Microsoft Excel 2000

Wykresy w Excelu

W arkuszu kalkulacyjnym przeliczamy dane, badamy

zależności i dynamikę zmian poszczególnych serii danych. Często

jednak śledzenie tendencji i zależności między seriami jest trudne

szczególnie w długich seriach danych.

Znacznie łatwiej będzie dostrzec zależności i tendencje jeśli

przedstawimy dane na odpowiednio dobranym wykresie. W Excelu

można tworzyć wykresy na podstawie jednej lub więcej serii danych.

Oferta typów wykresów obejmuje 14 typów standardowych, z których

każdy może wystąpić w jednym z kilku podtypów pokazujących dane

w inny sposób (czasem też odpowiednio przeliczone np. na procenty),

oraz 20 typów niestandardowych, mających określony typ i dobrane

odpowiednie formatowania poszczególnych elementów składających

się na wykres. Użytkownik może definiować własne typy

niestandardowe i dołączać je do wbudowanych. Wbudowanych typów

nie można usuwać, jednak zdefiniowane przez użytkownika dają się

usuwać.

W zależności od ilości serii danych należy wybrać odpowiedni

typ i podtyp wykresu aby jak najlepiej przedstawić dane. Na przykład

dla wykresów kołowych obrazowana jest tylko jedna seria danych

niezależnie od tego ile serii zostało zaznaczonych. Wykresy

kolumnowe, słupkowe, warstwowe lub liniowe mogą przedstawiać

więcej niż jedną serię danych, pod warunkiem, że dane te są tego

samego typu. Jeśli tak nie jest np. wartości w poszczególnych seriach

bardzo mocno się różnią do siebie, to można utworzyć wykres

złożony posiadający dwie osie wartości, lub wybrać inny rodzaj

skalowania dla osi wartości (np. logarytmiczny).

Ogólnie można powiedzieć, że wykresy słupkowe i

kolumnowe nadają się do porównywania wartości różnych kategorii w

- 162 -

Microsoft Excel 2000

czasie. Wykresy słupkowe dobrze ilustrują różnice między

elementami wykresu, zaś kolumnowe lepiej prezentują zmiany w

czasie.

Wykresy kołowe przedstawiają zależności między elementami

całości. Wykresy warstwowe i liniowe najlepiej pokazują dynamikę

zmian w czasie.

Dobór odpowiedniego typu wykresu wymaga nie tylko

subtelnego wyczucia estetycznego ale i pewnego doświadczenia.

Zestawienie typów wykresów w Excelu wraz z ich krótką

charakterystyką znajduje się w Dodatku.

Tworzenie wykresu

Tworzenie wykresu rozpoczynamy od przygotowania tabeli

zawierającej dane, które chcemy przedstawić na wykresie.

Dane w tabeli powyżej ułożone są w serie wartości

dotyczących albo poszczególnych filii przedsiębiorstwa (wiersze) albo

lat (kolumny). Zauważmy, że seria trzecia odpowiadająca Filii 3 ma

wartości znacznie różniące się od wartości pozostałych serii.

Tworzenie wykresu odbywa się przy pomocy kreatora wykresów.

Najpierw należy zaznaczyć obszar arkusza zawierający dane z

uwzględnieniem wiersza zawierającego opisy kategorii oraz

kolumny zawierającej nazwy serii danych.

- 163 -

Microsoft Excel 2000

Uwaga!

Jeżeli serie, które chcemy pokazać na wykresie, nie znajdują się w

przyległych obszarach, możemy je zaznaczać przytrzymując klawisz

Ctrl.

Program traktuje nagłówki kolumn jako nazwy kategorii a

napisy w pierwszej kolumnie jako nazwy serii jeśli ilość wierszy jest

równa lub mniejsza od liczby kolumn w obszarze danych. Pierwszy

krok Kreatora wykresów otrzymamy jeśli wybierzemy teraz ikonę

Kreator wykresów lub z menu Wstaw wybierzemy opcję Wykres... .

W kroku tym decydujemy o typie wykresu i jego podtypie.

Możemy też nacisnąć i przytrzymać klawisz „Naciśnij, aby

zobaczyć przykład” co pozwoli ocenić czy wybrany typ wykresu

odpowiada naszym zamierzeniom.

- 164 -

Microsoft Excel 2000

W następnym oknie dialogowym

- 165 -

Microsoft Excel 2000

widzimy pole edycji „Zakres danych” i jeśli wcześniej

zaznaczyliśmy odpowiedni obszar danych to znajduje się tu odwołanie

do tego zakresu poprzedzone nazwą arkusza. Mamy też wybrane Serie

w: Wiersze lub Kolumny w zależności od ilości wierszy i kolumn

zawierających dane (patrz wyżej). Zakładka Serie pozwala usuwać

serie danych, dodawać nowe, jak również zmodyfikować odwołania

do zakresów danych poszczególnych serii oraz ich nazw. Jest tu także

pole edycyjne do określenia nazw kategorii. Warto sprawdzić na tej

karcie poprawność domyślnego wyboru serii i etykiet osi kategorii,

gdyż nie zawsze Excel rozpoznaje etykiety osi X zgodnie z naszymi

oczekiwaniami.

W następnym (trzecim) kroku kreatora mamy do dyspozycji

sześć zakładek Tytuły, Osie, Linie siatki, Legenda, Etykiety danych, Tabela danych.

Wybierając odpowiednią zakładkę możemy zdecydować o

podstawowych cechach wykresu: czy ma być tytuł, legenda (i gdzie

umieszczona), czy mają być wyświetlane linie siatki, czy na wykresie

- 166 -

Microsoft Excel 2000

mają być drukowane wartości danych dla poszczególnych punktów,

czy ma być włączona tabela z danymi.

Krok czwarty kreatora pozwala zdecydować, czy wykres ma być

utworzony jako nowy arkusz w skoroszycie, czy jako obiekt osadzony

w wybranym arkuszu.

Po kliknięciu w klawisz Zakończ tworzony jest wykres, który

może wyglądać podobnie do poniższego

Zestawienie produkcji

40,0

30,0

Filia 1

Filia 2

20,0

Filia 3

10,0

Filia 4

0,0

1994

1995

1996

1997

Zwróćmy uwagę, że ze względu na duże różnice między

wartościami serii Filia 3 i pozostałych rozróżnienie między

wartościami serii Filia 1, Filia 2 oraz Filia 4 jest utrudnione.

- 167 -

Microsoft Excel 2000

Należałoby wybrać wykres złożony i dla serii Filia 3 wstawić drugą

oś wartości.

Formatowanie wykresu

Po utworzeniu wykresu możemy zmodyfikować jego

poszczególne elementy wybierając najpierw element mający podlegać

zmianom. Możemy modyfikować (w większości typów):

Obszar wykresu

desenie

obramowanie

obszar

czcionka (rodzaj, styl, rozmiar, podkreślenie, kolor, tło, efekty

(przekreślenie, indeks górny i dolny)

właściwości (pozycjonowanie, drukowanie, blokowanie)

Obszar kreślenia

desenie

obramowanie

obszar

Legenda

desenie (jak wyżej)

czcionka (jak wyżej)

położenie (na dole, w rogu, na górze, z prawej, z lewej;

myszką – w dowolnym miejscu)

Serie danych

desenie jak wyżej)

osie (dodanie drugiej osi wartości)

słupki błędów (wartościowo, procentowo, w odchyleniach

standardowych, lub niestandardowo)

- 168 -

Microsoft Excel 2000

kolejność serii (przesuwanie w górę lub w dół)

etykiety danych (brak, pokazuj wartości, pokazuj etykiety)

opcje (zakładka, szerokość przerwy między seriami)

Osie

desenie (styl, kolor, grubość, typy i etykiety znaczników)

skala (minimum, maksimum, jednostka główna i pomocnicza,

przecięcie osi, skala logarytmiczna lub odwrotna

czcionka (jak wyżej)

liczby (wybór typu formatowania

wyrównanie tekstu (pionowe, poziome lub o dowolnym

nachyleniu podanym w stopniach (całkowite)).

Podstawowy sposób modyfikacji elementów wykresu polega

na wybraniu tego elementu, a następnie wybraniu z menu Format

pierwszej opcji (treść napisu tej opcji zmienia się w zależności od tego

co wybrano).

Można wybrać element klikając go myszką, lub też z listwy na

pasku narzędziowym Wykres, który pojawia się automatycznie gdy

wybierzemy jakiś element wykresu.

Mamy tu na myśli sytuację, w której wykres został osadzony w

arkuszu kalkulacyjnym. Jeśli wykres jest w arkuszu wykresu

dostawionym do zeszytu, wystarczy się do niego przełączyć, aby

pojawił się pasek narzędziowy Wykres.

Uwaga! ( Dotyczy całego pakietu Microsoft Office )

Jeśli jakiś pasek narzędziowy pojawia się automatycznie

(pasek wykresu, rysunku, WordArt-u itp.) w momencie

wybrania odpowiedniego obiektu, to nie należy go zamykać

klawiszem zamykającym x, (widoczny w prawym górnym

narożniku paska), bo programy zapamiętują to ustalenie i po

powtórnym wybraniu obiektu pasek nie pojawi się

automatycznie. (Trzeba wówczas wybrać Widok | Paski

narzędzi... ). W chwili rezygnacji z wybrania obiektu (w

przypadku osadzonych wykresów i rysunków klawisz

- 169 -

Microsoft Excel 2000

ESCAPE) czy kliknięcia poza obiektem pasek znika

samorzutnie.

Innym sposobem wejścia w tryb modyfikacji (formatowania)

elementów wykresu jest wybranie elementu prawym klawiszem

myszki. Powoduje to wyświetlenie menu lokalnego (kontekstowego),

którego zawartość będzie inna w zależności od rodzaju obiektu, który

wybrano. Pierwsza opcja w tym menu zawsze dotyczy formatowania

wybranego obiektu, chociaż jest tam także dostęp do innych operacji

możliwych do wykonania w stosunku do tego obiektu.

Klawiaturowym odpowiednikiem formatowania obiektu (po wybraniu

jakiegoś elementu wykresu) jest Ctrl 1.

Obok znajduje się menu kontekstowe

pojawiające się po kliknięciu prawym

klawiszem obszaru wykresu. Widzimy tu

opcje pozwalające modyfikować:

typ wykresu.. . (pierwszy krok kreatora)

dane źródłowe... (drugi krok kreatora)

opcje wykresu... (trzeci krok kreatora)

położenie... (czwarty krok kreatora)

a także kopiować, przenieść (wytnij),

usunąć (wyczyść) i kilka innych.

Opcja Widok 3W będzie aktywna tylko

wtedy jeśli aktualny typ wykresu jest

trójwymiarowy.

Menu kontekstowe związane z serią danych zawiera opcję

Dodaj linię trendu, a menu Wykres pojawiające się w menu

głównym po wybraniu osadzonego wykresu lub przełączeniu się do

arkusza wykresu w zeszycie zawiera także opcję Dodaj dane... przy

pomocy której możemy dodawać albo nowe serie, albo dalsze

wartości istniejących serii.

- 170 -

Microsoft Excel 2000

Dodanie danych najłatwiej wykonać zaznaczając nową serię

danych w tabeli arkusza kalkulacyjnego i kopiując na wykres dowolną

techniką (przez przeciągnięcie myszą, przez schowek, przy pomocy

skrótów klawiaturowych).

Poszczególne punkty serii danych możemy modyfikować nie

tylko odnośnie ich wyglądu ale także wartości. W tym celu należy

najpierw wybrać serię a następnie wybrać konkretny punkt serii

(lewym klawiszem myszy).

Możliwa jest modyfikacja punktu co do jego wartości przez

przeciąganie punktu myszą oraz formatowanie deseni i etykiet

danych.

Do serii danych można dodać linię trendu w jednym z sześciu

typów trendu jak to widać na poniższym rysunku.

Przy typie wielomianowym możemy określić stopień

wielomianu (do 6), a przy typie średnia ruchoma ustalić obliczenie z

- 171 -

Microsoft Excel 2000

dwóch lub trzech okresów. W prawie każdym typie regresji możemy

umieścić na wykresie równanie linii trendu zgodnie z poniżej

zamieszczonymi wzorami ogólnymi jeśli wybierzemy zakładkę

Opcje.

liniowy

ax + b

a,b – rzeczywiste

logarytmiczny alnx + b

a,b – rzeczywiste

wielomianowy anxn + an-1xn-1 +...+ a0 ak – rzeczywiste, n<=6

potęgowy

axb

a,b – rzeczywiste

wykładniczy

aebx

a,b – rzeczywiste

Zbiór właściwości elementu wykresu, które są możliwe do

modyfikacji zależy od rodzaju elementu, ale także od typu wykresu.

Np. dla wykresu powierzchniowego kolorowego nie możemy

modyfikować kolorów powierzchni. Możemy za to (dotyczy to

wykresów trójwymiarowych) obracać obszar kreślenia w przestrzeni

trójwymiarowej oraz ustalać inne właściwości charakterystyczne dla

trójwymiarowości jak np. dodanie perspektywy

Formatując serię danych można wypełnić słupki czy kolumny

dowolnym rysunkiem (format *.wmf, *.bmp) jak widać na poniżej

załączonym rysunku. Możliwe jest też ułożenie rysunków piętrowo.

Zestaw ienie produkcji

3,5

38,0

3,0

37,0

36,0

2,5

35,0

2,0

zł

34,0

zł

ln

s

m 1,5

33,0

ty

32,0

1,0

31,0

0,5

30,0

0,0

29,0

1994

1995

1996

1997

Filia 1

Filia 2

Filia 4

Filia 3

Na rysunku powyżej użyto bibliotecznego pliku sailing.wmf i dla tej

- 172 -

Microsoft Excel 2000

serii danych (Filia 3) wybrano obramowanie automatyczne. Pozwala

to widzieć wszystkie słupki w tym także serii Filia 2 za rok 1997,

która przy wypełnieniu kolorem była by niewidoczna. Rozmiary

słupków poszczególnych serii danych nie różnią się już tak bardzo

dzięki wstawieniu drugiej osi wartości.

Zadanie 34.

W oparciu o tabelę utworzoną w Zadaniu 6 i rozszerzoną w

Zadaniach 9 i 19 sporządzić następujące wykresy:

a) kolumnowy przedstawiający składkę podstawową i kolejne zniżki

b) kołowy 3-W przedstawiający strukturę zniżek w firmie (W

opcjach wykresu zrezygnuj z legendy, a zamiast tego wybierz

pokazuj etykiety i procenty) Ostatecznie wykres powinien być

podobny do poniższego:

Struktura zni ek

Stały klient

10%

Zabezpieczenia

Bezszkodowo

30%

60%

Zadanie 35.

Wpisz do arkusza dane z poniższej tabeli i utwórz:

a) wykres liniowy przedstawiający zmiany w liczbie bezrobotnych dla

różnych poziomów wykształcenia w okresie 30.VI.91-31.12.93.

Daty mają się znaleźć na osi x.

b) wykres kołowy przedstawiający strukturę bezrobocia w dniu

31.12.93

- 173 -

Microsoft Excel 2000

c) wykres kolumnowy nakładany obrazujący strukturę bezrobocia dla

kolejnych dat. (Wybierz podtyp: 100% skumulowany kolumnowy)

Bezrobotni zarejestrowani - wg wykształcenia - w tys.

L.P. Wykształcenie

30 VI 91 31 XII 91

30 VI 92 31 XII 92

30 VI 93 31 XII 93

1

Wy sze

49,60

64,10

54,50

56,50

52,40

52,10

2

rednie zawodowe

363,40

482,50

512,60

527,90

574,10

581,50

3

rednie ogólne

119,40

155,50

165,50

177,90

192,90

193,20

4

Zasadnicze zawodowe

543,20

805,60

845,30

964,60

1020,50

1131,20

Ogółem

1075,60

1507,70

1577,90

1726,90

1839,90

1958,00

Zadanie 36.

Dysponujesz następującymi danymi na temat zależności wysokości

produkcji i kosztów w pewnym przedsiębiorstwie w kolejnych

miesiącach 2000 roku:

Miesi c

Produkcja

Koszty

1

100

20900

2

120

22900

3

140

24200

4

80

19000

5

70

17000

6

110

19800

7

120

21600

8

115

20200

9

125

22300

10

130

24000

11

130

24300

12

110

19300

Sporządź wykres XY zależności kosztów od wysokości produkcji

(Wybierz podtyp bez linii łączących punkty danych). Zaznacz na

wykresie serię danych obrazującą koszty i wstaw dla niej linię trendu

obrazującą kierunek zmian kosztów. Korzystając z formatowania linii

trendu przedłuż ją do przodu o odpowiednią liczbę jednostek i określ

w przybliżeniu wysokość kosztów dla produkcji równej 200 sztuk.

Wyświetl równanie linii trendu na wykresie.

- 174 -