Arystoteles, Polityka – notatki

Księga III, s. 53-8…

1. Państwo – całość złożona, wielość obywateli

2. Obywatel to w ustroju demokratycznym:

 nie ktoś, kto gdzieś zamieszkał, bo niewolnicy i metojkowie (stale mieszkający w mieście

przybysze z innego miasta, co mieli w tym nowym miejscu prawo zarobkowania w rzemiośle i

handlu, ale nie mogli nabywać ziemi, obciążeni byli specjalnym podatkiem i często innymi

świadczeniami, nie mieli praw polit., w sądzie często zastępował ich patron, pod którego opieką

pozostawali) też mieszkają z obywatelami

 nie ci, co biorą udział w wymiarze sprawiedliwości jako pozwani czy pozywający

 ktoś, kto posiada prawo udziału w sądach i rządzie (członek sądu i zgromadzenia ludowego),

przedstawiciele nieokreślonej władzy, co uczestniczą w rządzeniu państwem

 prostując: obywatel to ktoś, kto w pewnym państwie ma prawo uczestniczenia w zgromadzeniach i trybunałach; ten, kto w linii ojca i matki pochodzi z rodziny obywatelskiej; kto podlega władzy; kto

ma dostęp do godności

 obywatelem nie może być wyrobnik czy rzemieślnik w ustroju arystokratycznym; w oligarchii

może tylko rzemieślnik

 a państwo to ogół takich ludzi, odpowiednio wielki, by w wystarczającej mierze zapewnić sobie all, co do życia potrzebne; to wspólnota obywateli w ramach ustroju; to społeczność ludzi wolnych;

wspólnota rodów i miejscowości dla doskonałego i samowystarczalnego bytownia

 zadaniem obywateli jest dobro wspólnoty, która opiera się na pewnym ustroju państwowym

 państwo składa się z nierównych części różnorodnych

3. Cnota obywatela a cnota dobrego człowieka:

 człowiek dobry ma jedną cnotę w całej jej doskonałości, też ma umieć rządzić i słuchać

 cnotą obywatela jest, gdy potrafi zarówno rządzić wolnymi, jak i słuchać dobrze; to cnota dobrego męża i dobrego władcy;

 nie może dobrze rządzić, kto się wpierw nie nauczył słuchać

 cnotą rządzącego jest roztropność, cnotą podwładnych jest słuszne mniemanie

 władza polityczna – władza, którą się wykonuje nad równymi sobie pochodzeniem i wolnymi

4. Ustroje w państwie:

 ustrój w państwie to ujęcie w pewien porządek władz w ogóle, a zwłaszcza władzy nadrzędnej nad

nimi wszystkimi; władza nadrzędna to rząd państwa; ustrój = rząd, to czynnik władający w

państwach

 w państwach demokratycznych lud dzierży władzę, w p. oligarchicznych niewielka liczba osób

 człowiek jest z natury istotą stworzoną do życia w państwie, więc dąży do życia w społeczności

 ustroje dobre to te, kute mają an celu dobro ogólne, wg zasady bezwzględnej sprawiedliwości; są 3 ustroje właściwe: monarchia, arystokracja i politej; są właściwe bo jest niewielu ludzi i łatwiej

oczekiwać cnoty

 monarchia – jedynowładztwo; ma na uwadze dobro wspólne, królestwo

 arystokracja – panowanie niewielu, ku n. lepszemu pożytkowi państwa i jego członków

 politeja – rządy obywateli ku ogólnemu pożytkowi

 ustroje zwyrodniałe to te, które mają na celu jedynie dobro rządzących, są despotyczne; są 3

ustroje zwyrodniałe: tyrania, oligarchia, demokracja

 tyrania – zwyrodnienie w stosunku do królestwa, despotyczne jedynowładztwo nad wspólnotą

państwową

 oligarchia - w stosunku do arystokracji, władza w rękach posiadających majątki

 demokracja - w stosunku do Politem, władza w rękach ubogich

 lepiej jak rządzi masa, a nie najlepsi, bo każdy się czymś wyróżnia, a co dwie głowy to nie jedna, ale nie należy dawać im nieograniczonej władzy ani osobnych urzędów jednoosobowych, bo

osobno nie są w stanie rządzić dobrze

 powinny rządzić prawa, a władca/władcy tylko w sprawach, których prawa nie ujmują

5. Rodzaje władzy:

 władza pana nad niewolnikiem

 władza nad dziećmi, żoną i domem – władza domowa

6. Królestwo w Lakonii:

 oparte jest na prawnej podstawie

 król nie ma władzy nad wszystkimi, ale ma tylko naczelne, dożywotnie dowództwo na wojnie, gdy

poza kraj rusza i pełni czynności zw. z kultem bogów

 królestwo jest samowładną i dożywotnią godnością wodza

 król nie ma prawa karać śmiercią, tylko w czasie wyprawy

 król wybierany jest czasem dziedzicznie a czasem wybieralnie

7. Królestwo ludów barbarzyńskich:

 władza podobna do tyranii, ale oparta na prawie i tradycji; dziedziczna w rodzie

 barbarzyńcy jako, że są bardziej niewolniczego usposobienia niż Grecy, znoszą władzę

despotyczną, bez objawów niezadowolenia

 straż przyboczna ma tu cechy właściwe straży królewskiej, a nie tyrańskiej, bo królów bronią

obywatele, a tyranów najemnicy (pierwsi panują wg praw i za zgodą poddanych, a drudzy wbrew

ich woli)

8. Królestwo dawniej u Greków, z wyboru:

 istniało pod nazwą „ajsymnetów”

 jest to tyrania pochodząca z wyboru, różni się od król. barbarzyńców, bo choć ma oparcie w prawie,

nie ma oparcia w tradycji

 jedni tu dożywotnio rządzili, inni do pewnego określonego czasu czy dla załatwienia określonych

zadań (np. z Mityleny raz wybrali tyranem Pittakosa dla obrony przed wygnańcami)

 ma więc despotyczny charakter, ale wybór z wolnej woli jest

9. Królestwo za czasów bohaterskich:

 opiera się na zgodzie rządzących i prawnej podstawie dziedzictwa

 władcy byli I dobrodziejami ludu w dziełach pokoju czy wojny lub zgromadzili mieszkańców lub

ziemię im nadali, i za to zostali królami za ich zgodą i godność tę zostawiali w spadku następcom

 władza królów obejmowała dowództwo na wojnie i składanie ofiary, sądzili też spory jedni z

przysięgą, tj. podniesieniem berła, drudzy bez)

 kierowali trwale sprawami miasta (wew. i zewn.), czasem sami królowie rezygnowali z pewnych

czynności lub lud im zabierał; zachowano jednak dowództwo wojenne

10. Królestwo pełne:

 jeden człowiek włada wszystkim tak, jak każdy lud i każde miasto, gdy rządzi wspólnymi sprawami

 zorganizowane na kształt gospodarstwa domowego, rodzaj domowego królestwa i niejako pan

domu włada nad jednym miastem lub ludem, czy też i większą ich liczbą

 król rządzi wszystkim wg swej woli

11. Podział ludu wg stronnictw:

 do słuchania rządów królewskich nadaje się lud, który z natury znosi ród górujący sprawnością w

kierowaniu państwem

 do słuchania rządów arystokratycznych: lud, który potrafi poddać się władzy przywódców

powołanych dzięki swym zaletom do rządów w państwie

 do słuchania rządów wolnościowych (politeja): lud wojowniczy, zdolny do posłuchu i rządzenia wg prawa rozdzielającego zamożnym godności odpowiednio do zasługi

12. N. lepszy ustrój:

 gdzie n. lepsi łodarzą, gdzie jednostka górująca nad all, albo ród, albo i ogół wybitnie wyróżniający się cnotą, umieją dla n. lepszego urządzenia życia jedni słuchać, a drudzy rządzić

 cnota człowieka i obywatela musi być ta sama

 króla i męża stanu i dzielnego człowieka kształtują te same obyczaje i to samo wychoanie

13. Inne:

 niektórzy otrzymali obywatelstwo wskutek dokonanego przewrotu (np. Klejstenes po wypędzeniu

tyranów wprowadził do fyl wielu metojków, cudzoziemców i wyzwolonych niewolników)