�tefan Vantroba



#miesto_oblast_28#
B�sne  Obraz śeny v prózach Bośeny SlanŁ�kovej Timravy


�ensk� postavy v dielach B. S. Timravy sś rozdelen� do
troch z�kladnżch skup�n :

- kladn�,
- z�porn�,
- autobiografick�.


PriŁom aj ke� je postava kladn� autorka jej pripisuje aj
niektor� z�porn� vlastnosti a naopak ak je postava z�porn�
pripisuje jej aj kladn� vlastnosti.


Odrzkadluje sa to napr�klad v diele Hrdinovia, kde v�Ł�ina śien
trp� pre vojnu (Matejovie, Dem�kov�), ale niektor� śeny sa
te�ia, ako napr�klad Zuza Pekovka, ktor� c�ti urŁit�
zados�uŁinenie, ke� na vojne umiera jej bżvalż milż, �urko,
ktorż ju opustil kv�li Anke Matejovie, a te�� sa, śe jej muś
Pa�o zost�va doma (hrb�Ł).


Do z�pornżch śenskżch post�v patr� aj postava AnŁe-Zmije, ktorej
charakter je znaŁne rozpornż, vnśtri je citliv� a neśn�, ale
osobn� ne��astie ju rob� navonok z�drapŁivou a zlou. V�nivo
tśśi po l�ske a po vlastnej rodine, ale zmrzaŁenej jej zost�va
len tśśba a b�� z radosti inżch a z vlastn�ho śdelu.


Podobne ako v diele Ve�k� ��astie, kde opisuje Józu JakuboviŁovś
ako bezoŁivś, pretośe povie kaśd�mu do oŁś aj to
najnepr�jemnej�ie pravdu Ło pramen� z jej vnśtornej bolesti z
neop�tovanej l�sky.


Tret� typ post�v tvoria autobiografick� postavy, kde sa autorka
opisuje ako vn�mav� a citliv� osoba, ktor� sa �aśko podrobuje
malome�tiackym spoloŁenskżm konvenci�m a m� odvahu o v�etkom
premż��a� a v�etko samostatne posudzova�. Uvedomuje si, śe
vlastne u nikoho nena�la pochopenie, v�etkżm je cudzia.


V diele V�etko za n�rod vystupuje pod menom Viera JavorŁ�kov�,
si s odstupom Łasu premieta svoju mlados� a od nej vlastnś cestu
k literatśre, ktorż tak vżznamne poznamenali osudy samej
spisovate�ky.
  Johann Wolfgang Goethe

Div� ruśa

Videl chlapec ruśu r�s�,
divś ruśu v str�ni
kr�sou r�na pl�pola�;
beśal rżchlo, chcel je ma�,
i ke� kr�sa ran�.
Ruśa, ruśa, ruśiŁka,
div� ruśa v str�ni !

"Odtrhnem �a, ruśa, tam,
ruśa z pustej str�ne !"
- Ja �a, chlapŁe, popich�m,
śe ma chce� ma� veŁne s�m:
nie som na trhanie !
Ruśa, ruśa, ruśiŁka,
div� ruśa v str�ni !

A ten divoch ruśiŁku,
ruśu strhol v str�ni;
pichla ho nie tro��Łku,
aś m� malś du�iŁku,
daromne sa br�ni.
Ruśa, ruśa, ruśiŁka,
div� ruśa v str�ni !
  J�n Hollż - Svatopluk

Tam dvakr�t v roce śnś, ano, m�stami nekdy i trikr�t;
nekde aniś nesejś, sama od seba rżśa vyrost�.
Tam zlata, str�bra, drahżch kame�ou sa i to�ko nach�dz�,
ko�ko rżdzeho u n�s po brehoch r�k p�sku je v�dat;
v�ak takov� si u nich nev��ma poklady nikto:
neb naŁo tam poklad, kde mejś, Ło potreba v�ecko.
Tam �ud ve�mi dobrż, dokonalż, m�ru milovn�k,
ke v�emu spósobnż, v kaśdej umelosti prebehlż,
�ud krotkż a tichż, �Łedrż nad m�ru ku hos�om.
Neś preŁo z tak sl�vnej sa odebrali vlasti, Ło to�kś
zavdalo prileśitos�, by nov� pohled�vali bydla?
 Pavol Orsz�gh Hviezdoslav : Pozdrav

Pozdravujem v�s, lesy, hory,
z tej du�e pozdravujem v�s!
�o mrcha svet v n�s skv�ri, zmor�,
zrak jeho urknul, zm�mila
loś, ohlu�ila presila:
vy k śitiu privediete zas,
vy vzkriesite, vy zotav�te,
z jatrivżch vylieŁite r�n,
v opravdu priamom, bratskom cite
otvoriac lono dokor�n,
a srdeŁnos� kde odvek�,
kde nikdy nevyspela zrada,
bez dotazu, kto on, Ło h�ad�,
na lono to, h�a, v objem sladkż
ramenom l�skyplnej matky
pritśliac verne Łloveka...

 Pavol Orsz�gh - Hviezdoslav
Krvav� sonety

- A ke� sa toto peklo vyvztek�,
Łi ozaj nastśpi zmier, pokoj neba?
Nan�vis� ovl�dze-li sama seba,
z n�strahy zrod�-li sa bezpeka

a pravda sadne za st�l odvek�?
Bude-li pr�vo v�etkżch pr�vom? Chleba
hoj v�etkżm? Nebude pśt, zbran� treba?
�es� bude pr�ci, tv�ri Łloveka?

Ten kśpe� krvi splynie oŁisten�m?
Milosrdenstva zneśnie obrazom
sebeckos�? Pżcha skrotne pokoren�m?
Trojica l�sky svitne pr�kazom...?
Alebo beda, beda - premośenżm?
A menom pomsty beda - v�azom?
  Samo Chalśpka - Mor ho!


Zleteli orly z Tatry, tiahnu na podolia,
ponad vysok� hory,ponad rovn� polia;
preleteli cez Dunaj, cez tś ��ru vodu,
sadli tam za pomedz�m slovensk�ho rodu.

Dun� Dunaj a luna za lunou sa val�;
nad n�m svieti pevnż hrad na vysokom brali.
Pod tżm hradom Riman-c�r zastal si t�borom:
belia sa rady �iatrov �alekżm priestorom.
Pokraj t�bora sed� c�r na zlatom stolci;
okol neho c�rska str�ś, tuh� to paholci;
a pred c�rom druśina nevelik� stoj�:
sś to cudz� v�azi, kaśdż v jasnej zbroji.
Pobelav� kaderie �ije im ot�Ła,
modr� ich oŁi bystro v okol si p�Ła.
Rastom sś ako jedle, pevn� - ani skala:
zdalo by sa ti, śe ich jedna mater mala.

A ty, mor ho! - hoj, mor ho! detvo m�jho rodu,
kto kradmou rukou siahne na tvoju slobodu;
a Ło i tam du�u d� v tom boji divokom:
Mor ty len, a vo� neby�, ako by� otrokom.
  Ivan Krasko : Otcova ro�a

Pokojnż veŁer na vą�ky padal,
na siv� polia.
V poslednom lśŁi starootcovsk�
horela ro�a.
Z cudziny tul�k kroŁil som na �u
b�zlivou nohou.
Slnko jak kor�b v krvavżch vod�ch
pl� pod oblohou.

Strni�te such� na vlhkżch hrud�ch
pod nohou prask�.
Zd� sa, śe ktosi ved�a m�a kr�Ła -
na Łele vr�ska,
v l�skavom oku jakoby krotk�
vżŁitka nem�:
- preŁo si nechal otcovskś p�du ?
Obrancu nem� !

Celż de� slnko, predsa je vlhk�
otcovsk� ro�a.
St�letia tiekli poddanżch slzy
na na�e polia,
st�letia tiekli - nem�ś by� such�
poddanżch ro�a,
darmo ich su�� ohniv� slnko,
dnes e�te bolia.

Z cudziny tul�k pod hru�kou st�l som
zotletou spola.
Poddanżch krvou napit� p�da
domov m� vol�...
A v srdci stony robotnżch otcov
zreli mi v sem�...
Vykl�Łia e�te zub�le draŁie
z poddanżch zeme ?
  Ivan Krasko : Uś je pozde...

Uś je pozde, nepam�t� - !
nad horami vrchol�
ve�kż mesiac, nemż, bledż,
obliŁaj s�a mątvoly;

riedke mr�Łky tiahnu nebom,
kryjś mesiac z�voji;
tiene blśdia sinżm po�om,
pokoj Łu�� po chvoji;

niekde v dia�ke hl�snik trśbi
pozdnś noŁnś hodinu,
ozveny sa dute vlnia,
aś kdes' v tichu vyhynś - :

zrovna, zrovna jako vtedy !...
...Mesiac pad� za hory -
a ty nejde� dokonŁi� tie
zapoŁat� hovory - -
- - - - - - - - - - - - - - -
Uś je pozde, nepam�t� - !
  Jan Neruda

Jak lvov� bijem o mł�śe


Jak lvov� bijem o mł�śe,
jak lvov� v kleci jat�,
my bychom vzhłhu k nebesłm
a jsme zde Zem� spjat�.

N�m zd� se, s zv�zd śe vane hlas:
"Nuś poj�te, p�ni, bl�śe,
je trochu bl�śe, hrdobci,
jimś hrouda nohy v�śe!"

My płijedem! Odpus�, matiŁko,
jiś jsi n�m, Zem�, mal�,
my blesk k my�l�nk�m spłah�me
a noha parou cv�l�.

My płijdem! Duch n� roste v vż�
a tepny touhou bij�,
zminiŁn� touhou po sv�tech
div srdce nerozbij�!

My płijdem bl�ś, my płijdem bl�ś,
my sv�tł dośijeme,
my bijem o mł�ś, ducha lvi,
a my ji rozbijeme!
  Jan Neruda

Knihy ver�ł
Aś umłu, pł�tel�, k�ś je to dnes


Aś umłu, pł�tel�, k�ś je to dnes,
ach pohłbete mne n�kam v temnż les,
kde �ed� �ero v najjasnej�� den,
kde chlad a chlad je v najsparne��m l�t�,
kam slunce pad� hravżm pruhem jen,
kde v mechu najdrobnej�� zvonek kv�te,
kde zł�dka jen si pt�Łe zavzlyk�
ne p�se� v�c, sp� boln� varov�n�,
a kam se z lidstva jenom ut�k�
to ��astn� a n�m� milov�n�.
S�m, s�m jsem śivotem jak lesem �el,
o �t�st�, l�sce m�l jsem jenom sen,
a p�se� p�l jsem ve stesku si jen, -
r�b bych i mrtev o samot� dlel!
  J�n Koll�r - Sl�vy dc�ra

Płedzp�v

Aj, zde leś� zem ta, płed okem mżm slzy ron�c�m,
n�kdy kol�bka, nyn� n�rodu m�ho rakev.
Stłj, noho! posv�tna m�sta jsou, kamkoli kr�Ł�,
k obloze, Tatry synś, vznes se, vyvż�e pohled,
neb radeji k velik�mu płichyl tomu tam se dubisku,
jenś vzdoruje zhoudnżm aś dosav�de Łasłm.
V�ak Łasu ten hor�� je Łlov�k, jenś berlu śeleznou
v tech kraj�ch na tvou, Sl�vie, �iji chopil.

Z�la

MlŁ�m, v�ham. R�zem rukou v �adra s�hnu,
srdce vyrvu, na dv� rozlom�m:
"Na," łku, "jednu vlasti płlku, druhou M�ne."

Labe, R�n, Vltava

Nepłipisuj svat� jm�no vlasti
kraji tomu, v kter�m bydl�me,
pravou vlast jen v srdci nos�me,
tuto nelze b�ti ani kr�sti;

Dunaj

Co z n�s Sl�vu bude o sto rokł?
Cośe bude z cel� Evropy?
Sl�vsky śivot na vzor potopy
roz��łi svżch v�udy meze krokł; Krvav� sonety
A n�rod oboril sa na n�rod


A n�rod oboril sa na n�rod
s śmyslom vraśdy, s besom skazite�a.
Kres spr�skal pu�iek, zahrmeli del�.
zem stone, pi�t� vzduch, rvś vlny v�d,
kde bleskom kmitla hrozn� Astarot.

A jak śne posta� zbośia l�ha zrel�
pod kosou, radom v�ajś sa tel�;
v cveng �abiel �p�achce Łerstvej krvi brod ...
Tak vo v�chrici totej ukrutenstva,
n�mś ani tiger drav�ie nezśri,
zapd� nie vzlek: vżkvet ŁloveŁenstva,
śivota rados� smrtnej do chmśry,
v prach purpur v�e�udsk�ho d�stojenstva,
v sutiny jasnż pal�c kultśry!...