dacze poszukujà bezpiecznych zwiàzków sza. Podczas przyÊpieszania s∏ysz´ trud-MOTORYZACJA

o spodziewanym dzia∏aniu blokujàcym ny do okreÊlenia futurystyczny odg∏os; receptory AMPA przepuszczalne dla dla osób znajdujàcych sińa zewnàtrz wapnia. Dotychczas uzyskano jedynie To nie wózek golfowy

samochód jest jednak cichy.

substancje toksyczne. Jednak˝e mniej Po upewnieniu si´, ˝e bioràcy udzia∏

swoiste blokery AMPA zapobiegajà Kierowa∏em nowym

w teÊcie kierowca nie jest niemrawy Êmierci komórek w modelu zwierzćym pojazdem elektrycznym

lub psychicznie niezrównowa˝ony, za-nawet wówczas, gdy podaje si´ je w 24

wyprodukowanym przez GM

chća si´ go zwykle do mocniejszego godziny po niedokrwieniu.

naciÊnićia peda∏u przyÊpieszenia, praw-W celu powstrzymania apoptozy Choi dopodobnie aby uprzedziç mogàce sií wspó∏pracownicy badali lek o nazwie nasunàç skojarzenia z wózkiem gol-ZVAD, który hamuje bia∏ko odpowie-Po∏udniowa Kalifornia jest miej-

scem, gdzie Ferrari i Lamborghi-

fowym. Robi´ to z prawdziwà przy-dzialne za ten proces podczas rozwoju ni nie budzà sensacji. Co wić

jemnoÊcià. Oficjalnie EV1 osiàga pr´d-embrionalnego. W hodowli tkankowej majà uczyniç entuzjaÊci automobilizmu koÊç 100 km/h w czasie krótszym ni˝

Êrodek ten odznacza∏ si´ dzia∏aniem neu-chcàcy zwróciç na siebie uwag´? Moja 9 s, co jest wynikiem nie odbiegajàcym roprotekcyjnym. George S. Robertson rada jest nast´pujàca: kupiç samochód od osiàgów sportowych samochodów z University of Ottawa odkry∏ równie sku-elektryczny.

benzynowych.

teczne bia∏ko inhibicyjne apoptozy neu-W lutym br. jeêdzi∏em nowym EV1

Przedstawiciele GM twierdzà, ˝e

ronalnej (neuronal apoptosis inhibitor pro-firmy General Motors oraz innymi elek-mi´dzy kolejnymi ∏adowaniami aku-tein – NAIP) i stwierdzi∏, ˝e brak NAIP

trycznymi pojazdami wokó∏ Pasadeny mulatora EV1 b´dzie przeje˝d˝a∏ od 110

i jego genu jest przyczynà zaniku mi´Êni (Kalifornia) i odkry∏em, ˝e budzà one do 145 km, zale˝nie od warunków jaz-kolcowych u dzieci. Wykorzystujàc neu-zainteresowanie: ludzie zadajà pytania, dy. Kierowcy doÊwiadczalni nie zwià-

rotropowe w∏aÊciwoÊci pewnego wirusa, komentujà, a czasem nawet zbierajà siźani z GM utrzymujà, ˝e parametry te wprowadzi∏ gen NAIP do wra˝liwych grupki ciekawskich. Niewàtpliwie dzie-sà odrobin´ gorsze, szczególnie w ru-neuronów szczurów po udarze niedo-je si´ to g∏ównie za sprawà op∏ywowych chu miejskim. EV1 jest dost´pny tylko krwiennym i skonstatowa∏, ˝e jego obec-kszta∏tów tych samochodów – dzi´ki w po∏udniowej Kalifornii i Arizonie, noÊç zmniejsza uszkodzenie mózgu o korzystnej aerodynamice mo˝na wyko-cz´Êciowo z powodu niekorzystnego 60%. W innym badaniu Robertson zasto-rzystaç do maksimum energiźgroma-wp∏ywu zimnego klimatu na akumula-sowa∏ lek K2528 (który u zwierzàt zwi´k-dzonà w akumulatorze.

tory kwasowo-o∏owiowe, co w kon-

sza produkcj´ tego bia∏ka) z podobnie ko-Samochód GM zas∏uguje na uwag´,

sekwencji prowadzi do zmniejszenia rzystnym skutkiem. W tym roku lek poniewa˝ jest pierwszym od 70 lat po-jego zasi´gu. Samochody mogà byç je-prawdopodobnie zostanie obj´ty bada-jazdem elektrycznym du˝ego koncernu dynie wypo˝yczane, poniewa˝ kilka niami klinicznymi.

samochodowego projektowanym jako problemów, takich jak zu˝ycie baterii Dodatkowà zaletà K2528 jest dzia∏a-elektryczny od samego poczàtku. Naj-po kilku latach, sprawia, ˝e pojazdy te nie antyekscytotoksyczne. Istniejà rów-istotniejszym problemem, jaki nale˝a∏o nie nadajà si´ do sprzeda˝y.

nie˝ inne leki, które jednoczeÊnie zapo-rozwiàzaç, by∏a minimalizacja wspó∏-

GM nie ujawni∏ tzw. przyrostowego biegajà toksycznoÊci wzbudzonej i ha-czynnika oporu dynamicznego. W EV1

kosztu budowy ka˝dego EV1 (w któ-

mujà apoptoz´ poprzez „wymiatanie”

wynosi on 0.19, tak ˝e nasz wóz bez pro-rym nie uwzgl´dniono 350 mln dolarów wolnych rodników dzia∏ajàcych na pod-blemu pokonuje Chevroleta Corvette, wydanych przez GM na opracowa-stawowych etapach obydwu procesów.

który prowadzi pod tym wzgl´dem

nie samochodu). Niezale˝ni specjaliÊci Ostatnio zwraca siŕównie˝ uwagńa wÊród samochodów benzy-rolćynku w ekscytotoksycznoÊci i nowych (wspó∏czynnik 0.29).

apoptozie. W laboratorium Choi stwier-Te fakty i liczby wyrzuci∏

dzono, ˝e zwiàzanie cynku przed jego z siebie jak karabin maszyno-wniknićiem do wra˝liwych neuronów wy Rick Ostrov oprowadzajà-

pomaga chroniç je przed nast´pstwami cy mnie po firmie dealerskiej

udaru niedokrwiennego.

Saturn w Monrowii. Kr´py,

Niewykluczone, ˝e Êrodki stosowane wysportowany i w lotniczych

w leczeniu udaru niedokrwiennego mó-

okularach, Ostrov wyglàda

zgu b´dà ponadto u˝yteczne w innych raczej na pilota myÊliwca ni˝

przypadkach chorobowych. K2528 mo-na mniej wićej czterdzie-

˝e ∏agodziç objawy uszkodzenia mózgu stoletniego specjalistód mar-w przebiegu choroby Alzheimera, w któ-

ketingu i mi∏oÊnika windsur-

rej apoptoza odgrywa pewnà rol´. Zu-fingu, którym w rzeczywi-

kin sàdzi, ˝e zwiàzki zapobiegajàce stoÊci jest. „To wià˝e siź

Êmierci komórki wywo∏anej kwasem przetrwaniem naszej planety

glutaminowym oka˝à si´ przydatne

– stwierdza tu˝ przed tym, jak

w leczeniu padaczki, urazów g∏owy, plà-

wskakujńa siedzenie kierow-

sawicy Huntingtona i encefalopatii cy. – Mówimy naszym klien-w przebiegu AIDS. „Istnieje swego ro-tom, ˝e stajà sióblatywacza-

dzaju bariera bezw∏adu, która wyros∏a mi XXI wieku.”

na historycznie uwarunkowanym prze-Aby uruchomiç samochód,

konaniu, ˝e z urazami mózgu nic nie da wystukuje sińa klawiaturze

GLENN ZORPETTE

siźrobiç – mówi Choi. – Obecnie poja-pićiocyfrowy kod bezpie-

ELEKTRYCZNY SAMOCHÓD jest ∏adowany

wi∏a sińadzieja.”

czeƒstwa, naciska przycisk

za pomocà indukcyjnego „wios∏a” wsuwanego

Kristin Leutwyler

oznaczony „run” (jazda) i ru-

w pobli˝u przedniego zderzaka.

ÂWIAT NAUKI Czerwiec 1997 13

oceniajà jednak, ˝e koszt budowy ka˝de-towne wprowadzenie EV1 na rynek po-Ciàg dalszy ze strony 12

go egzemplarza wynosi co najmniej przedzi∏a akcja reklamowa – jej bud˝et 100 tys. dolarów. Mimo to GM, wypo-ocenia sińa 8 mln dolarów (równie˝

Ciàgle dzia∏a...

˝yczajàc samochody przez swojà firmí tej liczby GM nie potwierdza).

To po prostu duracellowski króliczek dealerskà Saturn, pobiera op∏atód-W odpowiedzi na kilka sceptycznych programów kosmicznych. Sonda Pioneer 10, powiadajàcà cenie sprzeda˝y równej pytaƒ Ostrov zaskakuje mnie stwier-wystrzelona w 1972 roku w celu zbadania Jowisza, wykona∏a niedawno wyjàtkowo 34 tys. dolarów. Dzi´ki stanowym i fede-dzeniem: „Ten samochód nie jest

trudne akrobacje, nakierowujàc

ralnym ulgom podatkowym miesićz-

rozwiàzaniem. Jest jego poczàtkiem.”

swoje anteny na Ziemi´ w celu

na op∏ata za wypo˝yczenie obni˝a Na tym etapie wa˝niejszy jest jego od-polepszenia jakoÊci odbioru

si´ w Kalifornii do 515 dolarów, przy biór ni˝ znaczenie dla biosfery. „Dzie-nadawanego przez nià sygna∏u.

W ostatnich latach stawa∏ si´

pierwszej wp∏acie równej 2400 dolarów.

ciakom, z którymi uprawiam surfing –

on coraz s∏abszy. Aby wykorzystaç Urzàdzenie do ∏adowania pojazdu mo˝-

dodaje – mog´ powiedzieç, ˝e ˝ycie maksymalnie swojà moc,

na wypo˝yczyç za dodatkowe 50 dola-w zgodzie z naturalnym Êrodowi-

Pioneer 10 – znajdujàcy siŕów miesićznie.

skiem mo˝e byç podniecajàce i zabaw-najdalej ze wszystkich wys∏anych do tej pory sond, bo a˝ 10 mln km W koƒcu stycznia, po oko∏o 7 tygo-ne. Nie musimy zaraz jeêdziç wózkami od Ziemi – musia∏ wy∏àczyç

dniach od chwili wprowadzenia EV1 na golfowymi lub pojazdami typu Soylent nadajnik. By∏ to manewr

rynek, wypo˝yczono ∏àcznie 124 egzem-Green*.”

ryzykowny, o powodzenie

plarze osobom starannie wybranym, po którego niepokoi∏ siśzef

Glenn Zorpette

projektu Larry Lasher. Jednak

cz´Êci ze wzgl´du na ich zdolnoÊç zro-

* Pojazd ekologiczny z silnikiem na sos sojowy po 90 min wirowania w ciszy Pioneer 10

zumienia ograniczeƒ samochodu. Efek-

(przyp. t∏um.).

NASA

przekaza∏ do NASA komunikat o powodzeniu operacji. Jest wić nadzieja, ˝e ta niezawodna sonda b´dzie utrzymywaç ASTRONOMIA

na jej powierzchni wynosi oko∏o –200°C,

∏àcznoÊç z Ziemià jeszcze przez lata.

jednak oddzia∏ywania grawitacyjne mi´-

Europa siźieleni

dzy ksi´˝ycami Jowisza powodujà prze-

Nauka latania

kaz energii do jej wn´trza. JeÊli strumieƒ

Wyczyny krótkoskrzyd∏ych widelnic Czy na ksi´˝ycach planet

energii jest dostatecznie du˝y, mo˝e sto-pozwolà zrozumieç, w jaki sposób owady zdoby∏y umiej´tnoÊç latania. W jednym olbrzymów warto szukaç ˝ycia?

piç znajdujàce si´ g∏´boko warstwy lodu ze styczniowych numerów Nature James i utworzyç wielki ocean. Na przekaza-H. Marden z Pennsylvania State University nych przez Galileo zdjćiach widaç, ˝e dzieli si´ wnioskami, do których doszed∏, oglàdajàc widelnice Êlizgajàce si´

po powierzchni wody. Niektóre u˝ywa∏y swoich cienkich skrzyde∏ jak wiose∏.

Inne porusza∏y siśzybciej od nich, Wnowej ksià˝ce Arthura C. „energia jest dostatecznie du˝a, by spo-Clarke’a 3001 (trzeciej cz´Êci wodowaç wyp∏ywy” – informuje Gree-2001) wielki ksi´˝yc Jowisza ly, chocia˝ nie ma jeszcze dowodu ist-Europa przedstawiony zosta∏ jako miej-nienia pod powierzchnià wody w stanie trzepocàc skrzyd∏ami. Jeszcze inne sce rozkwitu ró˝norodnych form ˝ycia, ciek∏ym.

unosi∏y cztery przednie nogi w powietrze

– tylko dwa tylne odnó˝a pozostawa∏y które rozwin´∏o si´ wokó∏ otworów hy-Zwi´kszone zainteresowanie Europà w kontakcie z wodà, aby zachowaç drotermicznych g∏´boko pod powierz-pojawia si´ w czasie, gdy naukowcy co-stabilnoÊç. Gdy temperatura otoczenia chnià pokrywajàcej ca∏à planetśkoru-raz powa˝niej rozpatrujà hipotez´, ˝e by∏a wy˝sza, widelnice unosi∏y si´

py lodowej. I chocia˝ to tylko fikcja warunki sprzyjajàce rozwojowi ˝ycia wy-z tej ostatniej pozycji w powietrze literacka, znakomicie oddaje fal´ podst´pujà nie tylko na planetach, ale i na i przelatywa∏y krótkie dystanse. Marden sugeruje, ˝e w wyniku takiego muskania niecenia, które zapanowa∏o w Êrodowi-ich ksi´˝ycach. W ciàgu ostatnich dwóch powierzchni wody owady mog∏y rozwinàç sku naukowym, gdy na podstawie obra-lat astronomowie odkryli planety krà˝à-

zdolnoÊç do wytworzenia si∏y noÊnej i ciàgu.

zów przes∏anych przez sond´ Galileo ce wokó∏ co najmniej oÊmiu gwiazd po-wyciàgni´to wniosek, i˝ w g∏´bi Euro-dobnych do S∏oƒca. Perspektywy znale-CIÑG DALSZY...

py mo˝e znajdowaç si´ woda w stanie zienia ˝ycia typu ziemskiego na tych

Uwaga na ∏ososie

ciek∏ym – jedna z substancji niezb´d-ogromnych cia∏ach niebieskich sà nik∏e, Choroba szalonych krów mo˝e si´ przenieÊç nych do ˝ycia.

w opublikowanym jednak niedawno na w dó∏ ∏aƒcucha pokarmowego. Przyczynà Ju˝ ponad 10 lat temu sonda Voyager

∏amach Nature artykule Darren M. Wil-tego neurodegeneracyjnego schorzenia odkry∏a nam niezwyk∏oÊç Êwiata Euro-liams, James F. Kasting i Richard A.

mózgu, podobnie jak innych

py – skutego lodem, poznaczonego siat-Wade z Pennsylvania State University gàbczastych encefalopatii,

na które zapadajà ludzie

kà zagadkowych bràzowawych linii, wskazujà, ˝e dwie z nowo odkrytych pla-i zwierz´ta, mo˝e byç

geologicznie m∏odego globu. 19 grud-net mogà znajdowaç si´ w obr´bie bio-nieprawid∏owa wersja bia∏ka

nia 1996 roku w odleg∏oÊci zaledwie sfery swych macierzystych gwiazd i wa-amyloidowego (PrP).Naukowcy

692 km od jej powierzchni przemkn´∏a runki panujàce na ich hipotetycznych z National Institutes of Health

i Uniwersytetu w Mediolanie

sonda Galileo, wykonujàc zdjćia (do-wielkich ksi´˝ycach mogà siókazaç znaleêli ostatnio prawid∏owe

st´pne w World Wide Web pod adre-sprzyjajàce dla rozwoju ˝ycia.

PrP w mózgach ∏ososi

sem http://www.jpl.nasa.gov/galileo/).

Autorzy przyznajà, ˝e ich wnioski podczas tar∏a. Poniewa˝ bia∏ko to Ukaza∏y one szybko zmieniajàcà si´ po-majà silnie spekulatywny charakter.

w rzadkich przypadkach potrafi

wierzchni´ tego ksi´˝yca poznaczonà Nikt nie wie, czy wokó∏ nowo odkry-przekszta∏caç si´ w formźakaênà, ∏ososie hodowlane podobnie formacjami geologicznymi, które – jak tych planet krà˝à jakiekolwiek ksi´˝y-jak wo∏owina mogà stanowiç teoretyczne mówi Ronald Greely z Arizona State ce, a jeÊli tak, to czy majà dostatecznie zagro˝enie dla zdrowia publicznego.

University – „wydajà si´ pozosta∏oÊcia-du˝à mas´, by utrzymaç atmosferí wy-Uprzednio PrP wykrywano jedynie u ssaków mi wulkanów lub gejzerów lodowych”.

tworzyç ochronnà tarcz´ pola magne-

(patrz Âwiat Nauki; luty 1997, strona 6).

JEFF FOOTT

Bruce Coleman Inc.

Odkrycia te Êwiadczà o wielkich ilo-tycznego. Z drugiej jednak strony, przy-Kristin Leutwyler

Êciach ciep∏a zmagazynowanego pod k∏ad Europy wskazuje, ˝e byç mo˝e skorupà Europy. Ârednia temperatura regu∏a okreÊlajàca mo˝liwoÊci powsta-14 ÂWIAT NAUKI Czerwiec 1997