Makroekonomia I 01 Makroekonomia Rola państwa w gospodarce wykład [J]

MAKROEKONOMIA I
(1)
Wstęp do makroekonomii.
Rola państwa w gospodarce.
dr Grzegorz Sobiecki
PLAN
1. Makroekonomia
2. Przedmiot i zadania makroekonomii
3. Geneza makroekonomii
4. Dlaczego makroekonomiści nie zgadzają się ze sobą?
5. Stylizowane fakty makroekonomii
6. Rola państwa w gospodarce
7. Paradygmaty i szkoły w makroekonomii
8. Różne rodzaje gospodarek
2
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(1) Makroekonomia
3
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Mikroekonomia a Makroekonomia
Podstawową różnicą pomiędzy mikro- i makroekonomią jest podejście
metodologiczne, natomiast przedmiot zainteresowania obydwu dziedzin ekonomii ma
znaczenie drugorzędne.
� Mikroekonomia zajmuje się badaniem zachowań indywidualnych podmiotów
gospodarczych, analizą poszczególnych dóbr i rynków, w przekonaniu, że
zachowanie gospodarki wynika z sumy zachowań poszczególnych, indywidualnych
podmiotów gospodarczych. Wychodzi z założenia, że chcąc zbadać prawidłowości
dotyczące całości gospodarki, należy przede wszystkim zbadać w jaki sposób
zachowuje się jednostka gospodarująca.
� Makroekonomia zakłada, że w gospodarce występują prawidłowości, które nie
dają się wyjaśnić prostą sumą zachowań indywidualnych podmiotów
gospodarczych (że występuje błąd złożenia). Pomiędzy poszczególnymi
podmiotami zachodzą złożone relacje, które mają realny wpływ na kształt zjawisk
gospodarczych. Aby wyjaśnić zatem prawidłowości rządzące gospodarką,
makroekonomia bada zależności pomiędzy wielkościami agregatowymi, a nie
poszczególnymi jej indywidualnymi elementami.
4
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Zmienne makroekonomiczne
� zewnętrzne klimat, środowisko, zasoby
naturalne oddziałują na gospodarkę, ale są
niepodatne (stosunkowo) na wpływ gospodarki,
� polityczne rząd, Bank Centralny, RPP
oddziaływają na gospodarkę i są kształtowane
przez nią narzędzia ekonomiczne,
� indukowane (są produktem/wynikiem procesu
gospodarczego) wszystkie cele polityki
makroekonomicznej: produkcja, zatrudnienie,
poziom cen i eksport netto.
6
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Wiek wiedzy
� Ile lat ma wiedza, którą będziemy omawiać?
� Najnowsza wiedza: Krzywa Philipsa ma 50 lat.
� http://mikroekonomia.net/system/publication_files/2
33/original/1.pdf?1314948748
� Czy to oznacza, że się zatrzymaliśmy?
� Trudne pytanie...
7
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Dlaczego ludzie interesują się
ustaleniami makroekonomii?
� Bo chcą mieć pespektywę wzrostu zamożności.
� Bo boją się, że stracą pracę.
� Bo chcieliby stabilizacji, przewidywalności i poczucia
bezpieczeństwa ekonomicznego.
� Bo boją się wzrostu cen towarów, które zakupują na co
dzień.
� Bo zastanawiają się, czy wziąć kredyt hipoteczny w
złotych czy w jenach lub frankach szwajcarskich.
� Bo rozważają, ile warto zaoszczędzić na starość.
8
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(2) Przedmiot i zadania
makroekonomii
9
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Przedmiot makroekonomii
� Główne zagadnienia:
� Produkcja w skali kraju (wielkość i struktura)
� Dynamika produkcji krajowej w długim okresie (wzrost gospodarki, tworzenie
dochodu narodowego)
� Fluktuacje produkcji w krótkim okresie
� Podział wytworzonej produkcji
� Zmiany cen (inflacja)
� Tworzenie i wykorzystanie zasobów czynników wytwórczych (bezrobocie,
inwestycje)
� Współzależności gospodarek z ich otoczeniem zewnętrznym: politycznym,
handlowym, płatniczym (bilans płatniczy, przepływy dóbr, kapitału, pracy)
� Niektóre ważne pytania:
� Jak działa gospodarka?
� Jaką rolę ma państwo, pieniądz w gospodarce?
� Jak wpływa na gospodarkę jej otwarcie i liberalizacja stosunków międzynarodowych?
� Skąd się biorą wahania gospodarki? Jak im przeciwdziałać?
10
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Zadania makroekonomii
1. Obserwacja, opisywanie, mierzenie, zbieranie
(rejestrowanie) danych o rzeczywistości
gospodarczej
2. Analiza i interpretacja danych (faktów, informacji)
3. Budowanie modeli teoretycznych
4. Prognozowanie kształtowania się zmiennych
makroekonomicznych
5. Przewidywanie reakcji zmiennych
makroekonomicznych na rożne impulsy
6. Pomoc w ocenie sprawności działania mechanizmów
gospodarczych i formułowaniu polityki gospodarczej
i regulacji
11
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(1) Obserwacja, opisywanie, mierzenie,
zbieranie danych o rzeczywistości
12
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(2) Analiza i interpretacja danych i informacji
13
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(3) Modele teoretyczne w makroekonomii
� Nie istnieje jeden ostateczny teoretyczny model całej gospodarki, a wiele różnych modeli
obejmujących większą lub mniejszą grupę zagadnień a pomijające inne.
� Jednocześnie dotyczą podobnych za
� Mają masę nazw nazwisk, czasem posługują się innymi oznaczeniami dla tych samych
zmiennych (ale zmienia się to w kierunku angielskich i międzynarodowych oznaczeń)*
� Przenikają się jeden i drugi rozwija trzeci, czwarty syntezuje pierwszy i drugi i coś
dodaje&
� Hiperważne, żeby zrozumieć model:
� CZEGO w OGÓLE i w SZCZEGÓLE dotyczy?
� (!!!) JAKIE są jego ZAAOŻENIA (!!!)?
� JAKIE są WNIOSKI!
� Dla ułatwienia zrozumienia (ale nie konieczne)
� JAKIEJ SZKOAY dotyczy?
� SKD się WZIA jaki inny model rozwija?
� Metoda dojścia jest drugorzędna do zrozumienia modelu.
* vide. zakładka oznaczenia i notacje w ekonomii na ekono.net (w opracowaniu!)
14
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(3) Modele makroekonomiczne
� Proste modele teoretyczne: model IS-LM, model AS/AD, model Mundella-Fleminga, model Solowa,
� Model makroekonomiczny gospodarki polskiej ECMOD
� Nowy model makroekonomiczny gospodarki polskiej NECMOD
� Dynamiczne stochastyczne modele równowagi ogólnej (DSGE): SOE-PL, Model Ramseya, CGE
� Mały Strukturalny Model Inflacji (MSMI)
� Mały Strukturalny Model Transmisji Monetarnej (MSMTM)
� Międzygałęziowy model gospodarki Polski (IMPEC)
� Modele równowagi ogólnej [CGE]: MaMoR2
� Modele efektu wywieranego przez fundusze strukturalne na wskazniki makroekonomiczne: HERMES,
HERMIN,
� Interindustry Forecasting Project University of Maryland (INFORUM)
� Prawdopodobnie adekwatny system funkcji popytu (PADS)
� Obliczeniowe modele równowagi ogólnej (CGE): MONASH, GTAP model światowego handlu
� Obliczeniowa ekonomia oparta na agentach (ACE): JAMEL, ACEGES
� Empiryczne modele prognostyczne: LINK, WEFA
� Model Heckschera-Ohlina-Samuelsona, Model Baumola-Allaisa-Tobina (BAT),
� Model Robinsona Cruzoe, Model Millera-Orra
� Modele światowej gospodarki MULTIMOD Mark III (IMF 1998), GEM (IMF 2004)
15
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(3) Model NECMOD
� Ale jednak w praktyce banki centralne muszą się jakimiś modelami posługiwać.
RPP nie wyznacza stóp procentowych na czuja (przynajmniej wyłącznie)& J�
� Konkretnie, NBP przy prognozowaniu inflacji i PKB posługuje się modelem
ekonometrycznym NECMOD (Nowy ECMOD, jeśli to Wam coś więcej powie ;P)
� Ile model ekonometryczny polskiej gospodarki NECMOD ma równań, zmiennych?
� Na prognostyczna wersje modelu NECMOD składają się 283 równania i 382
zmienne, pozwalające na opis procesów ekonomicznych o wysokim stopniu
dezagregacji, z wieloma kanałami oddziaływań pomiędzy poszczególnymi
sektorami gospodarki.
� Model hybrydowy:
� równowaga długookresowa oparta jest na podstawach teoretycznych
� krótkookresowe własności na podstawach pragmatycznych ( własności
dynamiczne modelu uzależnione są od szacunków ekonometrycznych, których
głównym kryterium jest dopasowanie do danych )
16
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(3) Prognozy makroekonomiczne
(2012-02-16)
W nadchodzącym tygodniu:
� Oczekujemy dobrych danych o produkcji przemysłowej w styczniu prognozowany przez nas wzrost
produkcji o 9,9% r/r (wobec 7,7% w grudniu) oznaczałby szanse na kolejny kwartał solidnego wzrostu
PKB
� Prognozujemy przyspieszenie dynamiki sprzedaży detalicznej w styczniu do 10% r/r wobec 8,6% w
grudniu 2011 r.
� Stopa bezrobocia rejestrowanego prawdopodobnie wzrosła do 13,2% w głównej mierze w wyniku
czynników sezonowych
W mijającym tygodniu:
� Inflacja CPI spadła w styczniu do 4,1% r/r (z 4,6%) poniżej oczekiwań, ale wciąż pozostaje (znacznie)
powyżej celu inflacyjnego NBP
� Brak sygnałów pogorszenia koniunktury wskazniki koniunktury (OECD CLI, PMI, IFO) sugerują wzrost
aktywności gospodarczej w przemyśle w okolicy długoterminowego trendu
� Osłabienie tempa wzrostu zatrudnienia w styczniu do 0,9% r/r, skompensowane przez skokowy wzrost
dynamiki płac do 8,1% r/r
� Silny wzrost podaży pieniądza w styczniu do 13,7% r/r (z 12,5%)
� Mimo poprawy, skala nierównowagi zewnętrznej Polski pozostaje wysoka, a duża zależność od inwestycji
portfelowych sugeruje ryzyko podwyższonej zmienności złotego w okresach niepewności na rynkach
17
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(4) Prognozy makroekonomiczne
� Oczekiwany_rozwoj_sytuacji_makroekonomicznej_2012
18
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(5) Badanie reakcji na impulsy
Trzecim etapem w metodzie Simsa jest analiza impuls-reakcja
(ang. impulse-response analysis). Ilustruje to wpływ
fundamentalnych szoków na zmienne makroekonomiczne z biegiem
czasu.
Wykresy pokazują, jak impuls w postaci wzrostu stopy
procentowej prowadzi do odpowiedzi w zmiennych z różnymi
profilami czasowymi. Wykresy są oparte na analizie VAR danych z
powojennych Stanów Zjednoczonych, gdzie wstrząsy były
identyfikowane za pomocą metody zaproponowanej przez Simsa.
PKB spada nieprzerwanie przez kilka kwartałów podążając za
wzrostem stóp procentowych i nie zawraca w górę przez sześć
kwartałów. Poziom cen, z drugiej strony, prawie w ogóle nie zmienia
się aż do szóstego kwartału, kiedy ceny zaczynają spadać stopa
inflacji zmniejsza się.
Analiza impuls-reakcja poprawiła zrozumienie dynamicznych
właściwości makroekonomii i tym samym wpłynęła na prowadzenie
polityki pieniężnej. Powszechnym jest obecnie dla banków
centralnych z celem inflacyjnym dostosowywanie stóp procentowych
w celu osiągnięcia swojego celu w horyzoncie jednego roku do dwóch
lat, czyli w opóznieniu czasowym wskazanym na wykresie. Grafiki
pokazują również, że restrykcyjna polityka pieniężna doświadcza
problemu kompromisu między niższą inflacją po roku do dwóch lat a
natychmiastowym obniżeniem PKB.
/ Nagrody im. Alfreda Nobla z ekonomii z buntem mas w tle ,
Kwartalnik Nauk Ekonomicznych, Wydanie 4/2011(21) /
19
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Znaczenie analizy długookresowej
� Realny PKB per capita w USA (przykład za Barro i Xalai-Matrin):
� 1870: $2244
� 1990: $18258
� Średnia stopa wzrostu 1,75%
� Gdyby stopa wzrostu była o 1 punkt procentowy niższa (0,75%), wówczas PKB USA
w 1990 r. wynosiłby $5519 tyle co w Meksyku i na Węgrzech, o $1000 mniej niż
Portugalia czy Grecja
� Gdyby stopa wzrostu była o 1 p.p. wyższa (1,75%), wówczas PKB USA w 1990 r.
wynosiłby $60 841 to jest 3 i 1/3 faktycznej wielkości z 1990 roku
� Prawie robi wielką różnicę
� & czyli ten 1 p.p. więcej lub mniej w danym roku w długich okresach daje ogromne
różnice w poziomie dochodu i życia
� Robert Lucas: Kiedy zaczniesz zajmować się kwestiami wzrostu gospodarczego,
wszystkie inne stają się zupełnie nieważne
� Jeden z kluczowych nurtów makroekonomii: teorie wzrostu (klasyczne i endogeniczne,
analizują przyczyny postępu technicznego oraz czynniki akumulacji czynników
produkcji) dział makroekonomii analizowany na zajęciach z Makro2 na uczelniach
ekonomicznych
http://coin.wne.uw.edu.pl/ggrotkowska/makro1/wyklad1.pdf
20
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Analiza krótkookresowa
� Ale czy przeciętnego obywatela interesuje stopa wzrostu
w perspektywie 100 lat?
� Raczej to, czy ma pracę, wysokość jego wynagrodzenia
itp.
� Mimo ogromnego znaczenia analizy długookresowej,
początki makroekonomii wiążą się z próbami
zrozumienia funkcjonowania gospodarki w krótkim
okresie i wyjaśnieniem tzw. wahań koniunkturalnych.
Przede wszystkim taka właśnie analiza będzie
przedmiotem naszych zajęć.
21
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(3) Geneza makroekonomii
Z wykorzystaniem
http://coin.wne.uw.edu.pl/ggrotkowska/makro1/wyklad1.pdf
22
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Przed makroekonomią
� Gospodarka narodowa była przedmiotem
zainteresowania
� merkantylistów (XVI-XVIII w.) - utożsamiali bogactwo kraju
z akumulacją metali szlachetnych.
� fizjokratów (XVIII w. - tablica ekonomiczna),
� przedstawicieli ekonomii klasycznej (A. Smith)
� Do lat 30. XX w. podejście do gospodarki jako całości:
suma działań indywidualnych podmiotów
23
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Wielki Kryzys lata 30. XX w.
� Dochód narodowy brutto (...) spadł od 1929 r. prawie o jedną czwartą w cenach tego roku, a
prawie o połowę w cenach bieżących. (...) W 1932 r. średnie roczne bezrobocie (...) wynosiło tylko
nieco mniej niż jedną czwartą siły roboczej.
/ Pieniądz. Pochodzenie i losy , J. K. Galbraith, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2011 [pierwsze wydanie 1975] , s. 203/
� Największe załamanie gospodarcze świata w XX w. Objęło wszystkie kraje dziedziny ich gospodarki.
Przejawiało się długotrwałym głębokim spadkiem produkcji przemysłowej, masowym bezrobociem,
spowodowało poważne zmiany polityczne. Doprowadziło do ogromnej spekulacji akcjami, których
wartość nominalna przekroczyła wielokrotnie ich wartość rynkową
� Pierwszy krach na giełdzie nowojorskiej, tzw. krach na Wall Street, miał miejsce 24 pazdziernika 1929,
kiedy w sprzedaży znalazło się 13 mln akcji (ich wartość spadła wówczas połowę)
� W 1931 ogłosił swą niewypłacalność austriacki Kredit Anstalt Bank. Do 1933 upadła prawie połowa
banków amerykańskich, w USA nie było pieniędzy (nie było banków, które mogły udzielać kredytów
ani też wypłacać wkłady, które zostały w nich złożone)
� Obniżenie produkcji, masowe bezrobocie USA (20%). Produkcja w 1932 stanowiła jedynie 46%
produkcji z 1929. W tym samym okresie spadek produkcji Niemczech wyniósł 47%, we Francji 31%, w
Polsce 32%. Bezrobocie w Niemczech wynosiło 28%, Polsce 26%, we Włoszech 20%. Kryzys dosięgnął
także rolnictwo.
� W warunkach nadprodukcji poszczególne rynki zamykają się barierami protekcyjnymi, stąd ponad
30% spadek handlu międzynarodowego
24
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Recepta na kryzys? KEYNES
� Co na to ówcześni ekonomiści?
� Co robić? Nic. Czekać. Gospodarka sama podzwignie się z zapaści. Skoro jest
bezrobocie, spadną płace, firmom będzie się opłacać zatrudniać
pracowników, produkcja wzrośnie i wrócimy do dobrej koniunktury. Trzeba
tylko zaczekać. W długim okresie znów osiągniemy pełne zatrudnienie!
� W długim okresie wszyscy będziemy martwi
/ J.M. Keynes /
� Podejście Keynesa do łagodzenia skutków kryzysu
� Gospodarka może osiągnąć równowagę przy niepełnym wykorzystaniu
czynników produkcji i automatycznie nie wróci do pełnego zatrudnienia =>
konieczna interwencja państwa
� Dzięki wprowadzeniu polityki New Deal, najszybciej z zapaści gospodarczej
wyszły USA. W wyniku robót organizowanych przez państwo wybudowano
100 tys. budynków użyteczności publicznej, 75 tys. mostów, 295 lotnisk. W
następnych latach kryzys został przełamany w kolejnych państwach
25
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
I co dalej?
� Złote lata ekonomii keynesowskiej po II wojnie światowej
� Załamanie gospodarcze na początku lat 70-tych: wzrost inflacji i
bezrobocia, nieskuteczność interwencji => powrót klasyków w nowej
odsłonie (monetaryści): rola pieniądza w gospodarce, rola oczekiwań,
powiązania inflacji i bezrobocia
� Neokeynesiści i ich odpowiedz
� Lata 80-te: ekonomia oparta o podaż pieniądza (polityka Rezerwy
Federalnej USA)
� Lata 90-te i początek XXIw.: liberalizm i ekonomia neoklasyczna (szkoła
chicagowska) święci tryumfy
� Bańka na rynkach doc-comów (2000)
� Bańka spekulacyjna na rynkach finansowych (2007)
� Wejście Chin na rynek światowy => obniżka cen
� Uwarunkowania instytucjonalne
� Kryzys wiarygodności => kryzys finansowy => kryzys gospodarczy
� Keynes versus Hayek (szkoła austriacka)
� Co dalej? &
26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(4) Dlaczego makroekonomiści nie
zgadzają się ze sobą?
27
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Dlaczego makroekonomiści nie zgadzają
się ze sobą? (1)
28
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Dlaczego makroekonomiści nie zgadzają
się ze sobą? (2)
29
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Dlaczego makroekonomiści nie zgadzają
się ze sobą? (2)
30
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
31
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(5) Stylizowane fakty
makroekonomii
32
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Stylizowane fakty
� Obserwując aktualny stan gospodarki, ekonomiści z wielkim
prawdopodobieństwem mogą przewidzieć pewne zdarzenia, które
wystąpią w gospodarce w przyszłości.
� Stylizowane fakty to te ogólne fakty, które są niemal pewnym
następstwem określonych zjawisk wcześniejszych.
� Odnoszą się one do zjawisk ekonomicznych (szczególnie
makroekonomicznych, ale nie tylko), które pojawiają się zawsze (lub
pojawią się z dużym prawdopodobieństwem) w następstwie określonych
zdarzeń, np. cyklu koniunkturalnego, komponentów PKB, pracy.
� Stylizowany fakt nie jest dowodem, ponieważ jego wystąpienie nie jest
jednoznaczne. Można go natomiast traktować jako pewnego rodzaju
wskazówkę, która podpowiada przyszły scenariusz zdarzeń, przygotowany
na podstawie badania zjawisk w kontekście historycznym.
� Znane są tzw. stylizowane fakty Kaldora
33
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Stylizowane Fakty Kaldora
Prawidłowości wzrostu krajów rozwiniętych w długim okresie:
� Nakład pracy wyrażony w roboczogodzinach (L) wzrasta znacznie wolniej
niż kapitał i produkt.
� Relacje pomiędzy produktem i kapitałem a pracą (Y/L oraz K/L) rosną
stale z czasem.
� Relacja kapitału do produkcji (K/Y) nie jest opisana żadnym trendem
� Relacje K/Y w poszczególnych krajach przemysłowych w XIX wykazywały
spore różnice, w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat są zbieżne
� Długookresowy wzrost produktywności pracy, wyjaśniający rosnące
relacje Y/L oraz K/L, przekłada się na wzrost płac realnych oraz wzrost
poziomu życia.
� Udziały dochodów z kapitału i pracy (rK/Y oraz wL/y) w produkcie
narodowym zmieniają się wokół poziomego trendu.
34
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(6) Rola państwa w gospodarce
35
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Gospodarka
� Gospodarka miejsce , gdzie się gospodaruje, czyli
zarządza tym, co się ma (i tym, co jest się winnym),
by mieć i konsumować jeszcze więcej,
wykorzystując do tego produkcję i wymianę
wyrobów i usług.
� System rynków i instytucji gospodarczych
36
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Obecność państwa w gospodarce
(4) KONTROLA i
MIERZENIE
AKTYWNOŚCI
(1) RYNEK
- Podmioty rynkowe
- Mechanizmy rynkowe
(2) Problemy i
(3) AKTYWNOŚC
niekorzystne
PACSTWA
zjawiska
(instrumenty)
(przyczyny)
CELE
(potrzeby
społeczne)
37
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(6) Rola państwa w gospodarce
(1) RYNEK
38
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Rynek funkcje
� Funkcja informacyjna (dostarcza producentom i klientom informacji o
podstawowych parametrach : popycie, podaży i cenie)
� Funkcja równowagi (istnieje mechanizm dostosowujący wielkość
produkcji, jej asortyment, jakość wyrobów do oczekiwań klientów;
producenci podejmują decyzje na podstawie informacji otrzymanej z
rynku),
� Funkcja alokacyjna (rynek dokonuje regulacji produkcji nie tylko w
krótkim czasie, ale także w okresie długim przez alokację
kapitału/czynników produkcji)
� Funkcja selekcyjna (na rynku dokonuje się selekcja towarów i
producentów: następuje społeczne potwierdzenie przydatności i
przystępności wytworzonych dóbr i producentów w procesie
zaspokajania potrzeb, w wyniku czego stają się one towarami lub nie: a
mniej efektywni producenci zmuszeni są do wyjścia z rynku)
39
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Mechanizm rynkowy (popyt-podaż-cena=>równowaga) dzięki
swojej charakterystyce i funkcjom jest w stanie służyć z
pożytkiem człowiekowi, jego potrzebom i społeczeństwu oraz
rozwiązywać wiele problemów. Jednak&
& czy wolny rynek jest w stanie
� sprawić, że człowiekowi już nic więcej nie będzie trzeba?
� zaspokoić wszystkie potrzeby wszystkich ludzi (np.
również te wyższego rzędu)?
� sprawić, że wszyscy ludzie będą żyć w dobrobycie i będą
szczęśliwi?
� zapobiec negatywnym skutkom działań ludzi (i
przedsiębiorstw)?
40
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(6) Rola państwa w gospodarce
(2) PROBLEMY WOLNEGO RYNKU
41
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Problemy wolnego rynku (1)
� (Nie)Efektywność
� Konkurencja jest niedoskonała (rynki naturalnie dążą do monopolizacji
ograniczenia konkurencji) => potrzeba ochrony konsumenta i konkurencji
� Występują efekty zewnętrzne => ktoś musi je eliminować i naprawiać problemy
z nimi związane lub stanowić sposób ich rozwiązywania
� Istnieją dobra publiczne => ktoś musi je finansować
� Dobra (towary) korzystne społecznie => ktoś powinien je promować
� Dobra (towary) niekorzystne społecznie => ktoś powinien je zwalczać
� Istnieją ludzie, którzy potrzebują pomocy => ktoś musi im ją zapewnić
� Rynek nie ustala powszechnie obowiązujących reguł, czyli ram, wg których
działają pomioty gospodarcze => ktoś musi je ustalić
� Ktoś, kto miałby realizować powyższe funkcje musi finansować swą działalność
=> Podatki ( pewne są tylko 2 rzeczy: śmierć i podatki ) kwestia określania
wysokości, zbierania ich
42
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(Nie)sprawiedliwość społeczna?
� Czy istnieje coś takiego, jak interes społeczny, interes ogółu ,
prawa narodu?
� Czy istnieje coś takiego, jak (nie)sprawiedliwość społeczna?
� Jeśli tak, to co oznacza? Jak się objawia?
� Jeśli tak, to jak przywracać sprawiedliwość społeczną? Kto
powinien to robić?
India files biopiracy lawsuit against Monsanto, says
biotech giant is stealing nature for corporate gain . (& )
the Indian government, representing the first time in
history a nation that has taken such action, has decided
to sue Monsanto. (& ) "This can send a different message
to the big companies for violating the laws of the
nation," said K.S. Sugara, Member Secretary of the
Karnataka Biodiversity Board, to France 24concerning
the lawsuit. "It is not acceptable ... that the farmers in our
communities are robbed of the advantage they should get
Ostrożnie z wydawaniem opinii o tej książce na
from the indigenous varieties."
podstawie tytułu&
Autor używa pojęcia socjalizm w ogólniejszym
http://www.naturalnews.com/033714_biopiracy_Monsanto.html
znaczeniu niż potocznie rozumiane
43
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Problemy wolnego rynku (2)
� (Nie)Sprawiedliwość podziału dochodu (rynek nie dzieli dochodu
sprawiedliwie nie sprawia, że każdy dostaje to, co mu jest słusznie należne)
� Biedni, starsi, niepełnosprawni potrzebują pomocy => ktoś musi im zapewnić
pomoc społeczną (np. minimum potrzebne na przeżycie, warunki dla rozwoju takie
same, jak inni)
� Rozkład statystyczny dochodów (różnice między najbiedniejszymi i najbogatszymi)
odzwierciedla różnice poziomu sprytu / przebiegłości (zdolności do wykorzystania
innych), urodzenia, usposobienia, sprzyjającego losu , pochodzenia społecznego,
czyli rzeczy: a) na które nie mamy wpływu b) które wybieramy z egoizmu; a w
mniejszym tylko stopniu odzwierciedlają ilość wykonanej pracy (roboczogodziny) i
jej jakość (związaną z doświadczeniem, wymogiem wcześniejszej edukacji, trudu
zdobywania kwalifikacji, trudnością, ponoszonym ryzykiem).
� Dochód (podmiotów działających w państwie) jest nierównomiernie rozłożony
regionalnie, sektorowo => ktoś musi to korygować
44
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Problemy wolnego rynku (3)
� Mechanizm rynków zawiera wewnętrzne niestabilności:
� przewidywalną (możemy określić ryzyko),
� cykliczną (cykle koniunkturalne)
� nieprzewidywalną (niepewność).
� Państwo jako całość powinno niwelować wstrząsy dzięki uwzględnieniu tego
faktu w polityce gospodarczej. Bezpieczniej jest rozwijać się wolniej, ale
stabilnie i przewidywalnie. Strach przed nieznanym nieprzewidywalnym jest
jednym z największych, jakie człowiek w sobie nosi.
� Ostatni kryzys pokazał , że zagrożenia związane z wolną amerykanką na
rynkach finansowych mogą się zmaterializować, również w sferze gospodarki
realnej
� Modelowy mechanizm wolnego rynku, który sugeruje konieczność dążenia do
doskonałej konkurencji (jako najefektywniejszej formy rynku) bazuje na
nieprawdziwych założeniach (homo oeconomicus)
45
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Homo Oeconomicus?
Podstawowe założenie ekonomii (neo)klasycznej i teorii rynków
� Jednostka zawsze i wszędzie dąży do optymalizacji: maksymalizacji subiektywnej: oczekiwanej i
rzeczywistej użyteczności (w tym z zysków), korzyści
� Jednostka podejmuje właściwe działania (wybory) racjonalnie i świadomie, ze względu na indywidualne
motywacje związane z ekonomiczną wartością wariantów
� Człowiek jest utylitarystą, opiera swoje wybory na użyteczności wariantów
� Człowiek jest egoistą, nie zważa na uczucia i interes innych ludzi
W rzeczywistości okazuje się, że człowiek (czasem J�) wybiera zgodnie z założeniem neoklasycznym, ale także
(przeważnie?):
George Akerlof (Nobel 2001),
� nieracjonalnie: emocjonalnie
Robert J. Shiller,
� nieracjonalnie: intuicyjnie
Zwierzęce instynkty
� świadomie i racjonalnie, ale błędnie
� świadomie i racjonalnie, ale nieoptymalnie
� altruistycznie
Ponadto jego wybory opierają się nie tylko na wartości ekonomicznej, ale szerzej rozumianej wartości, zgodnej
z jego subiektywnym systemem wartości. Coraz częściej uwzględnia się paradygmat człowieka emocjonalnego
(homo sapiens oeconomicus)
46
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Ekonomia, państwo i instytucje
� Pomimo, iż dorobek szkoły neoklasycznej jest bardzo szeroki, to jednak już w latach trzydziestych zauważono, że ograniczenia
jakie niosą ze sobą założenia tej teorii powodują, iż nie odpowiada ona na szereg pytań ze sfery zachowań gospodarczych.
Stwierdzono, że jest ona przydatna tylko w przypadku małych przedsiębiorstw, będących własnością indywidualną działających
na niezmonopolizowanych rynkach. Wobec problemów, którym nie była w stanie sprostać szkoła neoklasyczna, powstało
zapotrzebowanie na teorię wyjaśniającą funkcjonowanie m.in. wielkich korporacji&
� Odrębną kategorią ignorowaną przez teorię neoklasyczną a niezwykle istotną dla zrozumienia procesów gospodarczych są
instytucje. Cechą podejścia ainstytucjonalnego jest abstrachowanie od różnorodności form, jakie przyjmują struktury
ekonomiczne a także od wzajemnych związków, jakie mogą występować między nimi.
� Instytucjonaliści wyrażali bardzo duży krytycyzm wobec ortodoksyjnej ekonomii. Powstała ekonomia instytucjonalna, nie
będąca jednak spójną teorią wyjaśniającą ogół zjawisk gospodarczych (składa się z szeregu różnych teorii), a wyjaśnianie
procesów gospodarczych opiera na instytucjach*, jako wzorze wykształconym przez społeczeństwo. Instytucja wg czołowego
myśliciela T. Veblena, to utarte zwyczajowo sposoby regulowania procesów życiowych społeczeństwa w odniesieniu do
środowiska materialnego, w którym społeczeństwo żyje . Instytucje kształtują życie ludzkie i społeczne, przez zbiorowe
działania, które prowokują od przemocy, przymusu, dyskryminacji i nieuczciwej konkurencji.
� Ekonomia instytucjonalna przenosi zatem analizę ekonomiczną na wyższy poziom ogólności stawia ją ponad teoriami czysto
ekonomicznymi. Bierze pod uwagę:
� uwarunkowania prawne i regulacyjne
� kulturę, religię, zwyczaje
� zjawiska socjologiczne
� zjawiska psychologiczne
� politykę i administrację jako działalność organów państwa
i pokazuje, jak różne warunki instytucjonalne wpływają na gospodarkę a także na zgodność teorii czysto ekonomicznych z rzeczywistością
lub nie.
http://www.ceeerc.wne.uw.edu.pl/~pk/swps6.pdf
47
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(czytając, pamiętaj, że teksty te pisali dziennikarze interesujący się ekonomią, a
nie ekonomiści interesujący się dziennikarstwem => inne cele i interesy,
założenia! A także o określonej opcji, lewicowej politycznej)
48
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(6) Rola państwa w gospodarce
(3) AKTYWNOŚĆ PACSTWA
49
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
� Mechanizmy rynkowe nie są w pełni efektywne i
nie są w stanie zabezpieczyć zaspokojenia
wszystkich potrzeb człowieka i społeczeństwa
jako całości
=> potrzeba podmiotu (instytucji w skali
narodowej), który by rozwiązywał te problemy
50
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Funkcje państwa
� Zewnętrzna (utrzymywanie stosunków międzynarodowych, chroniąc
swoje interesy*, obrona granic)
� Wewnętrzne
� Prawodawcza (określa prawa i obowiązki obywateli oraz sankcje za nie
przestrzeganie)
� Porządkowa (zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne,
egzekwuje kary związane z sankcjami)
� Administracyjna (zarządza różnymi sferami społeczeństwa)
� Socjalna (zabezpiecza minimum egzystencjonalne i warunki pracy)
� Kulturalno-oświatowa (wspiera rozwój kultury, nauki, edukację)
� Wychowawcza (uczenie patriotyzmu, przestrzegania zasad demokracji)
� Gospodarcza (prowadzenie polityki gospodarczej)
* na poziomie, na którym poszczególne jednostki gospodarcze nie są w stanie
działać
51
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Funkcje państwa: tradycyjne i współczesne
� Tradycyjne
� określenie i ochrona praw własności
� zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego
� utrzymanie wymiaru sprawiedliwości
� kształtowanie i utrzymywanie systemu oświaty,
� kształtowanie systemu pieniężnego
� Współczesne
� stabilizowanie gospodarki,
� ochrona środowiska naturalnego w ujęciu krajowym i regionalnym,
� zapewnienie racjonalnej gospodarki zasobami naturalnymi,
� działania na rzecz ochrony konsumentów,
� przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji,
� regulowanie warunków pracy i ochrona pracowników,
� kształtowanie systemu ochrony zdrowia,
� kształtowanie systemu zabezpieczenia społecznego
52
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Czy państwo powinno ingerować w
gospodarkę?
� W ekonomii, jako nauce społecznej występuje błąd złożenia (to co racjonalne w skali mikro nie musi być
racjonalne w skali makro => choć makroekonomia neo-klasyczna opiera się na analizie
mikroekonomicznej => teoria oczyszczania się rynków, teoria równowagi ogólnej Walrasa)
� To co wydaje się racjonalne i korzystne dla stron kontraktu, umów w skali makro może być niekorzystne dla
społeczeństwa jako całości, gdyż pewne zależności i potrzeby ujawniają się dopiero na poziomie
społeczeństwa.
� Ochrona przestrzegania wzajemnych ustaleń i ochrona interesów i własności prywatnej zwłaszcza tych
uprzywilejowanych lub usposobionych nie oznacza, że chronione były interesy wszystkich razem
� Rynek nie rozwiązuje wszystkich problemów
� Podejście utylitarne rynku nie reprezentuje wszystkich motywów działania człowieka. Człowiek oprócz
rozumu ma również emocje.
� Efekty zewnętrzne
� Dobra publiczne
� Neoklasyczny rynek kieruje się niskimi wartościami związanymi często z zaspokajaniem niskich
potrzeb.
� Logika rynkowa odpowiada logice darwinizmu społecznego
� Człowiek ma również potrzeby wyższego rzędu i kieruje się wyższymi wartościami. Dopuszczenie do
całkowicie wolnego rynku spowodowało by odchodzenie tych wartości.
� Rynek propaguje utylitaryzm i pragmatyzm i egoizm jako podejście potencjalnie rozwiązujące wszystkie
problemy. Dramatu rozwodu jednak nie rozwiąże&
53
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Czy państwo powinno ingerować w
gospodarkę? (c.d.)
� Rynek (jego podmioty, zwłaszcza najsilniejsze) uzasadnia swoją uniwersalność dążeniem do
wolności, jednak popełnia 2 błędy
� Myli rodzaje wolności: wolność do i wolność od . Mówi o wolności do (do zawierania
umów), a ma na myśli wolność od (nikt przedsiębiorcy nie będzie mówił co ma robić)
� Myli wolność związaną z godnością człowieka (ta powinna być nieograniczona i tej żadne
regulacje nie zmienią) z wolnością działalności gospodarczej, zawierania umów (ta nie może
być nieograniczona), bo paradoksalnie prowadzi ona do zniewolenia& *
� Istnieją nierówności wbudowane w świat, a rynek je amplifikuje.
� Rodzimy się w różny sposób naturalnie usposobieni (zdolności intelektualne, manualne,
społeczne)
� Rodzimy się i wychowujemy w różnych środowiskach społecznych
� Nasze decyzje świadome i nieświadome różnicują nasze życie, a na wolnym rynku wygrywają
silniejsi
� Człowiek popełnia błędy, jeśli ktoś jest poszkodowany ze względu na nie ktoś powinien
egzekwować odpowiedzialność za nie
=> Powinien istnieć mechanizm, który zniweluje wszystkie te problemy. Wydaje się, że na poziomie
makro może nim być tylko państwo.
54
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Rola państwa w gospodarce: poglądy
Współcześnie poglądy ekonomistów na rolę państwa
w gospodarce można podzielić na dwie kategorie:
� podstawowe funkcje państwa, co do których istnieje
ogólny konsensus,
� funkcje państwa jako zarządcy i regulatora, co do których
nie wszyscy są zgodni.
Do pierwszej grupy (konsensus) można zaliczyć:
� zapewnienie podaży dóbr tzw. publicznych, a wiec takich,
których rynek nie dostarczyłby w należytej ilości,
� zapewnienie ładu i porządku wewnętrznego,
� organizacja systemu pieniężnego.
55
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Alternatywne funkcje państwa:
� stabilizacja gospodarki przy użyciu dostępnych narzędzi
polityki fiskalnej i monetarnej,
� stymulowanie wzrostu gospodarczego,
� protekcjonizm socjalny i gospodarczy,
� redystrybucja dochodu,
� utrzymywanie sektora przedsiębiorstw państwowych w
celu zapewnienia podaży niektórych dóbr prywatnych (np.
w Polsce hutnictwo, górnictwo),
� interwencje ingerujące w mechanizm rynkowy (np. w
Polsce, ale również w UE władze często interweniują na
rynku rolnym).
56
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Trudne pytania
� Czy rząd powinien zwiększyć pomoc na rzecz biednych, czy też
w większym stopniu powinny przyjąć na siebie ten ciężar
instytucje prywatne?
� Czy ochraniać niektóre sektory przemysłu za pomocą
wyższych ceł i polityki cenowej?
� Czy rząd powinien dążyć do ograniczenia roli i wpływów
związków zawodowych?
� Czy aby zapobiegać bezrobociu, należy dotować nierentowne
przedsiębiorstwa?
� Czy rząd powinien aktywnie wspierać podmioty gospodarcze
w czasach kryzysu?
� Regulacja czy deregulacja gospodarki?
57
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(6) Rola państwa w gospodarce
POLITYKA GOSPODARCZA
59
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Definicje
Winiarski: świadome oddziaływanie władz państwowych na
gospodarkę narodową na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie,
na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje z zagranicą
Secomski: działalność państwa, polegającą na określeniu bieżących i
perspektywicznych celów społeczno-gospodarczych oraz ich
realizacji, w oparciu o poznane prawa społeczno-ekonomiczne oraz
za pomocą metod i środków wynikających z zasady racjonalnego
gospodarowania
Adam Smith: EKONOMIA STOSOWANA
John Maynard Keynes: URUCHAMIANIE ŚRODKÓW ZWAASZCZA
INWESTYCYJNYCH, SKIEROWANYCH NA PRZYROST KAPITAAU
Polityka gospodarcza polega na ingerencji w procesy produkcji,
podziału wytworzonych dóbr oraz ich konsumpcji
60
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Podmioty polityki gospodarczej
Sektor Podmioty ponadnarodowej polityki gospodarczej:
Międzynarodowy
Organizacja Narodów Zjednoczonych, Wspólnoty Europejskie, Międzynarodowy
Fundusz Walutowy, Bank Światowy, Światowa Organizacja Handlu (WTO)
Sektor Podmioty państwowej polityki gospodarczej
Państwowy
legislatywa: Senat, Sejm, rady gminy
egzekutywa: rząd, zarządy gmin
jurysdykcja: Trybunał Konstytucyjny, Naczelny Sąd Administracyjny, sądy pracy.
Sektor Autonomiczne podmioty polityki gospodarczej
Pośredni
Bank Centralny, towarzystwa ubezpieczeniowe, Krajowa Izba Gospodarcza, izby
przemysłowo-handlowe, izby rzemieślnicze.
Podmioty polityki gospodarczej o funkcjach wykonawczych
Urząd Pracy, Urząd Antymonopolowy, Urząd ds. Ochrony Środowiska
Sektor Podmioty polityki gospodarczej o funkcjach decyzyjnych i informacyjnych
Prywatny związki zawodowe, związki pracodawców
61
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Główne cele polityki gospodarczej (1)
� Szeroko rozpowszechniona jest zgoda co do tego, że głównymi celami
polityki gospodarczej są wysokie zatrudnienie, stałe ceny i szybki
wzrost gospodarczy. Mniej zbieżne są poglądy na temat tego, czy cele
te są możliwe do pogodzenia, a wśród osób, które widza tu
sprzeczność, na temat warunków, na jakich można i należy dokonywać
między nimi substytucji. Najmniejsza zgoda panuje co do tego, jaką
rolą mogą i powinny odgrywać różne narzędzia polityki gospodarczej
w osiąganiu kilku celów. /Friedman 1968/
� Nie można jednak dodać, że wymienione czynniki są potrzebne, by
uzyskać dobrobyt społeczeństwa i wspierać rozwój wszystkich
jednostek (jeżeli tylko one tego chcą) bez powiększania nierówności.
62
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Główne cele polityki gospodarczej (2)
� Dobrobyt ogółu społeczeństwa (niwelowanie różnic dochodowych)
� Stabilny i zrównoważony rozwój organiczny gospodarki
� wzrost PKB per capita,
� stabilny poziom cen,
� zrównoważony bilans płatniczy i handlowy,
� zrównoważony budżet państwa,
� uznanie na arenie międzynarodowej,
� wysoki stopień wykorzystania czynników wytwórczych:
� efektywność wykorzystania kapitału
� zachęcanie do wysiłku i przedsiębiorczości
� walka z bezrobociem (motywowanie do pracy i zapewnienie jej tym, którzy chcą
pracować)
� Zapewnienie równych (dobrych) warunków rozwoju obywatelom i
przedsiębiorstwom
63
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Instrumenty oddziaływania państwa
na gospodarkę
� Administracyjno-prawne (zakazują lub nakazują uczestnikom życia
publicznego określonych działań/zachowań, ograniczając im swobodę wyboru)
� Ustawy
� Normy prawne (antymonopolowe, normy ochrony środowiska)
� Administracyjne zakazy produkcji dóbr społecznie szkodliwych,
ograniczenia posiadania broni, wywozu dzieł sztuki itp.)
� Ekonomiczne (nie nakazują i nie zakazują = nie ograniczają swobody wyboru,
ale narzucają pewne warunki ekonomiczne, które czynią dane działania mniej lub
bardziej korzystne)
� Polityka makroekonomiczna (monetarna, fiskalna, kursu walut, cen)
� Polityka mezoekonomiczna (badań naukowych, oświatowa)
� Polityka sektorowa (rolna, przemysłowa itp.)
64
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Makroekonomiczne instrumenty oddziaływania
państwa na gospodarkę
� Polityka pieniężna (monetarna), zwykle stosowana przez bank centralny kraju oddziałuje
na podaż pieniądza, by osiągnąć cele: ograniczenie inflacji, pobudzanie inwestycji, wzrostu gospodarczego, ochrona
kursu walut
� Emisja pieniądza
� Stopa rezerw obowiązkowych
� Stopy refinansowe i redyskontowe
� Operacje otwartego rynku
� Polityka fiskalna (skarbowa), oddziaływanie na gospodarkę przez wykorzystanie instytucji
budżetu państwa
� Wydatki rządowe
� Podatki
� Polityka cen i dochodów, oddziaływanie na procesy gospodarcze przez regulowanie pośrednie i
bezpośrednie cen i dochodów
� Ceny minimalne
� Dochody minimalne, dochody w budżetówce
� Wysokość zasiłków, rent
65
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(6) Rola państwa w gospodarce
(4) KONTROLA AKTYWNOŚCI PACSTWA,
MIERZENIE
66
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Mierniki stopnia aktywności
państwa w gospodarce
� Udział budżetu państwa w podziale PKB
� Udział państwa we własności majątku produkcyjnego
(czynników produkcji)
� Udział państwa w zatrudnieniu ogółem
� Udział produkcji sektora państwowego w produkcji
krajowej
� Udział wydatków rządowych w wydatkach ogółem
� Ilość ustaw w Dzienniku Ustaw w danym roku
� Ilość artykułów o działaniach państwa w danym roku
� Ilość programów międzynarodowych
� Itp..
67
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Mierniki efektywności działania państwa w gospodarce
(efektywności polityki gospodarczej
� Stopień realizacji zamierzonych celów gospodarczo-
społecznych na dany rok
� Poparcie społeczeństwa (badania opinii publicznej)
� Spełnianie kryteriów zdrowej gospodarki (np. kryteria
konwergencji z Maastricht: inflacja, sytuacja fiskalna, kurs
walutowy, stopy procentowe)
� Efektywność administracji publicznej
� Indeks społeczeństwa obywatelskiego
� Kontrola instytucjonalna (NIK, Trybunały międzynarodowe,
organizacje międzynarodowe)
� Wybór na kolejną kadencję?
� Jakie inne???
68
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Przykłady mierników
� (tu szansa na pierwsze extra punkty J� )
69
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
� Państwo zatem jest POTRZEBNE
=> ale ile tego państwa?
& na to pytanie różne szkoły ekonomii odpowiadają
teoretycznie, na podstawie analizy gospodarki,
jaką proponują (różne założenia i sposoby analizy
=> różne wnioski).
& a różne kraje stosują różne rozwiązania
praktyczne
70
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(7) Paradygmaty i szkoły w
makroekonomii
Więcej o szkołach ekonomicznych w odrębnej prezentacji na
ekono.net (pobranej z http://usfiles.us.szc.pl/getfile.php?pid=9044 =>
ciężko określić autora& )
71
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Paradygmat
� Wg T. Kuhna: zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki. Teorii i
pojęć tworzących paradygmat raczej się nie kwestionuje, przynajmniej do
czasu kiedy paradygmat jest twórczy poznawczo tzn. za jego pomocą
można tworzyć teorie szczegółowe zgodne z danymi doświadczalnymi
(historycznymi), którymi zajmuje się dana nauka.
� Paradygmat od dogmatu odróżnia kilka zasadniczych cech:
� nie jest on dany raz na zawsze, lecz jest przyjęty na zasadzie konsensusu
większości badaczy (co nie oznacza, że naukowcy głosują nad przyjęciem
lub odrzuceniem paradygmatu, liczy się zgodność paradygmatu z
dotychczasową wiedzą i spełnienie wielu warunków (w zakresie np.
istniejących dowodów)
� może okresowo ulec zasadniczym przemianom prowadzącym do głębokich
zmian w nauce zwanych rewolucją naukową
� podważa sens absolutnej słuszności (pojęcie "absolutnej słuszności" nie ma
charakteru naukowego)
72
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
73
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
74
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Paradygmaty makroekonomiczne (1)
� Klasyczny, neoklasyczny (liberalny, neoliberalny)
� Mechanizm rynkowy w długim okresie doprowadzi do optymalnej
alokacji zasobów, w tym pełnego zatrudnienia (równowagi rynków i
gospodarki) oraz neutralności pieniądza
� Kluczową rolę w stabilizacji odgrywa zatem sam mechanizm rynkowy
� => Państwo nie powinno ingerować w gospodarkę, a pieniądz nie
odgrywa jako odrębny instrument istotnej roli
� Rolą państwa jest (za A. Smithem) przestrzeganie praworządności,
utrzymywanie porządku, dostarczanie pewnych dóbr publicznych i
obrona narodowa
� Przyjmuje założenia leseferyzmu i libertarianizmu
� W ramach paradygmatu szkoły: ekonomia neoklasyczna, monetaryzm,
szkoła chicagowska, szkoła austriacka (rozwinięcie)
75
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Paradygmaty makroekonomiczne (2)
� Keynesowski, etatystyczny
� Gospodarka z natury jest niestabilna: ceny i bezrobocie mają
tendencję do wzrostu
� => Gospodarka wymaga pomocy ze strony państwa stosowania
aktywnych, doraznych posunięć polityki gospodarczej w celu
łagodzenia skutków niekorzystnych zjawisk gospodarczych, m. in.
wyeliminowania bezrobocia (zwiększanie wydatków budżetowych) i
inflacji (zmniejszanie wydatków budżetowych)
� Kluczową rolę w stabilizacji odgrywa popyt globalny, który wyznacza
poziom podaży i rezultacie zatrudnienia
� W ramach paradygmatu szkoły: keynesizm, postkeynesizm,
neokeynesizm
76
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Szkoły ekonomiczne szczegóły (1)
� Keynesizm (J. M. Keynes, lata 30. XX w.)
� Podaż pieniądza jest sprawą drugorzędną, zmiany jego ilości
nie powodują automatycznie wzrostu spożycia
� => aktywna rola państwa jako instytucji fiskalnej i
redystrybucyjnej: sterowanie popytem rządowym, transferami,
wykorzystując mnożnik popytowy (=> welfare state)
� Celem polityki gospodarczej państwa regulowanie poziomu
zagregowanego popytu
77
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Szkoły ekonomiczne szczegóły (2)
� Szkoła austriacka (in. szkoła wiedeńska, prakseologiczna; C. Menger, E. von B�hm-
Bawerk, F. Hayek, L. von Mises, lata 70. XIX w.)
� Opiera się na analizie marginalnej
� Zagadnienie stabilność gospodarki nie należy do ekonomii w sensie stricte; istotne
jest działanie pojedynczych jednostek i analiza, jaki na nie wpływ mają działania
państwa, w szczególności polityka monetarna banku centralnego;
� procesy gospodarcze charakteryzują się dużą dozą niepewności i stałymi
zakłóceniami równowagi, więc
� => ingerencja państwa w gospodarkę jest istotna, ale ograniczona
� rola rządu przede wszystkim w ochronie wolnego mechanizmu rynkowego i swobody zawierania
umów;
� likwidacja monopoli państwowych (nie zastąpią rynkowego mechanizmu alokacji bo mają za mało
informacji)
� nie powinno być wydatków rządowych , płatności transferowych (redystrybucja dochodu)
� kontrola cen jest niesprawiedliwa
� Bank centralny powinien dbać o stabilność rynku finansowego, ale wspierać mechanizmy rynkowe
� emisja pieniądza powinna być domeną również banków komercyjnych
� należy hamować ekspansję związków zawodowych,
78
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Szkoły ekonomiczne szczegóły (3)
� Szkoła oczekiwań adaptacyjnych (Irving Fisher, pocz. XX w.)
� Przyszłą wartość wskaznika ekonomicznego można przewidzieć na
podstawie przeszłych wartości oraz wartości błędów popełnionych
podczas przewidywania tej samej zmiennej z przeszłości
� Hipoteza O.A. nie sprawdziła się przy analizie zmiennych o dużej
zmienności (np. hiperinflacja)
� Szkoła chicagowska (Milton Friedman, George Stigler, F. Knight, F.
Hayek, lata 50. XX w.)
� neoklasyczna teoria cen pozwala wyjaśnić postępowanie podmiotów
gospodarczych a mechanizm wolnego rynku efektywnie alokuje zasoby
� => ograniczona rola państwa i sektora publicznego
� wszystkie możliwości arbitrażu zostaną szybko zauważone i
wykorzystane, a tym samym są zwolennikami hipotezy rynków
efektywnych (ceny w pełni odzwierciedlają wszystkie informacje dostępne
na temat dóbr)
79
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Szkoły ekonomiczne szczegóły (4)
� Monetaryzm (M. Friedman, R. Lucas, lata 50. XX w.)
� zajmuje się przede wszystkim badaniem wpływu polityki pieniężnej na dochód
narodowy (celem polityki gospodarczej państwa tak jak w keynesizmie regulowanie
poziomu zagregowanego popytu); opiera się na ilościowej teorii pieniądza (S.
Newcomb, I. Fisher, J. S. Mill, D. Hume, M. Kopernik)
� Podkreślana jest długookresowa neutralność pieniądza (zmiany ilości powodują
zmiany wielkości nominalnych, nie realnych) i brak krótkookresowej; popyt na
pieniądz jest ściśle zależny od kilkunastu zmiennych ekonomicznych i może być na
ich podstawie stosunkowo łatwo obliczony; jeśli państwo zwiększy emisję pieniądza
ponad tę obliczoną wartość, spowoduje to uruchomienie mechanizmu, rezultatem
którego będzie inflacja
� Jednocześnie interwencje fiskalne państwa są nieskuteczne
� =>(za Friedmanem) polityka gospodarcza państwa powinna skupić się na kontroli
podaży pieniądza i walce z inflacją za pomocą zmian podstawowych stóp
procentowych
� zakłada restrykcyjną politykę pieniężną, relatywnie wysoki poziom stóp
procentowych oraz likwidację deficytu budżetowego
80
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Szkoły ekonomiczne szczegóły (5)
� Szkoła racjonalnych oczekiwań (John Muth, R. Lucas, T. Sangret, N. Wallace, lata
70. XX w.)
� Rozwój koncepcji monetarystów.
� Podmioty gospodarcze podejmują swoje decyzje w oparciu o wszystkie dostępne
informacje o aktualnych uwarunkowaniach ekonomicznych oraz o potencjalnych
skutkach tych decyzji, posiadają umiejętność wyciągania wniosków ze zdarzeń w
przeszłości, co pozwala im przewidywać możliwe scenariusze wydarzeń w
przyszłości
� Działalność państwa w kierunku przeciwdziałania recesji i bezrobociu poprzez
stosowanie aktywnej polityki finansowej nie przynosi efektów (prowadzi do inflacji),
a pojawienie się bezrobocia nie wynika z niedostatecznego popytu
� => państwo powinno dążyć do utrzymania stabilności cen oraz działać po
podażowej stronie gospodarki, jednocześnie zastrzegając, że nie powinno to
zachodzić przy użyciu bezpośrednich decyzji podmiotów rządowych, lecz dzięki
wypracowanym regułom, do których podmioty gospodarcze będą miały zaufanie
� Inaczej niż w monetaryzmie dopuszcza się oddziaływanie państwa na rynek
pieniężny i równoważenie budżetu, sterowanie wydatkami rządowymi, cele realnego
kursu walutowego
81
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Szkoły ekonomiczne szczegóły (6)
� Szkoła podażowa (Robert Mundell, Arthur Laffer, lata 70. XX w.)
� Przez oddziaływanie w sferze mikroekonomicznej można osiągnąć cele makroekonomiczne:
wzrost PKB, spadek bezrobocia i obniżenie poziomu inflacji. Rozwój gospodarczy następuje
najszybciej kiedy zapewnione jest odpowiednie powiązanie wysiłku (pracy) i podejmowania
ryzyka (inwestowania) z wynagrodzeniem (płacą lub zyskiem)
� To podaż jest kluczem do dobrobytu, zaś konsumpcja jest jedynie jej efektem (istota prawa
Saya)
� Zwolennicy ekonomii podaży ponad krótkookresowe wahania koniunktury przedkładali
długookresowy wzrost gospodarczy. Nie podzielali obaw swych przeciwników o pojawienie się
deficytu budżetowego.
� => państwo powinno działać po podażowej stronie gospodarki w postaci nakłaniania
przedsiębiorców (stosowanie bodzców) do zwiększenia produkcji i inwestycji poprzez
stosowanie zachęt, głównie w postaci redukcji stóp podatkowych (krzywa Laffera) i deregulację
(zmniejszenie barier dla działalności gospodarczej), a także zachęcanie do pracy, oszczędzania
(powiększania kapitału) i ułatwianie dostępu do kapitału ludziom przedsiębiorczym
� Zwolennicy ekonomii podaży często są orędownikami powrotu do złota jako kotwicy systemu
pieniężnego jak w systemie z Bretton Woods, czym różnią się od monetarystów.
� Znana w wariantach: Reagomika, Thatcheryzm; ważnym ośrodkiem popularyzacji powyższych
poglądów stał się dziennik The Wall Street Journal
82
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
83
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Kto ma rację?
� Wszyscy! Wszystko zależy od perspektywy, w której
rozpatrujemy problem determinantów wielkości produkcji.
Rzeczywistość jest złożona i wielowymiarowa
� Krótki okres (rok, dwa lata) zmiany produkcji zależą od
zmian w popycie prowadzą do recesji lub ożywienia
� Średni okres (kilka lat) gospodarka ma tendencje do
powracania do wielkości produkcji wyznaczonej przez podaż
czynników produkcji oraz technologię; ponieważ w skali
kilku lat ich zasób jest względnie stały, można tę wielkość
produkcji uznać także za stałą.
� Długi okres (kilkadziesiąt lat) o poziomie produkcji (i jego
zmianach) decyduje stopa oszczędności, system kształcenia,
wydatki na działalność badawczą oraz jakość rządu
84
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(& ) ważna jest keynesowska idea roli państwa, jako dobrego rodzica, który zapewnia
dziecku szczęśliwe dzieciństwo. Szczęśliwe dzieciństwo to takie, w którym rodzice z
jednej strony pozostawiają dziecku jak najwięcej wolności, pozwalają mu się
samodzielnie rozwijać, nie narzucają zbędnych ograniczeń prowadzących do
dramatycznego buntu nastolatków, ale z drugiej kontrolują obecne w dzieciach
objawy zwierzęcej natury, popychające do nieracjonalnych, nazbyt ryzykownych
czy szkodliwych zachowań. (& ) Problem polega na tym, że czarna legenda państwa
nadopiekuńczego, którego Keynes nigdy nie propagował, została zastąpiona przez
świetlistą, propagowaną prez Miltona Friedmana, legendę państwa totalnie
permisywnego, które jest jak rodzice w radykalny sposób stosujący tzw. bezstresowy
model wychowania. Jak w wychowaniu rygoryzm i permisywizm mają podobnie
negatywny efekt, tak w polityce gospodarczej nadopiekuńczość i leseferyzm mają skutki
podobnie opłakane, bo prowadzą do podobnej skali marnotrawstwa i są podobnie grozne
dla demokracji. Jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest propagowana przez Keynesa
droga roztropnego środka. Czyli takie kontrolowanie naszej zwierzęcej natury, by mogła
ona wyzwalać w nas to, co najlepsze kreatywność, odpowiedzialność, przedsiębiorczość,
zapobiegliwość i żeby nas nie wciągała w wyniszczające szaleństwa.
Zwierzęca natura rynku [w] Niezbędnik Inteligenta: Trzęsienie kapitalizmu , 1/2012, Wydawca: Polityka. Rozmowa z
Robertem J. Shillerem współautorem książki Zwierzęce instynkty (razem z Noblistą 2001 George em A. Akerlofem
sami oceńcie, pamiętając, że to jest jeden z możliwych ogólnych wniosków
85
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(8) Różne rodzaje gospodarek
Niektóre slajdy zaczerpnięte z uczelnianych zasobów Uniwersytetu Szczecińskiego,
dostępnych w Internecie (http://usfiles.us.szc.pl/getfile.php?pid=9040 => ciężko
określić autora& )
" Kowalik Tadeusz, Współczesne systemy ekonomiczne, WSzPiZ,
" Sławomir Grzegorz Kozłowski, Systemy ekonomiczne Analiza porównawcza,
Wydawnictwo UMCS
86
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Systemy ekonomiczne
� Konsumenci i producenci funkcjonują w konkretnej
rzeczywistości gospodarczej zwanej gospodarką, której
zasady funkcjonowania określa system ekonomiczny.
� SE to zespół organizacji, gospodarstw domowych oraz
jednostek działających wg określonych zasad, bodzców,
zakazów, nakazów w dziedzinie produkcji, podziału,
wymiany i konsumpcji dóbr i usług.
� SE określa zasady na jakich funkcjonują wszystkie
rodzaje rynków w gospodarce oraz decyduje w jakim
zakresie procesy rynkowe regulowane są przez
mechanizm rynkowy, a w jakim przez państwo.
87
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Rola państwa w gospodarce wg Maxa Webera
Państwo gospodarki rynkowej
Państwo gospodarki
planowej
Model samoregulacyjny
Regulowana gospodarka
(wolnorynkowy):
rynkowa
USA, Wlk. Brytania, Kanada
Typ I Typ II cel wew. Państwo dobrobytu
cel zewn.
Japonia
Społeczna Model
Azjatyckie
gospodarka socjaldemokratyczny:
tygrysy
rynkowa kraje skandynawskie:
Niemcy, Austria Szwecja, Dania, Norwegia
88
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Podstawowe systemy gospodarcze
� Wolnorynkowy
� Etatystyczny
� Centralnie planowany
89
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
System wolnorynkowy
Występuje, gdy państwo ogranicza swoją aktywność do określania ładu i
porządku prawnego. Procesami gospodarczymi rządzi niewidzialna ręka
rynku. Najważniejszym elementem rynku jest konkurencja wśród jego
uczestników. Eliminuje ona z rynku słabsze firmy. Nie ma barier, by wejść na
rynek. Swobodnie kształtujące się na rynku ceny, na które żaden uczestnik
nie ma znaczącego wpływu, stanowią jedyny instrument informujący o tym,
jakie zmiany zachodzą w gospodarce. Producenci, zainteresowani
maksymalizacją zysku, dążą do zaspokojenia w jak największym stopniu
potrzeb konsumentów - takie działanie wyzwala innowacyjność - to w
konsekwencji doprowadza do rozwoju gospodarczego.
Zalety: Wady:
� Racjonalne i efektywne � Rozwarstwienie dochodów uczestników
wykorzystanie czynników rynku
wytwórczych
� Produkcja dóbr najbardziej opłacalnych, a
� Duża innowacyjność gospodarki społecznie niepożądanych
� Duża elastyczność gospodarki � Nadmierne zanieczyszczenie środowiska
naturalnego
90 Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
System mieszany (etatystyczny)
Mechanizm rynkowy ograniczają różne działania państwa. Państwo
interweniuje w gospodarkę po to, by udoskonalić system rynkowy.
Interwencja państwa przybiera różne formy. Może ono mniej lub
bardziej radykalnie ingerować w procesy rynkowe, może również
prowadzić działalność gospodarczą. Może ingerować w rynkowy
mechanizm tworzenia się cen, ustalając ceny urzędowe. Wejście danej
firmy na rynek może być ograniczone koniecznością uzyskania
odpowiednich zezwoleń - koncesji. Państwo wprowadza także pewne
regulacje dotyczące zachowania się uczestników na rynku, np.
dotyczące działań antymonopolowych.
Zalety Wady
� Równomierne rozmieszczenie � Utrudnione wejście na rynek
czynników wytwórczych
� Zmniejszenie motywacji do
� Racjonalne wykorzystanie innowacyjności
czynników wytwórczych
� Osłabienie przedsiębiorczości
91 Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Systemy centralnie planowane
� dominuje państwowa własność czynników wytwórczych,
� istnieje nierynkowe rozmieszczenie czynników wytwórczych.
Głównym sektorem jest sektor państwowy.
Najważniejsze decyzje dotyczące tego: co, jak i dla kogo wytwarzać są
podejmowane przez aparat partyjno-państwowy. Mechanizm rynkowy jest
zastąpiony przez plan centralny, który określa wielkość produkcji dla każdej
gałęzi gospodarki.
Przedsiębiorstwa nie są samodzielne i nie mogą podejmować suwerennych
decyzji. Kierownictwo przedsiębiorstw zabiega tylko o to, by otrzymać jak
największy przydział środków finansowych i rzeczowych, gdyż są one
rozdzielane centralnie.
Wady:
Zalety
� nieracjonalne wykorzystanie czynników wytwórczych,
� równowaga w gospodarce,
oparta na sprawiedliwym
� brak innowacyjności,
podziale dochodów
� małą elastyczność gospodarki, spowodowaną długim
czasem podejmowania decyzji, co utrudnia procesy
dostosowania się do zmieniającego się rynku
� stałe niedobory dóbr
92
Gospodarka kapitalistyczna
Własność kapitalistyczna oznacza istnienie takiej struktury społ.-
ekonom., która umożliwia prywatnym właścicielom środków produkcji
prowadzenie działalności gospodarczej nastawionej na maksymalizację
zysku.
Własność środków produkcji w gospodarce kapit.:
1. PRYWATNA KAPITALISTYCZNA
a) własność indywidualna
b) własność grupowa /tj. spółki/
c) własność międzynarodowa
2. PRYWATNA INNA
a) drobnotowarowa
b) pracownicza /akcjonariat pracowniczy/
3. PUBLICZNA
4. SPÓADZIELCZA
93
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Typy (modele) gospodarki kapitalistycznej
(gospodarki rynkowej)
1. Wolnorynkowy kapitalizm (neoliberalny) anglo-amerykański (Wielka
Brytania, USA, Australia, Irlandia)
2. Model socjaldemokratyczny/skandynawski nordyckie państwo dobrobytu
(Norwegia, Szwecja, Dania, Finlandia)
3. Model europejski kontynentalny / nadreński (społeczna gospodarka
rynkowa), socjo-kapitalizm (Niemcy, Francja, Szwajcaria, Holandia, Polska)
4. Model azjatycji, państwowy rozwinięty kapitalizm, sterowana gospodarka
rynkowa (Singapur, Japonia, Korea Pd., Tajwan, Malezja)
5. Model śródziemnoporski
6. Dualne gospodarki rynkowe z dominacją autokratycznego państwa (Chiny,
Rosja, Indie, ZEA, Arabia Saudyjska)
Więcej w: Modele kapitalizmu a kierunek rozwoju gospodarczego Polski, Grzegorz Gołębiowski (SGH)
[w:] Współczesna Ekonomia nr 3/2007, kwartalnik naukowy WSFiZ w Warszawie
http://www.golebiowski.stansat.pl/publikacje_g/modele%20kapitalizmu.pdf
94
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(1) Model anglosaski
� podstawą do oceny gospodarki są kryteria
efektywnościowe
� każdy jest kowalem własnego losu
� działanie samoczynnych mechanizmów rynkowych
� powszechna komercjalizacja
� odrzucenie interwencjonizmu państwowego
� odchodzenie od nadmiaru funkcji opiekuńczych
� państwo jako: strażnik ustroju i praworządności
norm, regulator polityki pieniężno-kredytowej
95
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(2) Model skandynawski
� korzyści społeczne z ingerencji państwa >od strat
ekonomicznych z tyt. ograniczania wolności gospod.,
� kompromis pomiędzy pryncypiami socjalizmu i kapitalizmu,
� powszechny, rozbudowany system świadczeń socjalnych,
państwo dostarcza bezpłatnie takie usługi jak np. lecznictwo,
przedszkola, wykształcenie podst. i wyższe, a także dotuje
budownictwo mieszkaniowe,
� dość niska stopa bezrobocia,
� zachowana jest dominacja własności prywatnej w
gospodarce
� wyjątkowo wysoki udział redystrybucji w dochodzie
narodowym (ponad 60%)
96
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Szwecja
� Szwedzkie państwo socjalne zaczęło się wyraznie rozwijać w latach 30 , ale w
pełnym zakresie wprowadzono je dopiero po drugiej wojnie światowej, już w
wysoce rozwiniętej gospodarce.
� Jednym z elementów były silne instrumenty redystrybucji dochodów (bardzo
progresywne opodatkowanie dochodów osob.). towarzyszyły mu dość niskie podatki
od przedsiębiorstw.
� Aączny ciężar podatkowy wynosił w 1985 r. w Szwecji 50,5 proc. DN, podczas gdy we
Francji 46 proc., w Niemczech i Wielkiej Brytanii 38 proc., a w Stanach
Zjednoczonych 29 proc.
� Skutek: gospodarstwa domowe jako całość więcej pożyczały niż oszczędzały, tzn.
miały ujemną stopę oszczędności.
� Drugi element modelu: szeroki zakres świadczeń finansowanych z budżetu.
Zapewniały one poczucie bezpieczeństwa socjalnego, ale wymagały właśnie
wysokich podatków.
� "Model szwedzki" charakteryzował się dodatkowo tym, że publicznemu
finansowaniu wspomnianych świadczeń towarzyszył niemal całkowity publiczny
monopol na ich produkcję. Na przykład do niedawna w Szwecji niezwykle trudno
było założyć prywatną praktykę lekarską.
97
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(3) Model nadreński
� godzenie liberalnej gospodarki z ustrojowym
zapewnieniem świadczeń socjalnych
� względny egalitaryzm
� odrzucanie ingerencji państwa w bieżące
funkcjonowanie gospodarki i jej mechanizmy
ekonomiczne
� negowanie przesocjalizowania państwa
� państwo oferuje dość szeroki zakres świadczeń
społecznych - nie może szkodzić mechanizmom
rynkowym i zmniejszać motywacji obywateli do
indywidualnej aktywności
98
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
(4) Model japoński
� wolność gospodarcza
� preferowanie przedsiębiorców, a nie pracowników
� niskie płace zapewniają niskie koszty wytwarzania i
wzrost konkurencyjności światowej
� wysoka stopa inwestycji
� autokratyzm państwa, w tym w sferze polityki
gospodarczej
� ingerencja wspomagająca rozwój gospodarki
(eksportu, inwestycji rozwojowych)
� ekspansja eksportowa, agresywna strategia
opanowywania rynków zagranicznych
99
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Konsumpcja prywatna a publiczna
Wykres przedstawia roczną konsumpcję publiczną i indywidualną kilku krajów
(ceny bieżące, mld USD) w różnych latach oraz linie regresji.
800
700
2004 rok
600
1998 rok
500
400
300
200
2008 rok
100
0
0 50 100 150 200 250 300
1960 rok
1978 rok
Konsumpcja publiczna
Chiny Polska Indie Szwecja Francja Hong Kong
100
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Konsumpcja
indywidualna
Home (& you)
Zadania w slajdach na
www.ekono.net
(tak, to podstęp, żebyście
zajrzeli na stronę J�)
101
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Projekty domowe (1)
� Z uczelnią jest trochę jest jak z kościołem& część studentów wychodząc po
zajęciach znajduje się w innym świecie nie widzą związku między tym, co na
zajęciach, a codziennym życiem czy biznesem i nie stosują w praktyce wiedzy..
Zadania są w dużej mierze teoretyczne. Projekty mają za zadanie pokazać Wam
możliwość zastosowania wiedzy w praktyce, albo sprawdzenia za pomocą
narzędzi, które dostajecie jak to jest w rzeczywistości spojrzeć na gospodarkę
przez okulary, które Wam daje ekonomia.
� Projekty domowe to małe zadania, do zrobienia jednego dnia. Często mają
charakter samodzielnego odnalezienia informacji (np. danych) z życia wziętych,
związanych z tematem zajęć i ich interpretacja lub analiza zatem praktyczne
ujęcie omawianych zagadnień lub rozszerzenie ich na nowe zagadnienia.
� Większe projekty, które wymagają raczej kilkudniowej pracy, gruntownego
przemyślenia, sięgnięcia do literatury i innych zródeł, analizy są do zrobienia w
ramach referatu. Jeśli rozwiniecie projekcik domowy też może stać się referatem
J�
102
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Projekty domowe (2)
� Oprócz wyraznie zaznaczonych projektów, jako projekt domowy mogą także robić
nie-jedno-zdaniowa J� odpowiedz na pytania otwarte ze slajdów z zadaniami, pod
którymi nie ma odpowiedz (powiedzmy min 0,5 strony A4).
� Robicie jedno, zgodnie z regułą, o której napiszę w newsie na ekono.net (tak, to
kolejny podstęp, żebyście zajrzeli na stronę J�) albo powiem na zajęciach (tak,
żeby zachęcić, do chodzenia J�).
� Przy przesyłaniu rozwiązań PROSZ o zaznaczenie w mailu:
� NUMERU INDEKSU
� DATY ZAJĆ, których zadania dotyczą (ew. numeru tematu)
� NUMERU ZADANIA
� Punkty
� Za zrobione zadanie: 1#
� Za słabo zrobione: 0,5#
� Za bardzo dobrze zrobione (widać wkład pracy i przemyślenia) 2#
103
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26
Projekcik nr 1
" Znajdz jak najwięcej aktualnych danych z różnych lat o
kształtowaniu się różnych zmiennych
makroekonomicznych dla Polski i innych krajów. Im
więcej różnych współczynników i wskazników, tym lepiej.
" Musisz rozumieć, co opisuje i jak wykorzystać dany
wskaznik (!) => opisz definicje tych wskazników i sposoby
ich liczenia, zbierania danych.
* Obowiązkowo podaj zródło, z którego korzystasz (może być link, jeśli zródło jest
internetowe).
104 Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2012-03-26

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Rola państwa w gospodarce rynkowej
w5 Rola panstwa w gospodarce
rola państwa w gospodarce rynkowej (2)
rola państwa w gospodrce wg Hayeka
2015 01 15 Makro 1 rola państwa DEBATA ARGUMENTY
Makroekonomiczne spojrzenie na gospodarkę [tryb zgodności]
30 10 2013 POCZĄTKI PAŃSTWOWOŚCI EGIPSKIEJ wykład
Finanse państwa i samorządu wyklady i cwiczenia
WSTĘP DO PAŃSTWA brakujący wykład
1 ROLA UBEZPIECZEŃ W GOSPODARCE
(10758) panstwo w gospodarce
Panstwo w gospodarce mieszanej
Makro 1 Rola państwa
Ludwig von Mises NARÓD PAŃSTWO I GOSPODARKA (FRAGMENTY) Uwagi o polityce i historii naszych czasów

więcej podobnych podstron