MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Janina Neska
Wykonywanie pieców komorowych 712[08].Z2.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Danuta Gąsiorowska
inż. Alicja Kulczycka
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Janina Neska
Konsultacja:
mgr inż. Piotr Ziembicki
Korekta:
mgr inż. Danuta Gąsiorowska
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[08].Z2.04
 Wykonywanie pieców komorowych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu Zdun 712[08].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Materiał nauczania 8
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,
obowiązujące podczas wykonywania pieców komorowych 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 9
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Ustalenie wielkości pieca stosownie do wielkości i rodzaju ogrzewanego
pomieszczenia 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 13
4.2.3. Ćwiczenia 13
4.2.4. Sprawdzian postępów 13
4.3. Zakładanie fundamentu pieca 14
4.3.1. Materiał nauczania 14
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 16
4.3.3. Ćwiczenia 16
4.3.4. Sprawdzian postępów 17
4.4. Ustawienie pieca o trzech ścianach frontowych, ogrzewającego dwa
pomieszczenia 18
4.4.1. Materiał nauczania 18
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 22
4.4.3. Ćwiczenia 22
4.4.4. Sprawdzian postępów 23
4.5. Dobranie, rozmieszczenie i przygotowanie kafli na płaszcz pieca 24
4.5.1. Materiał nauczania 24
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 25
4.5.3. Ćwiczenia 25
4.5.4. Sprawdzian postępów 26
4.6. Wznoszenie płaszcza kaflowego ze zbrojeniem, drutem piecowym 27
4.6.1. Materiał nauczania 27
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 31
4.6.3. Ćwiczenia 31
4.6.4. Sprawdzian postępów 33
4.7. Budowa popielnika i paleniska z przesklepieniem oraz komory spalania
wtórnego z cegły szamotowej na zaprawie szamotowej 34
4.7.1. Materiał nauczania 34
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 36
4.7.3. Ćwiczenia 36
4.7.4. Sprawdzian postępów 40
4.8. Prowadzenie kanałów i przesklepienie pieca 41
4.8.1. Materiał nauczania 41
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 42
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
4.8.3. Ćwiczenia 42
4.8.4. Sprawdzian postępów 43
4.9. Osadzanie armatury piecowej, suszenie i uruchomienie pieca 44
4.9.1. Materiał nauczania 44
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 45
4.9.3. Ćwiczenia 45
4.9.4. Sprawdzian postępów 47
5. Sprawdzian osiągnięć 48
6. Literatura 53
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik został opracowany na podstawie programu modułowego, podstawy programowej
kształcenia w zawodzie Zdun 712[08] oraz standardu wymagań egzaminacyjnych.
Poradnik wskaże Ci zasady, metody i wskazówki potrzebne do zrealizowania celów
nauczania i kształcenia zawartych w jednostce modułowej  Wykonywanie pieców komorowych .
Pomoże Ci w kształtowaniu umiejętności potrzebnych do budowy konstrukcji zduńskich.
Poradnik ten zawiera:
 Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć
opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
 Cele kształcenia w zakresie tej jednostki modułowej dotyczące umiejętności specjalistycznych
przydatnych na stanowisku pracy, a także pozytywnego nastawienia do ogólnie pojmowanej
pracy zawodowej.
 Materiał nauczania, który umożliwi Ci samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń
i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne
z
ródła informacji. Materiał nauczania zawiera: podstawowe pojęcia, definicje, rysunki, oraz
opisy stosowanych technologii i przebiegu procesów technologicznych na poszczególnych
etapach wykonywania pieców komorowych. Dołączone są zestawy pytań sprawdzających
wiadomości, a poprawne odpowiedzi na te pytania powinny utwierdzić Cię w przekonaniu,
że jesteś przygotowany do wykonania zaplanowanych ćwiczeń.
 Ćwiczenia, które staraj się wykonywać dokładnie, zgodnie z zaleceniami i wskazówkami
nauczyciela, ponieważ tylko wówczas wyrobisz i ukształtujesz sobie nawyki zawodowe.
W trakcie wykonywania ćwiczeń skorzystaj z informacji podanych przez nauczyciela
w formie instruktażu wstępnego, bieżącego i końcowego. Jeżeli napotkasz na trudności ze
zrozumieniem treści tematu lub ćwiczeń zwróć się z prośbą do nauczyciela o dokładniejsze
ich wyjaśnienie. Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń, sprawdz
poziom swoich
umiejętności według zamieszczonego sprawdzianu postępów.
 Ukształtowanie i utrwalenie umiejętności wykonywania pieców komorowych wymaga
właściwego zorganizowania stanowiska pracy, staranności wykonania, rozwijania zdolności
manualnych oraz czytania, analizowania i interpretacji dokumentacji technicznej.
Ponadto należy skoordynować roboty zduńskie z innymi robotami budowlanymi.
 Sprawdzian osiągnięć który będzie przeprowadzony na zakończenie cyklu kształcenia
jednostki modułowej. Umożliwi Ci sprawdzenie wiadomości i umiejętności nabytych podczas
realizacji jednostki programowej. Sprawdzian zawiera zadania testowe teoretyczne oraz
zadania praktyczne.
Do zestawu zadań dołączone są instrukcje dotyczące przebiegu testowania. i karta odpowiedzi.
Jednostka modułowa:  Wykonywanie pieców komorowych jest jednym z modułów
koniecznych do zapoznania się z technologią budowy konstrukcji zduńskich.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
Technologia budowy konstrukcji zduńskich
712[08].Z2
712[08].Z2.01
712[08].Z2.01
Wykonywanie prac przygotowawczo
Wykonywanie prac przygotowawczo
zakończeniowych w robotach zduńskich
zakończeniowych w robotach zduńskich
712[08].Z2.02
Wykonywanie fundamentów i podmurówek pod
konstrukcje zduńskie
712[08].Z2.03
Wykonywanie pieców kaflowych
712[08].Z2.04
Wykonywanie pieców komorowych
712[08].Z2.05
Wykonywanie pieców przenośnych i pieców innych
systemów
712[08].Z2.06
Wykonywanie kominków
712[08].Z2.07
Wykonywanie trzonów kuchennych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 korzystać z różnych z
ródeł informacji,
 rozróżniać terminologię budowlaną,
 odróżniać technologie wykonania budynku,
 stosować zasady bezpiecznej pracy, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom,
 stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
 rozpoznawać i charakteryzować podstawowe materiały budowlane,
 odczytywać i interpretować rysunki budowlane,
 posługiwać się dokumentacją budowlaną,
 wykonywać przedmiary i obmiary robót,
 wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,
 organizować stanowiska składowania i magazynowania,
 transportować materiały budowlane,
 charakteryzować proces spalania paliw technicznych,
 wyjaśniać zasadę ciągu kominowego,
 określać na podstawie dokumentacji przebieg kanałów dymowych, spalinowych
i wentylacyjnych,
 lokalizować właściwy kanał spalinowy, dymowy i wentylacyjny,
 przygotowywać materiały stosowane do budowy konstrukcji zduńskich i kominiarskich,
 przygotowywać zaprawy ognioodporne,
 wykonywać mury ceglane,
 wykonać fundamenty i podmurówki pod konstrukcje zduńskie,
 dobierać i przygotowywać narzędzia i sprzęt niezbędny do wykonywania prac zduńskich
i kominiarskich,
 organizować stanowisko pracy,
 montować i demontować odpowiednie rusztowanie,
 stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska podczas wykonywania prac zduńskich i kominiarskich.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
przeciwporażeniowej obowiązujące podczas wykonywania pieców komorowych,
 zorganizować i zlikwidować stanowisko do wykonywania pieców komorowych,
 wykonać szkice pieców komorowych,
 zaplanować kolejność robót,
 dobrać wielkość pieca do ogrzewanego pomieszczenia,
 posadowić piec na fundamentach,
 ustawić piec o trzech ścianach frontowych ogrzewający dwa pomieszczenia,
 wykonać płaszcz pieca z kafli,
 wykonać popielnik,
 wykonać palenisko z przesklepieniem,
 wykonać komory spalania wtórnego,
 prowadzić kanały w piecu,
 przesklepić piec,
 osadzić armaturę piecową,
 osuszyć piece komorowe,
 wykonać połączenia pieców komorowych z kanałami dymowymi,
 wykonać obmiar prac, rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,
 uruchomić piec,
 wykonać prace zgodnie z warunkami technicznymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciw
pożarowej, obowiązujące podczas wykonywania pieców
komorowych.
4.1.1. Materiał nauczania
Przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić stan narzędzi. Wszystkie drobne usterki
powinny być natychmiast usunięte, aby nie spowodowały w czasie pracy wypadku. Należy
dostosować i dopasować narzędzia do rodzaju i sposobu wykonywanej pracy. Stanowisko pracy
powinno być utrzymane w należytej czystości, a materiały i narzędzia potrzebne do robót ułożone
w odpowiedniej odległości. Stanowisko pracy zduna powinno zapewniać swobodę ruchów w
czasie pracy zduna i pomocnika oraz wykluczać możliwość potknięć, upadków i skaleczeń.
Należy zadbać o to, aby zarówno w warsztacie zduńskim jak i w miejscu pracy zduna
na budowie zapewniona była sprawna wentylacja, ponieważ przy robotach zduńskich jest
powstają duże ilości kurzu i pyłu.
W czasie pracy zdun musi posiadać ubranie robocze i fartuchy przednie, nakrycie głowy,
obuwie robocze, oraz środki ochrony indywidualnej takie jak: maska ochronna, okulary
i rękawice ochronne. Należy właściwie dobrać środki ochrony indywidualnej. Na przykład
w czasie przycinania cegieł, płytek i kafli stosować rękawice, okulary ochronne, w czasie
szlifowania stosować również maski ochronne.
Należy zachować szczególną ostrożność podczas obsługi elektronarzędzi ze względu
na zagrożenie porażenia prądem. Pracownicy muszą być zapoznani z przepisami obowiązującymi
przy tego rodzaju maszyn na stanowisku pracy. Po skończonej pracy należy uporządkować
stanowisko pracy, odpady przenieść na właściwe miejsce składowania. Pracownik musi mieć
zapewnione miejsce do przebrania siÄ™ i do skorzystania z umywalni.
Należy zastosować środki ostrożności podczas pracy na wysokości. Prace murarskie
i zduńskie na wysokości powyżej 100 cm powinny być wykonywane z pomostu roboczego
ułożonego na rusztowaniu. Rusztowania muszą być okresowo kontrolowane, a sprawdzone
codziennie przed użyciem. W szczególności należy sprawdzić czy deski pomostu właściwie
opierają się na leżniach i czy poręcze ochronne przymocowane do stojaków od strony
wewnętrznej rusztowania na wysokości 60 cm i 110 cm od poziomu pomostu. Na rusztowaniach
nie należy gromadzić nadmiernych ilości materiałów.
Pod względem bezpieczeństwa pożarowego należy przestrzegać następujących wymagań:
- piece powinny być oparte na warstwie ognioodpornej o grubości co najmniej 15 cm,
- nieognioodporna podłoga przed paleniskami i piecami powinna być skutecznie zabezpieczona
od ognia,
- najmniejsza odległość pieca z kamienia cegły lub kafli od drewnianych elementów
konstrukcyjnych budynku powinna wynosić: od drewnianych części zabezpieczonych
(na przykład otynkowanych)  15 cm, od niezabezpieczonych  25 cm,
- najmniejsza odległość pieca metalowego od drewnianych elementów konstrukcyjnych
budynku powinna wynosić: od drewnianych części zabezpieczonych (na przykład
otynkowanych)  25 cm, od niezabezpieczonych  50 cm,
- ścianki działowe drewniane powinny być oddzielone od pieca warstwą ognioodporną.
Wymagania higieniczne dotyczÄ…ce budowy pieca:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
- zapobieganie gromadzeniu siÄ™ kurzu na powierzchni pieca,
- zapobieganie przypiekaniu siÄ™ kurzu,
- możliwie równomiernego nagrzewanie się pomieszczenia,
- zapobieganie przenikaniu spalin do pomieszczenia (zwłaszcza najbardziej trującego czadu
czyli tlenku węgla).
Åšrodki zaradcze:
- aby nie dopuścić do gromadzenia się kurzu powierzchnie pieca powinny być gładkie,
ułatwiające utrzymanie czystości,
- przypiekania kurzu zapobiega się, gdy temperatura zewnętrzna powierzchni pieca
nie przekroczy 80°C,
- polepszenie ogrzewania pomieszczenia uzyskuje się przez nagrzewanie pieca od dołu (wybór
odpowiedniej konstrukcji pieca),
- przenikaniu spalin do pomieszczenia zapobiega siÄ™ zapewniajÄ…c odpowiedni ciÄ…g w kominie,
szczelność obudowy pieca i hermetyczne drzwiczki.
- Zagrożenie stanowi:
- zamknięcie wylotu pieca do komina przy niecałkowicie spalonym paliwie (zwłaszcza węglu),
- osłabienie ssania w kominie przy niedopalonym paliwie, np. podczas niekorzystnego kierunku
wiatru lub zanieczyszczenia przewodu sadzami,
- osłabienie ssania w kominie, powodujące dostawanie się do pieca gazów spalinowych
z innego pieca włączonego do tego samego kanału.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje zagrożeń mogą wystąpić na stanowisku pracy zduna?
2. Z jakich elementów składa się odzież robocza zduna?
3. Co zalicza się do środków ochrony indywidualnej?
4. W jaki sposób należy sprawdzić ułożenie pomostu roboczego na rusztowaniu?
5. Jakie odległości należy zachować podczas wznoszenia pieca przy elementach palnych
budynku?
6. Jakie wymagania higieniczne należy uwzględnić podczas budowy pieców grzewczych?
7. W jaki sposób zapobiega się gromadzeniu i przypalaniu kurzu na powierzchni pieców?
8. Jakie zaniedbania mogą spowodować zagrożenie zatrucia tlenkiem węgla?
9. W jaki sposób należy przygotować stanowisko do wykonywania pieców?
10. W jaki sposób należy zlikwidować stanowisko do wykonywania pieców?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na stanowisku pracy przygotowano kartki, na których zapisano wymagania higieniczne
dotyczące budowy pieca, oraz kartki, na których zapisano środki zaradcze niezbędne
do spełnienia wymagań. Przyporządkuj wymaganiom odpowiednie sposoby postępowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować wymagania higieniczne dotyczące budowy pieca,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
2) przeanalizować sposoby postępowania likwidujące zagrożenia higieniczne,
3) przyporządkować wymaganiom higienicznym odpowiednie sposoby postępowania,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
6) zapisać wnioski w zeszycie przedmiotowym.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kartki z zapisem wymagań higienicznych dotyczących budowy pieca,
- kartki z zapisem środków zaradczych niezbędnych do spełnienia wymagań higienicznych.
Ćwiczenie 2
ObserwujÄ…c pracÄ™ zduna w czasie stawiania pieca wypisz:
- elementy wyposażenia stanowiska pracy zduna,
- zagrożenia, z którymi ma bezpośredni kontakt,
- sposoby zastosowania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
- przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, które nie zostały zastosowane,
- sposoby poprawy bezpieczeństwa i higieny w czasie jego pracy,
- kolejność czynności podczas likwidacji stanowiska pracy,
- sformułuj wnioski wynikające z obserwacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować:
- zakres wykonywanej pracy przez zduna,
- wyposażenie stanowiska pracy zduna,
- odzież roboczą zduna,
- zastosowane środki ochrony indywidualnej,
2) wypisać:
- elementy wyposażenia stanowiska pracy,
- zauważone zagrożenia,
- sposoby zastosowania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
- przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, które nie zostały zastosowane,
- sposoby poprawy bezpieczeństwa i higieny w czasie pracy zduna,
- czynności podczas likwidacji stanowiska pracy,
3) zastosować zasady bezpieczeństwa w czasie obserwacji,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
6) zapisać wnioski w zeszycie przedmiotowym.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- symulowane stanowisko pracy zduna,
- arkusze papieru formatu A4,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie środków ochrony indywidualnej?
ðð ðð
2) dobrać odzież roboczą na stanowisko pracy zduna?
ðð ðð
3) określić zagrożenia występujące na stanowisku budowy pieca?
ðð ðð
4) zastosować sposoby likwidujące zagrożenia higieniczne w czasie pracy?
ðð ðð
5) zastosować sposoby poprawy bezpieczeństwa i higieny w czasie pracy zduna?
ðð ðð
6) przygotować stanowisko pracy do wykonywania pieców?
ðð ðð
7) zlikwidować stanowisko pracy do wykonywania pieców?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Ustalenie wielkości pieca stosownie do wielkości i rodzaju
ogrzewanego pomieszczenia
4.2.1. Materiał nauczania
Wydajność cieplna pieca zależna od jego konstrukcji i wymiarów powinna pokrywać dobowe
straty ciepła opalanego pomieszczenia. Straty te należy dokładnie obliczyć i podać w projekcie i
kosztorysie budowy. Na ich podstawie zdun powinien umieć dobrać odpowiedni typ, wymiary i
konstrukcję pieca  przy uwzględnieniu rodzaju przewidzianego paliwa. Od właściwego
zaprojektowania i dobrego wykonania pieca zależy oszczędne ogrzewanie i trwałość pieca.
Wymiary pieca uzależnione są od zapotrzebowania na ciepło i sprawności cieplnej pieca.
Wyliczenie wymienionych wartości określają normy i tabele. Przybliżony sposób obliczenia pieca
w zależności od wielkości i rodzaju pomieszczenia w przeliczeniu na kafle przy średniej
sprawności pieca podaje tabela 1.
Tabela 1. Liczba kafli grzejnych niezbędna do ogrzania 1 m3 pomieszczenia [10, s. 347].
Liczba kafli grzejnych
Lp. Rodzaj pomieszczenia
22x22 cm
Pomieszczenie środkowe (z jedną ścianą zewnętrzną 38 cm) 0,25  0,75
z jednym oknem o powierzchni 2 m2, położone między
1.
ogrzewanymi kondygnacjami i sÄ…siadujÄ…ce z ogrzanymi
pomieszczeniami
2. Pomieszczenie narożne  pozostałe warunki jak w poz. 1 0,75  1
3. Pomieszczenie jak w poz. 2 lecz z dwoma oknami 1  1,5
Pomieszczenie narożne z dwoma oknami i nie ogrzewanym 1,5  1,75
4.
dołem
Pomieszczenie narożne z dwoma oknami nie sąsiadujące 1,75  2
5. z żadnej strony od dołu i od góry z ogrzewanym
pomieszczeniem
Pomieszczenie jak w pozycji 5, lecz o trzech ścianach 2  2,5
6.
zewnętrznych
Pomieszczenie jak w poz. 6 lecz z ośmioma przelotowymi 2,5  3
7.
oknami i jednymi drzwiami na zewnÄ…trz
Uwaga: Wyższe wartości przyjmuje się dla pomieszczeń: a) o oknach położonych od strony
północnej, b) w budynkach stojących oddzielnie, c) przeznaczonych na cele mieszkalne lub
biurowe, pokoje dziecinne i szpitale.
Znając wymiary pomieszczenia oblicza się jego kubaturę to znaczy objętość. Dla wyliczonej
objętości odczytuje się z tabeli ilość kafli grzejnych, a następnie projektuje wymiary pieca
w kaflach.
Należy pamiętać, że piece o większej powierzchni wydzielają więcej ciepła. Jeśli dwa piece
mają te same objętości i tę samą wysokość, to większą wydajność ma ten piec, którego wymiary
boków bardziej się różnią. Najlepiej więc budować piece mające dużą szerokość, a małą
głębokość.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Od czego zależy wydajność pieca grzewczego?
2. Jakie czynniki wpływają na straty ciepła w pomieszczeniu?
3. Co wpływa na oszczędne ogrzewanie?
4. Co rozumiesz pod pojęciem kafle grzejne?
5. Jaką wielkość należy policzyć, aby odczytać z tabeli ilość kafli grzejnych?
6. W jaki sposób wymiary pieca wpływają na wydajność pieca?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaprojektuj wymiary pieca w kaflach do ogrzania pomieszczenia narożnego z jednym oknem
jeśli wymiary pomieszczenia wynoszą: szerokość 5 m, długość 6 m, wysokość 3 m. (Możesz
także zaprojektować wymiary pieca dla dowolnego pomieszczenia z projektu domów
jednorodzinnych).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obliczyć kubaturę pomieszczenia,
2) odczytać z tabeli ilość kafli grzejnych przypadającą na 1 m3 pomieszczenia,
3) pomnożyć kubaturę pomieszczenia przez odczytaną ilość kafli,
4) nie uwzględniać kafli do wykonania sklepienia pieca,
5) przyjąć wysokość pieca,
6) wyliczyć szerokość i głębokość pieca,
7) określić wymiary pieca w kaflach,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- tabela nr 1,
- arkusze papieru formatu A4,
- długopis,
- projekty typowe domów jednorodzinnych.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić od czego zależą straty ciepła w pomieszczeniu?
ðð ðð
2) wyjaśnić jak wymiary pieca wpływają na jego wydajność?
ðð ðð
3) odczytać wymiary pomieszczenia z dokumentacji?
ðð ðð
4) określić rodzaj pomieszczenia na podstawie dokumentacji?
ðð ðð
5) obliczyć kubaturę pomieszczenia?
ðð ðð
6) odczytać z tabeli ilość kafli na m3 pomieszczenia, niezbędnych do jego
ogrzania?
ðð ðð
7) określić wymiary pieca w kaflach?
ðð ðð
8) dobrać wielkość pieca do ogrzewanego pomieszczenia?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.3. Zakładanie fundamentu pieca
4.3.1. Materiał nauczania
W pomieszczeniach parteru budynków niepodpiwniczonych i w piwnicach posadowionych
bezpośrednio na gruncie piece opiera się na własnych fundamentach nie związanych
z fundamentami budynku (patrz rys.1). Fundamenty wykonuje się z betonu lub muruje się z cegieł
pełnych, z bloczków betonowych lub z kamieni. Elementy w murze należy łączyć zaprawą
cementową lub zaprawą cementowo-wapienną. Materiały na fundament powinny mieć dobrą
szczelność. Fundamenty zabezpieczyć przed podciąganiem wilgoci z gruntu stosując izolację
przeciw wilgociową na bloku fundamentowym. Bezpośrednio pod piec należy wykonać
podmurówkę z cegieł ceramicznych pełnych.
Rys. 1. Posadowienie pieca w pomieszczeniu niepodpiwniczonym [11, s. 565].
Na stropach żelbetowych piece stawia się na warstwie nośnej stropu, z tym zastrzeżeniem,
żeby konstrukcja pod piecem była odpowiednio wytrzymała.
Stropy na belkach stalowo ceramicznych, żelbetowych lub stalowych są mniej sztywne
od stropów żelbetowych i ulegają większym ugięciom. Przy zmiennych ugięciach i drganiach
konstrukcja pieca ulega rozluz
nieniu. Z tego powodu powinno się stawiać piece przy tej ścianie,
na której opierają się belki, gdyż wtedy ugięcia podłoża pod piecem są nieznaczne, a ponadto
obciążenie od pieca można rozłożyć na 2 lub więcej belek. Sklepienia odcinkowe między belkami
wyrównuje się betonem lub murem w celu stworzenia równej podstawy pod piec (patrz rys.2).
Rys. 2. Posadowienie pieca na stropie Kleina [11, s. 565].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
W budynkach murowanych ze stropami drewnianymi, które uginają się znacznie, należy piece
opierać na specjalnych belkach stalowych umocowanych w murze. Jeżeli piec stoi przy jednej
Å›cianie, stosuje siÄ™ zwykle dwie belki utwierdzone w murze wspornikowo na gÅ‚Ä™bokoÅ›ci 1½ 2
cegieł i pomiędzy nimi sklepienie ceglane (patrz rys.3 a), płytę żelbetową lub płytę Kleina. Jeżeli
piec jest narożny wystarcza jedna belka ukośna z płytą opartą na tej belce i w gniez
dzie
wyrobionym w murze (patrz rys.3 b).
Rys. 3. Oparcie pieca na belkach stalowych w budynkach murowanych ze stropami drewnianymi: a) piec między
belkami drewnianymi, b) piec narożny:1  belka stalowa, 2  ściągacz, 3  płyta ognioodporna [14, s. 698].
W budynkach drewnianych piece na piętrach należy opierać na belkach utwierdzonych
w trzonach murowanych kominów. Nie można układać końców belek na ściankach między
kanaÅ‚ami o gruboÅ›ci ½ cegÅ‚y. Belki należy osadzić w Å›cianie kominowej równoczeÅ›nie
ze wznoszeniem trzonów kominowych, na zaprawie cementowej na głębokość minimum 38 cm.
Rys. 4. Osadzenie belek stalowych pod piec w trzonie kominowym
1  belka stalowa, 2  ściągacz, 3  trzon kominowy [14, s.699].
Jeżeli oparcie pieca na trzonie kominowym jest niemożliwe, dopuszcza się wybudowanie
pieca na stropowych belkach drewnianych, trzeba go jednak postawić przy tej ścianie, na której
opierają się końce belek i rozłożyć ciężar na dwie belki. Na belkach ułożyć pomost z bali (5 cm),
położyć na nim warstwę papy i wymurować podmurówkę minimum z trzech warstw cegieł.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Wszystkie rozwiązania konstrukcyjne posadowienia pieców powinny być uzasadnione
obliczeniami statyczno wytrzymałościowymi.
Na stropach i fundamentach bezpośrednio pod piec wykonuje się podmurówkę z cegieł
ceramicznych na zaprawie cementowo wapiennej do poziomu planowanej posadzki. OstatniÄ…
warstwę cegieł muruje się na zaprawie glinianej lub wykłada się płytkami szamotowymi
na zaprawie szamotowej.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób wykonuje się posadowienie pieca w pomieszczeniu niepodpiwniczonym?
2. Jakie materiały stosuje się na fundamenty pieców?
3. W jaki sposób wykonuje się oparcie pieca na stropie żelbetowym?
4. W jaki sposób wykonuje się oparcie pieca na stropie belkowym niepalnym?
5. W jaki sposób wykonuje się oparcie pieca na stropie drewnianym?
6. W jaki sposób wykonuje się podmurówkę pod piec?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na stanowisku pracy przygotowano kartki z nazwami stropów. Dobierz odpowiedni sposób
oparcia pieca na stropie i wyjaśnij, wykonując szkic i opis wykonania oparcia pieca.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wylosować kartkę z nazwą stropu,
2) przeanalizować sposoby oparcia pieców na stropach,
3) dobrać właściwy sposób oparcia pieca,
4) naszkicować propozycję rozwiązania,
5) opisać sposób wykonania oparcia,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kartki papieru formatu A4 z nazwami stropów,
- plansze ilustrujące sposoby posadowienia pieców,
- czyste kartki papieru formatu A4,
- przybory do pisania i do rysowania.
Ćwiczenie 2
Wykonaj fundament pod piec w pomieszczeniu niepodpiwniczonym. Fundament wymuruj
z cegły pełnej ceramicznej na zaprawie cementowej o stosunku objętościowym składników 1:3.
Poziome wymiary fundamentu: 3 cegÅ‚y x 2½ cegÅ‚y. Wysokość fundamentu: 8 warstw cegieÅ‚
ułożonych na płask. Zastosuj odpowiednie wiązanie cegieł. Grubość spoin powinna wynosić
około 1 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny w czasie pracy,
3) przygotować zaprawę cementową 1:3,
4) wybrać cegły o odpowiedniej jakości,
5) dobrać wiązanie cegieł przy pomocy planszy,
6) wyznaczyć położenie fundamentu (wytrasować),
7) wymurować fundament łącząc cegły zaprawą,
8) kontrolować na bieżąco poziom warstw i pion muru,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
11) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- cement,
- piasek,
- cegły ceramiczne pełne,
- woda,
- pojemnik na zaprawÄ™,
- kielnia,
- wiadro,
- Å‚opata,
- poziomnica,
- Å‚ata murarska,
- miarka składana,
- węgielnica (kątownik),
- ołówek,
- plansza z wiązaniami cegieł w murze.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić sposób posadowienia pieca w pomieszczeniu niepodpiwniczonym?
ðð ðð
2) dobrać materiały na fundament?
ðð ðð
3) dobrać sposób oparcia pieca na stropie?
ðð ðð
4) wyjaśnić sposób oparcia pieca na stropach belkowych?
ðð ðð
5) zorganizować stanowisko do wymurowania fundamentu pieca?
ðð ðð
6) wymurować fundament pod piec?
ðð ðð
7) wykonać podmurówkę pod piec?
ðð ðð
8) posadowić piec na fundamencie?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.4. Ustawianie pieca o trzech ścianach frontowych, ogrzewającego
dwa pomieszczenia
4.4.1. Materiał nauczania
Zasady konstruowania pieców komorowych
Piece komorowe należą do nowoczesnych konstrukcji zduńskich wykorzystujących
mechanikę ruchu gazów wewnątrz pieca. Konstrukcja pieca komorowego składa się
z następujących elementów:
- komory paleniskowej o dość znacznej przestrzeni i wysokości pozwalającej na spalanie się
materiału opałowego pełnym płomieniem,
- rusztu o powierzchni dostosowanej do potrzebnej ilości opału,
- komory spalania, znajdującej się nad paleniskiem, w której kończy się proces spalania,
- komory zbiorczej czyli przestrzeni dookoła popielnika, do której spływają ochładzające się
gazy, a następnie ulatują przez otwór do komina.
Schemat ruchu spalin w piecu komorowym pokazuje rysunek 5.
Rys. 5. Obieg gazów palnych w piecu komorowym [14, s.662].
Komora paleniskowa ma wymiary poziome odpowiadajÄ…ce co najmniej wymiarom rusztu.
Jeżeli wymiary poziome komory paleniskowej dają powierzchnię większą od powierzchni rusztu,
to wykonuje się pochyłe ściany paleniska nad rusztem, aby paliwo osuwało się na ruszt.
Sklepienie komory paleniskowej powinno być umieszczone na takiej wysokości, aby nad
warstwą paliwa pozostała jeszcze wolna przestrzeń wysokości 50 cm. Sklepienie komory
paleniskowej ma różną budowę. Może to być sklepienie zwężające się, z otworem  dyszą 
pośrodku, przez który gazy palne przedostają się do komory spalań. Dysza ułatwia pełniejsze
spalanie gazów w komorze spalań. Mały otwór dyszy powoduje, że gazy wypływają z dużą
prędkością co przyczynia się do lepszego wymieszania z powietrzem i pełnego spalania gazów
palnych (patrz rys. 6 i rys. 7).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Rys. 6. Widok wnętrza pieca komorowego [11, s. 563]. Rys. 7. Schemat budowy pieca komorowego
[11, s.558].
Inna konstrukcja sklepienia komory paleniskowej powstaje przez ułożenie na ścianach
paleniska stosu beleczek szamotowych na przemian w dwóch prostopadłych do siebie kierunkach.
Najniższa warstwa zamyka komorę paleniskową tworzy szereg szczelin. Szczeliny te spełniają
podobnÄ… funkcjÄ™ jak dysza (patrz rys. 8).
Komora spalań jest najczęściej pozostawiona jako wolna przestrzeń. Czasem jednak przy
ścianach bocznych trzonu wykonuje się z cegieł żebra, mające na celu zwiększenie masy chłonnej
pieca. Można także część przestrzeni w komorze spalań wypełnić stosem beleczek szamotowych
lub cegieł szamotowych ustawionych w kratkę. Zwiększają one masę chłonną pieca, ułatwiają
wymieszanie palnych gazów z powietrzem i lepsze spalanie. Kanały opadowe podzielone są
często przegrodami, które łączą się w komorze spalań w jedną całość z żebrami.
Z komory spalania wtórnego gazy opadają kilkoma kanałami do komory wylotowej
(zbiorczej) pod popielnikiem, a następnie do komina. Odprowadzenie spalin do komina może się
odbywać bezpośrednio z kanałów opadowych. W takim wypadku kanał wylotowy umieszcza się
symetrycznie w stosunku do kanałów opadowych, pośrodku komory zbiorczej. W miejscu wylotu
spalin do komina ustawia się ściankę dzielącą spływające spaliny (patrz rys. 9).
Jeżeli komora zbiorcza umieszczona jest pod popielnikiem i wylot do komina znajduje się
poniżej sklepienia komory zbiorczej to do komina zlewają się najchłodniejsze spaliny.
Wtedy pionowa ścianka przy wylocie nie jest potrzebna.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Rys. 8. Piec komorowy z kratką z cegieł [14, s.672]. Rys. 9. Odprowadzenie spalin
bezpośrednio z kanałów opadowych: 1 
kanały opadowe, 2  pionowa przegroda,
3  połączenie z kominem [8, s. 40].
Spód kanałów opadowych i komory zbiorczej jest miejscem gromadzenia się sadzy, muszą
być na tym poziomie otwory wyczystkowe. Przynajmniej jeden otwór powinien umożliwiać
oczyszczenie połączenia z kominem przez usuwanie sadzy do przewodu kominowego.
Piec o trzech ścianach frontowych, ogrzewający dwa pomieszczenia
Piec, w którym ściana frontowa jest widoczna w jednym pomieszczeniu, a ściana tylna jest
widoczna w drugim pomieszczeniu, jest podłączony do kanału dymowego na jednej ze ścian
bocznych. Piec taki posiada trzy ściany frontowe, a na czwartej jest połączony z kominem.
Umieszczenie komory zbiorczej pod popielnikiem umożliwia podłączenie pieca z kanałem
dymowym z dowolnej strony. Ponadto rozwiązanie ułatwia czyszczenie pieca z sadzy i popiołu
przy użyciu jednej czystki, umieszczonej na wprost kanału wylotowego. Rozwiązanie
wykorzystuje się do podłączenia pieca z kominem przez ściankę boczną pieca. Kanał dymowy
umieszczony jest w ścianie przylegającej z boku do pieca. Określa się to ustawieniem pieca
o trzech ścianach frontowych, ogrzewającego dwa pomieszczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Rys. 10. Piec komorowy z jednym kanałem opadowym podłączony do komina z boku, wyposażony w kawiarkę:
1  dysza, 2  ściany kawiarki, 3  wykładzina wewnętrzna z kafli, 4  blacha:
a) przekrój pionowy podłużny, b) przekrój pionowy poprzeczny, c) przekrój poziomy nad komorą paleniskową,
d) przekrój poziomy nad popielnikiem i komorą zbiorczą, e) przekrój poziomy przez kawiarkę.
[8 rysunki dodatkowe].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Piec podłączony z kominem przez ścianę boczną, wyposażony ponadto w kawiarkę, pokazano
na rysunku 10. Piec ten ma komorÄ™ zbiorczÄ… umieszczonÄ… za popielnikiem. Nad niÄ… znajduje siÄ™
kanał opadowy. Podłączenie z kominem znajduje się na wysokości komory zbiorczej. Na wprost
wylotu do komina, w ścianie podłużnej montuje się czystkę. Drzwiczki piecowe są zamontowane
na ścianie poprzecznej.
Piece komorowe ustawione przy jednej ścianie w pomieszczeniu mają zawsze trzy ściany
frontowe i mogą ogrzewać dwa pomieszczenia. Piec taki pokazano na rysunku 19. Piec ten
posiada komorę zbiorczą pod popielnikiem. Drzwiczki piecowe umieszczono pośrodku dłuższej
ściany pieca. Podłączenie z kominem znajduje się w tylnej, dłuższej ścianie pieca.
Jeśli piec na dwa pomieszczenia umieszczony jest w ścianie drewnianej to izoluje się od niego
ścianę palną w ten sposób, że część ściany przylegającą do pieca wykonuje się z cegieł. Przegroda
izolacyjna powinna otaczać piec z boków i od góry.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Z jakich podstawowych elementów składa się piec komorowy?
2. W jaki sposób gazy palne przemieszczają się w piecu komorowym?
3. Jaką funkcję pełni zwężenie komory paleniskowej zwane dyszą?
4. Jakie sÄ… sposoby wykonania sklepienia komory paleniskowej?
5. W jaki sposób wykonuje się połączenie komory zbiorczej z kanałem dymowym?
6. Jakie sÄ… zalety umieszczenia komory zbiorczej pod popielnikiem?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na wylosowanym rysunku przekroju pieca komorowego nazwij elementy pieca i naszkicuj
schemat przemieszczania się gazów palnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wylosować rysunek przekroju pionowego pieca,
2) przeanalizować rysunek,
3) nazwać elementy składowe pieca,
4) przeanalizować krążenie gazów w piecu komorowym,
5) naszkicować schemat krążenia gazów w piecu,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski,
9) wkleić rysunek do zeszytu przedmiotowego.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- rysunki przekrojów pionowych pieca komorowego,
- przybory do pisania i rysowania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Ćwiczenie 2
Wykonaj kratkę z cegieł szamotowych (kozioł) składającą się z pięciu warstw (patrz rys. 8).
Kratkę ustaw na sklepieniu komory paleniskowej. Cegły ustaw na rąb. W obu kierunkach należy
ustawić trzy rzędy cegieł po dwie cegły w rzędzie. Cegły połącz wcześniej przygotowaną zaprawą
szamotową. Po prezentacji dokonaj demontażu kratki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny w czasie pracy,
3) sporządzić zaprawę szamotową z gotowej mieszanki,
4) ustawić pierwszą warstwę,
5) nakładać zaprawę ręcznie,
6) ustawić kolejne warstwy kratki,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
9) zdemontować wykonaną kratkę,
10) oczyścić cegły z zaprawy zduńskiej,
11) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- cegły szamotowe 30 sztuk,
- gotowa zaprawa szamotowa,
- woda,
- pojemnik na zaprawÄ™,
- kielnia,
- poziomnica,
- prawidło,
- liniał z podziałką.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić elementy pieca komorowego?
ðð ðð
2) wyjaśnić budowę pieca komorowego?
ðð ðð
3) wyjaśnić krążenie gazów palnych w piecu komorowym?
ðð ðð
4) wyjaśnić budowę i funkcję dyszy w komorze paleniskowej?
ðð ðð
5) podać zalety umieszczenia komory zbiorczej pod popielnikiem?
ðð ðð
6) wymienić cechy konstrukcji pieca na dwa pomieszczenia?
ðð ðð
7) wyjaśnić ustawienie pieca o trzech ścianach frontowych ogrzewającego dwa
pomieszczenia?
ðð ðð
8) wykonać kratkę z cegieł szamotowych składającą się z pięciu warstw?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.5. Dobranie, rozmieszczenie i przygotowanie kafli na płaszcz
pieca
4.5.1. Materiał nauczania
Przed przystÄ…pieniem do licowania dobieramy kafle odpowiednio do barwy i odcienia. Kafle
dostarczane są zasadniczo jako komplety na cały piec. Każdy komplet powinien być jednej barwy.
Należy sprawdzić odcień kafli i tak dobrać aby na jednej powierzchni oblicowania kafle miały
podobny odcień. W tym celu układa się kafle rzędami na podłodze tworząc rozwinięcie
powierzchni bocznych oblicowania. Kafle o odcieniach ciemniejszych przeznacza siÄ™ do dolnych
warstw oblicowania, jaśniejsze przesuwamy do warstw górnych. Po skolorowaniu kafli należy
naszkicować rozwinięcie powierzchni bocznych pieca, ponumerować kafle na szkicu, wpisując
ten sam numer na czerepie każdego kafla. Następnie sprawdzić, czy kształt krawędzi płyt
czołowych jest prawidłowy i wymiary kafli jednakowe. W przypadku gdy te krawędzie nie są
równoległe, oznacza się właściwą linię za pomocą węgielnicy i blaszki aluminiowej. Następnie
wykonuje się tzw. ostrzenie brzegów kafla za pomocą małego młotka zduńskiego, obcięcie kafla
przy pomocy noża zduńskiego i młotka, wyrównanie i szlifowanie obciętych krawędzi kamieniem
szlifierskim.
Do obcinania kafla wzdłuż nakreślonej linii prostej można użyć: noża zduńskiego i młotka,
punktaka i młotka (patrz rys. 11), a także piłki ślusarskiej.
Wycięcie części kafla ze środka wykonuje się według punktów załamania. Aby kafel nie pękał
w niepożądanym kierunku, należy najpierw przebić na wylot kafel punktakiem w punkcie
załamania linii. Otwór ten zabezpiecza przed pęknięciem wzdłuż linii przecięcia poza wycinkiem
(patrz rys. 12). Następnie linię przecięcia nacina się punktakiem w obu kierunkach do chwili gdy
nastÄ…pi zmiana dz
więku. Wtedy odrywa się wycinek za pomocą młotka.
Rys. 11. Przecinanie kafla wzdłuż linii prostej Rys. 12. Kafel przygotowany do wycięcia części kafla ze
[1, s. 96]. środka [1, s. 97].
Podobnym sposobem wycina się w kaflu otwór na czystkę. Linię cięcia trzeba zaznaczyć
blaszką. Narysować okrąg wymiarach dopasowanych do czystki. Przebić kafel punktakiem
w czterech miejscach na linii cięcia. Nacinać punktakiem równomiernie wzdłuż łuku do chwili gdy
nastÄ…pi zmiana dz
więku. Oderwać fragment za pomocą młotka. Wyrównać i wyszlifować
krawędzie.
Przygotowane i dopasowane kafle można osadzać w piecu. Przed rozpoczęciem budowy
pieca należy zaznaczyć na fundamencie jego linię zewnętrzną. Jeżeli piec ma być
równoległoboczny, to jego ściany powinny być równoległe do ścian pomieszczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega kolorowanie kafli?
2. Jakie wymagania należy spełnić podczas kolorowania kafli?
3. Jakie narzędzia są potrzebne do przecięcia kafli?
4. W jaki sposób wykonuje się wycięcie części kafla ze środka?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na budowę dostarczono komplet kafli na piec. Kafle mają jednakową barwę, lecz różnią się
odcieniami. Wykonać kolorowanie kompletu kafli na piec.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) znalez
ć dobrze oświetlone miejsce,
3) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny w czasie pracy,
4) rozłożyć kafle układając rozwinięcie powierzchni bocznej pieca,
5) dobrać odpowiednie odcienie kafli,
6) naszkicować rozwinięcie powierzchni bocznej kafli,
7) ponumerować kafle na szkicu,
8) ponumerować rozłożone kafle ołówkiem na czerepie,
9) ułożyć kafle przy stanowisku licowania pieca,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie, wskazując na ewentualne trudności,
11) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komplet kafli na piec,
- arkusz papieru formatu A4,
- ołówek.
Ćwiczenie 2
Wykonaj przecięcie kafla na połowy. Wyrównaj i oszlifuj docięte krawędzie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny w czasie pracy,
3) sprawdzić stan techniczny i jakościowy kafla,
4) zaznaczyć linię cięcia za pomocą węgielnicy i blaszki aluminiowej,
5) wyznaczyć linię przecięcia za pomocą młotka i punktaka,
6) podzielić kafel za pomocą młotka,
7) wyrównać brzegi kafla nożem zduńskim,
8) oszlifować obcięte krawędzie kamieniem szlifierskim,
9) zaprezentować wykonane zadanie,
10) zlikwidować stanowisko pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kafel,
- węgielnica zduńska,
- blaszka aluminiowa,
- nóż zduński,
- młotek i punktak,
- kamień szlifierski.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wykonać kolorowanie kafli?
ðð ðð
2) przeciąć kafle według linii prostej?
ðð ðð
3) wyciąć część kafla ze środka?
ðð ðð
4) wyciąć w kaflu otwór okrągły na założenie czystki?
ðð ðð
5) oszlifować przecięte krawędzie kafli?
ðð ðð
6) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny w czasie pracy?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.6. Wznoszenie płaszcza kaflowego ze zbrojeniem, drutem
piecowym
4.6.1. Materiał nauczania
Ustawianie kafli
Warstwy kafli znajdujące się na jednym poziomie ustawia się we wszystkich ścianach
jednocześnie. Ustawianie kafli zaczyna się zawsze od ściany tylnej, potem ściany boczne,
na końcu frontową. Ustawianie kafli na cokole zaczyna się od narożnych. W rogach oznaczonego
pola rozprowadza się zaprawę, powleka się także zaprawą powierzchnię dolnych kołnierzy kafli
narożnych tak, aby nie przesunęła się na oszlifowane brzegi kafla, po czym umieszcza się kafle w
rogach pola uważając (sprawdzając za pomocą poziomnicy), aby ściany licowe kafli były
ustawione do pionu. Aby kafle utrzymywały się we właściwej pozycji podsuwa się pod dolne
kołnierze tłuczeń ceglany lub odpadki kafli. Kafle narożne należy ustawiać tak, aby przestrzeń
między nimi odpowiadała wielokrotności całych kafli (patrz rys.13).
Rys. 13. Ustawienie kafli narożnych w pierwszej warstwie: a) nieprawidłowe, b) prawidłowe[7, s.101].
Po ustawieniu kafli do pionu sprawdza się czy górne krawędzie wszystkich kafli znajdują się
na jednym poziomie. W tym celu kolejno na każdą parę kafli kładzie się prawidło i poziomnicę,
sprawdzając położenie poziome. Jeżeli jeden z kafli położony jest zbyt nisko  podnosi się go
do góry, nakładając świeżą zaprawę i podsuwając pod kołnierz tłuczeń odpowiedniej grubości.
Po ustaleniu poziomu sprawdza się za pomocą prawidła, czy powierzchnie licowe kafli
narożnych leżą parami w jednej płaszczyz
nie. Prawidło powinno przylegać do powierzchni kafli
wzdłuż całej linii zetknięcia (patrz rys.10). Następnie między kaflami narożnymi wzdłuż każdej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
ściany ustawia się dopasowane uprzednio kafle środkowe. Najpierw ustawia się kafle na sucho,
czyli bez zaprawy w celu sprawdzenia czy dobrze pasujÄ….
Rys. 14. Sprawdzenie prawidłowego ustawienia kafli[1, s.43].
Spoiny pionowe między kaflami gładkimi powinny mieć szerokość najwyżej 0,2 mm, spoiny
poziome nie większą niż 1 mm. Przy kaflach fazowanych spoiny pionowe mogą mieć szerokość
do 1 mm, a przy kaflach kwadratowych do 2-3 mm.
Górne krawędzie kafli środkowych powinny tworzyć wraz z narożnymi jedną linię prostą tak,
aby po położeniu na kaflach prawidła, górne krawędzie wszystkich kafli przylegały do prawidła.
Kafle ustawia siÄ™ na zaprawie dwoma sposobami:
- po namoczeniu kołnierza kafla nakłada się zaprawę na kołnierze (rumpy) z dwóch stron - pod
spodem kafla i z jednego boku dla spojenia go z już ustawionymi sąsiednimi kaflami -
bocznym i dolnym,
- po namoczeniu kołnierza kafla osadza się go bez zaprawy, a po osadzeniu zalewa się rzadką
zaprawą zduńską.
W pierwszym i w drugim przypadku możliwe jest wydobycie się nadmiaru zaprawy na zewnątrz
kafli. Nadmiar ten należy usunąć ręką wciskając go do wnętrza spoiny.
Spoiny kafli gładkich należy przeciągnąć cienką blaszką aluminiową na głębokość od 2
do 3 mm w celu wytworzenia szczelin. Szczeliny te uniemożliwiają pękanie i odpryskiwanie
szkliwa w czasie nagrzewania się pieca, gdy pod wpływem temperatury rozszerzają się i naciskają
na siebie. Ustawienie następnej warstwy kafli może mieć miejsce dopiero po ostatecznym stężeniu
zaprawy w warstwie poprzedniej. Należy przy tym pamiętać, że kafla, przy którym zaprawa
stężała, nie wolno poruszać. Zmiana położenia takiego kafla może mieć miejsce jedynie w ten
sposób, że zdejmuje się go, oczyszcza ze starej zaprawy, nakłada świeżą i umieszcza kafel w
nowym położeniu.
Przy ustawieniu kafli należy pamiętać o pozostawieniu we właściwych miejscach wolnych
przestrzeni na wstawienie armatury piecowej. Otwory te należy starannie wymierzyć, ponieważ
wszelkie poprawianie ich wymiarów po stężeniu zaprawy grozi pęknięciem lub uszkodzeniem
kafla. Wskazane jest osadzać armaturę piecową po wykonaniu części oblicowania, ponieważ
ułatwione jest wtedy sprawdzenie prawidłowości oblicowania i mocowania armatury.
Ustawienie następnej warstwy kafli zaczyna się tak samo jak w warstwie pierwszej od kafli
narożnych, rozmieszczając je odwrotnie niż poprzednio. W ten sposób uzyskuje się mijanie, czyli
wiÄ…zanie spoin oblicowania.
Mając kilka warstw kafli ustawionych można sprawdzać pionowość następnych warstw za
pomocą prawidła i poziomnicy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Po ustawieniu kafli narożnych kładzie się na nie prawidło  listwę i ustawia kafle środkowe
starając się aby górne obrzeża przylegały do listwy. Wszelkie wolne przestrzenie przy dolnych
i bocznych obrzeżach kafli wypełnia się zaprawą. Następnie wypełnia się zaprawą i tłuczniem
przestrzenie między kołnierzami. Oblicowanie kaflami kwadratelowymi należy do mniej
szczelnych i trwałych.
Spinanie kafli
Po osadzeniu 3 rzędów kafli przystępuje się do ich spinania. Spinanie kafli ma na celu
utrudnić rozsuwanie się kafli pod wpływem gorąca jak również ma zapewnić ich powrót
w poprzednie położenie po ostygnięciu pieca. Spinanie kafli powinno być sprężyste. Wykonuje się
je za pomocą spinaczy z drutu stalowego grubości 2,8 do 3 mm pokrytego miedzią lub cynkiem w
celu zabezpieczenia przed korozją. Spinacze powinny być wygięte w kształcie klamer podobnych
do litery M. Nie należy stosować spinaczy prostych lub z bednarki. Spinacze należy nakładać na
kołnierze dwóch sąsiednich kafli w ten sposób, aby je obejmowały swoimi końcami. Spinanie
należy wykonywać w kierunku pionowym i poziomym, dając na każdym kołnierzu co najmniej
dwa spinacze (patrz rys. 15). Spinacze należy tak dopasować aby nie były zbyt luz
ne, ani tez nie
ściągały kołnierzy zbyt mocno. Cały rząd kafli nad drzwiczkami paleniskowymi wiąże się
dodatkowo jednym drutem.
Rys.15. Spinanie kafli klamerkami [2, s 47].
Inna metoda spinania sprężystego kafli polega na tym, że w otwory znajdujące się
w kołnierzach jednej warstwy kafli wstawia się pionowe pręty stalowe grubości 7 mm (patrz
rys. 16). W kierunku poziomym kafle każdego rzędu ściąga się pasmami z cienkich drutów
stalowych o średnicy 0,5 mm, które przewleka się pod prętami stalowymi dookoła obwodu pieca.
Druty napręża się i związuje (patrz rys. 17). Metoda ta nie jest obecnie stosowana ze względu na
wysoką pracochłonność i nie spełnianie oczekiwań. Obecnie kafle są łączone tylko klamerkami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Rys. 16. Licowanie pieca ze zbrojeniem drutem stalowym: Rys. 17. Spinanie kafli pasemkami cienkiego
1  pręt stalowy, 2  klamerki [6, s. 327]. drutu [7, s. 47].
Wypełnianie wnętrza kafli i futrowanie
Po spięciu 3 warstw kafli przystępuje się do wypełniania ich wnętrza materiałem
ceramicznym. Najczęściej wypełnia się go płytkami szamotowymi 14x14x2,5 cm.
Przed przystąpieniem do wylepiania kafli należy je zwilżyć mokrą szmatą lub szczotką.
Następnie na zamoczoną płytkę nakłada się plastyczną zaprawę zduńską i płytkę wciska się
do wnętrza kafli tak mocno aby nadmiar zaprawy wycisnąć naokoło na zewnątrz. Miejsce między
kołnierzami kafli wylepia się również dokładnie. Używa się do tego zaprawy zduńskiej
przemieszanej z tłuczniem ceglanym o grubości 5 i 10 mm (pół na pół) w ogólnej proporcji 25%
zaprawy i 75% tłucznia. Ani kafli ani przestrzeni między kołnierzami nie wolno wylepiać samą
zaprawą, ani zostawiać w nich miejsc nieszczelnie wylepionych. Wylepianie kafli nie może
wystawać poza ich kołnierze.
Po wylepieniu kafli, ściany pieca należy przygotować do wyłożenia ich płytkami lub cegłami
szamotowymi (futrowanie). Powierzchnię ściany wyrównać a następnie wyłożyć płytkami
szamotowymi grubości 2-3 cm, cegłą szamotową lub płytkami z betonu żaroodpornego. Płytki i
cegła muszą być namoczone i tak przyciśnięte do  wylepki aby zespoliły się mocno całą
powierzchnią ze ścianą pieca. W razie braku płyt szamotowych można stosować do wylepiania
kafli cegłę szpałdówkę z przyciętych cegieł szamotowych, lub z cegieł piecowych. Zamiast
futrówki z płyt szamotowych można dać całe cegły piecówki, układając je na płask na zaprawie
zduńskiej do wnętrza kafla. Wylepianie kafli cegłami umożliwia nie wykonywanie futrówki ale za
to dochodzi przecinanie cegieł. Cegła włożona do kafla wystaje ponad 4 cm ponad kołnierzem
tworząc warstwę zastępującą futrówkę.
Przy wykonywaniu futrówki pieca należy starać się o to, aby spoiny między płytami lub
cegłami futrówki były nie większe niż 3 mm i mijały się ze spoinami kafli.
Ostatnią warstwę kafli pozostawia się zwykle nie wylepioną w celu ułatwienia spinania jej
klamrami z następną warstwą kafli.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Rys. 18. A
ączenie kafli na klamerki i wypełnienie:
1  klamerki, 2  wypełnienie, 3  płytka ceramiczna
[14, s.692].
Staranne wykonanie prac zwiÄ…zanych z wylepianiem kafli i ich futrowaniem decyduje
o szczelności i trwałości pieca. Wykonanie wnętrza pieca odbywać się powinno gołymi rękami,
bez pomocy kielni, ponieważ tylko wtedy osiągnięta być może konieczna dokładność i dobre
przyleganie zaprawy do cegły lub płytki. Tylko gołymi rękami zdun może dobrze rozłożyć
zaprawę, stwierdzić jej plastyczność lub niepożądaną obecność w niej kamyków i innych
zanieczyszczeń i usunąć je. Niedopuszczalne jest posługiwanie się typowymi narzędziami
murarskimi na przykład kielnią.
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób należy wytyczyć położenie pieca na podmurówce?
2. W jaki sposób należy przygotować kafle przed licowaniem?
3. Jaki rodzaj kafli układa się na cokole pieca w pierwszej kolejności podczas licowania?
4. Jakie sÄ… zasady licowania pieca?
5. W jakim celu rozcina się szczeliny między kaflami?
6. Czym spina siÄ™ kafle?
7. Jakie sÄ… zasady spinania kafli?
8. Na czym polega wylepianie kafli?
9. Na czym polega futrowanie kafli?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj licowanie pieca kaflami. Wysokość licowania - trzy warstwy, wymiary pieca
w kaflach: szerokość - 2,5 kafla, bok  2 kafle (patrz rysunek).
Kafle układaj na równym, poziomym podłożu np. na cokole z cegieł. Elementy połącz wcześniej
przygotowaną zaprawą glinianą, spinając stalowymi klamrami. Grubości spoin od 1 mm
do 1,5 mm. Kołnierzy kafli nie wypełniaj tłuczniem z zaprawą. Dokonaj odbioru jakościowego
licowania. Dokonaj samooceny wykonanej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Rys. 19. Schemat warstw licowania pieca  rzut [rys. własny].
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przygotować materiały i sprzęt,
3) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny w czasie pracy,
4) wytyczyć położenie pieca,
5) ułożyć pierwszą warstwę kafli na zaprawie, zaczynając od kafli narożnych,
6) połączyć zaprawą sąsiednie kafle,
7) połączyć sąsiednie kafle klamerkami,
8) dopasować (na sucho) drugą warstwę kafli,
9) ułożyć zaprawę glinianą na pierwszej warstwie kafli,
10) ułożyć drugą warstwę kafli z przesunięciem spoin pionowych, łącząc je zaprawą,
11) połączyć sąsiednie kafle klamerkami,
12) dopasować (na sucho) trzecią warstwę kafli,
13) ułożyć trzecią warstwę kafli z przesunięciem spoin pionowych, łącząc je zaprawą,
14) połączyć sąsiednie kafle trzeciej warstwy klamerkami,
15) kontrolować na bieżąco poziom warstw i grubość spoin,
16) zaprezentować wykonane licowanie pieca,
17) dokonać samooceny w odniesieniu do zachowania grubości spoin i poziomu warstw,
18) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
materiały:
- 9 sztuk kafli środkowych,
- 12 sztuk kafli narożnych,
- stalowe klamry w ilości około 50 sztuk.,
- wcześniej przygotowana w pojemniku zaprawa gliniana o konsystencji plastycznej,
sprzęt:
- prawidło i poziomnica zduńska,
- liniał z podziałką o długości 100 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Ćwiczenie 2
Wykonaj wylepienie i futrowanie dwóch warstw kafli w licowaniu otrzymanym
w ćwiczeniu 1.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) wymieszać zaprawę zduńską z tłuczniem ceglanym,
4) oczyścić i zwilżyć kafle licowania,
5) wylepić kafle wewnątrz i miejsca między kołnierzami,
6) wyrównać  wylepkę ,
7) przygotować materiały na futrówkę,
8) wykonać futrówkę z płytek szamotowych,
9) kontrolować na bieżąco jakość pracy,
10) zlikwidować stanowisko pracy,
11) zaprezentować wykonane zadanie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- gotowa zaprawa zduńska o konsystencji plastycznej,
- tłuczeń ceglany,
- woda,
- pędzel ławkowiec,
- pojemniki na zaprawÄ™,
- wiadro,
- narzędzia zduńskie.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) dobrać materiały na wykonanie licowania pieca?
ðð ðð
2) zorganizować stanowisko pracy zduna do wykonania licowania?
ðð ðð
3) zorganizować stanowisko pracy zduna do wykonania  wylepki i futrówki?
ðð ðð
4) dopasować kafle na licowanie pieca?
ðð ðð
5) ustawić kafle i połączyć zaprawą zduńską?
ðð ðð
6) wykonać połączenie kafli klamrami?
ðð ðð
7) wykonać wylepienie kafli licowania pieca?
ðð ðð
8) wykonać futrówką ścian pieca?
ðð ðð
9) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.7. Budowa popielnika i paleniska z przesklepieniem oraz komory
spalania wtórnego z cegły szamotowej na zaprawie szamotowej
4.7.1. Materiał nauczania
Wierzch podmurówki pod piecem jest spodem komory zbiorczej. Komorę zbiorczą wykonuje
się po ułożeniu jednej warstwy kafli z uwzględnieniem przerwy dla wykonania połączenia z
kominem. Otwór wylotowy do komina powinien nachylony ze spadkiem w kierunku podstawy
pieca (patrz rys. 20 b). Ściany połączenia z kominem wykonuje się z cegieł lub płyt szamotowych
na zaprawie szamotowej lub glinianej zwykłej zachowując grubość spoin 3 mm. Sklepienie
komory zbiorczej wykonuje się z cegieł ułożonych na płask i opartych na trzech podporach z
cegieł lub płyt ceramicznych ułożonych na rąb (patrz rys. 20 e). Po wykonaniu sklepienia komory
zbiorczej ustawia się drzwiczki piecowe zaczepiając je o odpowiednio przycięty pasek z cegły
osadzony na zaprawie. Za pomocą poziomnicy należy sprawdzić zachowanie pionu i poziomu
drzwiczek.
Na sklepieniu komory zbiorczej wykonuje się ściany popielnika z cegieł układanych na płask.
Pierwsza warstwa cegieł dociska zamocowanie drzwiczek piecowych. Po ułożeniu dwóch warstw
cegieł układa się przy drzwiczkach piecowych w kierunku poprzecznym cegłę (najlepiej
szamotową), stanowiącą próg komory paleniskowej (patrz rys. 20 b i 20 c). Za progiem układa
się ruszt nachylony do wnętrza pieca. Ruszt opuszcza się do tylnej ściany paleniska na 3 do 5 cm.
Dla oparcia rusztu na bocznych ścianach popielnika w tyle i na przodzie wykonuje się wsparcie,
na które układa się dwa płaskowniki stalowe lub żeliwne. Ruszt musi być tak ułożony nad
popielnikiem, żeby w razie uszkodzenia lub wymiany mógł być łatwo wyjęty. Tylną ścianę
popielnika tworzy cegła ustawiona na rąb i przysunięta do oblicowania. Przestrzeń między
płaskownikami i za rusztem należy wyrównać przyciętymi kawałkami cegieł.
Następnie muruje się ściany boczne i tylną ścianę paleniska. Palenisko wykonuje się z cegieł
szamotowych ułożonych na płask, na zaprawie ogniotrwałej. Jeśli brak zaprawy ogniotrwałej,
stosuje się zwykłą zaprawę zduńską z solą (1 kg soli na 10 litrów wody użytej do rozrabiania
zaprawy). Układa się jedną warstwę cegieł na płask i jedną warstwę cegieł na rąb. Należy wtedy
zamocować drzwiczki paleniskowe. Następnie ustawia się kilka warstw kafli. Po ich
sklamrowaniu i wylepieniu, muruje się w dalszym ciągu ściany paleniska. Poprzecznie do ścian
bocznych układa się nad drzwiczkami płytę szamotową grubości 3 cm odpowiednio przyciętą, aby
nie stykała się z kołnierzami kafli. Szczelina powinna wynosić co najmniej 5 mm. Płyta chroni od
przepalenia kafel nad drzwiczkami piecowymi. Przednią i tylną ścianę paleniska muruje się z
cegieł ustawionych na rąb, ściany boczne paleniska zależnie od rozmiarów z cegieł układanych na
płask lub na rąb.
Na wysokości około 40 cm od poziomu rusztu wykonuje się w ściankach bocznych paleniska
kilka niewielkich otworów (szczelin), które służą do odprowadzania zimnego powietrza, aby nie
ochładzało górnych nagrzanych części pieca.
Na wysokości około 20 cm poniżej wierzchu komory paleniskowej, zaczyna się przesuwać
cegły w kolejnych warstwach ścianek ku środkowi. Na ściankach bocznych kolejne warstwy
powinny być przesunięte o 2  3 cm. Należy przy tym odpowiednio docinać cegły. Wierzchnią
warstwę cegieł paleniska układa się w tzw. młynek (patrz rys. 20 f). W ostatecznym wyniku
powstaje w wierzchniej warstwie otwór (dysza) o wymiarach 10 cm x 10 cm. Dolne krawędzie
cegieł ścina się ukośnie w celu wyrównania powierzchni wewnątrz paleniska.
Równocześnie z wykonaniem ścian komory paleniskowej muruje się przy krótszych bokach
oblicowania przegrody w kanałach opadowych z cegieł ułożonych na płask. Wewnętrzne ściany
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
oblicowania wykłada się płytkami ceramicznymi grubości 2 cm (futrówka). Po każdej stronie
komory paleniskowej otrzymuje się dwa równoległe kanały opadowe.
Ponad sklepieniem komory paleniskowej pozostaje wolna przestrzeń komory spalań.
Przy krótszych bokach oblicowania muruje się w dalszym ciągu słupy z cegieł układanych
na płask, jako przedłużenie przegród kanałowych, do wysokości 3  4 cm poniżej sklepienia
pieca. Odległość ta chroni sklepienie pieca od nacisku słupa cegieł.
Ściany komory paleniskowej na całej wysokości powinny być oddzielone od ściany tylnej
i ścian bocznych pieca szczeliną o szerokości 5 mm, zabezpieczającą przed uszkodzeniem
spowodowanym rozszerzaniem siÄ™ od nagrzania.
Rys. 20. Piec komorowy. 1  komora paleniskowa, 2  dysza, 3  komora spalań, 4  kanały opadowe, 5  żebra,
6  komora zbiorcza, 7  wylot do komina, 8  otwór wyczystkowy. a) przekrój pionowy podłużny,
b) przekrój pionowy poprzeczny, c) przekrój poziomy nad rusztem, d) przekrój poziomy nad sklepieniem,
e) przekrój poziomy przez komorę zbiorcza, f) przekrój poziomy nad komorą paleniskową
[8, rysunki dodatkowe].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób muruje się ściany komory zbiorczej?
2. W jaki sposób muruje się sklepienie komory zbiorczej?
3. W jaki sposób układa się cegły w ścianach bocznych i tylnych popielnika?
4. W jaki sposób wykonuje się osadzenie rusztu?
5. W jaki sposób muruje się ściany paleniska?
6. W jaki sposób wykonuje się sklepienie paleniska z dyszą?
7. W jaki sposób muruje się ściany boczne komory spalania wtórnego?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na wcześniej przygotowanej podmurówce z cegieł wykonaj komorę zbiorczą w piecu
komorowym z kanałami opadowymi po obu stronach. Podłączenie do komina należy wykonać
przez ścianę tylną, podłużną. Wykorzystaj rysunek 20. Do połączenia elementów zastosuj
wcześniej przygotowaną zaprawę zduńską zwykłą i zaprawę szamotową.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować rysunek nr 20 oraz zakres pracy do wykonania,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny w czasie pracy,
3) przygotować stanowisko pracy,
4) wyznaczyć położenie pieca,
5) wykuć otwór w ścianie pomieszczenia w celu podłączenia pieca z kanałem dymowym
(według rysunku krawędz
płaszczyzny dolnej tego otworu powinna się znajdować
na poziomie spodu komory zbiorczej),
6) ustawić pierwszą warstwę kafli na zaprawie glinianej, zostawiając w tylnej ścianie pieca
przerwę dla wymurowania podłączenia z kominem,
7) zamontować kafle wyczystkowe w oblicowaniu ścianek bocznych pieca według rys. 20 e,
8) wymurować podłączenie pieca z kominem z cegieł szamotowych na zaprawie szamotowej,
9) uzyskać nachylenie kanału wylotowego (patrz rysunek 20 b),
10) wykonać oblicowanie kaflami wierzchu i boków podłączenia z kominem,
11) wykonać wylepkę i futrówkę pierwszej warstwy kafli,
12) ustawić podpory komory zbiorczej,
13) wykonać sklepienie komory zbiorczej,
14) nakładać ręcznie zaprawę na łączone elementy,
15) zaprezentować wykonane zadanie,
16) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- rysunki przekrojów pieca komorowego (rys. 20),
- wcześniej wykonana podmurówka z cegieł,
- cegła szamotowa,
- kafle narożne i środkowe,
- cegła ceramiczna pełna,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
- zaprawa zduńska zwykła,
- zaprawa szamotowa,
- zaprawa zduńska z tłuczniem ceglanym, woda,
- narzędzia zduńskie,
- pojemnik na zaprawÄ™,
- wiadro,
- miarka składana,
- ołówek.
Ćwiczenie 2
Wybuduj popielnik z osadzeniem rusztu na przygotowanym wcześniej stanowisku z komorą
zbiorczą w piecu komorowym. Uwzględnij przygotowanie miejsca na zamocowanie drzwiczek
piecowych. Popielnik wykonaj z cegły szamotowej na wcześniej przygotowanej zaprawie
szamotowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z przygotowanym stanowiskiem,
2) zorganizować stanowisko pracy odpowiednie do zakresu wykonywanych prac,
3) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) wyznaczyć położenie popielnika,
5) wymurować ściany boczne i ścianę tylną popielnika,
6) nakładać ręcznie zaprawę na łączone elementy,
7) wykonać próg komory paleniskowej,
8) przygotować oparcie rusztu,
9) osadzić ruszt,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11) zlikwidować stanowisko pracy,
12) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
13) sformułować wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stanowisko symulacyjne z wybudowanÄ… komorÄ… zbiorczÄ… pieca komorowego,
- cegły szamotowe,
- wcześniej przygotowana zaprawa szamotowa o konsystencji plastycznej,
- woda,
- ruszt piecowy,
- płaskowniki stalowe o długości około 20 cm,
- pojemnik na zaprawÄ™,
- wiadro,
- narzędzia zduńskie,
- miarka składana,
- ołówek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Ćwiczenie 3
Na wcześniej przygotowanej podmurówce z cegieł wykonaj komorę zbiorczą z jednym
kanałem opadowym, z podłączeniem do komina z boku, oraz wymuruj ściany popielnika w piecu
komorowym. Popielnik, komorę zbiorczą i fragment kanału opadowego wykonaj korzystając z
rysunku nr 21 b i 21 d. Uwzględnij podłączenie z kominem przez boczną ścianę w celu ustawienia
pieca o trzech ścianach frontowych ogrzewającego dwa pomieszczenia. Do połączenia elementów
wykorzystaj wcześniej przygotowaną zaprawę zduńską zwykłą i zaprawę szamotową.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować rysunek nr 21 b i 21 d oraz zakres
pracy do wykonania,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny
w czasie pracy,
3) przygotować stanowisko pracy,
4) wyznaczyć położenie pieca,
5) wykuć otwór w ścianie pomieszczenia w celu
podłączenia pieca z kanałem dymowym (według
rysunku krawędz
płaszczyzny dolnej tego otworu
powinna się znajdować na poziomie spodu komory
zbiorczej),
6) ustawić pierwszą warstwę kafli na zaprawie
glinianej, zostawiając w bocznej (dłuższej) ścianie
pieca przerwę dla wymurowania podłączenia
z kominem a w ścianie frontowej krótszej miejsce
do zamontowania drzwiczek piecowych,
7) wymurować podłączenie pieca z kominem z cegieł
szamotowych na zaprawie szamotowej,
8) uzyskać nachylenie kanału wylotowego (patrz
rysunek 21 b),
9) wykonać oblicowanie kaflami wierzchu i boków
podłączenia z kominem,
10) wykonać oblicowanie i futrówkę komory zbiorczej
zajmującej jedną część podstawy,
11) zamontować otwór wyczystkowy naprzeciwko
wylotu do komina,
12) ułożyć ściany boczne i ścianę tylną popielnika
z dwóch warstw cegieł ułożonych na płask
Rys. 21. Piec komorowy z jednym
(popielnik zajmuje drugą część podstawy),
kanałem opadowym podłączony
13) nakładać ręcznie zaprawę na łączone elementy,
do komina z boku,
14) pozostawić miejsce do zamocowania drzwiczek
b) przekrój pionowy poprzeczny,
piecowych,
d) przekrój poziomy na wysokości
15) zlikwidować stanowisko pracy,
komory zbiorczej i popielnika
[ 8. rysunki dodatkowe].
16) zaprezentować wykonane zadanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Wyposażenie stanowiska pracy:
- rysunki przekrojów pieca komorowego (rys. 21),
- wcześniej wykonana podmurówka z cegieł,
- cegła szamotowa,
- kafle narożne i środkowe,
- cegła ceramiczna pełna,
- zaprawa zduńska zwykła,
- zaprawa szamotowa,
- zaprawa zduńska z tłuczniem ceglanym woda,
- narzędzia zduńskie
- pojemnik na zaprawÄ™,
- wiadro,
- miarka składana,
- ołówek.
Ćwiczenie 4
Wybuduj komorę paleniskową ze sklepieniem na przygotowanym wcześniej stanowisku
z wybudowanym popielnikiem i osadzonym rusztem w piecu komorowym. Wykorzystaj rysunek
nr 20. Uwzględnij przygotowanie miejsca na zamocowanie drzwiczek piecowych. Komorę
paleniskową wykonaj z cegły szamotowej na wcześniej przygotowanej zaprawie szamotowej.
Sukcesywnie wykonaj licowanie, wylepkÄ™ i futrowanie kafli. Do licowania wylepki i futrowania
zastosuj odpowiedniÄ… zaprawÄ™.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z przygotowanym stanowiskiem,
2) przeanalizować rysunek nr 20,
3) zorganizować stanowisko pracy odpowiednie do zakresu wykonywanych prac,
4) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
5) wyznaczyć położenie komory paleniskowej,
6) wymurować ściany boczne i ścianę tylną paleniska,
7) układać w ścianach bocznych kolejne warstwy cegieł na przemian na rąb i na płask,
8) pozostawić miejsce na zamocowanie drzwiczek piecowych,
9) wymurować przednią i tylną ścianę paleniska z cegieł ułożonych na rąb,
10) sukcesywnie wykonywać licowanie pieca kaflami,
11) wykonać wylepkę i futrówkę oblicowania,
12) zastosować odpowiednie zaprawy do łączenia elementów,
13) wymurować przegrody w kanałach opadowych z cegieł ułożonych na płask,
14) kontrolować jakość wykonania,
15) wykonać sklepienie komory paleniskowej,
16) zlikwidować stanowisko pracy,
17) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
18) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Wyposażenie stanowiska pracy:
- symulacyjne stanowisko pracy z wybudowanym paleniskiem, rysunek nr 20,
- cegła szamotowa,
- kafle narożne,
- kafle środkowe,
- klamry z drutu stalowego do kafli,
- cegła ceramiczna pełna,
- płytki szamotowe,
- tłuczeń ceglany,
- zaprawa zduńska zwykła,
- zaprawa szamotowa,
- woda,
- narzędzia zduńskie,
- pojemniki na zaprawÄ™,
- wiadro,
- miarka składana,
- ołówek.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) przygotować materiały do budowy pieca?
ðð ðð
2) dobrać narzędzia do robót zduńskich?
ðð ðð
3) wykonywać pracę zduna z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy?
ðð ðð
4) wymurować popielnik z osadzeniem rusztu?
ðð ðð
5) ustawić piec o trzech ścianach frontowych ogrzewającego dwa
pomieszczenia?
ðð ðð
6) wymurować komorę paleniskową ze sklepieniem?
ðð ðð
7) wyjaśnić wykonywanie komory spalania wtórnego?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4.8. Prowadzenie kanałów i przesklepianie pieca
4.8.1. Materiał nauczania
Równocześnie z wykonaniem ścian komory paleniskowej muruje się przy krótszych bokach
oblicowania przegrody w kanałach opadowych z cegieł ułożonych na płask. Wewnętrzne ściany
oblicowania wykłada się płytkami ceramicznymi grubości 2 cm (futrówka). Po każdej stronie
komory paleniskowej otrzymuje się dwa równoległe kanały opadowe.
Ponad sklepieniem komory paleniskowej pozostaje wolna przestrzeń komory spalań.
Przy krótszych bokach oblicowania muruje się w dalszym ciągu słupy z cegieł układanych
na płask, jako przedłużenie przegród kanałowych, do wysokości 3  4 cm poniżej sklepienia
pieca. Odległość ta chroni sklepienie pieca od nacisku słupa cegieł.
Wszystkie kanały w piecu powinny być budowane równo i pionowo na rzadkiej zaprawie
zduńskiej, a powierzchnie kanałów zatarte zaprawą na gładko. Spoiny pionowe i poziome
nie powinny być grubsze niż 2 mm. Wszędzie, gdzie powierzchnia ścian pieca może stykać się
z ogniem, należy stosować cegły szamotowe. Żeby wykorzystać całą powierzchnię pieca jako
grzejącą od góry do dołu, kanały boczne w piecu opuszcza się aż do podmurówki pieca.
W celu wzmożenia w piecu procesu spalania węgla, a także powiększenia akumulacji ciepła
w komorze paleniskowej, zamiast sklepienia z dyszą można zastosować tak zwane kratki.
Zaczynając od wysokości 60 cm nad rusztem wykonuje się  kozły (kratki), czyli krzyżowe
przegrody z płyt szamotowych 3x12x25 [cm] na rąb. Pierwszą przegrodę przez środek głębokości
pieca opiera się na bocznych ścianach paleniska, nie opierając jej ściśle o kaflową ścianę. Na tej
przegrodzie następne dwie lub trzy przegrody na krzyż , przez szerokość paleniska, bez ścisłego
oparcia o przednie i tylne ściany paleniska. Otrzymana kratka może się składać z kilku warstw w
zależności od wymiarów pieca (patrz rys. 8).
Sklepienie pieca stanowi nie tylko konstrukcyjne jego zamknięcie, lecz także dzięki swemu
ciężarowi zapobiega podnoszeniu się kafli podczas nagrzewania się pieca. Sklepienie pieca z kafli
ceramicznych powinno mieć (łącznie z warstwą okładzinową) co najmniej 20 cm. Jeżeli sklepienie
jest podparte tylko na obwodzie, jak na przykład w piecu komorowym, wówczas powinno mieć w
dolnej części warstwę cegieł szamotowych ułożonych na rąb, wyżej zaś może być warstwa z
cegieł ceramicznych ułożonych na płask. Jeżeli prócz podparcia na obwodzie sklepienie ma
podporę pośrednią, wszystkie jego warstwy mogą być ułożone na płask. Dolna warstwa cegieł w
sklepieniu powinna być ściągnięta w spoinach drutami o średnicy 3 mm (patrz rys. 22).
Rys. 22. Sklepienie pieca wykonane z cegieł ułożonych na rąb [7, s. 87].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
W przypadku klamrowania kafli ceramicznych sklepienie może mieć grubość 12 cm
w piecach stałych, a w przenośnych wystarczy grubość 8 cm. Piece sklepia się także płytami
szamotowymi grubości do 6 cm, opierając je na kołnierzach kafli w ścianach pieca.
Jako zakończenie oblicowania u góry ustawia się kafle wieńcowe. Trzeba je dopasować
i przyciąć na sucho, a następnie ustawić na zaprawie zduńskiej zachowując poziom i pion oraz
linię prostą wzdłuż każdego boku. Dolne wewnętrzne brzegi kafli wieńcowych spina się klamrami
z drutu stalowego o średnicy około 3 mm z górnymi kołnierzami ostatniej warstwy kafli oraz
między sobą. Wnętrza kafli wieńcowych należy wypełnić zaprawą zduńską i tłuczniem. Wierzch
pieca pokrywa się kaflami gorszego gatunku z całymi kołnierzami wypełnionymi zaprawą i
tłuczniem. Powierzchnia pokrycia musi być na jednym poziomie z wierzchem kafli wieńcowych.
Do zasklepienia pieca stosuje się również żeliwne płyty kuchenne ułożone na mniejszej
rozpiętości pieca, oparte na ścianach pieca a z wierzchu wykładane cegłą i kaflami. Ze względu
na większe rozszerzanie się stali należy zachować większą (około 0,5 cm) szczelinę dylatacyjną
między płytami a ścianami pieca.
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie kanały i w jakiej ilości wykonuje się najczęściej w piecach komorowych?
2. Z jakich materiałów wykonuje się kanały w piecach?
3. Jakie są zasady łączenia cegieł w kanałach piecowych?
4. W jakim celu stosuje się w piecach nad komorą paleniskową kratkę z cegieł?
5. W jaki sposób wykonuje się konstrukcję sklepienia pieca z cegieł?
6. W jaki sposób opiera się sklepienie na ścianach pieca?
7. W jaki sposób wykonuje się oblicowanie sklepienia?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na symulowanym stanowisku budowania pieca komorowego wykonaj sklepienie z cegieł.
Sklepienie należy oprzeć na uprzednio wykonanych do dolnego poziomu kafli wieńcowych,
oblicowanych ścianach pieca. Przygotuj stanowisko pracy z wykorzystaniem rusztowania
kozłowego z pomostem roboczym. Kafle wieńcowe i licowanie sklepienia ustaw  na sucho
w celu umożliwienia demontażu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z przygotowanym stanowiskiem,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) zorganizować stanowisko pracy odpowiednie do zakresu wykonywanych prac,
4) przygotować rusztowanie kozłowe,
5) ułożyć pomost roboczy na kozłach,
6) przygotować beleczki z cegieł ułożonych na rąb,
7) ustawić beleczki ceglane na ściankach pieca,
8) połączyć elementy sklepienia zaprawą zduńską,
9) ułożyć warstwę cegieł na płask na beleczkach, łącząc zaprawą zduńską,
10) kontrolować na bieżąco poziom warstw i grubość spoin,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
11) dopasować i ustawić kafle wieńcowe,
12) dopasować i ustawić kafle licowania sklepienia,
13) zaprezentować wykonane zadanie,
14) zdemontować kafle wieńcowe i licowanie sklepienia,
15) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- cegły ceramiczne,
- cegły szamotowe,
- drut stalowy ocynkowany o średnicy 3 mm,
- zaprawa szamotowa,
- zaprawa zduńska zwykła,
- woda,
- rusztowanie kozłowe,
- pomosty robocze z desek,
- pojemniki na zaprawÄ™,
- narzędzia zduńskie.
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) przygotować stanowisko pracy zduna odpowiednie do zakresu
wykonywanych prac?
ðð ðð
2) dobrać materiały do budowy kanałów piecowych?
ðð ðð
3) dobrać materiały do budowy sklepienia w piecach?
ðð ðð
4) wymurować kanały piecowe?
ðð ðð
5) przygotować beleczki na sklepienie pieca?
ðð ðð
6) wykonać sklepienie pieca?
ðð ðð
7) dopasować i ustawić kafle wieńcowe?
ðð ðð
8) dopasować i ustawić kafle na sklepieniu pieca?
ðð ðð
9) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4.9. Osadzanie armatury piecowej, suszenie i uruchomienie pieca
4.9.1. Materiał nauczania
Drzwiczki paleniskowe i popielnikowe powinny być hermetycznie zamykane,
aby po nagrzaniu się pieca powietrze z pomieszczenia nie przedostawało się do wnętrza pieca.
Rama drzwiczek paleniskowych powinna być naokoło obłożona pasem z materiału ogniotrwałego
np. z płytki szamotowej, aby ścianki sąsiednie nie ulegały zbytniemu przegrzaniu. Obsadzenie
drzwiczek w piecach ceramicznych jest mało trwałe ze względu na kruszenie się materiału
ceramicznego pod wpływem ognia i zmiennych temperatur. Drzwiczki powinny być tak osadzone,
aby umożliwić zdejmowanie ramy drzwiczek co pewien czas w celu naprawy lub wymiany, jak
również dla uzyskania dostępu do napraw wnętrza paleniska.
Najczęściej drzwiczki umocowywane są na wąsy z płaskowników, których końce, zagięte
od wewnątrz za krawędzie kafli, okłada się zaprawą zduńską. Sposób ten jest mało trwały,
ponieważ trzeba często odnawiać kruszejącą zaprawę.
Racjonalne osadzenie drzwiczek polega na umocowaniu ramy drzwiczkowej śrubami
do kotew, przepuszczonych na zewnÄ…trz przez otwory wywiercone w kaflach i zaczepionych
o podkładki z płaskownika (patrz rys. 23). Podkładki te umieszcza się od wewnętrznej strony
czołowych płytek kafli omurowanych wzdłuż krawędzi otworu drzwiczkowego cegłą szamotową
na zaprawie ogniotrwałej. Pozwala to na szczelne dociągnięcie ramy drzwiczkowej do kafli oraz
na jej okresowe dokręcanie i zdejmowanie w celach uzyskania dostępu do paleniska.
Kotwy umocowane w podkładkach i omurowane materiałem ogniotrwałym pozostają przy tym
nienaruszone. Tarcza drzwiczek paleniskowych, chroniąca je przed działaniem ognia, powinna
być wylepiona gliną z dodaniem tłucznia z cegły ogniotrwałej lub należy zastosować drzwiczki
podwójne.
Rys.23. Osadzenie drzwiczek piecowych:
1  pasek materiału ogniotrwałego, 2  ruszt, 3  rama drzwiczkowa,
4  płyta czołowa kafla, 5  podkładka oporowa [14, s. 697].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Suszenie i uruchomienie pieca
Nowo wybudowany piec powinien być powoli wysuszony co zapewnia dobre i dłuższe
użytkowanie pieca. Suszenie pieca należy przeprowadzić w przeciągu jednego tygodnia,
przepalajÄ…c Å‚agodnie, lecz stale drzazgami przy otwartych drzwiczkach paleniskowych.
Podczas suszenia pieca zewnętrzną jego temperaturę można doprowadzić najwyżej
do temperatury 40oC. W przypadku nocnych przerw w przepalaniu pieca, czas osuszenia trzeba
przedłużyć do 10  14 dni. Paliwem do pieców kaflowych może być węgiel kamienny, brunatny
jak również miał węglowy, drewno i torf.
Intensywność palenia w piecu musi być regulowana w zależności od temperatury zewnętrznej
i temperatury wewnątrz budynku. Umiejętne palenie w piecu może znacznie przedłużyć jego
użytkowanie. W trakcie palenia w piecu konieczne jest baczne zwracanie uwagi, aby drzwiczki
paleniskowe nie rozgrzewały się i nie ulegały zdeformowaniu. Drzwiczki paleniskowe najlepiej
stosować podwójne: wewnętrzne i zewnętrzne. Podczas palenia w piecu nie wolno zamykać na
belkę drzwiczek zewnętrznych, aby się zbytnio nie rozgrzewały. Odpowiednio wysoka
temperatura paleniska sprzyja dobremu spaleniu się paliwa. Należy dążyć do tego aby nie
dopuścić do zbytecznego oziębienia paleniska w czasie otwierania drzwiczek paleniskowych. Za
wczesne hermetyczne zamknięcie pieca, jak i też nieumiejętne palenie miałem węglowym, może
być przyczyną eksplozji w piecu. Przed każdym paleniem w piecu palenisko i popielnik muszą być
dokładnie oczyszczone. Pozostałe kawałki nie spalonego węgla należy z popiołu wybrać i dodać
je na rozpalony węgiel przy następnym paleniu.
Obliczenie nakładów rzeczowych na podstawie obmiaru
Obmiar to ilość robót wyliczona na podstawie rzeczywistego wykonania. Korzystając
z Katalogu Nakładów Rzeczowych można wyliczyć nakłady rzeczowe (materiały, sprzęt,
robociznę) na wykonanie obiektu zduńskiego. Dla pieców znormalizowanych wielkość nakładów
odczytuje się bezpośrednio z tabel na podstawie typu pieca.
Jeżeli piece są nieznormalizowane należy obliczyć objętość pieca (obmiar) w metrach
sześciennych, a następnie w odpowiedniej kolumnie tabeli na stronie 89 w KNR odczytać nakłady
rzeczowe.
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie wymagania należy spełnić przy obsadzeniu drzwiczek piecowych?
2. Jakie są wady umocowania drzwiczek piecowych na wąsy z płaskowników?
3. W jaki sposób należy zamocować trwale drzwiczki piecowe z jednoczesnym umożliwieniem
ich wymiany?
4. W jaki sposób wykonuje się suszenie nowo wybudowanego pieca?
5. Jakie sÄ… zasady eksploatacji pieca?
6. Jakie są zasady obliczania nakładów rzeczowych na wykonania pieca?
4.9.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj osadzenie drzwiczek piecowych w istniejącym piecu, w którym pozostawiono
odpowiednie otwory do ich zamocowania. W ścianie pieca zamocowano kotewki do osadzenia
drzwiczek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować sposoby osadzania drzwiczek piecowych,
2) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny w czasie pracy,
3) sprawdzić stan techniczny kotew do osadzenia drzwiczek,
4) zorganizować stanowisko pracy,
5) przygotować podkładki oporowe i zaprawę zduńską,
6) zabezpieczyć kafle od wnętrza pieca przed przepaleniem,
7) wytrasować miejsca zamocowania na ramie drzwiczek,
8) wywiercić otwory w ramie drzwiczkowej,
9) ustawić drzwiczki do osadzenia,
10) zamocować drzwiczki śrubami,
11) zaprezentować wykonane zadanie,
12) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia w odniesieniu do jakości,
13) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komplet drzwiczek piecowych,
- płytki szamotowe,
- zaprawa zduńska,
- podkładka oporowa,
- wiertarka,
- wiertła do metalu,
- klucze ślusarskie.
Ćwiczenie 2
Został wykonany piec komorowy z kafli kwadratowych 22 cm x 22 cm z cokołem
o wysokości 11 cm. Wierzch pieca jest wykończony kaflami wieńcowymi o wysokości 11 cm.
Zastosowany został typowy osprzęt. Wymiary pieca: szerokość 3 kafle, głębokość 2,5 kafla,
wysokość: 8 warstw kafli. Wykonaj obmiar pieca, a następnie wylicz nakłady rzeczowe
na robociznę, materiały i sprzęt, korzystając z katalogu nakładów rzeczowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) powtórzyć zasady obliczania nakładów rzeczowych ujęte w jednostce modułowej Z2.01,
2) przeliczyć wymiary pieca w kaflach na wymiary w m,
3) obliczyć objętość pieca w m3,
4) odszukać w katalogu nakładów rzeczowych na stronie 89 tabelę 1303,
5) odczytać nakłady rzeczowe na podstawie objętości pieca,
6) zapisać nakłady na sprzęt, materiały i robociznę na arkuszu papieru formatu A4,
7) zapisać na arkuszu wyszczególnienie robót na podstawie katalogu nakładów rzeczowych,
8) zaprezentować wykonane zadanie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- katalog nakładów rzeczowych,
- arkusze papieru formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
4.9.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zorganizować stanowisko pracy do osadzania drzwiczek piecowych?
ðð ðð
2) wytrasować miejsce mocowania drzwiczek?
ðð ðð
3) wykonać prace pomocnicze podczas osadzania drzwiczek?
ðð ðð
4) zabezpieczyć kafle przy drzwiczkach przed przepaleniem?
ðð ðð
5) osuszyć nowo wybudowany piec?
ðð ðð
6) przeszkolić użytkownika na temat właściwej eksploatacji pieca?
ðð ðð
7) wykonać obmiar pieca?
ðð ðð
8) wyliczyć nakłady rzeczowe na piece komorowe?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test składa się z 22 zadań. Są to zadania wielokrotnego wyboru. Zadania podzielone są
na dwie części o różnym stopniu trudności:
- I część zadania od 1 do 17 są z poziomu podstawowego,
- II część zadania od 18 do 22 są z poziomu ponadpodstawowego.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. Jeżeli popełnisz pomyłkę to błędną odpowiedz
oznacz kółkiem, a następnie
ponownie napisz odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiązanie zadań masz 45 minut.
Powodzenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
I część
1. Najmniejsza odległość metalowego wkładu kominkowego od drewnianych elementów
konstrukcyjnych budynku wynosi:
a) 15 cm,
b) 25 cm,
c) 50 cm,
d) 75 cm.
2. Aby zapobiegać gromadzeniu się i przypalaniu kurzu na powierzchni pieców wykonuje się:
a) piece ceglane,
b) piece przenośne metalowe,
c) piece grzewcze o dużej wysokości,
d) gładkie powierzchnie pieca.
3. Ilość połączeń kafli kwadratowych o wymiarach 22 cm x 22 cm, za pomocą klamerek,
z sÄ…siednimi kaflami wynosi:
a) 2,
b) 4,
c) 6,
d) 8.
4. Na rysunku umieszczonym obok pokazano obieg spalin w piecu
komorowym. cyfrÄ… 1 oznaczono:
a) komorÄ™ zbiorczÄ…,
b) sklepienie pieca,
c) palenisko,
d) dyszÄ™.
5. Futrówkę pieca najlepiej wykonać z:
a) zaprawy zduńskiej przemieszanej z tłuczniem ceglanym,
b) cegieł ceramicznych zwykłych,
c) płytek szamotowych,
d) dachówek.
6. Wylepianie wnętrza kafli wykonuje się z:
a) płytek szamotowych,
b) zaprawy szamotowej,
c) zwykłej zaprawy zduńskiej,
d) zaprawy zduńskiej przemieszanej z tłuczniem ceglanym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
7. Na rysunku obok pokazano:
a) sprawdzanie pionu oblicowania,
b) wyznaczanie poziomu kafli,
c) sprawdzanie równości lica,
d) trasowanie.
8. Do sprawdzenia, czy górne krawędzie wszystkich kafli w oblicowaniu znajdują się na jednym
poziomie służy:
a) poziomnica zduńska i blaszka aluminiowa,
b) prawidło i poziomnica,
c) węgielnica zduńska i pion,
d) miara suwakowa i punktak.
9. Pokazany na rysunku obok otwór, wybity w płytce kafla służy do:
a) zamocowania kafla,
b) zawieszenia pogrzebacza,
c) wyznaczenia środka powierzchni kafla,
d) zabezpieczenia przed pęknięciem w niepożądanym kierunku.
10. Palenisko wykonuje siÄ™ z:
a) cegieł szamotowych na zaprawie cementowo wapiennej,
b) cegieł ceramicznych zwykłych na zaprawie szamotowej,
c) z płytek szamotowych na zaprawie cementowej,
d) cegieł szamotowych na zaprawie ogniotrwałej.
11. Piece powinny być oparte na warstwie ognioodpornej o grubości co najmniej:
a) 25 cm,
b) 20 cm,
c) 15 cm,
d) 8 cm.
12. Położenie rusztu pieca jest następujące:
a) położony jest poziomo,
b) nachylony do wnętrza i opuszczony do tylnej ściany paleniska na 3 do 5 cm,
c) nachylony jest do ściany bocznej i opuszczony do bocznej ściany na około 3 cm,
d) nachylony jest do drzwiczek i opuszczony do przedniej ściany paleniska na około 3 cm.
13. Kanały opadowe w piecu komorowym powinny być budowane na:
a) zaprawie zduńskiej przemieszanej z tłuczniem ceglanym,
b) plastycznej zaprawie cementowo glinianej,
c) rzadkiej zaprawie szamotowej,
d) zwykłej zaprawie zduńskiej.
14. Sklepienie pieca nie jest:
a) oparciem dla kafli wieńczących piec,
b) oparciem dla przegród kanałów piecowych,
c) konstrukcyjnym zamknięciem komory spalania,
d) zabezpieczeniem kafli przed podnoszeniem podczas nagrzania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
15. Ustawianie kafli na cokole zaczyna siÄ™ od kafli:
a) narożnych,
b) środkowych,
c) wieńczących,
d) ściany przedniej.
16. Do spinania kołnierzy kafli w oblicowaniu pieca stosuje się klamry wykonane z:
a) drutu stalowego ocynkowanego,
b) drutu miedzianego,
c) drutu cynkowego,
d) bednarki.
17. Kratkę z cegieł w komorze spalania wtórnego wykonuje się celu:
a) wolniejszego spalania,
b) poprawy stabilności pieca,
c) zwiększenia jego wymiarów,
d) polepszenia sprawności pieca.
II część
18. Elementami nośnymi sklepienia są:
a) kafle wieńcowe,
b) płaskowniki żeliwne,
c) żebra kanałów opadowych,
d) beleczki ceglane opasane drutem.
19. Do wykonania fundamentów pod piece w pomieszczeniach niepodpiwniczonych nie stosuje
siÄ™:
a) cegieł ceramicznych zwykłych,
b) cegieł szamotowych,
c) betonu zwykłego,
d) żelbetu.
20. Na rysunku obok pokazano sposób oparcia pieca
na:
a) fundamencie,
b) ścianie kominowej,
c) stropie żelbetowym,
d) stropie drewnianym.
21. Kolejność przemieszczania się gazów palnych w piecu komorowym jest następująca:
a) komora paleniskowa, komora spalania wtórnego, kanał opadowy, komora zbiorcza,
b) komora paleniskowa, kanał opadowy, komora spalania wtórnego, komora zbiorcza,
c) kanał opadowy, komora paleniskowa, komora zbiorcza, komora spalania wtórnego,
d) komora zbiorcza, komora paleniskowa, kanał opadowy, komora spalania wtórnego.
22. Wskaż element konstrukcji pieców komorowych, umożliwiający wykonanie podłączenia
do komina na ścianach bocznych pieca:
a) zastosowanie dyszy,
b) umieszczenie komory zbiorczej pod popielnikiem,
c) zastosowanie kratki z cegieł nad komorą paleniskową,
d) umieszczenie komory spalania wtórnego nad komorą paleniskową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie pieców komorowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11
a b c d
12
a b c d
13
a b c d
14
a b c d
15
a b c d
16
a b c d
17
a b c d
18
a b c d
19
a b c d
20
a b c d
21
a b c d
22 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
6. LITERATURA
1. Birszenk A.: Poradnik roboty zduńskie. Arkady, Warszawa 1973
2. Birszenk A.: Piece mieszkaniowe i trzony kuchenne. Państwowe Wydawnictwa Techniczne,
Warszawa 1953
3. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów BHP i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska. KOWEZ, Warszawa 2002
4. Francuz W. M.: Vademecum kształcenia w zawodach budowlanych  Pakiet edukacyjny.
Kraków 1997
5. Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy na budowie. KWP Bud-
Ergon OW PZITB, Warszawa 1998
6. Lenkiewicz W.,Michnowski Z.: Roboty budowlane. WSiP, Warszawa 1982
7. Paradistal J.: Roboty zduńskie część I. Państwowe Wydawnictwa Szkolnictwa Zawodowego,
Warszawa 1960
8. Paradistal J.: Roboty zduńskie część II. Państwowe Wydawnictwa Szkolnictwa Zawodowego,
Warszawa 1959
9. Paradistal J.: Technologia zduństwa. Biblioteka Zakładów Doskonalenia Rzemiosła,
Warszawa 1961
10. Praca zbiorowa Poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 2003
11. Praca zbiorowa Poradnik mistrza budownictwa wiejskiego. Arkady, Warszawa 2005
12. Snopiński T.: Roboty zduńskie w budownictwie. Budownictwo i Architektura, Warszawa
1954
13. Wasilewski Z. J.: Bhp na placu budowy. Arkady, Warszawa 1989
14. Żenczykowski W.: Budownictwo ogólne Tom IV. Arkady, Warszawa 1961
15. Katalog Nakładów Rzeczowych nr 2-02; Konstrukcje budowlane tom II, Ministerstwo
Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, Warszawa 1997
16. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych. Roboty zduńskie.
MBiPMB, Warszawa 1974
Polskie normy i akty prawne
17. Prawo budowlane. (Dz. U. 1994 Nr 89 poz. 414)
18. Prawo budowlane - tekst ujednolicony. (Dz. U. z 2006 r. Nr 156 poz. 1118)
19. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6.02.2003 w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy podczas wykonywania robót budowlanych. (Dz. U. Nr 47, poz. 401)
20. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie ochrony przeciwpożarowej
budynków i innych obiektów budowlanych i terenów. (Dz. U. Nr 80 z 2006 r., poz. 563)
21. PN-EN ISO 6946 "Komponenty budowlane i elementy budynku. Opór cieplny i współczynnik
przenikania ciepła. Metoda obliczania"
22. PN-B-02025 "Obliczanie sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania budynków
mieszkalnych"
23. PN-71/B-40152. Piece ceramiczne akumulacyjne. Wymagania
24. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury dotyczące zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania
w zależności od współczynnika kształtu budynku. (Dz. U. Nr 75 z 2002 r., poz. 690)
z póz
niejszymi zmianami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53