Zrost (językoznawstwo)
1
Zrost (językoznawstwo)
Zrost  wyraz powstały przez połączenie elementów struktury składniowej w jedną całość, stanowiącą także
pojedynczy wyraz fonologiczny, czyli posiadającą tylko jeden akcent główny, np.:
" w niebo + wzięty = wniebowzięty
" z martwych + wstanie = zmartwychwstanie
" lekce + ważyć = lekceważyć
" dobra + noc = dobranoc
Tak powstały wyraz, jednorodny zarówno w formie pisanej, jak i w wymowie, staje się pojedynczym leksemem.
Zrosty z zachowaną fleksją obu członów
Szczególnymi zrostami są wyrazy stanowiące zrośnięte frazy bądz
zestawienia powstałe z połączenia rzeczownika z
przymiotnikiem, takie jak Wielkanoc, Rzeczpospolita, Białystok czy Krasnystaw. Człony tych zrostów nie zatraciły
jeszcze zdolności do przyjmowania końcówek fleksyjnych, co sprawia, że w nazwach Białystok i Krasnystaw oba
człony odmienia się oddzielnie:
" Białegostoku, Białymstokiem
" Krasnegostawu, Krasnymstawem
W wyrazach Wielkanoc i Rzeczpospolita można, lecz nie trzeba ich odmieniać. W rezultacie możliwe są poniższe
oboczności:
" Wielkiejnocy lub Wielkanocy, Wielkąnocą lub Wielkanocą
" Rzeczypospolitej lub Rzeczpospolitej, Rzecząpospolitą lub Rzeczpospolitą
Wyrazy te zachowują niekiedy podwójny akcent wyrazowy (np.: Białegostoku).
Formy, w których pierwszy element jest nieodmieniony są formami innowacyjnymi  ich spójność podyktowana jest
tym, że użytkownicy języka, którzy ich używają nie postrzegają już w nich śladów struktury syntaktycznej  są one
dla tych osób w pełni zrośnięte w jedną całość[1] .
Zrosty u ujęciu historycznym
Proces zatracania poczucia składniowej, a często także semantycznej, odrębności składników zrostów nie jest w
polszczyz
nie nowy: jako diachroniczne zrosty traktować należy m.in. imiona Bożydar i Bogumił, a także np.
liczebniki dwieście (dwie ście, czyli "dwie setki"), pięćset (pięć set, czyli "pięć setek"). Liczebniki te jeszcze wciąż
wykazują ślady dawnej struktury, widoczne w formach dwustu i pięciuset. Niegdyś np. liczebnik dwieście posiadał
jeszcze większą liczbę form: dwie ście, dwu stu, dwiema stoma oraz dwom stom[2]
Zobacz też
" złożenie (językoznawstwo)
" zestawienie
Przypisy
[1] Piotr Bąk: Gramatyka języka polskiego : zarys popularny. Warszawa: "Wiedza Powszechna", 1999, ss. 228-229. ISBN 83-214-0923-7.
[2] Zenon Klemensiewicz: Historia języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 303. ISBN 83-01-12760-0.
y
ródła i autorzy artykułu
2
y
ródła i autorzy artykułu
Zrost (językoznawstwo) y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=23390739 Autorzy: Bansp, BartekChom, Farary, Kicior99, Pabou, Slaweks, 2 anonimowych edycji
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/