Eliasz Robakiewicz  Stępień  Zagadnienie kryterium istnienia
1.  Kryterium - to wedle czegoś coś osądzamy, rozpoznajemy jako takie a nie inne, czym
kierujemy się twierdząc lub decydując się na coś. Sekstus Empiryk łączył kryterium prawdy
z kryterium istnienia; wyróżniał kryterium: podmiotowe ( za czego sprawą ),
instrumentalne ( za czego pomocą ), przedmiotowe ( za czym lub wedle czego ).
2. Celem artykułu jest przedstawienie kryterium istnienia nie z
ródła tego, że coś istnieje.
3. Trzy wersje kryterium istnienia:
" podstawa sądów egzystencjalnych (racja poznawcza uznania istnienia czegoś)
" to co charakteryzuje istniejące jako istniejące ( warunek dostateczny
" charakterystyka istnienia (opis tego co istniejące) (kryterium istnienia w sensie właściwym
tzn. znamię poznawcze)
4. Racja poznawcza (1)  uznania jakiegoś sądu egzystencjalnego może być inny sąd
egzystencjalny lub bezpośrednie poznanie, w którym dane jest wprost istnienie
poznawanego przedmiotu (problematyka epistemologiczna).
5. Warunek dostateczny  możliwość istnienia kryterium (dobrego/niezawodnego) istnienia
(tematyka metafizyczna).
6. Kryterium istnienia  jaki warunek dostateczny może pełnić funkcje kryterium istnienia?
7. Kryterium istnienia jako warunek dostateczny i znamię poznawcze  kryterium istnienia
(Ki) to taka własność, że jeśli występuje Ki to przedmiot istnieje. Zatem jeśli występuje Ki i
przedmiot który posiada tę cechę jest w zasięgu poznania to coś czego warunkiem
dostatecznym jest Ki zachodzi. Tak pojęte kryterium (Ki) jest zrelatywizowane ze względu
na przedmiot (który podpada pod to kryterium) i podmiot poznający, dlatego powinno się
pytać jakie to kryterium jest do kogoś (podmiotu poznającego) i czegoś (przedmiotu
istniejącego), a nie o istnienie faktyczne.
8. Ki może istnieć:
" Zewnętrznie wobec istnienia  jest własnością czegoś nierelacjonalną subiektywnie
(przysługuje przedmiotowi bez odniesienia do podmiotu poznającego) lub własnością
relacjonalną subiektywnie (przysługującą mu ze względu na stosunek podmiotu
poznającego).
" Wewnętrznie wobec istnienia  jest tożsame z istnieniem lub też dającym się wyróżnić
momentem istnienia.
9. Ki jako  dane w spostrzeżeniu (zaobserwowane, doznawane)  albo uznamy poznanie
zmysłowe za bezbłędne (spostrzeżone = istniejące), albo dopuścimy możliwość pomyłki
(halucynacje). Wtedy, żeby uzyskać kryterium trzeba:
" Zaostrzyć wymagania względem spostrzeżeń
" zinterpretujemy spostrzeżenia jako  dane zmysłowe ,  zjawisko a nie jako przedmiot
cielesny
" Ki nie jest warunkiem dostatecznym, ale istnienie przedmiotu jest dostatecznie
umotywowane, ale nie niezawodnie prawdziwe.
10. Proponowane kryteria istnienia (według T. Czeżowskiego podstawowy podział kryteriów
to: empiryczne, metafizyczne (istnieje to co działa), matematyczne (istnieje to co da się
policzyć, zmierzyć)). Istnieje to co: dane w doświadczeniu, działa, wewnętrznie
niesprzeczne, określone, przedstawiane, skonstruowane, użyteczne, poznawalne.
11. Dane w doświadczeniu  istnieje to co dane w doświadczeniu (Ki utożsamia się z
istnieniem) albo jest zew. Warunkiem dostatecznym pełniącym funkcje poznawczego
znamienia. Można też dopuścić możliwość gdy istnieje także to co wywnioskować z tego co
empirycznie dane.
12. Działa czyli bierze udział w związkach przyczynowych  pojawienie się czegoś
działającego w polu świadomości wskazuje na coś działającego /poza nią?/. Coś może być
niepoznawalne gdy jest: nieistniejące, nieokreślone, odizolowane(nie byłby bytem bo byt
odznacza się zawsze jakoś), swoim skomplikowaniem transcendentuje ujęcia poznawcze,
przedmiot poznający nie jest odpowiednio wyposażony w narzędzia poznawcze.
13. Niesprzeczność  albo stosuje się do przedmiotów złożonych chyba, że przyjąć, że
przedmioty niezłożone są z natury niesprzeczne.
14. Określone  czyli de facto niesprzeczne bo posiadające jakąś cechę F i nie posiadające ~F,
choć można się zastanawiać czy jeśli jest sprzeczny to czy nie jest określony, ale sprzecznie.
15. Przedstawione, wyobrażone  to co da się naocznie przedstawić, ująć (prowadzi do
subiektywizacji istnienia) lub to co daje się w jakikolwiek sposób pomyśleć.
16. Skonstruowane  Ki o wąskim zasięgu: to co wytworzone .
17. Poznawalne  bycie przedmiotem sądów (twierdzeń), istnieje to co jest przedmiotem
świadomości poznającej, można sądzić tylko o przedmiotach istniejących, takie sądy nie
mówią nic o tym co istnieje.
18. Gdy coś jest bezpośrednio dane to:
" dane są nie tylko własności ale i istnienie ujmowanego przedmiotu
" przedmioty różnią się treścią i istnieniem
" istnienie ujmujemy ze względu na: różnicę treści istnień, związki między tym co istnieje,
stosunek istnienia do świadomości poznającej
" istnienie ujmujemy w doświadczeniu, a ujmujemy w sądzie
19. Wyobrażenia  przeżycia aktowe przyporządkowane intencjonalnie przedmiotom które są
transcendentne względem samego aktu wyobrażenia, ale zależne od wyobrażającego sobie.
To co wyobrażone różnie się od realnego pozycją bytową, różni się numerycznie, typem
oraz sposobem istnienia.
20. Treść przedmiotu wyznacza przysługujący mu sposób istnienia, istnienie jest
proporcjonalne do tego co istnieje (istoty).
21. Redukcja istnienia do jego treści  można opisać to co dane bez używania terminu
istnieje wystarczy powiedzieć, że ciało ma charakterystykę czasoprzestrzenną lub jest
spostrzegane. Taki punkt widzenia ma wadę, to co faktycznie istniejące i to co wyobrażone
różni się jedynie co do jakiejś własności.
22. Sposoby istnienia (za Arystotelesem)  samodzielnie istniejące byty (substancje) i
niesamodzielnie istniejące (przypadłości).
23. Momenty bytowe (R. Ingarden)  niesamodzielne lecz dające się analizować  składniki
istnienia. Sposób istnienia to zestaw zgodnych ze sobą, niesprzecznych momentów istnienia.
Podstawowe momenty istnienia są scharakteryzowane jako opozycje, niesprzeczne pary
wyznaczające możliwe sposoby istnienia:
" Przedmiot pierwotny  sam w sobie zawiera z
ródło swojego istnienia, nie może nie być
oraz przedmiot pochodny  może istnieć tylko jako wytwór innego przedmiotu.
" Przedmiot samoistny  sam w sobie ma to co ko czyni takim a nie innym, jego treść jest w
nim zawarta, a nie przypisana oraz przedmiot niesamoistny  bytuje wyznaczony przez coś
względem niego zewnętrznego (jego treść jest mu przypisana, wyznaczona, zdeterminowana
zewnętrznie).
" Byt  trójjednia - materia, forma, istnienie (na pewien sposób). Istnienie to czynnik
aktualizujący, realizujący treść (istnienie odnosi się do treści, ale nią nie jest).
" To co możliwe do pomyślenia jest realną możnością sprawcy myślenia, lecz to co mogłoby
być pomyślane nie istnieje realnie.
" Nie można istnieć bardziej lub mniej, albo się istnieje albo nie. Można natomiast istnieć na
różne sposoby posiadać różną pozycję bytową (przedmioty istniejące realnie i nierealnie).
24. Przedmioty różnią się jakościowo (tym jakie są) i sposobem bycia (jak istnieją). Sposób
istnienia jest momentem (aspektem) istnienia, a istnienie współkonstytuuje byt. Byt bytuje
jest treścią istniejącą.
25.  Istnienie - jest terminem pierwotnym, niesprowadzalnym do kombinacji innych
terminów, niedefiniowalnym, tłumaczy się je poprzez wskazanie istnienia. Tego, że coś
istnieje nie można stwierdzić tylko nazwać tzn. potraktować jako pewną wyróżnioną
całość wskazaną przez słowo które może pełnić funkcje podmiotu lub orzeczenia.