Agresja i przemoc wśród młodzieży
Scenariusz lekcji godziny
wychowawczej
Beata Maj
Pedagogika Kwalifikacyjna
Studia podyplomowe
Lekcja przeprowadzona dla uczniów gimnazjum
Temat; Stop agresji!!!
CEL OGÓLNY: kształtowanie u uczniów postaw zmierzających do
eliminowania zachowań agresywnych i propagujących zachowania sprzyjające
rozwijaniu pozytywnych relacji koleżeńskich
Cele operacyjne:
Uczeń:
żð Rozumie znaczenie sÅ‚owa  agresja
żð Potrafi okreÅ›lić rodzaje agresji
żð Wskazuje zachowania budzÄ…ce agresjÄ™
żð OkreÅ›la przyczyny zachowaÅ„ agresywnych
żð Przewiduje skutki zachowaÅ„ agresywnych
żð uÅ›wiadomienie uczniom powszechnoÅ›ci zjawiska przemocy rówieÅ›niczej
żð uwrażliwienie uczniów na akty przemocy w ich otoczeniu
Czas; 45 minut.
Materiały:(Środki dydaktyczne)
" wydrukowane i pocięte karty  Przemoc w moim otoczeniu
" duże arkusze papieru
" markery
" maskotka lub piłeczka
" kartki z opisami sytuacji (dla uczniów)
Metody:
żð Pogadanka
żð  Burza mózgów
żð Dyskusja
żð praca z tekstem
Aranżacja przestrzeni; ławki należy ustawić tak, aby uczniowie mogli
pracować w kilku grupach.(połączone stoliki)
Przebieg zajęć:
" Czynności organizacyjne(sprawdzenie listy) (5min)
I Część wstępna (5min)
Zabawa integrująca zespół klasowy.
Nauczyciel rzuca np. maskotką, piłką do wybranego ucznia i prosi o
dokończenie zdania: /propozycje zdań/. Podchodząc do uczniów.
PotrafiÄ™ & & & & & & & & & & &
DenerwujÄ™ siÄ™ gdy & & & & & & ..
Kiedy jest mi smutno& & & & & ..
Mam dobry humor & & & & & & .
Złości mnie & & & & & & & & & .
Najlepsza rzecz, jaka zdarzyła mi się w tym tygodniu...........
Najgorsza rzecz, jaka zdarzyła mi się w tym tygodniu...........
Zadanie 1.
Czym jest agresja, złość i przemoc?- praca w trzech grupach. (10 min)
Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Każdej z grup rozdaje duży arkusz
papieru oraz kolorowe markery.
Poprosi uczniów o wypisanie swoich skojarzeń ze słowami:  złość ,  agresja ,
 przemoc ;
Prosi , by zapisali je w formie  mapy myśli . Każda z grup opisuje inne hasło.
Na tej podstawie wspólnie z nauczycielem tworzą definicję tych haseł.
Nauczyciel wyjaśnia uczniom pojęcie  mapa myśli- aby każdy dokładnie
wiedział jak ma przebiegać jego praca.
 Obrazek zaczerpnięty ze strony  www.newsarea.eu. Jest to tylko przykład
mający na celu pokazanie uczniom w jaki sposób mogą przedstawić swoją
mapę myśli. Nauczyciel podobny schemat rysuje na tablicy aby lepiej
zobrazować to uczniom.
1. Agresja (z łac. agrresio  napaść) jest to wszelkie działanie (fizyczne lub
słowne), którego celem
jest wyrzÄ…dzenie krzywdy fizycznej lub psychicznej  rzeczywistej bÄ…dz

symbolicznej  jakiejś osobie lub czemuś, co ją zastępuje. Agresja jest
zazwyczaj reakcją na frustrację, jest też przejawem wrogości. Pojęcie  agresja
ze względu na wieloznaczność jest dość trudne do jednoznacznego
zdefiniowania. Słownik Języka Polskiego PWN definiuje agresję jako
 zachowanie zmierzające do wyładowania niezadowolenia lub gniewu na
osobnikach lub rzeczach W słowniku pedagogicznym agresja to  działanie
skierowane przeciwko ludziom lub przedmiotom wywołującym u człowieka
niezadowolenie lub gniew. Celem agresji jest wyrzÄ…dzenie szkody
przedmiotowi agresji Przy definiowaniu agresji niezbędne jest wyodrębnienie
kryteriów przyporządkowujących konkretne zachowania do klasy zachowań
agresywnych. Ze względu na sposób wyrażania agresję dzielimy;
" słowną:
" fizycznÄ…:
Ze względu na cel dzielimy ją na:
" zamierzonÄ… instrumentalnÄ… - kiedy wyrzÄ…dzona komuÅ› krzywda stanowi
środek do osiągnięcia celu i jest pośrednim kosztem jego uzyskania
/rozgłaszanie plotek o koleżance, aby wkraść się w czyjeś łaski, obśmiewanie
lub bicie słabszego kolegi, aby dowartościować się, poczuć siłę, zyskać uznanie
itp./
" zamierzona celowa - podjęcie czynności, których celem wyrządzenie krzywdy
osobie lub zniszczenie rzeczy będącej przedmiotem agresji / porysowanie
ławek, ścian, pobicie, ośmieszenie/.
2. Złość jest emocją. Każdy z nas jej doświadcza i przeżywa nie ma w tym
nic złego. Ale faktem jest, że jest to emocja, z którą warto sobie
umiejętnie radzić  by nie wejść w konflikt z otoczeniem i nie
przysporzyć sobie kłopotów.
Złość jest emocją daną nam przez naturę, sama w sobie nie jest czymś
złym, każdy z nas ją przeżywa i doświadcza. Ze względu na to, że osoba
doświadczająca złości nie czuje się w sposób komfortowy, zaliczana jest
jednak do emocji negatywnych. Złość wyrażana jest już w okresie
prenatalnym  dziecko w brzuchu mamy denerwuje siÄ™, gdy dociera do
niego hałas, wówczas kopie ze złości. W okresie niemowlęctwa każda z
matek potrafi rozpoznać gniew u swojej pociechy, a w okresie dorastania
gniew jest dość powszechną reakcją nastolatków na codzienne
niepowodzenia. Przeżywanie złości jest naturalne. Ale faktem jest, że jest
to emocja, z którą należy sobie umiejętnie poradzić  aby nie wejść w
konflikt z otoczeniem i nie przysporzyć sobie kłopotów.
3. Przemoc to wykorzystanie swojej przewagi nad drugim człowiekiem
( fizycznej, emocjonalnej, społecznej, duchowej). Mamy z nią do czynienia
wówczas, gdy osoba słabsza (ofiara) poddana jest przez dłuższy czas
negatywnym działaniom osoby lub grupy osób silniejszych (sprawcy
przemocy).
Formy przemocy szkolnej to:
" Bezpośrednia przemoc fizyczna - bicie, kopanie, plucie popychanie,
szarpanie, wymuszanie pieniędzy, zabieranie przedmiotów, niszczenie
własności, przezywanie, wyśmiewanie
" Bezpośrednia przemoc słowna i niewerbalna - dokuczanie, przezywanie,
wyśmiewanie, wyszydzanie, obrażanie, ośmieszanie, grożenie,
rozpowszechnianie plotek i oszczerstw (również poprzez sms-y i
internet), pokazywanie nieprzyzwoitych gestów
" Pośrednie formy przemocy - namawianie innych do ataków fizycznych
lub słownych, naznaczanie, wykluczanie i izolowanie z grupy. Informacje
zaczerpnięte ze strony ; www.szkołabezprzemocy.pl)
" Po zdefiniowaniu i określeniu trzech definicji wraz z uczniami nauczyciel
przechodzi do kolejnego zadania.
Zadanie 2 (10min)
Rozdajemy uczniom kartki z narysowanym zarysem postaci ludzkiej- ich
zadaniem jest wyobrażenie (przypomnienie) sobie sytuacji, która budzi/ła w
nich złość. Następnie narysowanie na postaci miejsc na ciele, na których
odczuwają złość-  Co się ze mną dzieje, gdy czuję złość? ,
 Jakie myśli przychodzą mi do głowy? (mogą być zapisane np. wokół
postaci)- ważny tu jest również dobór kolorów (np. czerwony- wściekłość,
zielony -lekka złość/zdenerwowanie). Następnie prosimy uczniów (może być w
grupach), by zastanowiły się jak inaczej (w sposób nieagresywny,
konstruktywny) można wyrazić złość. Każdy z uczniów ma swobodny dostęp
do materiałów przygotowanych przez nauczyciela na lekcji i swobodę w
przedstawieniu swojego obrazu. Nauczyciel nie narzuca określonych zasad a
jedynie wprowadza ucznia w zadanie, przedstawia możliwości jakie mają
uczniowie.
Przykładowy zarys postaci, który otrzymują uczniowie od nauczyciela. Obrazek
ze strony www.123fr.com. Każdy z uczniów otrzymuje postać (ksero) aby miał
możliwość indywidualnego przedstawienia swoich odczuć.
Celem tego zadania jest uświadomienie uczniom, że złość jest emocją naturalną
dla każdego człowieka, nauczenie ich, jak złość się objawia w ciele, jak ją u
siebie rozpoznać (pozwala to na pewien rodzaj zdystansowania się, oswojenia
tej emocji), no i oczywiście- w jaki sposób można ją wyrażać w sposób
konstruktywny, asertywny, nie krzywdząc przy tym drugiego człowieka.
Zadanie ma na celu oswojenie uczniów z pojęciami które zostały wprowadzone
na lekcji oraz lepszego zrozumienia ich.
Zadanie 3.
Przemoc w moim otoczeniu  jak się przed nią bronić oraz jakie są jej
konsekwencje? [15 minut]
Nauczyciel dzieli uczniów na 4 grupy, rozdaje kartki z opisami sytuacji
przemocy. Poprosi ich, aby zastanowili siÄ™:
a) jak wyglÄ…da w tym wypadku mechanizm przemocy  kto jest oprawcÄ…, kto
ofiarÄ… i na czym polega akt przemocy?
b) w jaki sposób może zachować się ofiara przemocy w tej sytuacji?
c) jak mógłby zachować się świadek takiego zdarzenia, aby pomóc
poszkodowanemu?
d) jakie mogą być konsekwencje przemocy dla oprawcy i dla ofiary?
Nauczyciel prosi uczniów, aby w ramach każdej grupy wyznaczyli lidera, który
przedstawi reszcie klasy wnioski z zadania.
Załączniki- kartki z opisanymi 4ema sytuacjami dla 4-ech grup
GRUPA 1.
Ania jest dziwna. Nosi grube okulary, ubiera się jak strach na wróble i do tego
jest  kujonicÄ… .
Przynajmniej tak twierdzi paczka Krzysia. Ciągle wyśmiewają się z niej
na przerwach, robią głupie kawały.
Ostatnio po lekcji w-fu, kiedy Anka przebierała się w szatni, Krzysiek
wraz z kumplami wparowali do pomieszczenia z aparatem fotograficznym i
zrobili jej szybką  sesję zdjęciową . Kiedy uciekali, jeden z nich krzyknął, żeby
wieczorem zajrzała na Naszą -klasę. Następnego dnia w szkole zdawało się, że
wszyscy plotkowali o wstydliwych zdjęciach Ani umieszczonych na portalu.
a) Jak wyglÄ…da w tym wypadku mechanizm przemocy  kto jest oprawcÄ…, kto
ofiarÄ… i na czym polega akt przemocy?
b) W jaki sposób może zachować się ofiara przemocy w tej sytuacji?
c) Jak mógłby zachować się świadek takiego zdarzenia, aby pomóc
poszkodowanemu?
d) Jakie mogą być konsekwencje przemocy dla oprawcy i dla ofiary?
GRUPA 2.
Najsilniejszym chłopakiem w klasie jest bez wątpienia Maciej. Największy,
najpotężniejszy, a przy tym bardzo wysportowany. Nikt mu nie podskoczy.
Maciej zdaje sobie sprawę z tego, że budzi szacunek i strach wśród swoich
kolegów z klasy.
Jednak czuje, że od czasu do czasu musi im przypominać, kto tu rządzi.
Do tego zadania upodobał sobie Karola. Chłopak niczym szczególnie się
nie wyróżnia, ale jego zaletą jest to, że trzyma buzie na kłódkę. Nie wrzeszczy,
jak go szturchnie przed klasą, ani nie pójdzie do nauczyciela, jak mu obleje colą
zeszyty. Wczoraj Maciej, idÄ…c korytarzem, na oczach klasy bez specjalnego
powodu kopnął z całej siły Karola w łydkę. Chłopak przewrócił się z bólu, ale
nic nie powiedział. Maciej odszedł zadowolony.
a) Jak wyglÄ…da w tym wypadku mechanizm przemocy  kto jest oprawcÄ…, kto
ofiarÄ… i na czym polega akt przemocy?
b) W jaki sposób może zachować się ofiara przemocy w tej sytuacji?
c) Jak mógłby zachować się świadek takiego zdarzenia, aby pomóc
poszkodowanemu?
d) Jakie mogą być konsekwencje przemocy dla oprawcy i dla ofiary?
GRUPA 3.
Marta i Aśka są najpopularniejszymi dziewczynami w szkole. Wszyscy je znają
i chcieliby się im przypodobać. Dziewczyny ubierają się wyzywająco, obie
mają przystojnych chłopaków, którzy grają w szkolnej drużynie kosza.
Przyjaciółki zaczęły popalać papierosy w przerwach w damskiej toalecie.
Jednak rodzice nie dają im wystarczająco dużo kieszonkowego, żeby starczyło
na ten dodatkowy wydatek. Dlatego już od miesiąca codziennie  pożyczają od
Tosi pieniądze, które Mama jej daje na
obiad w szkolnej stołówce. Tosia zorientowała się, że dziewczyny nie
zamierzają jej oddać pieniędzy, ale kiedy próbowała im odmówić kolejnej
 pożyczki , te zaciągnęły ją do damskiej toalety i surowo wytłumaczyły, że nie
ma innego wyjścia.  Przecież to one są popularne w tej szkole i
jeśli nie chce mieć przechlapane do końca gimnazjum to lepiej, żeby dała,
ile ma w portfelu. Tosia bez słowa oddała.
a) Jak wyglÄ…da w tym wypadku mechanizm przemocy  kto jest oprawcÄ…, kto
ofiarÄ… i na czym polega akt przemocy?
b) W jaki sposób może zachować się ofiara przemocy w tej sytuacji?
c) Jak mógłby zachować się świadek takiego zdarzenia, aby pomóc
poszkodowanemu?
d) Jakie mogą być konsekwencje przemocy dla oprawcy i dla ofiary?
GRUPA 4.
Klasa 3A kończy w czwartki lekcje o tej samej godzinie, co klasa 2B. Bartek
cały czwartkowy dzień myśli o drodze powrotnej ze szkoły. Niedaleko jego
domu mieszkajÄ… bliz
niacy z 3A, Kuba i Wojtek, którzy co tydzień czekają na
niego i odprowadzajÄ… pod same drzwi mieszkania.
Niestety to odprowadzanie nie jest najprzyjemniejszÄ… rzeczÄ… dla Bartka.
Bliz
niacy  odkąd tylko pamięta  nie dają mu spokoju. Chodzą za nim,
obrażają i wyzywają. Czasem też grożą, że kiedyś pobiją go tak, że zapamięta
ich do końca życia. Bartek nie wie, dlaczego chłopcy się tak zachowują,
przecież nigdy im nic złego nie zrobił. Najwidoczniej ich to po prostu bawi.
a) Jak wyglÄ…da w tym wypadku mechanizm przemocy  kto jest oprawcÄ…, kto
ofiarÄ… i na czym polega akt przemocy?
b) W jaki sposób może zachować się ofiara przemocy w tej sytuacji?
c) Jak mógłby zachować się świadek takiego zdarzenia, aby pomóc
poszkodowanemu?
d) Jakie mogą być konsekwencje przemocy dla oprawcy i dla ofiary?
Są to sytuacje hipotetyczne. Każda z nich przedstawia określony mechanizm
przemocy.
Po zakończonej lekcji nauczyciel rozdaje uczniom karteczki, które mówią o
tym jak podobała się lekcja. Karteczki są anonimowe i otrzymuje każdy z
uczniów. Wybiera jedna odpowiedz i wrzuca przy wyjściu do pudełeczka
stojÄ…cego na biurku.
Uzasadnienie tematu, cyklu godzin wychowawczych;
Opracowany program godzin wychowawczych z zakresu  Agresja i przemoc
wśród młodzieży opiera się na założeniu, że w środowisku Gimnazjum
konieczna jest realizacja profilaktyki pierwszorzędowej. Skierowana jest ona do
wszystkich uczniów, wzmacnia prawidłowe zachowania społeczne, kształtuje
prawidłowy stosunek do otoczenia. Oferuje alternatywne formy spędzania
czasu, kształtuje osobowość dziecka i wspiera jego rozwój. Uczeń o
prawidłowo ukształtowanej osobowości będzie w przyszłości bardziej odporny
na różnorodne zagrożenia współczesnej cywilizacji.
Założeniem godzin wychowawczych z powyższego tematu jest rozpoznanie i
zapobieganie agresji wśród uczniów, pomoc uczniom w zrozumieniu siebie
oraz innych, a także przygotowanie ich do współtworzenia świata i znalezienia
w nim własnego miejsca.
Główne cele które możemy osiągnąć w wyniku bloku lekcji z tematu 
Agresja i przemoc wśród młodzieży
1. Integracja zespołu klasowego  wytwarzanie atmosfery życzliwości,
akceptacji, współpracy.
2. Budowanie prawidłowego obrazu siebie.
3. Wprowadzenie zabawy jako pozytywnego wzmocnienia poprawnych
form zachowania.
4. Zaangażowanie rodziców w pracę nad poprawą zachowania dzieci.
5. Integracja grupy, budowanie atmosfery życzliwości, akceptacji,
bezpieczeństwa.
6. Poznanie siebie  moje wady, zalety. Cechy, których posiadanie jest
warunkiem utrzymania dobrego kontaktu z innymi ludz
mi,
7. Radzenie sobie w sytuacjach przemocy.
8. rozwiązywanie konfliktów w klasie, w domu  radzenie sobie
9. z emocjami.
10.Umiejętność okazywania uczuć.
11.Kształtowanie pozytywnych wzorców zachowania; pomoc, współpraca,
wzmacnianie kontaktów w klasie i w rodzinie.
Tematyka spotkań przewidziana jest na 5 spotkań po 45min. Nie wszystkie
muszą być realizowane w cyklu, gdyż przewiduje się ich wykorzystanie
sytuacyjne.
Godziny wychowawcze opierajÄ…ce siÄ™ o blok lekcji z tematu  Agresja i
przemoc wśród młodzieży składa się z pięciu jednostek lekcyjnych;
1. Stop agresji
2. Dlaczego zachowujemy siÄ™ agresywnie
3. Jak sobie radzić z agresją
4. Przemoc nie jest rozwiÄ…zaniem
5. Szkoła jako wspólnota  co zrobić żeby nią była?
Dodatkowe działania podjęte na lekcji, czynnik który nauczyciel eksponuje na
każdej lekcji z bloku tematów godziny wychowawczej  plakat. Plakat
zamieszczony jest w widocznym miejscu, najlepiej na tablicy jako centralnym
punkcie klasy, aby każdy uczeń wchodzący do klasy miał możliwość jego
dostrzeżenia. Nauczyciel poniższy plakat umieszcza na tablicy na każdej lekcji
godziny wychowawczej związanej z powyższymi tematami.
Plakat został pobrany ze strony internetowej - www.szkolabezprzemocy
Inne działania wychowawcze służące realizacji celów całego programu;
1. Nauczyciel podczas lekcji może rozdać uczniom ankietę do wypełnienia
w domu lub na lekcji aby mieć możliwość lepszego zapoznania się z
sytuacją panująca w szkole a informacje których udzielą uczniowie
zostanÄ… przekazane szkolnemu psychologowi. Nauczyciel wychowawca
zaprasza psychologa szkolnego na jednÄ… z lekcji.(w kolejnym
scenariuszu)
2. Dla rodziców przewidziane są dwa spotkania (ok. 40min.), które można
zrealizować podczas wywiadówek szkolnych.