INTERWENCJA PSYCHOLOGICZNA

na przykładzie chorych onkologicznie

W interwencji pomocna jest ocena:

1. stylów i strategii radzenia sobie

2. stresujących zdarzeń życiowych

3. dostępnego wsparcia społecznego

STRATEGIE RADZENIA SOBIE

• walczący duch

• przewartościowanie

• bezradność/beznadziejność

• lękowe zaabsorbowanie

• zaprzeczanie

STRATEGIE RADZENIA

SOBIE Z CHOROBĄ

KONSTRUKTYWNE

DESTRUKCYJNE

duch walki

bezradność/beznadziejność

przewartościowanie

zaabsorbowanie lękowe

oczekiwanie

unikanie

na informacje

informacji

Strategie skoncentrowane na problemie

............................................. na emocjach Strategie skoncentrowane na znaczeniu

Strategie skoncentrowane na znaczeniu

• poszukiwanie sensu (znaczenia) doświadczanej

sytuacji ułatwia przystosowanie się do choroby.

Teoria adaptacji poznawczej S. Taylor

• poszukiwanie znaczenia doświadczanej sytuacji, polegające na znajdowaniu przyczynowego wyjaśnienia zdarzenia i

przeformułowaniu oceny sensu własnego życia, postaw, celów;

• opanowywanie sytuacji, polegające na podejmowaniu wysiłków zmierzających do uzyskania kontroli nad zdarzeniami i wzrost poczucia wpływu na przebieg zdarzeń w ogóle;

• wzmacnianie własnego Ja, pozytywne ocenianie siebie

w porównaniu z innymi.

CELE UDZIELANEJ POMOCY

• pomoc w wyrażaniu uczuć

• pomoc w oddzieleniu tego co realne, od nierealnego

• nie dawać fałszywych zabezpieczeń

• pomoc w przewidywaniu przyszłości

• pomoc rodzinie w zrozumieniu uczuć chorego i w ich

wyrażaniu

• pomoc choremu w rozważeniu, jak i co powiedzieć

znaczącym dla niego osobom.

POMOC CHOREMU W WYRAŻANIU UCZUĆ

q Rozmawianie z chorym na temat jego odczuć

Techniki sprzyjające mówieniu oparte na 3 zasadach:

• empatii – zdolności do odczuwania świata innej osoby

tak, jakby to był własny świat, wejście w cudze

położenie;

• bezwarunkowego pozytywnego nastawienia -

pozytywna, ciepła i akceptująca postawa;

• otwartości na uczucia – komunikowanie innej osobie,

że bez względnie możemy na to uczucie odpowiedzieć i

radzić sobie z tym.

q 12 rzeczy, które często robimy, zamiast słuchania

1. ukierunkowywanie, dyrygowanie

2. ostrzeganie, upominanie

3. moralizowanie, wygłaszanie kazania

4. doradzanie, podawanie rozwiązania lub sugestii

5. robienie wykładu, uczenie i przedstawianie

logicznych argumentów

6. osądzanie, krytykowanie, nie zgadzanie się,

obwinianie, wydawanie negatywnego osądu

7. proszenie, zgadzanie się

8. nazywanie po imieniu, ośmieszanie i zawstydzanie

9. interpretowanie, diagnozowanie

10. uspokajanie, sympatyzowanie, pocieszanie,

podtrzymywanie

11. sondowanie, wypytywanie

12. wycofywanie się, odwracanie uwagi, żartowanie

Alternatywą dla tych 12 zachowań jest wsłuchiwanie się

w uczucia o których mówi inna osoba

i odzwierciedlanie tych uczuć w prosty i akceptujący

sposób.

• Czyli, że chcesz zakomunikować tej innej osobie, że

jakiekolwiek jest to uczucie to i tak chciałbyś o tym

usłyszeć!

• Ten sposób słuchania niesie ryzyko podlegania

emocjom, zmianie wynikającej z tego co się usłyszało.

q Bycie zdolnym do przyjmowania uczuć

Zaproszenie innej osoby, aby podzieliła się z nami

swoimi uczuciami („otwarcie drzwi”) wymaga:

• ciszy

• niewerbalnej, uważnej postawy, dobrego kontaktu

wzrokowego

• używania zachęcających bodźców ( hm, oh, tak)

• sposobu wypowiadania wskazującego na silne

uczucia z tym związane

• stosowanie zwrotów typu: Czy zechciałby Pan coś

więcej na ten temat powiedzieć?

q Odzwierciedlanie uczuć

W uczeniu się odzwierciedlania uczuć, które komunikuje

inna osoba, pomocne mogą być następujące zwroty:

• To brzmi tak, jak gdyby odczuwał Pan ... (nazwać to

uczucie)

• A więc odczuwa Pani pewien rodzaj emocji .....

• Czuję się Pani bardzo ... ponieważ ...

• Jest to uczucie ......

Powszechne odczucia:

§ depresyjne

§ złości i strachu

§ pozytywne

Zapobieganie problemom emocjonalnym w chorobie

nowotworowej - wskazówki dla zespołu onkologicznego

na podstawie: Rak i emocje J. Barraclough, Wyd. Medyczne SanMedica, 1997

ü

informuj chorego o chorobie i jej leczeniu;

„zbyt mało” informacji jest częściej zgłaszane niż „zbyt

dużo”

ü

unikaj niepotrzebnych opóźnień w przepływie informacji do pacjenta

ü

pozwól pacjentowi na uczestniczenie w decyzjach

dotyczących leczenia, jeżeli sobie tego życzy, pozwól mu na wyrażenie emocjonalnego stresu

ü

przeznacz odpowiednią ilość czasu dla chorego i dla siebie ü

zapewnij choremu prywatność

ü

uszanuj poufny charakter rozmowy

ü

pozwól choremu mówić

ü

słuchaj, co chory mówi

ü

bądź wrażliwy na „niewerbalny sposób” wyrażania uczuć,

np. na ekspresję twarzy

ü

dostosuj zakres informacji do indywidualnego poziomu

pacjenta

ü

pozwól na poruszanie bolesnych tematów

ü

pozwól na ciszę

ü

nie sądź, że wiesz, co jest największym problemem pacjenta ü

nie dawaj choremu fałszywej nadziei

ü

nie przeciążaj pacjenta informacjami

ü

nie czuj się zobowiązany do podtrzymania rozmowy przez

cały czas

ü

nie odmawiaj informacji

ü

nie kłam nie krytykuj, ani nie osądzaj

ü

nie dawaj gotowych rad na rozwiązanie problemów

psychicznych pacjenta

ZMAGANIE SIĘ Z CHOROBĄ

1. Tworzyć wspierające związki z innymi ludźmi

2. Przygotować rodzinę, przyjaciół i krewnych

3. Przezwyciężyć szok

4. Oswoić się ze zmianami fizycznymi

5. Zmienić złe nawyki

6. Zmienić wzorce psychiczne

7. Kierować procesem swojego życia

Wypalenie psychiczne personelu medycznego

jako konsekwencja przewlekłego stresu

Osoby przeżywające „wypalenie” nie odczuwają

żadnego zadowolenia z wysiłku wkładanego

w pracę.

Wyróżnia się kilka postaci objawów wypalenia:

1. fizjologiczne

v uporczywe niedomagania (nadmierna absencja w pracy)

v bóle palców (niemożność wykonywania zabiegów)

v utrata apetytu lub nagłe jego polepszenie (osłabienie

organizmu lub przeciwnie: otyłość i zwiększenie tym samym ryzyka chorób układu krążenia)

v senność (niemożność zaśnięcia w warunkach przeznaczonych do wypoczynku, np. w domu, patologiczna senność w pracy,

szczególnie na dyżurach)

v odczuwanie krańcowego zmęczenia (zabiegi lecznicze

podejmowane są niejako pod przymusem, dzień wolny po

dyżurach nie wystarcza już na zregenerowanie sił)

2. społeczne

v powtarzające się stany irytacji, co utrudnia pracę w zespole v bezczynność (brak inicjatywy, konieczność wielokrotnego przypominania o obowiązkach)

v niepewność w kontaktach z ludźmi (unikanie kontaktów

koleżeńskich, nieuzasadniona agresja)

v nieuzasadnione żale do innych (doszukiwanie się

nieprzyjaznych działań tam, gdzie ich nie ma)

v oddalanie się od bliskich

3. intelektualne

v zaburzenia w logicznym myśleniu (popełnianie „szkolnych błędów”, niemożność zebrania myśli, kierowanie się impulsem w sytuacjach wymagających głębokiego namysłu)

v zakłócenia w przyjmowaniu i przekazywaniu informacji

(zapominanie podstawowych dla poprawnego postępowania

informacji, niewypełnianie poleceń przełożonych)

v błędy w mówieniu i pisaniu (stosowanie niewłaściwych dawek leków, przekazywanie fałszywych informacji pacjentom i ich rodzinom).

4. psychoemocjonalne

v uczucie nudy (brak bodźców stymulujących, niemożność

zainteresowania się czymkolwiek

v uzależnienie się od alkoholu, w skrajnych przypadkach od narkotyków

v nadmierne wydatki

v lekceważenie terminów wykonania zadań (zwlekanie z

interwencją do ostatniej chwili, niedopełnienie czynności formalnych związanych z wypisem pacjenta)

v nieodpowiedzialność i ryzykanctwo (przecenianie swoich

możliwości, myślenie głównie w kategoriach „na pewno się

uda”, skłonność do niezauważania możliwych negatywnych

konsekwencji swoich działań)

5. duchowe

v utrata wiary w fundamentalne zasady i wartości

v brak zainteresowania innymi ludźmi

v powierzchowność kontaktów z innymi

v poczucie „martwoty wewnętrznej”