Odpowiednie cyfry oznaczają różne natę- kobiet podała, że odczuwa wsparcie ze strony rodziny.
żenie danej cechy, od minimalnego, poprzez średnie, aż 3,3% badanych zasygnalizowało brak wsparcia ze strony
po skrajne. Badany ma podkreślić cyfrę pomiędzy 0 a 10, rodziny.
która najlepiej opisuje to, co czuje. Sytuacja choroby ma duże znaczenie dla badanych
Skala do badania oceny sytuacji (skala PS-t) przezna- osób. 90% badanych kobiet uważa ją za bardzo ważną i
czona jest do określenia właściwości aktualnej sytuacji raczej ważną (ryc. 2) oraz bardzo trudną i raczej trudną
człowieka. Zawiera 9 grup zdań wyrażających stosunek (ryc. 3). Świadczy to o tym, że badane osoby przywiązują
człowieka do jego obecnej sytuacji. Osoba określa, jak dużą uwagę do własnego stanu zdrowia oraz dostrzegają
ważna jest dla niej obecna sytuacja, czy ma wpływ na powagę i problem choroby.
to, co się dzieje, czy wie, co może się wydarzyć i co ona Dla każdej badanej osoby, na podstawie wyników
sama może zrobić, czy to, co się dzieje, ocenia jako kwestionariusza, został uzyskany wynik, który pozwala
groz
ne, czy spodziewa się pomyślnego/niepomyślnego zróżnicować badane pacjentki pod względem doznawa-
rozstrzygnięcia obecnej sytuacji itd. Skala ta posłużyła nej jakości życia i podzielić je na trzy kategorie:
jako metoda pomocnicza do oceny jakości życia.  pacjentki o niskim poziomie jakości życia,
Kwestionariusz Sposobów Radzenia Sobie z Chorobą  pacjentki o średnim poziomie jakości życia,
 Ways of Coping  Cancer Version został opracowany  pacjentki o wysokim poziomie jakości życia.
przez Dunkel-Schetter i wsp. do badania różnych spo- Kategorie te będą punktem odniesienia do dalszej
sobów radzenia sobie chorych na nowotwór. Przekładu analizy, obejmującej porównania pomiędzy owymi trzema
na język polski dokonał Paweł Izdebski (9). ta metoda grupami osób badanych.
badawcza powstała na podstawie koncepcji lazarusa i
Jakość życi a a st r at egi e r adzeni a
Folkman, dotyczącej zadaniowej i emocjonalnej strategii
sobi e z chor obą nowot wor ową
radzenia sobie z sytuacją stresową. Kwestionariusz skła-
da się z 52 twierdzeń. Osoba badana ma ustosunkować Drugi problem badawczy dotyczył związku pomię-
się do każdego z nich poprzez wybór jednej z pięciu dzy odczuwaną jakością życia a wykorzystywaniem
możliwych odpowiedzi:  nigdy ,  rzadko ,  czasami ,
 często ,  bardzo często . twierdzenia obejmują emo-
cjonalne, poznawcze i behawioralne sposoby radzenia
sobie z chorobą nowotworową.
WyNIKI BADAń
Pozi om j akości życi a
Pierwszy problem badawczy dotyczył poziomu jakości
życia u zamężnych kobiet leczonych metodą chemiotera-
pii. Przyjmuje się, że jakość życia obejmuje fizyczną, psy-
chiczną i behawioralną sferę funkcjonowania człowieka.
Osoby badane dokonały subiektywnej oceny poziomu
własnej jakości życia.
Ryc. 2. Ocena sytuacji choroby. y
ródło: opracowanie własne.
Przedstawione w tabeli 2 wyniki wskazują, że badane
osoby charakteryzują się różną jakością życia. 10% ba-
danych posiada wysoką jakość życia, a 20% niską ja-
tabela 2. Opis statystyczny badanej jakości życia.
Jakość życia Częstość Procent
Niska 6 20,0
Średnia 21 70,0
Wysoka 3 10,0
Ogółem 30 100,0
y
ródło: opracowanie własne.
Ryc. 3. Ocena sytuacji choroby. y
ródło: opracowanie własne.
Medycyna Rodzinna 2/2013 37
Barbara Golecka
określonych strategii radzenia sobie z chorobą nowo- Za pomocą testu post-hoc tukeya określono, że istot-
tworową. Ustalono, że badane pacjentki wykorzystują na statystycznie różnica dotyczy grup o niskiej i wysokiej
emocjonalne, poznawcze i behawioralne strategie ra- jakości życia pod względem stosowania emocjonalnej
dzenia sobie. Obliczono średnie wyniki osób o różnej metody radzenia sobie (tab. 5). Osoby z wysoką jakością
jakości życia pod względem wyników stosowania metod życia mają wyższe wyniki na skali preferencji metody
emocjonalnych, poznawczych i behawioralnych. Wyniki emocjonalnej niż osoby o niskiej jakości życia.
przedstawia tabela 3.
OMóWIeNIe
Za pomocą jednoczynnikowej analizy wariancji okre-
ślono, czy otrzymane różnice są istotne (tab. 4). Pod Przedmiotem przeprowadzonych badań empirycznych
względem metod poznawczych i behawioralnych grupy była jakość życia zamężnych pacjentek z rozpoznaniem
osób o różnej jakości życia nie różnią się. Stwierdzono, choroby nowotworowej, leczonych metodą chemioterapii.
że istotna różnica dotyczy tylko metod emocjonalnych. Jakość życia, jej związek ze strategiami radzenia sobie,
Na rycinie 4 przedstawiono średnie wartości mierzonych analizowana była w odniesieniu do koncepcji jakości życia
metod dla osób o różnej jakości życia. Metody emocjo- związanej ze zdrowiem. W tych koncepcjach jakość życia
nalne różnią się istotnie między grupami. bada się z uwagi na stan zdrowia i dobro pacjenta (10),
tabela 3. Strategie radzenia sobie  statystyki opisowe.
Strategie radzenia Odchylenie
Jakość życia N Średnia Min Max
sobie standardowe
niska 6 41,67 10,270 32 61
Metody emocjonalne średnia 21 50,52 12,644 29 77
wysoka 3 66,00 3,001 63 69
niska 6 49,83 3,189 46 55
Metody poznawcze średnia 21 60,38 10,419 32 76
wysoka 3 54,67 6,429 50 62
niska 6 43,00 6,387 36 53
Metody behawioralne średnia 21 37,71 8,492 21 51
wysoka 3 39,67 1,528 38 41
y
ródło: opracowanie własne na podstawie SPSS.
tabela 4. Jednoczynnikowa analiza wariancji ANOVA.
Zróżnicowanie Suma Średni
Zmienna zależna df F Istotność
wyników kwadratów kwadrat
Między grupami 1187,729 2 593,864 4,284* 0,024
Metody emocjonalne Wewnątrz grup 3742,571 27 138,614  
Ogółem 4930,300 29   
Między grupami 549,848 2 274,924 3,221 0,056
Metody poznawcze Wewnątrz grup 2304,452 27 85,350  
Ogółem 2854,300 29   
Między grupami 132,014 2 66,007 1,079 0,354
Metody behawioralne Wewnątrz grup 1650,952 27 61,146  
Ogółem 1782,967 29   
*różnica istotna na poziomie p < 0,05
y
ródło: opracowanie własne na podstawie SPSS.
38 Medycyna Rodzinna 2/2013
Jakość życia pacjentek z chorobą nowotworową leczonych metodą chemioterapii
tabela 5. test tukey'a HSD.
Zmienna zależna Jakość życia Różnica średnich (I-J) Istotność
niska-średnia -8,857 0,253
Metody emocjonalne niska-wysoka -24,333* 0,018
średnia-wysoka -15,476 0,103
*różnica średnich jest istotna na poziomie 0,05
y
ródło: opracowanie własne.
jakości życia. Najliczniejszą podgrupę stanowiły pa-
cjentki ze średnim poziomem jakości życia. Kobiety ze
średnią jakością życia najlepiej przystosowują się do
sytuacji choroby, dobrze radzą sobie z konsekwencjami
choroby i leczenia, przejawiają mniej zachowań uniko-
wych, stosują adekwatne mechanizmy radzenia sobie,
są ukierunkowane na zadaniowe formy radzenia sobie.
One także najliczniej wskazywały na znaczenie więzi
rodzinnych i wsparcia społecznego. Rodzina ma duży
wpływ na postawę pacjenta i współwarunkuje motywację
jednostki do walki z chorobą (11). Pacjenci doświadczają
bólu, lęku, bezradności, przeżywają rozterki dotyczące
sensu życia. W sytuacji zagrożenia życia rodzina nabiera
szczególnego znaczenia. Zaczyna być ważna jakość kon-
taktów. Pacjenci podkreślają znaczenie rozmów, wypo-
wiadanie swoich obaw, wzajemną bliskość, co wzmacnia
poczucie więzi. Wytworzenie wokół chorego atmosfery
troski, opiekuńczości zwiększa poczucie bezpieczeństwa.
Szacunek rodziny dla chorego, cierpliwość dla jego
zachowań będących wynikiem złego samopoczucia i
podporządkowanie się jego potrzebom pomagają lepiej
znosić trudy choroby. Prawidłowa adaptacja człowieka
do sytuacji choroby wymaga zaangażowania rodziny w
zmniejszanie poczucia nieprzydatności, wstydu, poczu-
cia niższości. Aktywność wszystkich członków rodziny,
wspólne mobilizowanie sił zmniejsza tendencje chorego
do izolowania się, obawy przed odrzuceniem czy osamot-
nieniem i zwiększa motywację do leczenia.
Choroba nowotworowa jest z
ródłem stresu, dlatego
Ryc. 4. Średnie wartości mierzonych metod dla osób o różnej
osoby muszą radzić sobie z przykrymi emocjami. Ba-
jakości życia.
dane sposoby radzenia sobie podzielono na metody
y
ródło: opracowanie własne.
poznawcze, behawioralne i emocjonalne. Wybór metod
poznawczych, jakie stosowała grupa kobiet ze średnim po-
co odgrywa szczególną rolę w badaniach osób przewle- ziomem jakości życia, sprawiał, że pacjentki radziły sobie z
kle chorych. Ocena funkcjonowania człowieka odwołuje chorobą w sposób przystosowawczy. Adekwatnie oceniały
się przede wszystkim do zasobów osobistych, poczu- zagrożenie i podejmowały stosowne działania. Metody
cia dobrostanu, pozytywnych emocji, potrzeb. Osoby poznawcze silnie wiążą się z motywacją do współpracy z
badane dokonywały oceny jakości własnego życia w lekarzami, co wpływa na proces terapeutyczny (9). Ozna-
kontekście funkcjonowania fizycznego (dolegliwości cza to, że pacjentki wykorzystujące ten rodzaj strategii,
związane z chorobą i leczeniem), psychicznego (procesy traktują nowotwór jako wyzwanie, z którym trzeba się zmie-
poznawcze i emocjonalne) oraz behawioralnego (sposo- rzyć. Jednocześnie osoby te mają silniejszą tendencję do
by radzenia sobie z chorobą). W badaniu analizowana wykorzystywania wsparcia społecznego (metody behawio-
była jakość życia pacjentek chorych na nowotwór jako ralne). Metody emocjonalne były najczęściej stosowane
grupy, bez wyodrębniania poszczególnych jednostek przez osoby, które określiły poziom jakości własnego życia
chorobowych. W grupie badanej znalazły się jedynie jako wysoki. Zamiast konfrontować się z zagrożeniem,
mężatki. Analiza wyników pozwoliła podzielić grupę na pacjentki te dystansowały się od przeżywanych emo-
trzy podgrupy w zależności od poziomu odczuwanej cji. Poprawiało to samopoczucie, jednak nie pomagało
Medycyna Rodzinna 2/2013 39
Barbara Golecka
w rozwiązywaniu problemów. Silne mechanizmy obron- mem jakości życia. Sytuację choroby badane oceniają
ne jako dominujący sposób radzenia sobie z sytuacją jako ważną i trudną. Jednym z istotnych czynników mają-
mają charakter nieprzystosowawczy, ponieważ zamiast cych wpływ na lepszą jakość życia chorych jest wsparcie
radzić sobie z chorobą w sposób aktywny poprzez walkę otrzymywane od rodziny.
i konfrontację z trudnościami, osoby izolują się od emocji 2. Osoby badane radzą sobie ze stresem choroby
związanych z chorobą i procesem leczenia. Zgodnie z de- za pomocą metod emocjonalnych, poznawczych i be-
finicją Grzegołowskiej-Klarkowskiej, mechanizmy obronne hawioralnych. Pod względem metod poznawczych i
osobowości to  zniekształcenia w przebiegu procesów behawioralnych grupy osób o różnej jakości życia nie
poznawczych, które występują w sytuacji nastawienia różnią się. Istotna statystycznie różnica dotyczy grup o
na ochronę ja� lub jego antycypacji i których celem jest niskiej i wysokiej jakości życia pod względem stosowania
ochrona ja� przed rzeczywistym lub antycypowanym emocjonalnej metody radzenia sobie. Im wyższa jakość
zagrożeniem (12). Do najczęściej stosowanych mechani- życia, tym częściej stosowana jest metoda emocjonalna.
zmów obronnych w sytuacji choroby należą: zaprzeczanie Wynika to stąd, że chorzy, aby chronić się przed ujemnym
chorobie, wyparcie, tłumienie, reakcja upozorowana, fan- wpływem choroby, stosują sztywne, dezadaptacyjne
tazjowanie, kompensacja, przewartościowanie (13, 14). mechanizmy obronne osobowości.
Zaprzeczanie chorobie to nieprzyjmowanie do wiadomości 3. Grupa kobiet ze średnią jakością życia najlepiej
faktu, że jest się chorym oraz konsekwencji choroby. Reak- przystosowuje się do sytuacji choroby, dobrze radzi
cja ta powstaje w wyniku interakcji procesów poznawczych sobie z konsekwencjami choroby i leczenia, stosuje
i emocjonalnych (13). Odrzucenie informacji związanych z adekwatne mechanizmy radzenia sobie, wykorzystuje
chorobą jest nieświadome i ma nie dopuścić do rozwoju wsparcie społeczne.
lęku. Pełni więc funkcję obrony przed zagrożeniem. Szcze-
Piśmiennictwo
gólne znaczenie tego mechanizmu ma miejsce, gdy czło-
1. Oleś M: Jak oceniać jakość życia u dzieci? [W:] Psychologia
wiek dowiaduje się o chorobie. Reakcja zaprzeczania pełni
jakości życia. Wydawnictwo ACADEMICA, Warszawa 2005; 4: 69-88.
wówczas rolę adaptacyjną, łagodzącą pierwszy szok na
2. Schipper H: Quality of Life: principles of the clinical paradigm. Journal
wiadomość o zachorowaniu. Mechanizmem pokrewnym
of Psychosocial Oncology 1990; 8: 171-178. 3. Spieth LE, Harris CV:
do zaprzeczania jest wypieranie ze świadomości informacji
Assessment of health-related quality of life in children and adolescents:
dotyczących choroby, np. przykrych myśli, przeżyć, wspo-
an integrative review. Journal of Pediatric Psychology 1996; 21: 175-193.
mnień. Natomiast tłumienie odnosi się do silnych emocji
4. Czapiński J: Psychologia szczęścia. Oficyna Wydawnicza  Akademos ,
negatywnych, które pojawiają się w sytuacji, gdy pacjent
Warszawa 1992. 5. Sęk H: Jakość życia a zdrowie. Ruch prawniczy, eko-
otrzymuje niepomyślne informacje od lekarza, czy też gdy
nomiczny i socjologiczny 1993; 2: 110-117. 6. Eiser C, Morse R: Quality
jego stan zdrowia ulega pogorszeniu (14). Zachowuje się
of Life Measure in Chronic Diseases of Childhood. Health Technology
wówczas biernie, apatycznie, obojętnie. U pacjentów czę-
Assessment 2001; 5: 1-162. 7. Goz
dziewicz A: Egzemplifikacja wykorzy-
sto pojawia się także mechanizm obronny zwany reakcją
stania psychobiografii w badaniach nad jakością życia. [W:] Bańka A (red.):
upozorowaną. Jest to uzewnętrznianie postaw, motywów
Psychologia jakości życia. Stowarzyszenie Psychologia i Architektura, Po-
czy potrzeb przeciwnych do naturalnych tendencji (12). znań 2005; 95-109. 8. Bańka A: Jakość życia a jakość rozwoju. Społeczny
kontekst płci, aktywności i rodziny. [W:] Bańka A (red.): Psychologia jakości
Wówczas tłumione są przykre uczucia, a eksponowane
życia. Stowarzyszenie Psychologia i Architektura, Poznań 2005; 11-78.
zadowolenie, dowcipność itd. Chorzy radzą sobie również
9. Izdebski P: Funkcjonowanie osób z chorobą nowotworową po chemiote-
poprzez mechanizm fantazjowania, poprzez budowanie
rapii. Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1998. 10. Majkowicz M:
w wyobraz
ni alternatywnych scenariuszy zachowania i
Jakość życia w chorobie nowotworowej. [W:] de Walden-Gałuszko K (red.):
przeżywania.
Psychoonkologia. Biblioteka Psychiatrii Polskiej, Kraków 2000; 141-146.
11. Heszen-Klemens I, Jarosz M: Stosunek lekarz pacjent. Zespół diagno-
WNIOSKI
styczno-terapeutyczny. [W:] Jarosz M (red.): Psychologia lekarska. PZWL,
Analiza wyników przeprowadzonych badań pozwala
Warszawa 1983; 193-322. 12. Grzegołowska-Klarkowska HJ: Mechanizmy
na określenie poziomu jakości życia badanych osób oraz
obronne osobowości. PWN, Warszawa 1986. 13. Heszen-Niejodek I:
jej związku ze strategiami, jakie wykorzystują badane
Radzenie sobie z chorobą  przegląd zagadnień. [W:] Heszen-Niejodek I
osoby, aby poradzić sobie ze stresem choroby. Wyniki
(red.): Jak żyć z chorobą, a jak ją pokonać. Wydawnictwo Uniwersytetu
badań są następujące:
Śląskiego, Katowice 2000; 55-78. 14. Nowakowska MT: Psychologiczne
1. W badanej grupie znajdują się osoby o niskim,
aspekty chorób przewlekłych, trwałego upośledzenia zdrowia oraz chorób
średnim i wysokim poziomie jakości życia. Większość
nieuleczalnych i zagrażających życiu. [W:] Jarosz M (red.): Psychologia
badanych pacjentek charakteryzuje się średnim pozio- lekarska. PZWL, Warszawa 1983; 343-362.
nadesłano: 15.11.2012 Adres do korespondencji:
zaakceptowano do druku: 18.01.2013 *Barbara Golecka
Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy
ul. Kościuszki 15, 67-200 Głogów
tel.: [phone]
e-mail: [e-mail]
40 Medycyna Rodzinna 2/2013