Śmierć autora - Roland Barthes
Śmierć autora  esej teoretycznoliteracki Rolanda Barthesa, opublikowany w 1968 roku[1], a zarazem postulat
nawołujący do nieodczytywania tekstu literackiego przez pryzmat tzw. intencji autorskiej. W Polsce artykuł
ukazał się po raz pierwszy w czasopiśmie Teksty Drugie w 1999 roku, autorem przekładu jest Michał Paweł
Markowski.
W publikacji Barthes apelował, aby usunąć z dyskursu interpretacyjnego kategorię "autora", rozumianą dotąd
jako z
ródło niekłamanej wiedzy na temat prawidłowego odczytania dzieła[2]. Według badacza autor nie jest
"ojcem" i "właścicielem" tekstu[3]. Stawiane często pytanie "Co autor miał na myśli?" uważał za bezzasadne,
ponieważ w żadnym tekście nie jest zapisana intencja jego twórcy[2]. Jego zdaniem zjawisko braku autora w
tekście ma dwa z
ródła: pierwszym z nich jest ustalenie strukturalistów dotyczące istnienia podmiotów
nadawczych w utworze literackim (oraz sformułowanie zasady nieutożsamiania podmiotu utworu z autorem),
drugim natomiast jest charakter literatury współczesnej, która według Barthesa powraca do swoich
pierwotnych korzeni - dlatego też należy zastąpić słowo "autor" słowem "skryptor"[1]. Jak sam pisze: Wiemy już
dziś, że tekst nie jest ciągłą sekwencją słów, za którymi kryłby się pojedynczy, "teologiczny" sens (przesłanie
Autora-Boga), lecz wielowymiarową przestrzenią, w której stykają się i spierają rozmaite sposoby pisania, z
których żaden nie posiada nadrzędnego znaczenia: tekst jest tkanką cytatów, pochodzących z nieskończenie
wielu zakątków literatury[4].
Pojmowanie literatury, jako intertekstualnej przestrzeni wypełnionej cytatami i nawiązaniami, jest
charakterystyczne dla postmodernizmu[1]. Usunięcie kategorii autora przez Barthesa jednocześnie podniosło
rangę czytelnika, który stał się właściwym twórcą tekstu, poprzez interpretowanie go w trakcie procesu
lektury[2].
Barthes już kilka lat póz
niej, bo w 1971 roku zrewidował swój postulat. W pracy pt. Sade, Fourier, Loyola
pisze: Rozkosz tekstu niesie ze sobą również przyjacielski powrót autora. Powracający autor nie jest
oczywiście tym, którego zidentyfikowały instytucje (...), nie jest to nawet bohater biografii. Autor, który
wychodzi ze swojego tekstu i wchodzi w nasze życie, nie posiada spójności; jest prostą wielością "czarowań",
miejscem kilku zapamiętanych szczegółów, a oprócz tego z
ródłem olśnień powieściowych. (...). To nie osoba
(cywilna, moralna), to ciało.[5].
Esej Śmierć autora przyczynił się znacznie do zmiany tradycyjnych poglądów na podmiotowość wpływając
(przede wszystkim jako punkt wyjścia) na współczesną refleksję teoretycznoliteracką poświęconą statusowi
"ja" tekstowego[3].
Przypisy
1. ę! 1,0 1,1 1,2 Bogumiła Kaniewska, Anna Legeżyńska, Teoria literatury. Skrypt dla studentów filologii polskiej.
Poznań 2005, s. 49.
2. ę! 2,0 2,1 2,2 Anna Burzyńska, Michał Paweł Markowski, Teorie literatury XX wieku. Kraków 2006, s. 320.
3. ę! 3,0 3,1 Andrzej Zawadzki, Autor. Podmiot literacki [w:] Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy. Pod
red. Michała Pawła Markowskiego i Ryszarda Nycza. Kraków 2006, s. 239.
4. ę! Roland Barthes, Śmierć autora. Przeł. Michał Paweł Markowski. Teksty Drugie, 1999, nr 1/2, s. 250.
5. ę! Andrzej Zawadzki, Autor. Podmiot literacki [w:] Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy. Pod red.
Michała Pawła Markowskiego i Ryszarda Nycza. Kraków 2006, ss. 240-241.
Bibliografia
" Roland Barthes, Śmierć autora. Przeł. Michał Paweł Markowski. Teksty Drugie, 1999, nr 1/2.
" Andrzej Zawadzki, Autor. Podmiot literacki [w:] Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy. Pod red.
Michała Pawła Markowskiego i Ryszarda Nycza. Kraków 2006. ISBN 83-242-0672-8
" Bogumiła Kaniewska, Anna Legeżyńska, Teoria literatury. Skrypt dla studentów filologii polskiej. Poznań 2005.
ISBN 83-88176-60-9
" Anna Burzyńska, Michał Paweł Markowski, Teorie literatury XX wieku. Kraków 2006. ISBN 83-240-0737-7
1