1 Psychoterapia 7.IX.00 StosujÄ…c okreÅ›lenie formy oddziaÅ‚ywania stosuje siÄ™ je w sposób zamierzony i Å›wiadomy. Metody pomocy psychologicznej: Poradnictwo psychologiczne- najczÄ™stsza forma pomocy psychologicznej stosowana poza psychoterapiÄ… - counseling- powszechna • zwÅ‚aszcza w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Jest to pomoc osobom zdrowym w poradzeniu sobie z bieżącÄ… trudnÄ… sytuacjÄ…, której oni sami rozwiÄ…zać nie mogÄ…. Czyli muszÄ… być speÅ‚nione nastÄ™pujÄ…ce warunki, żebyÅ›my mogli powiedzieć, że tej osobie jest potrzebny counseling: l-osoba taka nie może być chora w rozumieniu klasyfikacji chorób i zaburzeÅ„, z jednym wyjÄ…tkiem, że poradnictwo psychologiczne najczęściej jest stosowane wobec osób chorych na choroby, które nie sÄ… psychicznymi zaburzeniami. Oznacza to, że problem bieżący nie jest bezpoÅ›redniÄ… przyczynÄ….... osób, które majÄ… jakby inny rodzaj choroby czy inwalidztwa (np.: osoby, które utraciÅ‚y zdolność chodzenia, widzenia itd.) i fakt zaistnienia choroby sprawia, że oni nie mogÄ… rozwiÄ…zywać problemów natury' psychologicznej w swoim codziennym funkcjonowaniu. Czyli zasada: NIE MA ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH. 2-jest Å‚atwy do zakwalifikowania czynnik, który sprawiÅ‚, że powstaÅ‚ aktualny problem pacjenta; ten problem może być bardzo różny, najczęściej jest on stosunkowo jasny do okreÅ›lenia np.: lÄ™k dziecka przed chodzeniem do szkoÅ‚y, tzw. fobia szkolna- niektóre postaci fobii szkolnych sÄ… klasyfikowane jako zaburzenia mieszczÄ…ce siÄ™ w kategorii zaburzeÅ„ psychicznych , ale bardzo czÄ™sto jest to wynik okreÅ›lonego zdarzenia bÄ…dź pewnej sytuacji w szkole, w Å›rodowisku rodzinnym. Najczęściej mówi siÄ™, że poradnictwo psychologiczne to jest metoda pomagania ludziom , którzy znajdujÄ… siÄ™ w etapie kryzysu rozwojowego. Kryzys rozwojowy Å‚Ä…czy siÄ™ z pojÄ™ciem rozwoju, z przechodzeniem z fazy do fazy rozwojowej. Każdy okres przejÅ›cia np.: faza przejÅ›cia z okresu dzieciÄ™cego do wczesnej mÅ‚odzieÅ„czoÅ›ci, okres adolescencji i przejÅ›cie do okresu wczesnej dorosÅ‚oÅ›ci, tzw. kryzys wieku Å›redniego, -tzw. kryzys zwiÄ…zany z przejÅ›ciem od aktywnoÅ›ci zasadowej na czas emerytury, -kryzys zwiÄ…zany ze zmieniajÄ…cÄ… siÄ™ rodzinÄ…- dzieci dorastajÄ…ce i opuszczajÄ…ce dom, Å›mierć jednego ze współmałżonków itd. Każdy najzdrowszy czÅ‚owiek reaguje na te kryzysy albo lÄ™kiem, albo depresja, najczęściej jednym i drugim co skutkuje w efekcie tym, że ma poczucie, że nie potrafi rozwiÄ…zać tego co stoi na przeszkodzie w tej chwili dalszego funkcjonowania. Jeżeli tak to poradnictwo psychologiczne skÅ‚ada siÄ™ z nastÄ™pujÄ…cych etapów procesu udzielania pomocy: 1- musi być zidentyfikowany problem, na czym on polega- to może być objaw taki jak lÄ™k, depresja, bezsenność, smutek, spadek aktywnoÅ›ci, ale też nieumiejÄ™tność znalezienia sobie pracy, czy nieumiejÄ™tność przystosowania siÄ™ do warunków szkolnych, nieumiejÄ™tność wykonywania bieżących zadaÅ„, które wynikajÄ… z obowiÄ…zków rodzinnych, zawodowych. 2- znalezienie czynników, które podtrzymujÄ… utrzymywanie siÄ™ tego problemu, te czynniki sÄ… bardzo wielorakie, najczęściej sÄ… kontekstualne tzn. nie sÄ… ulokowane w jednostce, one sÄ… ulokowane w kontekÅ›cie spoÅ‚ecznym, w którym dana jednostka funkcjonuje np.: to może być interakcja paskudnego nauczyciela ze zbyt wrażliwym uczniem, lub np.: rozwód rodziców, zmiana miejsca pracy, która stawia nie tyle nowe wymagania, którym jest w stanie podoÅ‚ać, ale fakt poprzedniego doÅ›wiadczenia, które może siÄ™ kojarzyć z nowÄ… pracÄ…, sprawia, że nie radzimy sobie z rozwiÄ…zaniem danej kwestii. Rola poradnictwa po zidentyfikowaniu tych czynników, które podtrzymujÄ… problem to jest zaproponowanie takich dziaÅ‚aÅ„, które maja usunąć przy czyny utrwalania, utrzymywania istnienia niemożnoÅ›ci. Na ogół taka forma pomocy jak poradnictwo psychologiczne sprowadza siÄ™ do znalezienia bardzo konkretnych zachowaÅ„ czy zmian, które sÄ… do zrealizowania w krótkim czasie, one muszÄ… być konkretne i wykonalne. 3- to musi przynieść szybki efekt, ludzie muszÄ… mieć wzmocnienia, muszÄ… wiedzieć, że to dziaÅ‚a. MÄ…drość psychologa w tej sytuacji polega na tym, żeby wspólnie ze swoimi klientami wymyÅ›liÅ‚ takie dziaÅ‚anie, które da efekt. Jeżeli mówimy o poradnictwie w stosunku do osób, które utraciÅ‚y coÅ› (zdrowie itp.) to tu też jest ta sama zasada. OczywiÅ›cie nie wyleczymy czÅ‚owieka w takim sensie, że on odzyska np.: sprawność koÅ„czyn dolnych po urazie krÄ™gosÅ‚upa, ale możemy mu znaleźć jakby przeformuÅ‚owanie pewnych celów, zadaÅ„ życiowych takich, które bÄ™dÄ… dostosowane do jego kalectwa czyjego niepeÅ‚nosprawnoÅ›ci. Interwencja kryzysowa- stosuje -siÄ™ wobec osób, które nie majÄ… problemów rozwojowych, tylko u których w życiu wydarzyÅ‚o siÄ™ coÅ› ekstra traumatycznego, co siÄ™ wydarzyÅ‚o w sposób niespodziewany, zaburzyÅ‚o ich dotychczasowe widzenie sensu życia, albo pozbawiÅ‚o możliwoÅ›ci jakichÅ›. Takie reakcje wystÄ™pujÄ… najczęściej w wyniku kataklizmów (powódź, pożar itp.)- tego czÄ™sto doÅ›wiadczajÄ… strażacy, policjanci itp. takie wydarzenia wzbudzajÄ… ogromne napiÄ™cie emocjonalne, paraliżujÄ… możliwość dziaÅ‚ania z jednej strony, a z drugiej strony pozostawiajÄ… taki efekt, że myÅ›li nawracajÄ…ce, wspomnienia, bezsenność itp. Reakcje kryzysowe, wobec których interwencja kryzysowa jest metodÄ… z wyboru pomocy psychologicznej, to sÄ… też takie kiedy mamy do czynienia z ostrymi kryzysami np.; małżeÅ„skimi, rodzinnymi, zawodowymi (strata pracy). Interwencja kryzysowa- umiejÄ™tność poradzenia sobie pacjentowi z bardzo silnymi emocjami, które zostaÅ‚y wywoÅ‚ane faktem, zdarzeniem traumatycznym. To polega głównie na uwolnieniu. Z jednej strony takie zdarzenie traumatyczne sprawia, że takie przeżycia sÄ… bardzo silne, ale one sÄ… natychmiast równoczeÅ›nie blokowane, one sÄ… tak silne, że wÅ‚aÅ›ciwie odcinajÄ… Å›wiadomość od rozpoznawania. Główna metoda interwencji, pomocy w sytuacji, reakcji kryzysowej jest odtworzenie przeżycia- przeżycie jeszcze raz, tym razem Å›wiadome w towarzystwie osoby, do której ma siÄ™ zaufanie i w której siÄ™ ma oparcie- musimy siÄ™ z tÄ… sytuacjÄ… oswoić. Wsparcie spoÅ‚eczne albo psychospoÅ‚eczne- bardzo wielu ludzi doÅ›wiadcza różnych strat, problemów życiowych, chorób, defektów zwiÄ…zanych z chorobami albo funkcjonowaniem spoÅ‚ecznym doÅ›wiadcza bardzo wielu ograniczeÅ„ w swoim wÅ‚asnym domu- jest wiele ludzi (dotyczy to zwÅ‚aszcza osób chronicznie chorych), którzy w wyniku zmian zachodzÄ…cych pod wpÅ‚ywem procesu chorobowego maja bardzo ograniczone możliwoÅ›ci, czÄ™sto sÄ… skazani na pomoc innych itp. tacy ludzie sÄ… niezwykle samotni, majÄ… poczucie bezradnoÅ›ci, bezsensu. Dla wielu tych ludzi jedynÄ… formÄ… pomocy jest zmniejszenie negatywnych konsekwencji zdarzeÅ„- poprzez danie im wsparcia psychicznego, spoÅ‚ecznego, stworzenie im warunków takich, żeby oni nie byli sami, żeby mieli poczucie przynależnoÅ›ci, poczucie tożsamoÅ›ci (że ja jestem najważniejszy, odrÄ™bnym, inny itd.) potrzeba przynależnoÅ›ci (ludzie upoÅ›ledzeni w jakichÅ› sposób, tacy którzy majÄ… zmniejszone możliwoÅ›ci realizowania ich potrzeb muszÄ…, żeby ich życie miaÅ‚o sens, żeby żyć z satysfakcjÄ…, znaleźć takie warunki, które przynajmniej w ograniczonym stopniu dadzÄ… mu okazjÄ™ do doÅ›wiadczenia tego, że oni sÄ… ważni, potrzebni, że przynależą , że sÄ… użyteczni itd.) NajczÄ™stszÄ… formÄ… organizowania pomocy poprzez wsparcie spoÅ‚eczne jest organizowanie tzw. grup samopomocy- te grupy bardzo czÄ™sto sÄ… inicjowane przez profesora, asystentów psychologów, lekarzy. Ludzie uczestniczÄ…cy w tych grupach wchodzÄ… w maÅ‚Ä… spoÅ‚eczność dajÄ…c sobie doÅ›wiadczenia wzajemne, dajÄ… to sobie poczucie wsparcia, czasem fizycznÄ… pomoc np.: jeżeli mam bezwÅ‚adne rÄ™ce to przynajmniej mogÄ™ kogoÅ› wysÅ‚uchać itp. Psychoedukacja- tu ludzi uczymy, dostarczamy im wiedzy potrzebnej do tego, żeby oni tÄ™ wiedzÄ™ wykorzystywali w rozwiÄ…zywaniu swoich problemów, które niesie im życie. najczÄ™stszÄ… formÄ… w psychoedukacji sÄ… ...........edukacyjne dla rodzin osób chorych na poważne zaburzenia psychiczne, ale też somatyczne. Mianowicie wzięło siÄ™ to stÄ…d , że Anglicy zauważyli, że ilość nawrotów i powrotów schizofrenii mierzonej iloÅ›ciÄ… powrotów do szpitala psychiatrycznego jest bardzo Å›ciÅ›le zwiÄ…zana z jakoÅ›ciÄ… i iloÅ›ciÄ… emocji ujawnianych w rodzinie, zwÅ‚aszcza emocji krytycznych, albo emocji, które siÄ™ wiÄ…zaÅ‚y z nadopiekuÅ„czoÅ›ciÄ…, z pozbawieniem czÅ‚owieka stanu dziaÅ‚alnoÅ›ci. W oparciu o takie obserwacje zaczÄ™li myÅ›leć o metodach, które by miaÅ‚y doprowadzić do zmniejszenia poziomu intensywnoÅ›ci tych uczuć ujawnianych w zwiÄ…zku z chorobÄ… czÅ‚onka rodziny chorego na schizofreniÄ™. ZaczÄ™to poszukiwać jakie rodzaje informacji przekazywane .............mogÄ…..............: - okazaÅ‚o siÄ™, że podstawowÄ… ważnÄ… informacja jest nauczenie czÅ‚onków rodzin psychopatologii; np.: w depresji endogennej chory ma poczucie , że jest ciężarem dla rodziny, a rodzina stara siÄ™ nim jak najlepiej opiekować, zajmować, przytulać itd., to taki chory widzÄ…c, że oni tyle wysiÅ‚ku w to wkÅ‚adajÄ…, bo i rezygnujÄ… z czegoÅ›, sÄ… z-mÄ™czeni, ma poparcie swojego myÅ›lenia \v tym co widzi i ta osoba zaczyna sobie obwiniać jeszcze mocniej, bo ma przykÅ‚ady. Informacja o tym, że chory na depresjÄ™ ma takie objawy, to wcale nie oznacza, że musimy coÅ› z tym zrobić: ani go pocieszać, ani odwracać uwagÄ™, ani być z nim- najlepiej żyć swoim życiem, a chorobÄ… niech siÄ™ zajmie doktor, psycholog. Informacja zapobiega nawrotowi choroby, bo widzÄ… jakie mogÄ… być objawy nawrotu choroby i takie osoby szybciej trafiajÄ… do lekarza i dostana Å›rodki zapobiegajÄ…ce rozwojowi tej choroby. Psychoedukacja dotyczy też rodziców dzieci, które majÄ… problemy szkolne, rozwojowe. Dlaczego ta edukacja nazywa siÄ™ "psycho"? Ta edukacja odbywa siÄ™ nie tylko poprzez dostarczanie informacji , ale też poprzez poruszanie emocji, dostarczenie wiedzy poruszajÄ…c emocje. Jeżeli mówimy o grupach psychoedukacyjnych dla osób z rodzin... to wtedy nie lekarz jest tym, który daje wiedzÄ™, ale to sÄ… czÅ‚onkowie rodzin, oni opowiadajÄ… o wÅ‚asnych przeżyciach, co przeżyli w relacjach ze swoim chorym synem, ojcem itd. informacja czÅ‚onka rodziny jak bardziej przekonywujÄ…ca, bo widać, że on wie o czym mówi, bo on tego doÅ›wiadczyÅ‚, jeżeli jemu to wyszÅ‚o to znaczy, że to ma sens. Rehabilitacja i resocjalizacja- przywracanie pewnych umiejÄ™tnoÅ›ci, które czÅ‚owiek straciÅ‚ w wyniku czegoÅ›. Klasycznym przykÅ‚adem rehabilitacji jest rehabilitacja neuropsychologiczna, która najczęściej jest stosowana wobec osób z różnego rodzaju ubytkami mózgowymi i wraz z tymi ubytkami sÄ… utracone pewne funkcje za które odpowiadajÄ… dane oÅ›rodki mózgowe np.: mowa, niedowÅ‚ady itd. Neuropsychologowie znaleźli wspaniaÅ‚e metody uruchamiania tych samych funkcji poprzez inne obszary mózgu (niektóre funkcje mogÄ… być przechowane przez inne części mózgu). Rehabilitacja oznacza nie tylko takie czynnoÅ›ci jak uczenie. Bardzo czÄ™sto ludzie w wyniku zdarzeÅ„ życiowych utracili umiejÄ™tność wykonywania pewnych czynnoÅ›ci , zachowaÅ„. PrzykÅ‚adem rehabilitacji psychiatrycznej jest trening umiejÄ™tnoÅ›ci spoÅ‚ecznych gdzie wiadomo, że choroba schizofrenia powoduje utratÄ™ tego co wymagane jest od czÅ‚owieka, poczÄ…wszy od ubierania, zakupów, przygotowywania posiÅ‚ków. Rehabilitacja polega na uczeniu czÅ‚owieka odzyskiwania tych wszystkich umiejÄ™tnoÅ›ci, które sÄ… potrzebne. Resocjalizacja jest troszkÄ™ inna, ale ma to samo zaÅ‚ożenie: próbujemy nauczyć pewnych umiejÄ™tnoÅ›ci podstawowych czÅ‚owieka, który albo siÄ™ nie nauczyÅ‚ w wyniku procesów rozwojowych takich jak np.: przestrzeganie norm, rozumienie tego co znaczy "nie zabijaj, nie kradnij" itd. , albo utraciÅ‚ umiejÄ™tnoÅ›ci w wyniku oddziaÅ‚ywaÅ„ wieloletnich, czÄ™sto traumatycznych- tu resocjalizacja jest niczym innym jak tylko uczeniem na nowo rzeczy, które utraciÅ‚, albo które powinien byÅ‚ nabyć. WiÄ™kszość z tych dziaÅ‚aÅ„ , które siÄ™ nazywajÄ… rehabilitacjÄ… czy resocjalizacjÄ… to jest poprzez dziaÅ‚anie- oddziaÅ‚ywanie na wiedzÄ™, na emocje, na różne poznawcze struktury czÅ‚owieka. Tutaj mamy do czynienia z caÅ‚ym wachlarzem technik behawioralnych- czÅ‚owiek musi siÄ™ zachowywać aby zobaczyć konsekwencje swojego zachowania. Nie wystarczy powiedzieć: nie kradnij to życie ci coÅ› przyniesie, ale trzeba dostarczyć takich warunków, żeby on mógÅ‚ mieć korzyÅ›ci nie kradnÄ…c. Pomoc w rozwoju- uczenie czÅ‚owieka pewnych umiejÄ™tnoÅ›ci, które mu sÄ… potrzebne na różnych etapach. To nie jest tak jak w sytuacjach, kiedy wybieramy poradnictwo psychologiczne, gdzie czÅ‚owiek mówi " nie wiem co robić, mam 28 lat i nie wiem co robić, żeby zaÅ‚ożyć rodzinÄ™". W przypadku tzw. pomocy w rozwoju to sÄ… takie sytuacje gdzie ludzie mówiÄ… Ja chcÄ™ być lepszy, bardziej sprawny, bardziej przekonywujÄ…cy w rozmowach o pracÄ™, żebym osiÄ…gaÅ‚ sukcesy, żeby mnie podziwiano" itd. - ludzie Å›wiadomie szukajÄ… możliwoÅ›ci nauczenia siÄ™ np.: rozpoznawania wÅ‚asnych emocji, używania tych emocji i siÅ‚y pÅ‚ynÄ…cej z emocji do tego, aby napÄ™dzać wÅ‚asne dziaÅ‚ania; szukajÄ… możliwoÅ›ci wpÅ‚ywania na innych. Zasada jest taka : ludzie, którzy przychodzÄ… wiedzÄ… czego chcÄ…. Promocja zdrowia psychicznego- oddziaÅ‚ywania, które majÄ… na celu stworzyć warunki jednostce do tego, żeby rozwijaÅ‚a adekwatne do swoich możliwoÅ›ci potrzeby..., żeby mogÅ‚a konsekwentnie zaspokajać te potrzeby i swoje możliwoÅ›ci, które ma rozpoznajÄ…c w sobie. Jest to dostarczanie okazji do tego, żeby czÅ‚owiek rozwijaÅ‚ siÄ™ w taki sposób niezagrażajÄ…cy... , zaburzenia psychicznego, żeby on nie' rozwijaÅ‚ w sobie form które sÄ… później dla niego samego.... Aspekty w ramach promocji zdrowia psychicznego: l- edukacja dla zdrowia psychicznego w szkole- uczenie dzieci jak radzić sobie z sytuacjami trudnymi, jak zamieniać zadania narzucane w szkole, innych instytucjach, na zadania wÅ‚asne, gdzie motywacja do ich wykonania jest indywidualna, a nie tylko zewnÄ™trzna, 2- uczyć profesjonalistów, którzy pracujÄ… z dziećmi i mÅ‚odzieżą, żeby uczyć dostarczać tym bardzo zróżnicowanym jednostkom możliwoÅ›ci do tego, żeby one siÄ™ rozwijaÅ‚y w sposób prawidÅ‚owy tzn. żeby ta edukacja, wsparcie, opieka byÅ‚a dopasowana do indywidualnych możliwoÅ›ci i opieraÅ‚a siÄ™ raczej na szukaniu mocnych stron i skorygowaniu sÅ‚abych stron, 3- tworzenie warunków zewnÄ™trznych w jakich funkcjonuje czÅ‚owiek, takich które by zmniejszaÅ‚y ryzyko zagrożeÅ„ dla zdrowia psychicznego. Dla mÅ‚odzież}' takimi warunkami sÄ… zazwyczaj rodzaj szkoÅ‚y, atmosfera tej szkoÅ‚y, to co siÄ™ tam dzieje, stosunek nauczycieli do dziecka. Tak samo jest z miejscem pracy i zdrowiem psychicznym- próbuje siÄ™ wpÅ‚ywać na pracodawców, głównie poprzez argumenty' ekonomiczne, próbuje siÄ™ wpÅ‚ywać na zmiany warunków pracy jakie stwarzajÄ… pracodawcy. .. Psychoterapia- jest to metoda leczenia okreÅ›lonych zaburzeÅ„, której celem jest usuniÄ™cie psychicznych (psychologicznych)przyczyn tych zaburzeÅ„. Takie zlikwidowanie oznacza, że psychoterapia jest metodÄ… leczenia takich form zaburzeÅ„, które sÄ… spowodowane przyczynami psychologicznymi. W standardach psychoterapii opracowanych przez PTP wyróżnia siÄ™ także taki dziaÅ‚ jak "wskazania". Wyróżnia siÄ™ wskazania bezwzglÄ™dne tzn. pisze siÄ™, że psychoterapia jest podstawowÄ… metodÄ… leczenia z wyboru nastÄ™pujÄ…cych chorób, wszystkich zaburzeÅ„ które sÄ… w ICD10 okreÅ›lane jako zaburzenia nerwicowe i zaburzenia osobowoÅ›ci. Psychoterapia także jest częściÄ… kompleksowego leczenia innych zaburzeÅ„; wÅ›ród takich zaburzeÅ„ wymienia siÄ™ psychozy: zaburzenia schizofreniczne, albo zaburzenia afektywne. Tu oprócz psychoterapii stosuje siÄ™ farmakoterapiÄ™ i oddziaÅ‚ywanie spoÅ‚eczne. Zalecana jest też psychoterapia do uzależnieÅ„. Zalecana jest też we wszystkich innych chorobach gdzie istotnÄ… rolÄ™ dla procesu leczenia, dla procesu utrzymania zdrowia odgrywajÄ… czynniki psychologiczne- tu chodzi o taki rzeczy jak choroby nowotworowe, wieÅ„cowe. Czyli psychoterapia jest to usuwanie przyczyn psychologicznych, które sÄ… albo wynikiem choroby, albo sÄ… źródÅ‚em trudnoÅ›ci w leczeniu innych chorób. Psychoterapia ma swojÄ… terminologiÄ™, swojÄ… motorykÄ™ i ona jest nieco inna w zależnoÅ›ci od tego kogo prowadzimy do psychoterapeuty, to nie jest tak, że to jest ta sama psychoterapia dla każdego z wyżej wymienionych.